Βιωματική δράση Β1 α' τρίμηνο

1. Κατάδυση
Οι Καταδύσεις είναι το άθλημα του άλματος ή πτώσης στο νερό από μια πλατφόρμα ή
από αναπηδητήριο. Η κατάδυση είναι ένα διεθνώς αναγνωρισμένο άθλημα που είναι
μέρος των Ολυμπιακών Αγώνων. Επιπλέον οι αδόμητες και οι μη-ανταγωνιστικές
καταδύσεις είναι χόμπι αναψυχής.
Η κατάδυση είναι ένα από τα πιο δημοφιλή ολυμπιακά αθλήματα για τους θεατές. Οι
αθλητές έχουν πολλά ίδια χαρακτηριστικά με τους γυμναστές και τους χορευτές, όπως
δύναμη, ευελιξία και κιναισθητική κρίση. Κάποιοι επαγγελματίες δύτες ήταν αρχικά
γυμναστές ή χορευτές, καθώς και τα δύο αθλήματα έχουν παρόμοια χαρακτηριστικά με
τις καταδύσεις.
Το άθλημα των καταδύσεων εντάχθηκε στους Ολυμπιακούς Αγώνες το 1904, ενώ για
πρώτη φορά συμμετείχαν και γυναίκες στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Στοκχόλμης το
1912.
Πώς βαθμολογούν
Η κατάδυση περιλαμβάνει το βηματισμό και το άλμα (ή το άλμα από στάση), την πτήση,
την εκτέλεση και την είσοδο στο νερό. Οι αθλητές βαθμολογούνται από ομάδα 5 ή 7
κριτών (ανάλογα με το επίπεδο των αγώνων), με βαθμούς από 0 έως 10. Στο σύνολο των
5 κριτών, αφαιρείται η υψηλότερη και η χαμηλότερη βαθμολογία. Οι 3 ή 5 εναπομείναντες
βαθμοί, προστίθενται και το σύνολο τους πολλαπλασιάζεται με το βαθμό δυσκολίας της
εκάστοτε κατάδυσης, για να βγει το τελικό αποτέλεσμα. Σε περίπτωση που 2 αθλητές
συγκεντρώσουν την ίδια βαθμολογία, τότε θεωρούνται ισόπαλοι.
Πρόγραμμα Καταδύσεων
Στους Ολυμπιακούς Αγώνες περιλαμβάνονται τα παρακάτω αγωνίσματα:[2]
• Πρόγραμμα καταδύσεων από πλατφόρμα 10μ. για άνδρες και γυναίκες.
• Πρόγραμμα καταδύσεων από αναπηδητήριο 3μ. για άνδρες και γυναίκες.
• Συγχρονισμένες καταδύσεις από πλατφόρμα 10μ. για άνδρες και γυναίκες,
• Συγχρονισμένες καταδύσεις από αναπηδητήριο 3μ. για άνδρες και γυναίκες.

2. Αυτόνομη Κατάδυση
Ως αυτόνομη κατάδυση, ορίζεται η δυνατότητα κατάδυσης με αυτόνομη καταδυτική
συσκευή. Ο όρος χρησιμεύει για τη διάκριση της εν λόγω δραστηριότητας από τις λοιπές
μορφές κατάδυσης. Συνηθέστερα, η αυτόνομη κατάδυση αποκαλείται SCUBA diving
(Self-Contained Underwater Breathing Apparatus). Ο αυτοδύτης -σε αντίθεση με τον
δύτη που είναι εξαρτημένος από τον υδρομηχανικό "ομφάλιο λώρο" μέσω του οποίου
αντλεί τον ατμοσφαιρικό αέρα ή μείγματα αερίων από σταθμό- φέρει συσκευή
συμπιεσμένου αέρα, ιδιότητα στην οποία αποδίδεται η μεγαλύτερη αυτονομία στην
υποβρύχια κίνηση αλλά και ο περιορισμός στον χρόνο παραμονής του. Διαφέρει από
την ελεύθερη κατάδυση, στην οποία ο δύτης καταδύεται αυτόνομα, χωρίς όμως να φέρει
καταδυτικό αναπνευστικό εξοπλισμό.
Η Ιστορία της κατάδυσης
Από αρχαιοτάτων χρόνων ο άνθρωπος στράφηκε στον υποβρύχιο κόσμο. Η ιδέα της
πρώτης αναπνευστικής συσκευής υποβρυχίως -μια χύτρα ανεστραμμένη πάνω από την
κεφαλή του δύτη, ώστε να συγκρατεί τον αέρα, ανήκει στον Αριστοτέλη (βλ.
Αριστοτέλους Προβλήματα). Ο Θουκυδίδης, επίσης, κάνει αναφορά για δύτες που
πριόνιζαν τα υποβρύχια φράγματα προστασίας των Συρακουσίων, ενώ
ο Αρριανός εξιστορεί πώς οΑλέξανδρος έκανε χρήση δυτών στην πολιορκία της Τύρου.
Το όνειρο της παραμονής του ανθρώπου στο νερό παρέμεινε ζωντανό στο διάβα της
ιστορίας. Φημισμένοι μηχανικοί του Μεσαίωνα όπως ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι, σχεδίασαν,
κατασκεύασαν και έθεσαν σε εφαρμογή μηχανισμούς, που θα μπορούσαν να
παρατείνουν την παραμονή του δύτη στο νερό, κυρίως για κατασκευαστικούς ή
πολεμικούς λόγους. Χρησιμοποιήθηκαν κώδωνες, ασκοί και πολυάριθμα άλλα υλικά με
σχετική επιτυχία για τους σκοπούς που προορίζονταν. Η πρώτη κατασκευή
αναπνευστικής συσκευής έρχεται από τον Ρότζερ Μπέικον το 1240. Έκτοτε ακολουθεί
περίοδος ύφεσης για να φθάσουμε στον 17ο αιώνα και μετέπειτα στη βιομηχανική
επανάσταση, οπότε και θεμελιώθηκε η πρακτική τεχνική της κατάδυσης με τη βοήθεια
των ραγδαία αναπτυσσόμενων επιστημών. Σημαντική προσφορά για την ανάπτυξη της
καταδυτικής λειτουργίας και βοήθεια για την κατανόηση της συμπεριφοράς του
ανθρώπου σε υπερβαρεϊκό περιβάλλον στάθηκε η ανακάλυψη του Άγγλου Ρόμπερτ
Μπόιλ (Robert Boyle), ο οποίος περί το 1660 μελέτησε τις φυσικές ιδιότητες του
συμπιεσμένου αέρα. Ο νόμος του Μπόιλ περιγράφει την επίδραση της αλλαγής της
πίεσης στον όγκο και την πυκνότητα των αερίων, γεγονός υψίστης σημασίας για την
καταδυτική φυσιολογία.
Η πρώτη περιγραφή συσκευής ανταποκρινόμενης στους στόχους της κατάδυσης
δημοσιεύθηκε από τον μαθηματικό Σκοτ στο περιοδικό Technica Curiosa το 1664 και
ήταν ένας κώδωνας. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1669 ο Σινκλέρ δημοσίευσε τα σχέδια ενός
καταδυτικού μηχανήματος που είχε χρησιμοποιηθεί το 1588 και το 1665 σε αναζήτηση

3. ναυαγίων με θησαυρούς. Αργότερα, οι Χάλεϊ και Σμίτον βελτίωσαν τον σχεδιασμό του
κώδωνα και έγιναν οι πρώτες εφαρμογές του σε μια ποικιλία υποβρύχιων
δραστηριοτήτων. Ακολούθησε ο μαθηματικός και φυσικός Τζιοβάνι Μπορέλι (Giovanni
Alfonzo Borelli), το έργο του οποίου εκδόθηκε το 1680, που εμπνεύστηκε και διατύπωσε
τη σύσταση σχεδόν ολόκληρου του εξοπλισμού (κώδωνα, υποβρύχιο, καταδυτική
συσκευή κ.λπ.) σε θεωρητικό επίπεδο. Πρακτικά οι συσκευές του δε δοκιμάστηκαν ποτέ.
Στη συνέχεια, περίπου το 1840, οι Μπενουά Ρουκαϊρόλ (Benoit Rouquayrol) και Ογκίστ
Ντενερούζ (Auguste Denayrouze) βελτίωσαν το
πρωτόγονο σκάφανδρο του Αουγκούστους Σιέμπε (Augustus Siebe) και το 1878
παρουσιάστηκε η πρώτη συσκευή κλειστού κυκλώματος. Όσον αφορά στην Ελλάδα, το
1866 ο Συμιακός Φώτιος Μαστορίδης έκανε χρήση σκαφάνδρου για την σπογγαλιεία,
δίνοντας μια νέα διάσταση στο επάγγελμα. Το σκάφανδρο Μαστορίδη, είχε δωρίσει
αγγλική ναυαγοσωστική εταιρεία ως αναμνηστικό δώρο για την προσφορά του σε
εργασίες στις lνδικές Θάλασσες.
Η σημαντική εφεύρεση, το 1920, των πτερυγίων κολύμβησης, από τον Υποπλοίαρχο του
γαλλικού ναυτικού Κορλύ, επέλυσε το πρόβλημα της προώθησης υποβρυχίως και
παρείχε το έναυσμα για την αυτόνομη κατάδυση. Από εκεί και πέρα η επινόηση και
τελειοποίηση του ρυθμιστή πίεσης από τον Ζακ Κουστώ και τον Γκανιό άλλαξε ριζικά το
σκηνικό. Με τη βοήθεια ανδρών όπως ο Ντιμά, ο Χανς Χας κ.α. πραγματοποιούνται
σπουδαία άλματα για την κατάκτηση των βυθών. Σε αυτό το σημείο βέβαια θα πρέπει να
αναφερθεί πως ένας από τους σπουδαιότερους παράγοντες για την αλματώδη ανάπτυξη
της μελέτης και τεχνολογίας των καταδύσεων υπήρξε η τελειοποίηση του καταδυτικού
υλικού.
Στην Ελλάδα σημαντική προσφορά στην ανάπτυξη της αυτόνομης κατάδυσης παρείχε
η Μονάδα Υποβρυχίων Καταστροφών (Μ.Υ.Κ.) και πιο συγκεκριμένα ο διοικητής
της Μανώλης Παπαγρηγοράκης, ο οποίος ενδιαφέρθηκε ιδιαίτερα για την εγκαθίδρυση
και τεκμηρίωση του θεωρητικού υπόβαθρου για το γνωστικό πεδίο της αυτόνομης
κατάδυσης και φυσικά του κατάλληλου εκπαιδευτικού προγράμματος. Έκτοτε, παρόλο το
σφικτό και αρνητικό προς τις καταδύσεις νομικό υπόβαθρο στην Ελλάδα, υπήρξε ραγδαία
ανάπτυξη αυτής της ενδιαφέρουσας δραστηριότητας με τις πολλαπλές δυνατότητες σε
ερασιτεχνικό και επαγγελματικό επίπεδο.
Ο εξοπλισμός της αυτόνομης κατάδυσης
Η κατάδυση είναι δυνατή χάρις στον εξειδικευμένο σύγχρονο εξοπλισμό που βοηθά στην
προσαρμογή του αυτοδύτη στο υδάτινο περιβάλλον.

4. Μάσκα: Είναι από τα βασικότερα στοιχεία εξοπλισμού και υπάρχει σε πολλές ποικιλίες
μονοπτικού, διοπτικού και πολυοπτικού τύπου. Η σωστή εφαρμογή στο πρόσωπο, το
ικανοποιητικό οπτικό πεδίο και τα βέλτιστα υλικά κατασκευής αποτελούν το πρωταρχικό
στοιχείο που οφείλει να εξετάσει ο αυτοδύτης. Πέραν τούτου, η επιλογή αποτελεί θέμα
αρέσκειας και οικονομικής δυνατότητας.
Πτερύγια: Είναι εύκαμπτα πτερύγια, ελαφριάς κατασκευής και παρέχουν άνεση, ευελιξία
και ταχύτητα στον αυτοδύτη. Προσφέρονται σε δύο τύπους: ανοικτά και κλειστά. Στην
αυτόνομη κατάδυση προτιμούνται κυρίως τα πέδιλα ανοικτού τύπου, καθώς επιτρέπουν
περισσότερες κινήσεις στο πόδι, καλύτερη θερμική προστασία εξαιτίας της χρήσης
μπότας και προστασία από κτυπήματα κατά την προετοιμασία της κατάδυσης. Η
ευκαμψία των πτερυγίων ποικίλει ανάλογα με το υλικό κατασκευής τους.
Αναπνευστήρας: Υλικό εξοπλισμού που επιτρέπει την παρακολούθηση του βυθού,
χωρίς την ανάγκη επιφανειακής αναπνοής απ' τον αυτοδύτη. Υπάρχουν πολλά είδη
αναπνευστήρων που διαφέρουν ως προς το σχεδιασμό και το υλικό κατασκευής. Εκείνο
που πρέπει να λάβει σοβαρά υπόψιν του ο αυτοδύτης είναι το μέγεθος του σωλήνα το
οποίο δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 42 εκ., να παρουσιάζει στο άνω μέρος του σωλήνα
ανακλαστική ταινία ώστε να γίνεται ορατός από μακριά, να διαθέτει μαλακό επιστόμιο για
να μην κουράζει τα ούλα και τα δόντια καθώς και ειδικό λουράκι που να τον στηρίζει στη
θέση του.
Καταδυτικό μαχαίρι: Από τα σημαντικότερα στοιχεία ασφάλειας του αυτοδύτη. Εν
προκειμένω, το μαχαίρι δε θεωρείται όπλο, αλλά ένα πολύ σημαντικό εργαλείο στο βυθό,
με το οποίο ο αυτοδύτης μπορεί, προκειμένου να αποφύγει την εμπλοκή του, να κόψει
κάποιο σκοινί ή δίκτυα, ακόμη και να μετρήσει μικρά αντικείμενα στο βυθό. Επίσης, με
την κρούση του στη φιάλη του, είναι δυνατόν να τραβήξει ηχητικά την προσοχή του/ων
συντρόφου.ων του.

5. Ρυθμιστής πλευστότητας (BCD): Σημαντικότατο στοιχείο εξοπλισμού που επιτρέπει
στον αυτοδύτη να ρυθμίσει την πλευστότητά του κατά βούληση, αυξομειώνοντας τον όγκο
του. Ο ρυθμιστής πλευστότητας είναι δυνατόν να πληρωθεί με μηχανικό τρόπο, από
παροχή χαμηλής πίεσης του ρυθμιστή ή με το στόμα. Για το άδειασμά του είναι
εφοδιασμένος με βαλβίδες ταχείας και βραδείας ανακούφισης. Στην αγορά παρουσιάζεται
σε τύπο κολάρου, πλάτης και τζάκετ. Τα τελευταία προσφέρουν την καλύτερη δυνατή
ασφάλεια και ισορροπία του αυτοδύτη κατά την πλεύση του προς την επιφάνεια, χωρίς να
δυσχεραίνουν την κίνηση και κυριαρχούν στην προτίμηση των αυτοδυτών κατά τα
τελευταία χρόνια.
Ρυθμιστής πίεσης: Είναι ο μηχανισμός εκείνος ο οποίος μειώνει την απόλυτη πίεση της
φιάλης σε τέτοια τιμή, ώστε να καθίσταται ο αέρας της φιάλης αναπνεύσιμος. Διακρίνεται
στα στάδια, α' και β' και παρέχει τη δυνατότητα εξόδων χαμηλής και υψηλής πίεσης οι
οποίες είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθούν για την πλήρωση του BCD, δεύτερο β' στάδιο
(χταπόδι) και από τα όργανα ελέγχου. Οι ρυθμιστές διακρίνονται σε ισορροπημένους και
μη ισορροπημένους. Οι πρώτοι έχουν τη δυνατότητα να παρέχουν με σταθερή πίεση όλο
τον αέρα της φιάλης, ενώ οι δεύτεροι παρουσιάζουν μείωση της πίεσης και συνεπώς
αυξημένη αντίσταση αναπνοής, όσο μειώνεται η πίεση της φιάλης.
Ζώνη βαρών: Όπως και ο ρυθμιστής πλευστότητας, η ζώνη βαρών συνιστά μηχανισμό
ελέγχου της πλευστότητας του αυτοδύτη. Σημαντικά στοιχεία για τη ζώνη είναι η
παρουσία πόρπης ταχείας απελευθέρωσης, μηχανισμών συγκράτησης βαρών και η ορθή
κατανομή των βαρών, ώστε να μην επιβαρύνεται η μέση (ιδιαίτερα για τις γυναίκες) και να
αποφεύγεται η εμπλοκή με τη φιάλη ή το ρυθμιστή πλευστότητας.
Καταδυτική στολή: Παρέχει θερμική προστασία στον αυτοδύτη, καθώς και προστασία
από κτυπήματα ή κοψίματα που πιθανώς θα προκληθούν από την επαφή του με το βυθό.
Οι στολές διακρίνονται σε υγρού και ξηρού τύπου. Ευρέως διαδεδομένες για τις
καταδύσεις αναψυχής είναι οι υγρού τύπου. Οι ξηρού τύπου χρησιμοποιούνται
περισσότερο για εξειδικευμένες καταδύσεις σε ακραίες θερμοκρασιακές συνθήκες και με

6. απαιτήσεις υψηλής ασφαλείας. Όσον αφορά στις στολές υγρού τύπου, κυκλοφορούν σε
διαφορετικούς σχεδιασμούς προκειμένου να εκπληρώνουν διαφορετικές ανάγκες του
αυτοδύτη. (Μονοσόρτ, ολόσωμη, με ενσωματωμένη ή μη κουκούλα, παντελόνια λονγκ
τζον, μποτάκια, κάλτσες, γάντια κ.λπ.).
Φιάλη αέρα: Είναι δοχείο ποικίλης χωρητικότητας, που μεταφέρει με ασφάλεια αέρα
υψηλής πίεσης. Όλες οι φιάλες έχουν σχήμα και μέγεθος ανάλογο με τον τύπο και το
εργοστάσιο κατασκευής τους. Συνηθέστερες είναι οι φιάλες χωρητικότητος 10, 12, 15 και
18 lt. Γεμίζουν με ατμοσφαιρικό αέρα υπό πίεση 200-300 ΑΤΜ και το υλικό κατασκευής
τους είναι είτε χρωμομολυβδένιο ατσάλι είτε κράμα αλουμινίου. Εξαιτίας της διαρκούς
πίεσης στην οποία βρίσκονται οι φιάλες, οι προδιαγραφές κατασκευής τους καθορίζονται
από κρατικούς φορείς. Οι πιο γνωστοί είναι ο DΟΤ(Department of Transportation) στις
Η.Π.Α, ο DΙΝ (Deutsche Industrie Normen) στη Γερμανία, και ο EURS (European
Standards). Κάθε φορέας απαιτεί να χαράσσονται πάνω στη φιάλη διάφορα
κατασκευαστικά στοιχεία, όπως το υλικό κατασκευής (3ΑΑ για τις ατσάλινες και 3ΑL για
τις φιάλες αλουμινίου), η ημερομηνία κατασκευής, η χωρητικότητα, η πίεση λειτουργίας, ο
αριθμός της φιάλης και η ημερομηνία υδροστατικού ελέγχου. Οι φιάλες φέρουν κλείστρα,
στα οποία αναρτάται ο ρυθμιστής πίεσης. Τα κλείστρα είναι στην πραγματικότητα
βαλβίδες παροχής αέρα και διακρίνονται συνήθως σε δύο τύπους. Τα κλείστρα "Κ"
(απλές βαλβίδες ON-OFF) και τα κλείστρα "J" με μηχανισμό ελατηρίου υπό τάση, έτσι
ώστε να κλείνει σε μια δεδομένη πίεση της φιάλης. Τα κλείστρα "J" χρησιμοποιήθηκαν
κυρίως ως μηχανισμός προειδοποίησης για την πτώση της πίεσης στη φιάλη.
Κονσόλες Οργάνων: Είναι θήκες σε ποικίλα σχήματα, που περιέχουν όλα τα αναγκαία
όργανα με τα οποία παρακολουθεί ο δύτης το βάθος της κατάδυσης (βαθύμετρο) την
πίεση της φιάλης και συνεπώς τα αποθέματα αέρα (μανόμετρο) και την κατεύθυνσή του
υποβρυχίως (πυξίδα). Είναι δυνατόν, επίσης, να περιέχουν ενσωματωμένο θερμόμετρο
για την παρακολούθηση της θερμοκρασίας. Όλα τα παραπάνω όργανα που περιέχονται
στις συνήθεις κονσόλες ελέγχου είναι αναλογικά, έχουν δηλαδή μηχανική λειτουργία και
παρέχουν ένα ικανοποιητικό πλέγμα πληροφοριών, έτσι ώστε να παραμένει ο δύτης μέσα
στα όρια σχεδιασμού της κατάδυσής του. Η τεχνολογική εξέλιξη, ωστόσο, έθεσε σε
εφαρμογή τον ηλεκτρονικό υπολογισμό όλων των παραμέτρων μιας κατάδυσης μέσω
των Dive-Computers ή υπολογιστών κατάδυσης. Αν και οι υπολογιστές κατάδυσης
γίνονται όλο και περισσότερο αξιόπιστοι, εντούτοις, όπως και τα αναλογικά όργανα δεν
υποκαθιστούν την πραγματική κατάσταση της φυσιολογίας ενός δύτη, για αυτό θα πρέπει
να είναι κανείς πάντα προσεκτικός και να εκτιμά διαρκώς τα όρια των δυνατοτήτων του.

7. Η φυσιολογία της αναπνοής
Για αποκτήσει κανείς μια βασική κατανόηση της καταδυτικής φυσιολογίας χρειάζεται να
γνωρίζει ορισμένα βασικά πράγματα για το κυκλοφορικό και αναπνευστικό σύστημα. Το
κυκλοφορικό και το αναπνευστικό είναι δύο αλληλένδετα συστήματα που συνεργάζονται
και προσφέρουν στο σώμα μας τον αέρα που χρειάζεται, όπως και τα απαραίτητα
θρεπτικά στοιχεία. Είναι μάλιστα τα δύο κύρια συστήματα που αντιδρούν στις συνθήκες
του υποβρύχιου περιβάλλοντος.
Το κυκλοφορικό σύστημα μεταφέρει οξυγόνο από το αναπνευστικό σύστημα και θρεπτικά
στοιχεία από το πεπτικό σύστημα στους ιστούς του σώματος, ενώ παράλληλα βοηθά τον
οργανισμό να αποβάλλει τοδιοξείδιο του άνθρακος και τα άχρηστα στοιχεία. Αν και όλες οι
παραπάνω λειτουργίες είναι ουσιαστικές για τη συντήρηση του οργανισμού, εκείνη που
παρουσιάζει μεγαλύτερο ενδιαφέρον είναι η ανταλλαγή αερίων μέσω του αναπνευστικού
συστήματος.
Όλα τα ζωντανά κύτταρα του ανθρώπινου σώματος χρησιμοποιούν οξυγόνο για να
μεταβολίσουν τα θρεπτικά στοιχεία που συμμετέχουν στη συντήρηση του οργανισμού στη
ζωή. Εντούτοις, ορισμένοι ιστοί μπορούν να επιβιώσουν χωρίς οξυγόνο ακόμη και για
αρκετές ώρες. Κάποιοι άλλοι, όμως, πεθαίνουν πολύ σύντομα. Ιδιαίτερα ο εγκέφαλος και
το νευρικό σύστημα απαιτούν υψηλή και διαρκή παροχή οξυγόνου. Μόνον οι νευρικοί
ιστοί καταναλώνουν περίπου το 1/5 του οξυγόνου που μεταφέρει το κυκλοφορικό
σύστημα μέσω του αίματος.
Προκειμένου τώρα να μεταφέρει το οξυγόνο το αίμα διαθέτει μια πρωτεΐνη στα ερυθρά
αιμοσφαίρια που ονομάζεται αιμοσφαιρίνη. Εκείνο που πρέπει να προσέξει κανείς εδώ
είναι το γεγονός ότι η αιμοσφαιρίνη δεσμεύει το μονοξείδιο του άνθρακος περίπου 200
φορές περισσότερο από ό,τι το οξυγόνο και χρειάζεται περίπου 8-12 ώρες για να το
αποβάλλει. Τώρα, το αναπνευστικό σύστημα λειτουργεί σε συνδυασμό με το
κυκλοφορικό, προκειμένου να δημιουργήσει στην αιμοσφαιρίνη το κατάλληλο
περιβάλλον, έτσι ώστε να γίνει η ανταλλαγή των αερίων.
Η αναπνοή ξεκινά όταν το σώμα μας ανιχνεύει αύξηση του διοξειδίου του άνθρακος και
μείωση του οξυγόνου στο αίμα. Τότε συγκεκριμένα κέντρα στον εγκέφαλο παρέχουν
ανακλαστικά την εντολή για αναπνοή. Είναι, λοιπόν, η παρουσία και το επίπεδο
διοξειδίου του άνθρακος στο αίμα που ελέγχει την αναπνοή και όχι το οξυγόνο. Μόλις
δοθεί η εντολή, ενεργοποιείται το διάφραγμα, ένας μεγάλος μυς, ο οποίος αλλάξει τον
όγκο των πνευμόνων και προκαλείται εισροή αέρα. Ο αέρας περνά από την ρινική ή και
τη στοματική κοιλότητα μέσω της επιγλωττίδας στον λάρυγγα, στην τραχεία, στους
βρόγχους, στους πνεύμονες, οι οποίοι μοιάζουν μάλλον με σπόγγους παρά με μπαλόνια,
όπως τους φανταζόμαστε συνήθως. Μέσα στους πνεύμονες οι βρόγχοι διακλαδώνονται
σε μικρότερους αεραγωγούς που ονομάζονται βρογχίολοι. Οι βρογχίολοι καταλήγουν στις
κυψελίδες, μικρούς αεροθάλαμους που περιβάλλονται από πνευμονικά αρτηρίδια. Εκεί
γίνεται η ανταλλαγή των αερίων μέσω του αίματος. Όσον αφορά τώρα στη διαδικασία της

8. ανταλλαγής, το αναπνευστικό και το κυκλοφορικό σύστημα καταναλώνουν μόνο το 10%
του οξυγόνου που εισπνέεται κατά την αναπνοή. Τούτο εξηγεί γιατί λειτουργεί η
αναπνευστική αναζωογόνηση στόμα με στόμα. Ο αέρας που εκπνέουμε περιέχει ακόμη
το 90% του οξυγόνου που εισπνεύσαμε, επαρκές δηλαδή για τη διαδικασία της
ανάνηψης.
Είναι προφανές, από όσα προαναφέρθηκαν, πως η οποιαδήποτε διαταραχή -πέραν των
επιτρεπτών ορίων- της διαδικασίας της αναπνοής είναι επιβλαβής για τον οργανισμό και
τη διατήρηση της ζωής. Επίσης, είναι εύκολο να συμβεί αυτή η διαταραχή κατά την
καταδυτική δραστηριότητα, αν δεν τηρούνται σχολαστικά οι κανόνες της αργής και βαθιάς
αναπνοής, του ελέγχου του αέρα, της καλής συντήρησης της φιάλης και της περιοδικής
ιατρικής παρακολούθησης, ιδιαίτερα για όσους ζουν στο μολυσμένο περιβάλλον της
πόλης. Αν δεν τηρούνται οι παραπάνω κανόνες, είναι δυνατόν να προκύψουν επί μέρους
προβλήματα, σε ό,τι αφορά τη φυσιολογία της αναπνοής όπως:
α. Υπερκαπνία.Η υπερκαπνία ή υπερβολή αύξηση του διοξειδίου του άνθρακος
αναπτύσσεται κυρίως όταν ο δύτης δεν αναπνέει αργά και βαθιά, ή ο αέρας της φιάλης
του είναι μολυσμένος με υψηλά ποσοστά διοξειδίου από κακό γέμισμα. Τα επίπεδα του
διοξειδίου στον κυψελιδικό χώρο και τη ροή του αίματος αυξάνονται, προκαλώντας
πονοκέφαλο, σύγχυση, και αυξημένο ρυθμό αναπνοής (λαχάνιασμα). Η ανεξέλεγκτη
αύξηση του διοξειδίου του άνθρακος είναι δυνατόν να οδηγήσει σταδιακά σε απώλεια των
αισθήσεων.
Ο αέρας που αναπνέεται υπό πίεση ενδέχεται να είναι μολυσμένος είτε εξαιτίας κακής
λειτουργίας του αεροσυμπιεστή, είτε εξαιτίας εισροής δηλητηριωδών αερίων -αν γεμίζετε
κοντά σε εξατμίσεις- είτε εξαιτίας κακής συντήρησης της φιάλης σας. Γενικά ο μολυσμένος
αέρας μυρίζει άσχημα, μπορεί όμως να είναι και άγευστος και άοσμος, π.χ. μόλυνση
μονοξειδίου του άνθρακος (CO).
Ο δύτης που αναπνέει μολυσμένο αέρα νιώθει πονοκέφαλο, ναυτία, ζαλάδα και μπορεί
να φθάσει ακόμη και στην αναισθησία. Επίσης, νιώθει ταχυκαρδία σε περιπτώσεις
κατακράτησης διοξειδίου του άνθρακος ή υφίσταται κυάνωση στα χείλη, τις μεμβράνες και
τη στοματική κοιλότητα σε περιπτώσεις δηλητηρίασης μονοξειδίου. Στις ελαφρές
περιπτώσεις δηλητηρίασης ο πάσχων χρειάζεται να αναπνεύσει καθαρό αέρα για 6 ώρες
περίπου, χωρίς εργασία ή κάποια ιδιαίτερη σωματική προσπάθεια ή κάπνισμα. Σε
σοβαρές περιmώσεις είναι απαραίτητη η χορήγηση καθαρού οξυγόνου και η μεταφορά
του σε θάλαμο αποπίεσης για θεραπεία με υπερβαρικό οξυγόνο.
Οι γενικοί κανόνες ασφαλείας στην προκειμένη περίπτωση είναι να διακόπτεται η
κατάδυση αν ο αέρας μυρίζει άσχημα ή έχει άσχημη γεύση. Επίσης, αν νιώσει ο
αυτοδύτης πονοκέφαλο κατά τη διάρκεια της κατάδυσης οφείλει να αναδυθεί προκειμένου
να εισπνεύσει καθαρό αέρα. Τέλος, δεν μένει κοντά σε εξατμίσεις ούτε εισπνέει
μολυσμένο αέρα πριν επιχειρήσει την κατάδυσή του.
β. Υποκαπνία. Η υποκαπνία ή ανεπαρκής ποσότητα διοξειδίου του άνθρακος ακολουθεί
είτε το συνειδητό υπεραερισμό των ελεύθερων δυτών ή τον ασυνείδητο υπεραερισμό
εξαιτίας κάποιου φόβου ή έντασης. Το αρχικό σύμπτωμα της υποκαπνίας είναι ελαφριά

9. ζάλη που μπορεί να οδηγήσει σε λιποθυμία. Η υποκαπνία που συνοδεύεται από κράτημα
της αναποής μπορεί να οδηγήσει τον ελεύθερο δύτη σε ξαφνική απώλεια των αισθήσεων
κατά την ανάδυσή του και μάλιστα σε ρηχά νερά.
Με το συνειδητό υπεραερισμό ο ελεύθερος δύτης μειώνει δραστικά το διοξείδιο του
άνθρακος στο αναπνευστικό και το κυκλοφορικό του σύστημα. Έτσι το διοξείδιο του
άνθρακος δεν είναι δυνατόν να συσσωρευτεί σε ικανοποιητικό επίπεδο ώστε να διεγείρει
την αναπνοή, πριν καταναλώσουν οι ιστοί το διαθέσιμο οξυγόνο. Προκαλείται,
λοιπόν, υποξία, ή κατάσταση ανεπαρκούς οξυγόνωσης, η οποία καταστρέφει γοργά τους
ιστούς, ιδιαίτερα εκείνους του νευρικού συστήματος. Όσο ο δύτης είναι σε κατάδυση το
οξυγόνο διαθέτει αρκετά αυξημένη μερική πίεση στις κυψελίδες, έτσι ώστε να περνά στην
αιμοσφαιρίνη και να εφοδιάζει τους ιστούς. 'Οταν αναδύεται, όμως, η μερική πίεση του
οξυγόνου πέφτει και ξαφνικά οι ιστοί στερούνται του οξυγόνου. Ακολουθεί η υποξία και η
ξαφνική λιποθυμία, η οποία βέβαια σε περίπτωση μη παροχής βοήθειας καταλήγει σε
ανοξεμία και πνιγμό
Σάββας Γκρέμης-Λιαδής
Αργύρης Δημητρίου
Γιώργος Δημήτρη
Μαρίνος Βαρδουνιώτης