2. Αγαπητοί µαθητές,
Το εργαστήριο Φυσικής της Ελληνογαλλικής Σχολής Καλαµαρί σας υποδέχεται µε ι-
διαίτερη χαρά και ελπίζουµε ότι µε τις προγραµµατισµένες επισκέψεις και τα πειράµα-
τα που θα διεξαχθούν θα αγαπήσετε περισσότερο το µάθηµα και θα γίνουν πιο κα-
τανοητές οι έννοιες της Φυσικής. Τα πειράµατα θα χωριστούν σε δύο κύκλους:
• ο 1ος κύκλος περιλαµβάνει πειράµατα σχετικά µε τον στατικό ηλεκτρισµό, τους
αγωγούς, τους µονωτές και το ηλεκτρικό ρεύµα.
• Ο 2ος κύκλος, περιέχει πειράµατα για να κατανοήσουµε το ανοικτό και το κλειστό
ηλεκτρικό κύκλωµα, το ρόλο της ηλεκτρικής πηγής και τη σύνδεση λαµπτήρων σε
σειρά και παράλληλα.
• Ο 3ος κύκλος πειραµάτων, περιέχει πειράµατα µε τα οποία:
Θέλουµε να δείξουµε τις διαφορές ανάµεσα στις ηλεκτρικές και τις µαγνητικές δυνά-
µεις
Να µάθουµε ότι όταν ένας αγωγός διαρρέεται από ηλεκτρικό ρεύµα παράγει µαγνη-
τικό πεδίο και τέλος
Να µάθουµε τι είναι το πηνίο και ποιες ιδιότητες αποκτά όταν διαρρέεται από ηλεκτρι-
κό ρεύµα.
Γ. ∆ρακόπουλος
Φυσικός
2

3. Στατικός ηλεκτρισµός
Καλαµάκια, κλωστή, χαρτοµάντιλο, µάλλινο ύφασµα, ράβδους από πλαστικό και
γυαλί, µπαλόνια, χαρτάκια
1ο πείραµα (χαρτάκια)
1. Πλησιάζουµε µια πλαστική ράβδο σε ένα σωρό από µικρά χαρτάκια, τι παρατη-
ρούµε;
……………………………………………………………………………………………….....................………………
……………………………………………………………………………………………….....................………………
2. Τρίβουµε τη ράβδο µε ένα κοµµάτι µάλλινο ύφασµα
και πλησιάζουµε και πάλι τα χαρτάκια, τι παρατηρούµε;
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
2ο πείραµα (καλαµάκια)
1. Κρεµάµε ένα καλαµάκι από την άκρη του νήµατος. Επειδή το κα-
λαµάκι είναι ιδιαίτερα ελαφρύ δεν πρέπει να φυσάει αέρας γιατί θα
κινείται. Αρχικά λοιπόν παρατηρούµε ότι παραµένει ακίνητο, δηλαδή
όπως λέµε στη γλώσσα της φυσικής το καλαµάκι ισορροπεί. Πλη-
σιάζουµε στη συνέχεια ένα δεύτερο καλαµάκι σε αυτό που κρέµεται,
τι θα παρατηρήσετε:
………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………….
.
……………………………………………………………………………………………….
.
3

4. 2. Αν το δεύτερο καλαµάκι το τρίψουµε µε ένα χαρτοµάντιλο ή ένα κοµµάτι µάλλινο
ύφασµα και το πλησιάσουµε και πάλι στο πρώτο καλαµάκι τι
θα δούµε:
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
3. Αν τρίψουµε και τα δύο καλαµάκια µε το ίδιο χαρτοµάντιλο ή το ύφασµα και τα
πλησιάσουµε και πάλι µεταξύ τους τι θα παρατηρήσουµε:
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
3ο πείραµα (µπαλόνι)
Παίρνουµε ένα µπαλόνι, το ακουµπάµε στον τοίχο, τι θα παρατηρή-
σετε.
………………………………………………………………………………………………...........
………………………………………………………………………………………………...........
………………………………………………………………………………………………...........
Αν το τρίψουµε πάνω στην επιφάνεια του τοίχου τότε τι θα δούµε;
………………………………………………………………………………………………...........
………………………………………………………………………………………………...........
……………………………………………………………………………………………….....................
4

5. 4ο πείραµα (ηλεκτροσκόπιο)
Με το ηλεκτροσκόπιο µπορούµε να εξετάσουµε αν ένα σώµα είναι ηλεκτρικά φορτι-
σµένο και να µετρήσουµε ποιοτικά την ποσότητα του ηλεκτρικού φορτίου που διαθέ-
τει.
1. Αρχικά ακουµπάµε στη µεταλλική σφαίρα µια πλαστική
ράβδο την οποία προηγουµένως έχουµε τρίψει µε µάλλι-
νο ύφασµα, µε αποτέλεσµα το κινούµενο φύλλο του ηλε-
κτροσκοπίου να εκτρέπεται. Πως το εξηγείτε;
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
2. Αν συνεχίσουµε να τρίβουµε τη ράβδο στο ύφασµα και κάθε φορά την ακουµπά-
µε πάνω στη µεταλλική σφαίρα τι θα βλέπουµε;
……………………………………………………………………………………………….....................
……………………………………………………………………………………………….....................
……………………………………………………………………………………………….....................
3. Αν τρίψουµε µε το µάλλινο ύφασµα µια γυάλινη ρά-
βδο και την πλησιάσουµε στη µεταλλική σφαίρα τι θα
παρατηρήσετε;
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
4. Αν ακουµπήσουµε τη µεταλλική σφαίρα του ηλεκτροσκοπίου µε το χέρι µας τι θα
δούµε;
……………………………………………………………………………………………….....................………………
……………………………………………………………………………………………….....................………………
……………………………………………………………………………………………….....................………………
5

6. Ηλεκτρικά φορτισµένο, αφόρτιστο, άπωση, έλξη, άτοµο, ηλεκτρόνια, πρωτόνια, αρ-
νητικό και θετικό φορτίο.
1. Πόσα είδη ηλεκτρικού φορτίου διαθέτουµε;
……………………………………………………………………………………………….....................………………
……………………………………………………………………………………………….....................……………
2. Όταν τρίβουµε ένα σώµα µε ένα άλλο, µεταφέρονται ηλεκτρόνια από το ένα σώµα
στο άλλο, οπότε αυτό που παίρνει τα ηλεκτρόνια φορτίζεται ……………………. ενώ
αυτό που τα χάνει φορτίζεται …………………… Ένα σώµα όταν έχει τον ίδιο αριθµό
ηλεκτρονίων και πρωτονίων λέµε ότι είναι ………………………. φορτισµένο ή απλά
………………………..
3. Όταν δύο σώµατα έχουν φορτιστεί µε αντίθετα είδη ηλεκτρικού φορτίου λέµε ότι
…………………… φορτισµένα, οπότε µεταξύ τους παρατηρούνται ……………………..
δυνάµεις. Ενώ όταν δύο σώµατα έχουν φορτιστεί µε το ίδιο είδος ηλεκτρικού φορτίου
λέµε ότι είναι ……………………………. φορτισµένα και µεταξύ τους παρατηρούνται
………………… δυνάµεις.
4. Με τη βοήθεια του σχήµατος µπο-
ρούµε να εξηγήσουµε το είδος του η-
λεκτρικού φορτίου που θα αποκτή-
σουν δύο σώµατα όταν τα τρίψουµε
µεταξύ τους. Σύµφωνα λοιπόν µε το
σχήµα, καθένα από αυτά αποκτά θε-
τικό φορτίο όταν το τρίψουµε µε κά-
ποιο από τα επόµενά του. Τι φορτίο
θα αποκτήσουν µια κτένα και τα µαλ-
λιά µας, τι έχετε παρατηρήσει όταν
χτενίζεστε;
……………………………………………………………………………………………….....................………………
……………………………………………………………………………………………….....................………………
……………………………………………………………………………………………….....................………………
……………………………………………………………………………………………….....................………………
……………………………………………………………………………………………….....................………………
6

7. Η έννοια του ηλεκτρικού ρεύµατος
Πλαστικό νήµα ή πετονιά, φύλλο αλουµινόχαρτο, µεταλλικά καλώδια, µπαταρία, λα-
µπάκι, διάλυµα οξέος, νερό.
1ο πείραµα
Φορτίζουµε µε µια πλαστική ράβδο το ηλεκτροσκόπιο.
Αν ακουµπήσουµε το άκρο του πλαστικού νήµατος, τι παρατηρούµε;
……………………………………………………………………………………………….....................………………
……………………………………………………………………………………………….....................………………
Αν ακουµπήσουµε την άκρη του αλουµινόχαρτου τι θα δούµε;
……………………………………………………………………………………………….....................………………
……………………………………………………………………………………………….....................………………
……………………………………………………………………………………………….....................………………
……………………………………………………………………………………………….....................………………
Κίνηση ελευθέρων ηλεκτρονίων, αγωγοί, µονωτές
7

8. 1. Τα υλικά που επιτρέπουν να περνάει µέσα τους ηλεκτρικό ρεύµα ονοµάζονται
………….. ενώ τα υλικά που δεν επιτρέπουν να περνάει ηλεκτρικό ρεύµα ονοµάζονται
…………………
2. Ο ηλεκτρολόγος όταν επισκευάζει κάποια ηλεκτρική βλάβη χρησιµοποιεί εργαλεία
µε λαβή από ……………………. υλικό και γάντια από ………………….. για να µην κιν-
δυνεύει.
2ο πείραµα
1. Κατασκευάζουµε εύκολα το κύκλωµα στου σχήµατος, τα δύο
µεταλλικά καλώδια τα βυθίζουµε µέσα σε µια µικρή λεκάνη µε νε-
ρό, το λαµπάκι θα ανάψει;
……………………………………………………………………………………………….....
……………………………………………………………………………………………….....
2. Αν στη συνέχεια ρίξουµε µια µικρή ποσότητα οξέος µέσα στο
νερό τι θα παρατηρήσουµε;
………………………………………………………………………………………………......
………………………………………………………………………………………………......
3. Φυσικά µπορούµε να επαναλάβουµε το πείραµα αυτό και µε
άλλα υλικά δηλαδή τα δύο καλώδια θα τα συνδέουµε κάθε φορά και µε κάποιο υλικό
(αλουµινόχαρτο, χαρτί κουζίνας, ένα πλαστικό στυλό, µάλλινο ύφασµα, γυαλί, ξύλο
…) Σε ποιες περιπτώσεις το λαµπάκι θα ανάψει;
……………………………………………………………………………………………….....................………………
……………………………………………………………………………………………….....................………………
……………………………………………………………………………………………….....................………………
……………………………………………………………………………………………….....................………………
……………………………………………………………………………………………….....................………………
……………………………………………………………………………………………….....................………………
……………………………………………………………………………………………….....................………………
……………………………………………………………………………………………….....................………………
8

9. Ηλεκτρικό ρεύµα
Μπαταρία, πλαστικό νήµα, µεταλλικά καλώδια, λαµπάκια, διακόπτη.
1ο πείραµα (η έννοια του κυκλώµατος)
1. Συνδέουµε τη µπαταρία µε ένα λαµπάκι χρησιµοποιώντας πλαστι-
κό νήµα (ή πετονιά), το λαµπάκι θα ανάψει; Γιατί;
………………………………………………………………………………………………...........
………………………………………………………………………………………………...........
………………………………………………………………………………………………...........
2. Αν αντί για το πλαστικό νήµα χρησιµοποιήσουµε µεταλλικά κα-
λώδια ή αλουµινόχαρτο τι παρατηρήσουµε; Γιατί;
………………………………………………………………………………………………......
………………………………………………………………………………………………......
………………………………………………………………………………………………......
3. Αν επαναλάβουµε το πείραµα συνδέοντας και έναν ανοικτό
διακόπτη το λαµπάκι θα ανάβει; Γιατί;
………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………...
4. Αν κλείσουµε το διακόπτη, το λαµπάκι θα ανάψει; Γιατί;
………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………..
9

10. Πότε λέµε ότι ένα κύκλωµα είναι ανοικτό και πότε κλειστό; Αν σε ένα κύκλωµα παρόλο
που έχουµε το διακόπτη κλειστό το λαµπάκι δεν ανάβει τι µπορούµε να συµπεράνου-
µε;
……………………………………………………………………………………………….....................………………
……………………………………………………………………………………………….....................………………
……………………………………………………………………………………………….....................………………
……………………………………………………………………………………………….....................………………
2ο πείραµα (σύνδεση σε σειρά και παράλληλα)
1. Πότε θεωρείται ότι δύο ή περισσότεροι λαµπτήρες συνδέονται σε σειρά;
……………………………………………………………………………………………….....................………………
……………………………………………………………………………………………….....................………………
……………………………………………………………………………………………….....................………………
2. Συνδέουµε τη µπαταρία µε τα δύο λαµπάκια όπως φαίνεται
στο διπλανό σχήµα, ο διακόπτης είναι ανοικτός θα ανάψουν τα
λαµπάκια, γιατί;
……………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………….
3. Στη συνέχεια κλείνουµε το διακόπτη, τι θα συµβεί;
……………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………….
4. Αν ένας από τους δύο λαµπτήρες καεί ή απλά αποσυνδεθεί,
τι θα συµβεί µε τον άλλο λαµπτήρα;
……………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………….
10

11. Συµφέρει να συνδέουµε λαµπτήρες ή ηλεκτρικές συσκευές σε σειρά; Ποια πιστεύετε
ότι είναι τα µειονεκτήµατα και τα πλεονεκτήµατα από τη σύνδεση αυτή;
……………………………………………………………………………………………….....................………………
……………………………………………………………………………………………….....................………………
……………………………………………………………………………………………….....................………………
……………………………………………………………………………………………….....................………………
……………………………………………………………………………………………….....................………………
2ο πείραµα (παράλληλη σύνδεση)
1. Πότε θεωρείται ότι δύο ή περισσότεροι λαµπτήρες συνδέονται παράλληλα;
……………………………………………………………………………………………….....................………………
……………………………………………………………………………………………….....................………………
2. Συνδέουµε τη µπαταρία µε τα δύο λαµπάκια όπως φαίνεται στο
διπλανό σχήµα, ο διακόπτης είναι ανοικτός θα ανάψουν τα λα-
µπάκια, γιατί;
………………………………………………………………………………………………........
………………………………………………………………………………………………........
………………………………………………………………………………………………........
………………………………………………………………………………………………........
3. Στη συνέχεια κλείνουµε το διακόπτη, τι θα συµβεί;
………………………………………………………………………………………………........
………………………………………………………………………………………………........
………………………………………………………………………………………………........
………………………………………………………………………………………………........
4. Αν ένας από τους δύο λαµπτήρες καεί ή απλά αποσυνδεθεί, τι θα συµβεί µε τον
άλλο λαµπτήρα;
………………………………………………………………………………………………..........
………………………………………………………………………………………………..........
………………………………………………………………………………………………..........
………………………………………………………………………………………………..........
11

12. Συµφέρει µια τέτοια σύνδεση λαµπτήρων ή ηλεκτρικών συσκευών; Πως νοµίζετε ότι
συνδέονται οι ηλεκτρικές συσκευές στο σπίτι µας; Ποια είναι τα µειονεκτήµατα και τα
πλεονεκτήµατα από τη σύνδεση αυτή;
……………………………………………………………………………………………….....................………………
……………………………………………………………………………………………….....................………………
……………………………………………………………………………………………….....................………………
……………………………………………………………………………………………….....................………………
……………………………………………………………………………………………….....................………………
……………………………………………………………………………………………….....................………………
……………………………………………………………………………………………….....................………………
Όσοι από εσάς έχετε internet µπορείτε να επισκεφτείτε τα παρακάτω sites φυσικής:
http://phet.colorado.edu/
http://www.physics4u.gr/page3.html
http://mikrokellari.blogspot.com/2008/06/blog-post_8587.html
http://www.e-yliko.gr/Lists/List20/soft_phys.aspx
http://ekfe.reth.sch.gr/index.php?option=content&task=view&id=331
http://ylikonet.gr/photo
http://www.parents.gr/events/a291
http://tsantulis.50megs.com/piramdidakti.htm
http://aplo.eled.auth.gr/
Καλή διασκέδαση …..
12

13. Ηλεκτρικές και µαγνητικές δυνάµεις
χαρτάκια, καλαµάκια, σιδερένια καρφάκια, µια µαγνητική βελόνα, ένα µαγνήτη και µια πλα-
στική ράβδο
1ο πείραµα
1. Αν πλησιάσουµε µια πλαστική ράβδο σε ένα σωρό από µικρά χαρτάκια και στη συνέχεια
σε µια πυξίδα τι θα παρατηρήσουµε;
……………………………………………………………
……………………………………………………………
……………………………………………………………
……………………………………………………………
……………………………………………………………
……………………………………………………………
……………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
2. Αν τρίψουµε τη ράβδο µε ένα κοµµάτι µάλλινο ύφασµα και πλησιάσουµε και πάλι τα χαρ-
τάκια και την πυξίδα τι θα παρατηρήσουµε;
………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
3. Αν φέρουµε ένα µαγνήτη κοντά στα χαρτάκια και στην πυξίδα τι θα παρατηρήσουµε;
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
13

14. 1. Οι ηλεκτρικές και οι µαγνητικές δυνάµεις ασκούνται στα ίδια υλικά;
………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
2. Να αναφέρετε µερικά υλικά στα οποία ο µαγνήτης ασκεί δύναµη και µερικά υλικά στα ο-
ποία δεν ασκεί δύναµη.
………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
Πείραµα Oersted
Ο ∆ανός φυσικός Χανς Κρίστιαν Έρνστεντ (Hans Christian Oersted , 1977-1851)
είναι περισσότερο γνωστός για την ανακάλυψη της σχέσεως µεταξύ
Ηλεκτρισµού και Μαγνητισµού. Το 1820 ανακάλυψε τυχαία , κατά την διάρκεια
ενός πειράµατος , ότι η βελόνα µιας πυξίδας - που είχε ξεχάσει δίπλα σε έναν
αγωγό -µετακινείται µόλις ο αγωγός αρχίσει να διαρρέεται από ηλεκτρικό ρεύµα.
Το πείραµα αυτό έµεινε στην ιστορία ως πείραµα του Oersted.
µεταλλικό καλώδιο, µια µπαταρία, ένα διακόπτη και µια µαγνητική βελόνα
2ο πείραµα (Πείραµα του Oersted)
1. Το κύκλωµα που έχουµε κατασκευάσει
περιέχει µια µπαταρία, ένα διακόπτη και µία
µαγνητική βελόνα από µια πυξίδα. Η βελό-
να αρχικά ισορροπεί δείχνοντας το βορρά
(North). Παράλληλα στον άξονα της βελό-
νας φέρνουµε έναν ευθύγραµµο αγωγό.
Όταν κλείσουµε το διακόπτη τι θα παρα-
τηρήσουµε;
………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
14

15. 2. Όταν ανοίξουµε το διακόπτη τι συµβαίνει µε τη µαγνητική βελόνα;
………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
Σε ποια συµπεράσµατα καταλήγετε µετά από το παραπάνω πείραµα;
………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
3ο πείραµα - Πηνίο
1. Πλησιάζουµε ένα πηνίο, δηλαδή ένα καλώδιο
που έχουµε τυλίξει αρκετές φορές όπως φαίνεται
στο σχήµα, κοντά στη µαγνητική βελόνα, τι θα
παρατηρήσετε;
………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
2. Συνδέουµε το πηνίο µε µια µπαταρία και ένα
διακόπτη όπως φαίνεται στο σχήµα. Ο διακό-
πτης είναι ανοικτός, τι θα παρατηρήσετε;
…………………………………………………………………
…………………………………………………………………
…………………………………………………………………
…………………………………………………………………
3. Αν ο διακόπτης κλείσει τι θα παρατηρήσετε;
………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
15

16. Όσοι από εσάς έχετε internet µπορείτε να επισκεφτείτε τα παρακάτω sites φυσικής:
1. Το ηλεκτρονικό εργαστήρι φυσικής
http://www.kalamari.gr/resources/templates/kalamari/files/physicslaboratory/index.html
Είναι ένα site που κατασκεύασαν µαθητές της Α΄ Λυκείου σε συνεργασία µε τα εργαστήρια
Φυσικής και Πληροφορικής της Ελληνογαλλικής Σχολής Καλαµαρί και πρόσφατα παρου-
σιάστηκε στο 1ο Μαθητικό Επιστηµονικό και Τεχνολογικό Συνέδριο.
2. Tο µαγνητικό πεδίο της Γης και ο προσανατολισµός της καρέτα – καρέτα
http://physicsgg.blogspot.com/2011/02/t-kai.html
3. Που οφείλεται το µαγνητικό πεδίο της Γης
http://www.physics4u.gr/faq/earthdynamo.html
4. Τα πουλιά «βλέπουν» το µαγνητικό πεδίο της Γης
http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=108453
5. Ας δούµε πως κατασκευάζεται µια πυξίδα
http://www.youtube.com/watch?v=72-J1y8imGY&NR=1
6. Η Γη ώρα µηδέν
http://www.youtube.com/watch?v=YZeTL_xIwGw&feature=player_detailpage
7. Εικονικά πειράµατα φυσικής
http://phet.colorado.edu/
Καλή διασκέδαση …..
16