1. 1
Η Ι΢ΣΟΡΙΑ ΣΗ΢ ΒΕΡΟΙΑ΢
Πριν ……………………………….. Μετά ……………………………………
Η γραφική πόλη…………

2. 2
Περιεχόμενα
Η Ι΢ΣΟΡΙΑ ΣΗ΢ ΒΕΡΟΙΑ΢ ....................................................................................................................... 1
1. ΢φντομθ ιςτορικι αναδρομι.................................................................................................. 6
2. Σο όνομα τθσ Βζροιασ ............................................................................................................. 8
3. Ιςτορικά ΢τοιχεία – Από τα πρώτα χρόνια ……........................................................................ 9
3.1 Αρχαϊκι εποχι..................................................................................................................... 10
3.2 Ελλθνιςτικι περίοδοσ (323 - 168 π.Χ.)................................................................................ 10
3.3 Ρωμαιοκρατία ΙΙ (2οσ αι. - 3οσ αι. μ.Χ.)............................................................................... 12
3.4 Βυηάντιο .............................................................................................................................. 12
3.5 Σουρκοκρατία...................................................................................................................... 14
3.6 Μακεδονικόσ αγώνασ.......................................................................................................... 16
4. Η ςφγχρονθ Ημακία – Μουςεία - Αρχαιολογικοί χώροι....................................................... 18
4.1 Η πλατεία ωρολογίου ι Ρακτιβάν....................................................................................... 18
4.2 Σο πάρκο τθσ Ελιάσ.............................................................................................................. 19
4.3 Σο Μθτροπολιτικό Μζγαρο τθσ Βζροιασ. ........................................................................... 19
4.4 Βυηαντινό Μουςείο Βζροιασ............................................................................................... 20
4.5 ΒΛΑΧΟΓΙΑΝΝΕΙΟ ΜΟΤ΢ΕΙΟ ΝΕΟΣΕΡΗ΢ Ι΢ΣΟΡΙΑ΢ & ΣΕΧΝΗ΢ .............................................. 21
4.6 ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΤ΢ΕΙΟ.................................................................................................... 21
4.7 Λαογραφικό Μουςείο......................................................................................................... 22
4.8 Σο Βιμα του Αποςτόλου Παφλου ....................................................................................... 23
4.9 Δθμόςια Βιβλιοκικθ Βζροιασ ............................................................................................. 23
4.10 Χώροσ Σεχνών - ΢υνεδριακό Κζντρο ............................................................................. 24
4.11 ΢τζγθ Γραμμάτων και Σεχνών ........................................................................................... 24
4.12 Εκνικό Μουςείο Εκπαίδευςθσ Βεροίασ ............................................................................ 25
4.13 Η ΚΤΡΙΩΣΙ΢΢Α ΚΑΙ Η ΜΠΑΡΜΠΟΤΣΑ ................................................................................. 26
4.14 Οκωμανικά μνθμεία.......................................................................................................... 29
4.14.1 Μεντρεςζ Σηαμί.......................................................................................................... 29
4.14.2 Δίδυμοσ λουτρώνασ ................................................................................................... 29
4.14.3 Ορτά τηαμί.................................................................................................................. 29
4.14.4 Μαχμοφτ Σςελεμπι τηαμί .......................................................................................... 30
4.15 Θζατρο Άλςουσ Βεροίασ Θζατρο "Μελίνα Μερκοφρθ"............................................... 31
5. Η ΒΤΖΑΝΣΙΝΗ Ι΢ΣΟΡΙΑ ΣΗ΢ ΠΟΛΗ΢ ΚΑΙ ΟΙ ΒΤΖΑΝΣΙΝΟΙ ΝΑΟΙ ............................................. 31

3. 3
5.1 Αρχαιολογικόσ χώροσ Αγ. Παταπίου................................................................................... 32
5.2 Παλαιά Μθτρόπολθ. ........................................................................................................... 33
5.3 Μζγασ Θεολόγοσ ................................................................................................................ 34
5.4 ΢ωτιρασ Χριςτόσ ................................................................................................................. 34
5.5 Ναόσ των Αγίων Κθρφκου και Ιουλίττθσ ............................................................................. 34
5.6 Ναόσ του Αγίου Βλαςίου..................................................................................................... 35
5.7 Άγιοσ ΢άββασ τθσ Κυριώτιςςασ.......................................................................................... 35
5.8 Αγία Παραςκευι.................................................................................................................. 35
5.9 Άγιοσ Γεώργιοσ του άρχοντα Γραμματικοφ......................................................................... 36
5.10 Άγιοσ Προκόπιοσ............................................................................................................... 36
5.11 Παναγία Δεξιά ................................................................................................................... 36
5.12 Άγιοσ Γεώργιοσ, ενοριακόσ αγίου Αντωνίου.................................................................... 36
5.13 Άγιοσ Γεώργιοσ ο Μικρόσ .................................................................................................. 37
5.14 Παναγία Περίβλεπτοσ ....................................................................................................... 37
5.15 Άγιοσ Ανδρζασ ενορίασ Κυριώτιςςασ................................................................................ 37
5.16 Παναγία Γοργοεπικοοσ..................................................................................................... 37
5.17 Παναγία Παλαιοφορίτιςςα ι Παντάναςςα ...................................................................... 37
5.18 Τπαπαντι ι Παναγοφδα. .................................................................................................. 37
5.19 Άγιοι Θεόδωροι................................................................................................................. 38
5.20 Παναγία Χαβιαρά.............................................................................................................. 38
5.21 Αγία Άννα .......................................................................................................................... 38
5.22 Άγιοσ Πατάπιοσ.................................................................................................................. 38
5.23 Άγιοσ Νικόλαοσ τθσ Γοφρνασ............................................................................................. 38
5.24 Άγιοσ Νικόλαοσ του μοναχοφ Άνκιμου ............................................................................. 38
5.25 Άγιοσ Δθμιτριοσ................................................................................................................ 38
5.26 Άγιοσ Νικόλαοσ τθσ Μακαριώτιςςασ ................................................................................ 39
5.27 Ο ναόσ τθσ Ευαγγελίςτρασ ................................................................................................ 39
5.28 Μεγάλοι Άγιοι Ανάργυροι................................................................................................. 39
5.29 Άγιοσ ΢τζφανοσ................................................................................................................. 39
5.30 Άγιοσ Ανδρζασ ενορίασ Αγίου Γεωργίου........................................................................... 39
5.31 Παναγία Φανερωμζνθ ...................................................................................................... 39
5.32 Μεταμόρφωςθ του ΢ωτιροσ ............................................................................................ 39

4. 4
5.33 Άγιοσ ΢πυρίδων ................................................................................................................. 40
5.34 Άγιοσ Νικόλαοσ Ψαράσ...................................................................................................... 40
5.35 Μικροί Άγιοι Ανάργυροι.................................................................................................... 40
5.36 Παναγία Βαλτεςινι ........................................................................................................... 40
5.37 Μθτροπολιτικόσ ναόσ των Αποςτόλων Πζτρου και Παφλου............................................ 40
5.38 Χριςτόσ Αντιφωνθτισ........................................................................................................ 40
5.39 Ναόσ τθσ Αναςτάςεωσ του Χριςτοφ.................................................................................. 40
5.42 Άγιοσ Αντώνιοσ.................................................................................................................. 41
5.43 Ιερά Μονι Σιμίου Προδρόμου τθσ «΢κιτθσ Βζροιασ» ..................................................... 41
5.44 Ιερά Μονι Παναγίασ Δοβρά ............................................................................................. 41
5.45 Ιερά Μονι Παναγίασ ΢ουμελά.......................................................................................... 42
6. Ιςτορικά πρόςωπα: ............................................................................................................... 43
6.1 Ο Ιωάννθσ Κωττοφνιοσ (1572-1657) ήηαλ λεναξηζηνηειηθφο θηιφζνθνο θαη επεξγέηεο
ηνπ 17νπ αηψλα απφ ηε Βέξνηα. Γλψξηδε πνιιέο γιψζζεο θαη ζεσξνχληαλ απφ ηνπο
κεγαιχηεξνπο πλεπκαηηθνχο αλζξψπνπο εθείλεο ηεο επνρήο. ........................................... 43
6.2 Δθμιτρθσ Εμμ. Ρακτιβάν..................................................................................................... 43
6.3 Κωνςταντίνοσ Ρακτιβάν....................................................................................................... 43
6.5 Αναςτάςιοσ Καρατάςςοσ .................................................................................................... 44
6.6 Δθμιτριοσ ι Σςάμθσ Καρατάςοσ ........................................................................................ 45
6.7 Δθμιτριοσ Κατςάμπασ ι Κατςιάμπασ........................................................................... 45
6.8 Θεοχάρθσ Κοφγκασ ι καπετάν Γθδιώτθσ ...................................................................... 45
6.9 Παναγιώτθσ Λαηόπουλοσ .................................................................................................... 46
6.10 Απόςτολοσ Ματόπουλοσ................................................................................................... 46
6.11 Λιόλιοσ Ξθρολειβαδίτθσ.................................................................................................... 47
6.12 Ο Γεώργιοσ (Σηόλασ) Περιφανοσ ι Περθφανόπουλοσ................................................. 47
6.13 Ο Αναγνώςτθσ Πετςάβασ ι Πιτςιάβασ.......................................................................... 47
6.14 Ο Γεώργιοσ ΢καρλάτοσ ...................................................................................................... 48
Πρόδρομοσ ΢κοτίδαs ι Ποηιαρίτθσ ι Ποηιαρίδθσ ιταν ............................................................ 48
6.16 Ακανάςιοσ ΢υρόπουλοσ ι ΢φροσ................................................................................... 49
6.17 Σςζρνο-Πζτρθσ .............................................................................................................. 49
6.18 Αντώνιοσ Σςουπζλθσ......................................................................................................... 49
6.19 Μαριγώ Μπουτόνογλου ................................................................................................... 49

5. 5
6.20 Ευδοξία Ι. Μαλακοφςθ...................................................................................................... 50
2.21 Ιωάννθσ Μαλακοφςθσ....................................................................................................... 50
6.22 Μελζτιοσ ιερομόναχοσ...................................................................................................... 50
6.23 Αργφριοσ Καραμπατάκθσ .................................................................................................. 50
6.24 Θωμάσ Γαρβιθλίδθσ .......................................................................................................... 50
6.25 Σα Μαρτφρια των Βεροιζων.......................................................................................... 51
7. Μνθμεία Ημακίασ ................................................................................................................. 51
7.1 Νυμφαίο - ΢χολι Αριςτοτζλουσ (Λευκάδια, Ιςβόρια)........................................................ 51
7.2 Αρχαιολογικόσ χώροσ Αγίου Παταπίου Βεροίασ................................................................. 52
΢ΗΜΑ΢ΙΑ.................................................................................................................................... 52
7.5 Μίεηα (Λευκάδια)................................................................................................................ 53
7.6 Θζατρο Κοπανοφ................................................................................................................. 54
8. ΦΤ΢ΙΚΗ ΟΜΟΡΦΙΑ................................................................................................................ 54
Βιβλιογραφία ................................................................................................................................ 54

6. 6
1. ΢ύντομη ιςτορική αναδρομή
Βέξνηα είλαη πφιε ηεο Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο, πξσηεχνπζα ηνπ
λνκνχ Ζκαζίαο, ρηηζκέλε ζηνπο πξφπνδεο ηνπ Βεξκίνπ. Ζ πφιε
ηεο Βέξνηαο έρεη δηαγξάςεη ζπνπδαία ηζηνξηθή πνξεία άλσ ησλ
2500 ρξφλσλ απφ ηελ αξραηφηεηα κέρξη ζήκεξα θαη αλάγεηαη έηζη ζε
πνιηηεία επνρψλ θαη πνιηηηζκψλ, κηα πφιε «ππαίζξην κνπζείν». Πξφθεηηαη
γηα κία απφ ηηο ειάρηζηεο πφιεηο πνπ θξαηνχλ ην αξραίν ηνπο φλνκα θαη
δηαηεξνχλ ηζηνξηθά απνηππψκαηα απφ θάζε ηζηνξηθή πεξίνδν. Γηαζέηεη
πιήζνο κλεκείσλ απφ ηελ ειιεληζηηθή θαη ξσκατθή επνρή, βπδαληηλά,
κεηαβπδαληηλά θαη νζσκαληθά κλεκεία, θαζψο επίζεο θαη εβξατθέο
ζπλνηθίεο, ζπλαγσγή θαη ραξαθηεξηζηηθά ζπίηηα καθεδνληθήο
αξρηηεθηνληθήο. ΋ια απηά ηα κλεκεία δηαθνξεηηθψλ επνρψλ θαη
εηεξφθιεησλ πνιηηηζκψλ θαη ζηνηρείσλ εκθαλίδνπλ κηα εθπιεθηηθή θαη
απξφζκελε αιιεινπρία θαη ελφηεηα!
Απνηειεί έλα ζχγρξνλν εκπνξηθφ, ηζηνξηθφ θαη πνιηηηζηηθφ θέληξν ηεο
Μαθεδνλίαο πνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ έλα ςεθηδσηφ ιαψλ, πνιηηηζκψλ θαη
ζξεζθεηψλ. Μηα απιή πεξηήγεζε ηνπο δξφκνπο ηεο Βέξνηαο πείζεη θαη
καγεχεη γηα ηνλ πνιππνιηηηζκηθφ ηεο ραξαθηήξα .
Ζ πξψηε ηζηνξηθή καξηπξία πνπ έρνπκε γηα ηε Βέξνηα είλαη απφ ηνλ
Θνπθπδίδε φπνπ ζηε δηάξθεηα ηνπ πνιέκνπ ησλ Αζελαίσλ κε ηνπο
Μαθεδφλεο γηα ηνλ έιεγρν ηεο Υαιθηδηθήο ην 432 π.Υ. ηελ αλαθέξεη σο
«κηα πφιε κε ηζρπξά ηείρε πνπ δελ κπφξεζαλ λα θπξηέςνπλ νη εηζβνιείο.»
Αξραηνινγηθά επξήκαηα ηεο πεξηνρήο αλάγνληαη ζηνλ 4ν
αηψλα π.Υ., ζηα
ρξφληα ηνπ Μαθεδφλα βαζηιηά Ακχληα Γ΄(393-370 π.Υ), παππνχ ηνπ
Μεγάινπ Αιεμάλδξνπ. Γπν ραξαθηεξηζηηθά γιππηά, ην ηεξάζηην θεθάιη ηεο
Μέδνπζαο θαη έλαο θνξκφο ηεο Αλαδπφκελεο Αθξνδίηεο πνπ θπιάζζνληαη
ζην αξραηνινγηθφ κνπζείν ηεο Βέξνηαο αλήθνπλ ζε απηήλ ηελ πεξίνδν.
Ζ Βέξνηα θαηνηθήζεθε απφ ηα ηέιε ηνπ 5νπ
αηψλα θαη γλσξίδεη κεγάιε
αθκή θαηά ηελ ειιεληζηηθή θαη ηδηαίηεξα θαηά ηε ξσκατθή πεξίνδν, σο έδξα
ηνπ «Κνηλνχ ησλ Μαθεδφλσλ».
Ο πξψηνο κεηαρξηζηηαληθφο αηψλαο ζθξαγίδεηαη κε ηνλ εξρνκφ ηνπ
Απνζηφινπ Παχινπ ζηε Βέξνηα ν νπνίνο θήξπμε ηνλ Υξηζηηαληζκφ θαη
βξήθε κεγάιε αληαπφθξηζε θαη απνδνρή.
Μεηά ηνλ 6ν
θαη σο ηηο αξρέο ηνπ 10νπ
αηψλα ειάρηζηεο πιεξνθνξίεο
έρνπκε γηα ηελ πφιε.
Ζ

7. 7
Σνλ 9ν
αηψλα εγθαζίζηαληαη ζηε Βέξνηα νη Γξνγνπβίηεο θαη ε πφιε
νρπξσκέλε κε θάζηξν ππάγεηαη ζηε ζέκα ηεο Θεζζαινλίθεο
Μεηά απφ ζεηζκφ ην 896 θαη ηελ επίζεζε ησλ ΢αξαθελψλ πνπ
θπξηαξρνχζαλ ζηε Θεζζαινλίθε, ε Βέξνηα επεκεξεί ηνλ 10ν
αηψλα,
ζχκθσλα κε ηνλ ηζηνξηθφ Κακηλάηε. Σν 985 θαηαιακβάλεηαη απφ ηνλ
βαζηιηά ησλ Βνπιγάξσλ ΢ακνπήι.
Σνλ 10ν
αηψλα απνηειεί έδξα επηζθνπήο ππφ ηελ επνπηεία ηνπ
κεηξνπνιίηε Θεζζαινλίθεο θαη έδξα ζέκαηνο κε εθηεηακέλα φξηα, φπσο
καξηπξεί ηνλ 12ν
αηψλα ην ρξπζφβνπιν ηνπ Αιεμίνπ Γ΄Αγγέινπ (1198).
΢ην γ΄ ζηγίιιην ηνπ Βαζηιείνπ Β΄(1020), ε επηζθνπή Βέξνηαο ππάγεηαη ζηελ
Αξρηεπηζθνπή Αρξίδαο, απφ ηελ νπνία δελ ήηαλ πιήξσο εμαξηεκέλε.
Πνιιά ρεηξφγξαθα καξηπξνχλ ηνλ πινχην θαη ηελ πξφνδν ηεο πφιεο αιιά
δπζηπρψο πνιιά απφ απηά ράζεθαλ εμαηηίαο ηεο κεγάιεο ππξθαγηάο ηνπ
1864 πνπ θαηέζηξεςε κεγάιν ηκήκα ηεο πφιεο, αξθεηνχο λανχο, ην
κεηξνπνιηηηθφ κέγαξν, ηε βηβιηνζήθε ηεο Μεηξφπνιεο θαη ηελ Διιεληθή
ζρνιή..
΢ήκεξα ηα ρεηξφγξαθα ηεο Βέξνηαο βξίζθνληαη ζε ηξεηο ζπιινγέο.
Α) Ζ ζπιινγή ηεο Μεηξφπνιεο πνπ εθηίζεηαη ζην Βιαρνγηάλλεην Μνπζείν
Β) ε ζπιινγή ηνπ Βπδαληηλνχ Μνπζείνπ (φπνπ κεηαθέξζεθαλ θαη ηα 3
ρεηξφγξαθα ηεο ζπιινγήο ηνπ Αξραηνινγηθνχ Μνπζείνπ)
Γ) Οη ζπιινγέο ηεο Γεκφζηαο Βηβιηνζήθεο πνπ πεξηιακβάλνπλ 13
ρεηξφγξαθα. Ζ ΢πιινγή ησλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Γεκνηηθήο Βηβιηνζήθεο ηεο
Βέξνηαο, νθείιεηαη ζε κεγάιν βαζκφ, ζηελ πξνζπάζεηα θαη έξεπλα ηνπ
γπκλαζηάξρε θαη δηεπζπληή γηα θάπνην ρξνληθφ δηάζηεκα ηεο βηβιηνζήθεο,
Γεκεηξίνπ Παπαδφπνπινπ, πνπ ηα ζπγθέληξσζε απφ δηάθνξεο εθθιεζίεο
ηεο πεξηνρήο. Υξνλνινγνχληαη απφ ηνλ 11ν
κέρξη ηηο αξρέο ηνπ 19νπ
αηψλα. Σξία είλαη ζε πεξγακελή θαη ηα ππφινηπα ζε ραξηί, επίζεο ην
ρεηξφγξαθν ΚΒ_1Β είλαη παιίκςεζην κε ην αξρηθφ θείκελν λα πξνέξρεηαη
απφ δπν ρεηξφγξαθα ηνπ 7νπ
, 8νπ
θαη 10νπ
αηψλα. Χο πξνο ην πεξηερφκελα
ηα πεξηζζφηεξα είλαη ιεηηνπξγηθά. Απφ ηνλ θψδηθα ηεο Μνλήο Γνβξά
(ρεηξφγξαθν ΚΒ_2Β) ζψδεηαη ε ζηάρσζε ηνπ.
Σνλ 17ν
αηψλα θαηαγξάθνληαη ζηε Βέξνηα 16 κνπζνπικαληθέο ζπλνηθίεο,
15 ρξηζηηαληθέο (Διιήλσλ, ΢έξβσλ, Βνπιγάξσλ, Λαηίλσλ) θαη δπν νκάδεο
Δβξαίσλ.

8. 8
Σνλ 19ν
αηψλα θαηαγξάθνληαη 12 ηνπξθηθέο θαη 12 έσο 16 ειιεληθέο
ζπλνηθίεο.
΢ηηο ειιεληθέο ζπλνηθίεο (φπσο ε Κπξηψηηζζα) ε εθθιεζία βξίζθεηαη ζην
θέληξν θαη νη θαηνηθίεο νξγαλψλνληαη γχξσ απφ ζπιινγηθνχο ππξήλεο θαη
πεξίθιεηζηνπο ππαίζξηνπο ρψξνπο.
2. Σο όνομα τησ Βέροιασ
α) ΢χκθσλα κε ηε κπζνινγία ε Βέξνηα είλαη θφξε ηνπ Χθεαλνχ θαη ηεο Θέηηδνο, ή
θαηά κηα άιιε εθδνρή, θφξε ηνπ Αδψληδνο θαη ηεο Αθξνδίηεο.
β) ΢χκθσλα κε ηνλ Θεαγέλε, ηνπ νπνίνπ ηε γλψκε δηέζσζε ν ΢ηέθαλνο
Βπδάληηνο ζην Βηβιίν ηνπ «Δζληθά», ε πφιε πήξε ην φλνκα ηεο απφ ηελ θφξε ηνπ
βαζηιηά ηεο Μαθεδνλίαο Βέξεηα, γηνπ ηνπ Μαθεδφλα. Οη ηνπηθνί καθεδνληθνί
κχζνη παξαδίδνπλ φηη ηα ηξία παηδηά ηνπ κπζηθνχ βαζηιηά ηεο πεξηνρήο Βέξε,
έδσζαλ ηα νλφκαηά ηνπο νη κελ θφξεο ηνπ ζηηο δχν ζεκαληηθέο πφιεηο ηεο
Ζκαζίαο, Βέξνηα θαη Μίεδα, ελψ ν γηνο ηνπ ΋ιγαλνο κεηακνξθψζεθε ζε πνηάκην
ζεφ θαη έδσζε ην φλνκά ηνπ ζην ζεκεξηλφ πνηάκη Αξάπηηζα (΢ην ρσξηφ Κνπαλφο
βξέζεθε καξκάξηλε πξνηνκή πνπ εηθνλίδεη λέν άληξα. ΢ηε βάζε ηεο ππάξρεη
ραξαγκέλε ε ιέμε «ΟΡΓΑΝΟ΢». Ζ πξνηνκή βξίζθεηαη ζην κνπζείν ηεο
Θεζζαινλίθεο (Ηζηνξία ηεο Βέξνηαο, Α. Υξηζηνδνχινπ, 1960))
γ) Καηά κία άιιε εθδνρή, ε πφιε νθείιεη ην φλνκά ηεο ζηνλ ηδξπηή ηεο Φέξσλα.
Οξηζκέλνη κειεηεηέο ζπλδένπλ ηελ νλνκαζία ηεο κε ηα άθζνλα λεξά ηεο θαη ηελ
απνδίδνπλ ζηε ζχλζεζε ηνπ ηιιπξηθνχ ή θξπγηθνχ ξήκαηνο «θέξσ» (Βέ-) θαη ηεο
ιέμεο «ξνπο» (-ξνηα). Άξα, νη Μαθεδφλεο βξήθαλ η' φλνκα ηεο σο Φέξνηα θαη ην
πξφθεξαλ Βέξνηα, ζχκθσλα κε ηε ζπλήζεηα ηνπο λα πξνθέξνπλ ην θ σο β.
.
Η κόρη της
Βέροιας
Αληίγξαθν κπξνύηδηλνπ αγάικαηνο ινπόκελεο θόξεο
ην νπνίν βξέζεθε ην 1909 ζηε Βέξνηα άγλωζην ζε
πνην κέξνο αθξηβώο. Σήκεξα βξίζθεηαη ζην εμωηεξηθό.
Έξγν πηζαλόλ ηνπ γιύπηε ηνπ 5νπ
αηώλα π.Χ.
Πνιπθιείηνπ ή θάπνηνπ καζεηή ηνπ. Καηά άιινπο ην
άγαικα αλήθεη ζηελ ειιεληζηηθή επνρή.
Η θόξε ηεο Βέξνηαο θαίλεηαη όηη κόιηο βγήθε από ην
ινπηξό θαη ε ζηάζε ηεο δείρλεη θηιαξέζθεηα θαη
λαξθηζζηζκό.

9. 9
3. Ιςτορικά ΢τοιχεία – Από τα πρώτα χρόνια ……
Οη άλζξσπνη εγθαζίζηαληαη απφ ηα πξντζηνξηθά ρξφληα ζηελ επξχηεξε πεξηνρή
ηεο Βέξνηαο. ΢ηε Νέα Νηθνκήδεηα ππάξρεη έλαο απφ ηνπο παιαηφηεξνπο
λενιηζηθνχο νηθηζκνχο ηεο Δπξψπεο (6.000 π.Υ.), φπσο απνδεηθλχνπλ θαη ηα
αξραηνινγηθά επξήκαηα πνπ είρακε ηελ επθαηξία λα ζαπκάζνπκε θαηά ηελ
επίζθεςή καο ζην αξραηνινγηθφ κνπζείν ηεο Βέξνηαο.
Ζ πεξηνρή ηεο Βέξνηαο θαηνηθήζεθε ηνπιάρηζηνλ απφ ηνλ 5ν αη. π.Υ. Οηθηζηηθά
θαηάινηπα ηεο θιαζηθήο πεξηφδνπ δελ δηαζψδνληαη, φκσο ηα λεθξνηαθεία κε ηα
πινχζηα θηεξίζκαηα ζηνπο ιαθθνεηδείο ηάθνπο καξηπξνχλ ηελ χπαξμε πφιεο.
Μεγάιε αθκή γλψξηζε ε Βέξνηα θαηά ηνπο ειιεληζηηθνχο ρξφλνπο. Έρνπλ
αλαζθαθεί ηκήκαηα ηζρπξνχ ηείρνπο, ιείςαλα δεκφζησλ θηηξίσλ θαη ζηαδίνπ, θαη
λεθξνηαθεία κε ιαμεπηνχο, ιαθθνεηδείο θαη καθεδνληθνχο ηάθνπο. ΢χκθσλα κε ηηο
επηγξαθέο ε πφιε, πνπ ήηαλ ίζσο ρηηζκέλε θαηά ην ηππνδάκεην ζχζηεκα, δηέζεηε
γπκλάζην, θαζψο θαη ηεξά αθηεξσκέλα ζηνλ Ζξαθιή Κπλαγίδα, ηνλ Αζθιεπηφ, ηελ
Αζελά, ηελ Δλνδία θ.ά. Σα εξγαζηήξηα παξήγαλ αγγεία θαη πήιηλα εηδψιηα
πςειήο πνηφηεηαο.
Ζ Βέξνηα αλαπηχρζεθε ηδηαίηεξα θαηά ηνπο ξσκατθνχο ρξφλνπο, νπφηε θαη έγηλε ε
δεχηεξε ζε ζπνπδαηφηεηα κεηά ηε Θεζζαινλίθε καθεδνληθή πφιε. Ζ επλντθή
ξσκατθή δηνίθεζε ηεο απέλεηκε ηηκεηηθνχο ηίηινπο. Ζ πφιε σο έδξα ηνπ Κνηλνχ
ησλ Μαθεδφλσλ απνηεινχζε θέληξν ηεο απηνθξαηνξηθήο ιαηξείαο θαη γλψξηζε
κεγάιε θαιιηηερληθή άλζηζε σο ην ηέινο ηνπ 3νπ αη. κ.Υ. νπφηε πξνρψξεζε ζε
κία λέα θάζε ηεο ηζηνξηθήο πνξείαο ηεο.
΢ηε ζέζε ηεο ζεκεξηλήο Βεξγίλαο, ήηαλ θηηζκέλεο νη Αηγέο, ε πξσηεχνπζα ηεο
Μαθεδνλίαο, φπνπ βξέζεθε θαη ε Βαζηιηθή λεθξφπνιε. Οη Βαζηιηθνί Σάθνη ηεο
Βεξγίλαο, ν Σάθνο ηνπ Φηιίππνπ θαη ηα κνλαδηθά επξήκαηά ηνπο, είλαη ρσξίο
ακθηβνιία κλεκεία παγθφζκηαο αθηηλνβνιίαο.
΢εκαληηθνί Μαθεδνληθνί Σάθνη ππάξρνπλ θαη ζηελ πεξηνρή ησλ Λεπθαδίσλ ηνπ
Γήκνπ Αλζεκίσλ, φπνπ ζψδνληαη 3 ζεκαληηθφηαηα ηαθηθά Μλεκεία, ν Σάθνο ηεο
Κξίζεσο, ν Σάθνο Λχζσλνο θαη Καιιηθιένπο θαη ν Σάθνο ησλ Αλζεκίσλ. ΢ηελ
ίδηα πεξηνρή βξίζθεηαη ε αξραία Μηέδα θαη ε ζρνιή ηνπ Αξηζηνηέιε, φπνπ
δηδάρηεθε ν Μέγαο Αιέμαλδξνο απφ ηνλ κεγάιν θηιφζνθν.
Σν 54 κ.Υ. ν Απφζηνινο Παχινο θεξχζζεη ηε λέα Υξηζηηαληθή πίζηε ζηε Βέξνηα,
φπνπ δηαζψδεηαη ην ιεγφκελν «Βήκα», κλεκείν ζηνλ ηφπν φπνπ κίιεζε.

10. 10
3.1 Αρχαΰκή εποχή
Οη πξψηνη θάηνηθνη ηεο Βέξνηαο θαηά ηνλ 5ν
αηψλα ήηαλ νη Βξχγεο κεηέπεηηα
Φξχγεο φπσο αλαθέξεη ν Ζξφδνηνο.
Σν 700 π.Υ ε Βέξνηα θαηαζηξάθεθε νινζρεξψο απφ ζεηζκφ πνπ πξνθιήζεθε
απφ εθαίζηεην θνληά ζην ΢έιη. Έλδεημε γηα απηφ ην γεγνλφο ζεσξείηαη ε
ζεκεξηλή Σξχπα ηνπ Μηράιε (Γνχβα) θάησ απφ ηελ νπνία ηα ξένληα λεξά
θαηέιεγαλ ζηελ ηνπνζεζία ΢αξαληφβξπζεο.
Ο Θνπθπδίδεο αλαθέξεη φηη ην 432 π.Υ. νη Αζελαίνη θαηά ηελ ζχγθξνπζή ηνπο
κε ηνλ βαζηιέα ηεο Μαθεδνλίαο Πεξδίθθα Β' (450-413 π.Υ.), κεηά ηελ θαηάιεςε
ηεο Θέξκεο, έθηαζαλ ζηελ Βέξνηα. Οη Αζελαίνη κε εγέηε ηνλ Καιιία, επηρείξεζαλ
λα θαηαιάβνπλ ηελ πφιε, αιιά ρσξίο επηηπρία.
Σνλ 4ν
αηψλα π.Υ καξηπξίεο αλαθέξνπλ ηελ παξνπζία δπν αληξψλ απφ ηε
Βέξνηα αλάκεζα ζηα πςειφβαζκα ζηειέρε ηνπ Μ. Αιεμάλδξνπ ζηελ εθζηξαηεία
ηνπ ζηελ Αζία (334-323 π.Υ).
3.2 Ελληνιςτική περίοδοσ (323 - 168 π.Φ.)
Ζ ζεκαζία ηεο Βέξνηαο απμάλεη ζηαδηαθά θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο βαζηιείαο ηνπ
νίθνπ ησλ Αληηγνληδψλ (301-168 π.Υ.) Ο Γεκήηξηνο Πνιηνξθεηήο 295-287
επηζθέθηεθε ηε Βέξνηα, θαη δήισζε φηη εληππσζηάζηεθε απφ ην θάιινο ηεο
πεξηνρήο θαη ηηο πεξηπνηήζεηο ησλ θαηνίθσλ. Ζ ζπκπεξηθνξά ησλ θαηνίθσλ
κάιηζηα ηνλ ψζεζε λα ηνπο ππνζρεζεί φηη ζα ηνπο ραξίζεη φηη ζέινπλ. Απηνί φκσο
πξνέβαιαλ ηφζεο πνιιέο απαηηήζεηο πνπ ν Γεκήηξηνο ηνπο ζεψξεζε πιενλέθηεο
θαη έξημε ηηο αηηήζεηο ηνπο ζηνλ πνηακφ Αμηφ ιέγνληαο: «Μφλν ην ξεχκα ηνπ
πνηακνχ ζα κπνξέζεη λα ζβήζεη ην πάζνο ησλ Βεξνηέσλ». Απφ ηελ άιιε νη
Μαθεδφλεο ηνπ ζηξαηνχ ηνπ Γεκεηξίνπ Πνιηνξθεηή, αγαλαθηηζκέλνη απφ ηνλ
ζπάηαιν θαη πνιπηειή ηξφπν δσήο ηνπ εγέηε ηνπο, ηνλ εγθαηέιεηςαλ γηα λα
πξνζρσξήζνπλ ζηηο δπλάκεηο ηνπ Πχξξνπ, πνπ ηελ επνρή εθείλε είρε εηζβάιεη
ζηε Μαθεδνλία θαη είρε κφιηο θαηαιάβεη ηε Βέξνηα.
Ο Βαζηιηάο Πχξξνο ην 287π.Υ. εηζβάιεη ζηε Μαθεδνλία θαη θαηαιακβάλεη ηε
Βέξνηα. Οη θάηνηθνη επεηδή κίζεζαλ ηνλ Γεκήηξην δέρηεθαλ ηνλ Πχξξν
γνεηεπκέλνη απφ ηηο αξεηέο ηνπ. Ο Πινχηαξρνο πεξηγξάθεη κε γιαθπξφηεηα ηηο
εμειίμεηο απηέο θαη ηελ απψιεηα ηνπ ζξφλνπ ηνπ Γεκεηξίνπ, πνπ κεηακθηέζηεθε
θνξψληαο «ριακχδα θαηάλ» γηα λα κπνξέζεη λα θχγεη απφ ηελ ζθελή ηνπ
απαξαηήξεηνο, ζαλ λα κελ ήηαλ πξαγκαηηθφο βαζηιεχο αιιά εζνπνηφο πνπ
ππνδπφηαλ έλα ξφιν. Ο Πχξξνο έκεηλε ζηε Βέξνηα 7 κήλεο θαη κεηά εθδηψρζεθε
απφ ηνλ Λπζίκαρν.
Καηά ηα έηε ηεο βαζηιείαο ηνπ Φηιίππνπ Δ' (221-179 π.Υ.) θαη ηνπ Πεξζέσο (179-
168 π.Υ.), πνιινί Βεξνηψηεο πνπ θαηάγνληαλ απφ αξηζηνθξαηηθέο νηθνγέλεηεο,
αλαιακβάλνπλ αμηψκαηα σο ζηειέρε ηεο δηνίθεζεο ηνπο θξάηνπο πιάη ζην

11. 11
Βαζηιηά. Ζ πξνηίκεζε ησλ Αληηγνληδψλ λα ζπλεξγάδνληαη κε πνιίηεο ηεο Βέξνηαο
νθείιεηαη ζην γεγνλφο φηη θαη νη ίδηνη θαηάγνληαλ απφ ηε αξηζηνθξαηία ηεο πφιεο
απηήο θαη επνκέλσο έδεηρλαλ πξνηίκεζε ζηνπο ζπκπαηξηψηεο ηνπο.
Μεηά ην 168 π.Υ ππνηάρηεθε ζηνπο Ρσκαίνπο. Ήηαλ ε πξψηε καθεδνληθή πφιε
πνπ παξαδφζεθε ζηνπο Ρσκαίνπο, κεηά ηελ κάρε ηεο Πχδλαο ην 168 π.Υ., γηα λα
αθνινπζήζνπλ κέζα ζε δχν εκέξεο ε Θεζζαινλίθε θαη ε Πέιια. Ζ παξάδνζή
ηεο έγηλε απφ ηνπο ηξεηο ηζρπξφηεξνπο άλδξεο ηεο επνρήο, ηνπο Βεξνηαίνπο
έκπηζηνπο επηηειείο ηνπ Πεξζέσο, ηνλ Ηππία, ηνλ Μίδσλα θαη ηνλ Πάληαπρν
Βαιάθξνπ.
Πνιιά κέιε ηεο καθεδνληθήο δπλαζηείαο εμνξίζηεθαλ ζηελ Ηηαιία θαη
αθαλίζηεθαλ. Οη Ρσκαίνη εγθαηαζηάζεθαλ ζηελ πεξηνρή θάπνηνη πξνζσξηλά θαη
θάπνηνη κφληκα. Σα εγθαηαιειεηκκέλα θηήκαηα ησλ επγελψλ ηα πήξαλ νη Ρσκαίνη
πνπ εγθαηαζηάζεθαλ κφληκα θαη νξγάλσζαλ ηελ πνιηηηθή θνηλφηεηα. Οη
ειιεληθέο νηθνγέλεηεο άξρηζαλ αλ αλέξρνληαη ζηαδηαθά ζηελ θνηλσληθή ηεξαξρία
θαη θαηέιαβαλ ζεκαληηθά αμηψκαηα.
Ζ Μαθεδνλία κεηαηξάπεθε ζε επαξρία ηνπ ξσκατθνχ θξάηνπο θαη δηαηξέζεθε ζε
ηέζζεξηο δηνηθεηηθέο Μεξίδεο, δηαίξεζε πνπ πηζαλψο πξνυπήξρε ήδε απφ ηα
ρξφληα ησλ Αληηγνληδψλ, αλ φρη επί Φηιίππνπ Β΄. Ζ Βέξνηα, καδί κε ηελ Πέιια θαη
ηελ Έδεζζα, αλήθε ζηελ Σξίηε Μεξίδα.
Ζ Βέξνηα ήηαλ ε έδξα ηνπ Κνηλνχ ησλ Μαθεδφλσλ φπνπ ζπγθαινχληαλ ην
ζπλέδξην ησλ ηεζζάξσλ Μεξίδσλ. ΢ηελ πεξίνδν απηή βαζηθή δξαζηεξηφηεηα ηνπ
Κνηλνχ, φπσο θαη ησλ άιισλ επαξρηαθψλ θνηλψλ ηεο ξσκατθήο πεξηφδνπ, ήηαλ ε
ιαηξεία ηνπ απηνθξάηνξα πνπ ηεινχληαλ ππφ ηνλ αξρηεξέα ησλ ΢εβαζηψλ. Γηα ηε
δηνξγάλσζε αγψλσλ πξνο ηηκήλ ηνπ απηνθξάηνξα ήηαλ επίζεο αξκφδηνο ν
αξρηεξέαο ηνπ Κνηλνχ, ν νπνίνο θαηείρε θαη ην αμίσκα ηνπ αγσλνζέηε ηνπ Κνηλνχ.
΢ηα κέζα ηνπ 1νπ
αηψλα κ. Υ ε Βέξνηα ήηαλ κηα δπλακηθή πνιπάξηζκε πφιε κε
ξσκατθή δηνίθεζε, πνιππιεζή πιεζπζκφ, κεγάιε θνηλφηεηα Δβξαίσλ πνπ
ζπλέβαιε ζηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε ηεο πφιεο. Ζ παξνπζία ησλ Δβξαίσλ
νδήγεζε ηνλ Απφζηνιν Παχιν ζηελ Βέξνηα κεηά ηελ εθδίσμε ηνπ απφ ηε
Θεζζαινλίθε ην 49/50 κ.Υ. Ο Παχινο θήξπμε ην επαγγέιην ζε κεγάιν αξηζκφ
Δβξαίσλ θαη Ηνπδαίσλ θαζψο θαη ζε Βεξνηψηεο πνπ πίζηεπαλ ζηνπο Οιχκπηνπο
Θενχο θαη ην θήξπγκά ηνπ βξήθε ηδηαίηεξα ζεηηθή αληαπφθξηζε ζηελ πφιε.. Ο
Παχινο επηζθέθηεθε δπν θνξέο ηε Βέξνηα ην 56 θαη ην 57 κ.Υ. Λίγα ρξφληα
αξγφηεξα ζηελ πξνο Κνινζζαείο επηζηνιή ηνπ απνζηφινπ γίλεηαη αλαθνξά ζηνλ
Ολήζηκν, ίζσο ηνλ πξψην επίζθνπν ηεο Βέξνηαο. Σν πέξαζκα ηνπ απφ ηε πφιε
ζπκίδεη ζήκεξα ην «Βήκα ηνπ Απνζηφινπ Παχινπ» έλα κλεκείν-νξγαλσκέλνο
ηφπνο ιαηξείαο θαη ηνπξηζηηθφ αμηνζέαην.

12. 12
3.3 Ρωμαιοκρατία ΙΙ (2οσ αι. - 3οσ αι. μ.Φ.)
΢ηα Ρσκατθά ρξφληα, ε πεξηνρή γλσξίδεη κεγάιε αθκή θαη ε Βέξνηα γίλεηαη έδξα
ηνπ «Κνηλνχ ησλ Μαθεδφλσλ» θαη ζεκαληηθφ ζξεζθεπηηθφ θέληξν. Η Βέξνηα
θαηαιήθζεθε από ηελ Ρωκαίνπο θαη αλαθεξύρζεθε από ηνλ απηνθξάηνξα
Νέξβα 95 π.Υ πξωηεύνπζα, ιακβάλνπζα ηνλ ηίηιν ηεο «Μεηξνπόιεωο θαη
Νεωθόξνπ».
Σελ επνρή εθείλε ε Βέξνηα κεηεμειίρηεθε ζε κεγάιν δηνηθεηηθφ, πλεπκαηηθφ θαη
νηθνλνκηθφ θέληξν θαη έθνβε δηθφ ηεο λφκηζκα. Δίρε βνπιή, εθθιεζία ηνπ δήκνπ,
δηάθνξνπο άξρνληεο κε θνξπθαίνπο ηνπο πνιηηάξρεο.
Ζ Βέξνηα γλψξηζε κεγάιε άλζηζε θαηά ηνπο απηνθξαηνξηθνχο ρξφλνπο. Καηά ηνλ
2ν αηψλα ραξαθηεξηδφηαλ απφ ηνλ Φεπδν-Λνπθηαλφ «πφιε κεγάιε θαη
πνιπάλζξσπνο». Ζ πφιε έγηλε πξσηεχνπζα ηεο Μαθεδνλίαο, κεηξφπνιε θαη δηο
λεσθφξνο, πνπ ζήκαηλε πσο ε Βέξνηα ήηαλ πιένλ ην ηειεηνπξγηθφ, ζξεζθεπηηθφ
θαη, σο έλα ζεκείν, θαη πνιηηηθφ θέληξν ηεο Μαθεδνλίαο, θπξίσο ιφγσ ηεο
θαηαζηξνθήο ησλ Αηγψλ (ηεο ζεκεξηλήο Βεξγίλαο) θαη ηεο ίδξπζεο ξσκατθψλ
απνηθηψλ ζην Γίνλ θαη ζηελ Πέιια.
Έλαο κεγάινο αξηζκφο ηηκεηηθψλ αθηεξσκάησλ δηαζψδεη ηνπο ηίηινπο πνιιψλ
αμησκαηνχρσλ ηφζν ηνπ Κνηλνχ φζν θαη ηεο πφιεο, απνηειψληαο ζπγρξφλσο ηε
βάζε γηα ηε κειέηε ηεο θνηλσλίαο ηεο επνρήο. Ο ζεζκφο ησλ θνηλψλ ήηαλ κηα
νκνζπνλδία πνιηηεηψλ κε πιήξε θξαηηθή εμνπζία. Έδξα ηνπ Κνηλνχ, φπσο
πξναλαθέξζεθε, έγηλε ε Βέξνηα, πνπ πξνηηκήζεθε ιφγσ ηεο θεληξηθήο ηεο ζέζεο
ζηελ πεξηνρή ηεο Μαθεδνλίαο πνπ ηελ θαζηζηνχζε πξνζηηή ζε φιεο ηηο γχξσ
πεξηνρέο.
Ζ Βέξνηα σο πξσηεχνπζα ηνπ Κνηλνχ, έηπρε ηδηαίηεξεο κεηαρείξηζεο απφ ηε
ξσκατθή δηνίθεζε.
΢ηε Βέξνηα ππήξραλ αξθεηά νηθνδνκήκαηα θαη άιινη ρψξνη θαηάιιεινη γηα ηελ
ηέιεζε ησλ ιαηξεπηηθψλ εθδειψζεσλ πξνο ηηκήλ ηνπ απηνθξάηνξα, ησλ αγψλσλ
θαη ησλ ζεακάησλ. Τπήξρε ν λαφο ησλ απηνθξαηφξσλ φπνπ ηεινχληαλ θάζε έηνο
ε θαζηεξσκέλε ιαηξεία ηνπ απηνθξάηνξα, κεγάιεο αίζνπζεο γηα ζπλεδξηάζεηο θαη
άιια νηθήκαηα γηα ηελ δηακνλή ησλ αξρφλησλ θαη ηνπ πξνζσπηθνχ. Δίρε ζηάδην
γηα γπκλαζηηθνχο αγψλεο θαη ζέαηξν γηα ηνπο κνπζηθνχο.
3.4 Βυζάντιο
Ζ Βέξνηα αιιά θαη ε επξχηεξε πεξηνρή ηεο Ζκαζίαο εκθαλίδνπλ ζεκαληηθή
αλάπηπμε ζηα ρξφληα ηεο βπδαληηλήο απηνθξαηνξίαο. Γηαζψδνληαη κέρξη ζήκεξα
λανί θαη κνλαζηήξηα, αξθεηά απφ ηα νπνία έρνπλ ειηθία πνπ πιεζηάδεη ηε ρηιηεηία.
Καηά ηελ απειεπζέξσζε ηεο πφιεο απφ ηελ Οζσκαληθή θπξηαξρία ζηηο 16

13. 13
Οθησβξίνπ 1912, νη εθθιεζίεο πνπ θαηαγξάθεθαλ ήηαλ 72. Γηθαίσο ε Βέξνηα
αλαθέξεηαη ζπρλά σο «Μηθξά Ηεξνπζαιήκ». ΢ήκεξα δηαηεξνχληαη 48 λανί, νη
νπνίνη έρνπλ ραξαθηεξηζηεί δηαηεξεηέα κλεκεία ράξε ζηελ θαιιηηερληθή θαη
ηζηνξηθή ηνπο αμία. ΢ε 40 απφ απηνχο ηνπο λανχο ππάξρνπλ ηνηρνγξαθίεο πνπ
θαιχπηνπλ ηελ πεξίνδν απφ ηνλ 12ν
έσο ηνλ 18ν
αηψλα. Τπάξρεη επίζεο
αμηφινγε ζπιινγή βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ εηθφλσλ πνπ εθηίζεληαη ζην
βπδαληηλφ κνπζείν.
Σελ ίδηα επνρή αθκάδεη θαη ε Νάνπζα, πνπ γίλεηαη θέληξν ρεηξνηερλίαο θαη
αξγφηεξα βηνηερλίαο, ζεκαληηθά δείγκαηα δνπιεηάο ησλ νπνίσλ ζψδνληαη κέρξη
ζήκεξα.
Ζ γλσζηή ηζηνξία ηεο Βέξνηαο ζηα βπδαληηλά ρξφληα αλαθέξεηαη θπξίσο ζε
πνιεκηθά γεγνλφηα θαη ηελ πνιηηηθή ππαγσγή ηεο πφιεο ζε θξαηηθνχο
ζρεκαηηζκνχο απφ ηνλ 11ν αηψλα θαη κεηά. Ζ Βέξνηα, θαηά ηνπο Βπδαληηλνχο
ρξφλνπο έγηλε αληηθείκελν δηεθδίθεζεο Βνπιγάξσλ, ΢έξβσλ θαη Βπδαληηλψλ, ελψ
ην 1386 θαηαιήθζεθε απφ ηνπο Σνχξθνπο.
Απφ ην 284-337 κ.Υ ε Βέξνηα θαηείρε ην φλνκα «Πξψηε Μαθεδνλία» θαη
είρε έδξα ηελ Θεζζαινλίθε.
΢ηνπο αηψλεο πνπ αθνινχζεζαλ δέρηεθε επηδξνκέο μέλσλ ιαψλ, Γφηζσλ,
Οχλσλ, Βνπιγάξσλ, ΢ιάβσλ, Ννξκαλδψλ, ΢αξαθελψλ, ΢έξβσλ,
Σνχξθσλ.
Πην ζπγθεθξηκέλα, ε Βέξνηα ππέζηε επηδξνκέο ησλ Γφηζσλ ην 395-397 θαη
έπεηηα ησλ Οζηξνγφηζσλ, νη νπνίνη ην 471 θαηέιαβαλ νιφθιεξε ζρεδφλ
ηελ Μαθεδνλία. Θεσξείηαη φηη ε Βέξνηα ηνπο παξαδφζεθε επίζεκα ην 473
ή ζπκθψλα κε άιιε εθδνρή παξαρσξήζεθε ζηνλ Θεπδέξηρν κάιινλ ην
472, ν νπνίνο ζπλέρηζε ηηο ιεειαζίεο ζηε Μαθεδνλία.
Δπί Ηνπζηηαλνχ ην 550 κ.Υ ήηαλ ε έβδνκε επαξρία ησλ Ηιιπξίσλ.
Δπί Κσλζηαληίλνπ Πνξθπξνγέλλεηνπ 850 κ.Υ ε Βέξνηα αλήθε ζηε πξψηε
επαξρία ηεο Βπδαληηλήο απηνθξαηνξίαο κε έδξα ηελ Θεζζαινλίθε.
Σν 904 ε Βέξνηα ιεειαηήζεθε απφ ηνπο ΢αξαθελνχο, νη νπνίνη πνχιεζαλ
πνιινχο θαηνίθνπο ηεο σο δνχινπο.
΢ηα ηέιε ηνπ 10νπ
αηψλα, πέξαζε ζηνλ έιεγρν ησλ Βνπιγάξσλ ηνπ
΢ακνπήι. Σν 989 κΥ θαηαιήθζεθε απφ ηνλ Κξνχκκν. Σν 1001 κ.Υ
θαηαιείθζεθε απφ ηνλ Βαζίιεην Β΄ ηνλ Βνπιγαξνθηφλν αιιά είλαη πηζαλφ
λα αθνινχζεζε απνζηαζία θαη ν απηνθξάηνξαο λα αλαγθάζηεθε λα
αλαθαηαιάβεη ηελ πφιε ην 1016.
Οη Βνχιγαξνη έγηλαλ θχξηνη ηεο πφιεο ηεο Βέξνηαο ην 1040 ή 1041, ελψ ην
1082 πξνζπάζεζαλ αλεπηηπρψο λα θαηαιάβνπλ ηελ πφιε νη Ννξκαλδνί
κε ηνλ Βνεκνχλδν. Μεηά ην 1064 ππέζηε επηδξνκέο ησλ ηνπξθηθψλ
θχισλ.

14. 14
Σν 1185 θαηαιήθζεθε απφ ηνπο ΢ηθειείο. Σν 1186 θαηαιήθζεθε απφ ηνπο
Βιαρνβνπιγάξνπο νη νπνίνη ίδξπζαλ ην «Μέγα Βιαρηθφ Κξάηνο».
Ζ άισζε ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο απφ ηνπο Λαηίλνπο ην 1204 είρε σο
ζπλέπεηα ηελ έληαμε ηεο Βέξνηαο ζην θξαγθηθφ βαζίιεην ηεο
Θεζζαινλίθεο ππφ ηνλ Βνληθάληην Μνκθεξξαηηθφ.
Σν 1206 θαηαιήθζεθε απφ ηνλ βνχιγαξν ηζάξν Ησαλλίηδε θαη παξέκεηλε
βνπιγαξηθή σο ην 1209.
Σν 1215/16 ε Βέξνηα ππνηάρζεθε ζηνλ Θεφδσξν Κνκλελφ Γνχθα Άγγειν
ηνπ Γεζπνηάηνπ ηεο Ζπείξνπ. Ο Γεζπφηεο ηεο Ζπείξνπ επηζθεχαζε ηα
ηείρε ηεο Βέξνηαο, ηα νπνία είραλ ππνζηεί θζνξέο απφ κεγάιν ζεηζκφ πνπ
έγηλε κεηαμχ 1211 θαη 1214.
Απφ ην 1246 έσο ην 1436 ε Βέξνηα αλήθε ζηε Βπδαληηλή απηνθξαηνξία.
Σν 1246 πέξαζε ζηνλ έιεγρν ηεο Απηνθξαηνξίαο ηεο Νίθαηαο αιιά ην 1257
ηελ αλαθαηέιαβε ν Μηραήι Β΄ηεο Ζπείξνπ. Πεξηήιζε μαλά ζηε Νίθαηα ην
1259.
Σν 1261 ε Βέξνηα πέξαζε ζηελ παιαηνιφγεηα Βπδαληηλή Απηνθξαηνξία.
΢ηε δηάξθεηα ησλ βπδαληηλψλ εκθπιίσλ πνιέκσλ ηνπ 14νπ αηψλα, ε
Βέξνηα απνηέιεζε πεδίν κάρεο, ελψ ηελ άγγημαλ επίζεο νη εζπραζηηθέο
δηακάρεο θαη ην θίλεκα ησλ «Εεισηψλ» ηεο Θεζζαινλίθεο.
Καηά ηνλ 13ν
αηψλα ε Βέξνηα ππήξμε αληηθείκελν δηακθηζβήηεζεο κεηαμχ
΢έξβσλ θαη Διιήλσλ. Σν 1343 θαηέιαβε ηελ πξσηεχνπζα ηεο Ζκαζίαο ν
δηεθδηθεηήο ηνπ βπδαληηλνχ ζξφλνπ Ησάλλεο ΢Σ΄ Καληαθνπδελφο κε ηε
ζπλνδεία Λαηίλσλ θαη Γεξκαλψλ κηζζνθφξσλ θαη κε ηε βνήζεηα ηνπ
΢έξβνπ θξάιε ΢ηέθαλνπ Γνπζάλ.
Σν 1358 έιεγρε ηε Βέξνηα ν ΢έξβνο αξηζηνθξάηεο Ραδνζιάβνο Υιάπελνο
ρσξίο λα είλαη ζαθέο απφ πφηε θαη γηα πφζν.
Ζ ηνπνζέηεζε έιιελα κεηξνπνιίηε ζηελ πφιε ην 1364 ίζσο λα δειψλεη
απνθαηάζηαζε ηνπ βπδαληηλνχ ειέγρνπ, ε νπνία ελδερνκέλσο λα είρε
ζπκβεί ήδε ην 1359 νπφηε αλαθέξεηαη σο έπαξρνο ηεο πφιεο ν Αξηαλίηεο.
Σν 1375 βξίζθνπκε ηε Βέξνηα ππφ βπδαληηλφ έιεγρν. Οη επφκελνη
θπξίαξρνη ηεο Βέξνηαο ήηαλ νη Οζσκαλνί, νη νπνίνη θαηέιαβαλ ηελ πφιε
γηα πξψηε θνξά θαηά ην ηειεπηαίν ηέηαξην ηνπ 14νπ αηψλα.
Μεηά ηελ θαηάιπζε ηνπ Φξαγθηθνχ θξάηνπο ηεο Θεζζαινλίθεο ππφ ηνλ
δεζπφηε ηνπ Γπηηθνχ θξάηνπο Θεφδσξν Κνκλελφ ε πφιε παξακέλεη
ζηνπο Βπδαληηλνχο κέρξη ηελ θαηάιεςε ηεο απφ ηνπο Σνχξθνπο.
3.5 Σουρκοκρατία
Οη πιεξνθνξίεο γηα ηε Βέξνηα θαηά ηα ρξφληα ηεο Σνπξθνθξαηίαο είλαη εμαηξεηηθά
πεξηνξηζκέλεο: αθνξνχλ θπξίσο ηελ άισζε ηεο απφ ηνπο Οζσκαλνχο θαη ηηο
ηειεπηαίεο δεθαεηίεο ηεο νζσκαληθήο θπξηαξρίαο.
΢χκθσλα κε ηηο βπδαληηλέο πεγέο, Σνχξθνη απφ ην εκηξάην ηνπ Καξαζί
δηελεξγνχζαλ επηδξνκέο ζηελ πεξηνρή ηεο Βέξνηαο ήδε απφ ην 1331. Καηά ην
β΄κηζφ ηνπ 14νπ
αηψλα έσο θαη ην πξψην κηζφ ηνπ 15νπ
αηψλα ππήξμαλ
αιιεπάιιειεο θαηαιήςεηο ηεο Βέξνηαο απφ ηνπο Οζσκαλνχο.

15. 15
Γελ ππάξρεη επηζηεκνληθή νκνθσλία γηα ηελ αθξηβή ρξνλνινγία ηεο πξψηεο
θαηάθηεζεο ηεο πφιεο. Ο Υηνλίδεο ζεσξεί πξψηε αζθαιή ρξνλνινγία
νζσκαληθήο θαηάθηεζεο ηεο Βέξνηαο ην έηνο 1383. Ο Θαλάζεο Παπαδψηνο
απνξξίπηεη ηελ νζσκαληθήο πξνέιεπζεο πιεξνθνξία γηα θαηάιεςε ην 1373/74
θαη επηζεκαίλεη φηη δχν βπδαληηλά βξαρέα ρξνληθά παξαζέηνπλ σο πξψηε
εκεξνκελία θαηάιεςεο ηεο Βέξνηαο απφ ηνπο Οζσκαλνχο ηελ 8ε Μαΐνπ 1387,
ελψ ζεσξεί εκεξνκελία νξηζηηθήο θαηάιεςεο ηεο Βέξνηαο ηελ Σξίηε 9 Απξηιίνπ
1433 βάζεη ραξάγκαηνο ζην λαφ ηνπ Αγίνπ Γεσξγίνπ ηνπ Μηθξνχ.
΢ηε Βέξνηα παξέκεηλε κε ζθνπφ λα δηεπζχλεη επηρεηξήζεηο θαηά ηεο
Πεινπνλλήζνπ ν ζνπιηάλνο Βαγηαδίη Α΄ (1389-1402) ρσξίο λα πξνζδηνξίδεηαη ην
αθξηβέο ρξνληθφ ζεκείν (ίζσο ηνλ ρεηκψλα ηνπ 1393/94).
Σν 1461 βξέζεθε ζηε Βέξνηα ν ζνπιηάλνο Μερκέη Β΄ ν Πνξζεηήο (1451-1481)
γηα λα δηαπξαγκαηεπηεί ηελ παξάδνζε ηεο Μνλεκβαζηάο κε ηνλ απεζηαικέλν ηνπ
δεζπφηε ηνπ Μνξέσο. Παξαδίδεηαη επίζεο επίζθεςε ηνπ Μερκέη Γ΄ (1648-1687)
ζηε Βέξνηα ην Γεθέκβξην ηνπ 1668.
Σν 1537 ε Βέξνηα ήηαλ έλα απφ ηα αξκαηνιίθηα.
Σν 1758-1759 ε πφιε ζπγθινλίζηεθε απφ ηε δηακάρε κεηαμχ κνπζνπικάλσλ
αγάδσλ γηα ηνλ έιεγρν ηνπ βνεβνδειηθηνχ ηεο Βέξνηαο. Ζ δηακάρε
αληηκεησπίζηεθε κε ζηξαηεγηθά κέζα.
Σν 1798 ε Βέξνηα θαηαιήθζεθε απφ ηνλ Αιή Παζά ησλ Ησαλλίλσλ πνπ
εγθαηέζηεζε θξνπξά ζηε πφιε.
΋πσο είλαη θπζηθφ, επήιζαλ αιιαγέο ζηελ πιεζπζκηαθή ζχζηαζε ηεο πφιεο,
θαηά ηε δηάξθεηα ηεο Σνπξθνθξαηίαο εγθαηαζηάζεθαλ ζηελ πφιε Μνπζνπικάλνη
θαη Δβξαίνη. Σν 1530 είρε 657 ρξηζηηαληθά θαη 234 κνπζνπικαληθά λνηθνθπξηά.
Σαπηφρξνλα, εηδηθά θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αηψλα δεκηνπξγήζεθε ειιεληθή αζηηθή
ηάμε, εμαηηίαο ηεο χπαξμεο θαη έληνλεο δξαζηεξηνπνίεζεο εκπφξσλ ζηελ
πεξηνρή.
Σν 1822 ηφζν ε Βέξνηα φζν θαη ε Νάνπζα ζα εμεγεξζνχλ θαηά ησλ Σνχξθσλ κε
επηθεθαιήο ηνλ Σάζν Καξαηάζν, νπιαξρεγφ ηνλ Γάηζν θαη 180 άλδξεο πνπ
πξνζπάζεζαλ αλεπηηπρψο λα θαηαιάβνπλ ηελ πφιε. Μεηά απφ ηελ άξλεζε ησλ
Νανπζαίσλ λα παξαδψζνπλ ηα φπια θαη ηελ πφιε, αξρίδεη κηα ζθιεξή πνιηνξθία
θαη ηειηθά νη Σνχξθνη κπαίλνπλ ζηελ πφιε θαηαζηέιινληαο ηελ επαλαζηαηηθή
εμέγεξζε θαη πλίγνληάο ηελ ζην αίκα. ΢ηε γέθπξα ηνπ πνηακνχ Αξαπίηζα, ζηε
ζέζε ΢δνπκπάλνη, δεθαηξείο λέεο, γηα λα απνθχγνπλ ηελ αηίκσζε έπεζαλ ζηνλ
θαηαξξάθηε (ην γλσζηφ "Οινθαχησκα ηεο Νάνπζαο").

16. 16
Οπιαξρεγνί πνπ δηαθξίζεθαλ ζηελ επαλάζηαζε ηνπ '21 απφ ηε Βέξνηα ήηαλ νη:
Γεψξγηνο ΢πξφπνπινο θαη Αζαλάζηνο ΢πξφπνπινο , θαζψο θαη νη
αδεξθνί Γεψξγηνο θαη Γεκήηξηνο Κνιέκεο.
3.6 Μακεδονικόσ αγώνασ
΢ηηο αξρέο ηνπ 20νπ αηψλα μεθηλάεη ζηελ πεξηνρή ηεο Μαθεδνλίαο ν Μαθεδνληθφο
αγψλαο, ε έλνπιε αληηπαξάζεζε κεηαμχ θπξίσο Βνχιγαξσλ, Διιήλσλ, ΢έξβσλ,
αθφκα θαη Ρνπκάλσλ, πνπ δηήξθεζε πεξίπνπ 4 ρξφληα (1904-1908). Ξεθίλεζε
απφ ηελ πεξηνρή ηεο Καζηνξηάο θαη πεξί ην ηέινο ηνπ είρε επεθηαζεί θαη
γεληθεπηεί ζε φιφθιεξε ηε ζεκεξηλή Μαθεδνλία θαη ηηο πεξηνρέο ηνπ
Μνλαζηεξίνπ, Γεπγειήο, Γντξάλεο θ.ιπ. ΢θνπφο ησλ αληηπάισλ ήηαλ ν
εθθνβηζκφο ή ε εμφλησζε ησλ αληίζεησλ ζηνηρείσλ θαη ν πξνζεηαηξηζκφο ηνπ
πιεζπζκνχ πξνο ηελ Βνπιγαξηθή θαη ηελ Διιεληθή εθθιεζία θαη εζληθφ θξφλεκα,
δξάζε ε νπνία γξήγνξα εμειίρζεθε ζε αγψλα αιιεινεμφλησζεο ησλ εθαηέξσζελ
ελφπισλ ηκεκάησλ.
Σελ άλνημε ηνπ 1905 επηθεθαιήο ηνπ ειιεληθνχ ζψκαηνο ζηελ πεξηθέξεηα
Βέξνηαο-Νάνπζαο-Έδεζζαο ήηαλ ν θαηεηάλ Αθξίηαο (Κ. Μαδαξάθεο). Απφ ην
1905 σο ην 1908 έδξαζε ζηε Βέξνηα ν θαπεηάλ Κφξαθαο (Βαο. ΢ηαπξφπνπινο),
ελψ παξάιιεια ζηελ πεξηνρή δξαζηεξηνπνηνχληαη ν θαπεηάλ Ακχληαο (Νηθφιανο
Γνπκπηψηεο) θαη ν ληφπηνο θαπεηάλ Σάζνο (΢ηέξγηνο Κνπθνπηέγνο).
΢ηε δηάξθεηα ηνπ Μαθεδνληθνχ αγψλα (1903-1908) ε Νάνπζα θαη ε Βέξνηα
απνηέιεζαλ ζεκαληηθά θέληξα θαη νξκεηήξηα ησλ Μαθεδνλνκάρσλ ελαληίνλ
Σνχξθσλ θαη Βνπιγάξσλ θνκηηαηδήδσλ.
Ζ πεξηνρή ηεο Ζκαζίαο απειεπζεξψζεθε απφ ηνλ ηνπξθηθφ δπγφ ζηηο 16
Οθησβξίνπ ηνπ 1912, κεηά απφ αιιεπάιιειεο λίθεο ηνπ ειιεληθνχ ζηξαηνχ. Ζ
πεξηνρή ηνπ λνκνχ Ζκαζίαο πξνζαξηήζεθε ζην ειιαδηθφ έδαθνο κε ηε ζπλζήθε
ηνπ Βνπθνπξεζηίνπ ην 1913 θαη απεηέιεζε ηκήκα ηνπ λνκνχ Θεζζαινλίθεο.
ΝΔΟΣΔΡΑ ΥΡΟΝΙΑ- Η Βέξνηα κεηά ην 1912- ΢εκαληηθνί ζηαζκνί ζηελ
ηζηνξία, ηελ νηθνλνκία θαη ηνλ πνιηηηζκό
Καηά ηελ δηάξθεηα ησλ Βαιθαληθψλ πνιέκσλ, ζηελ πφιε δεκηνπξγήζεθε
ζηξαηησηηθφο θαηαπιηζκφο κε ηελ παξνπζία Γάιισλ θπξίσο θαη Άγγισλ
ζηξαηησηψλ θαη ζηήζεθε λνζνθνκείν απφ ηνλ Δξπζξφ ΢ηαπξφ, κε ζθνπφ λα
λνζειεχνληαη νη ηξαπκαηίεο πνιέκνπ θαη νη αζζελείο κε θπκαηίσζε θαη εινλνζία
πνπ ζέξηδαλ ηφηε ηνλ πιεζπζκφ (Μειάο, 1958:127-134).

17. 17
Σν 1913 ζηηο 28 Ηνπιίνπ κε ηε ζπλζήθε ηνπ Βνπθνπξεζηίνπ ε Βέξνηα
πξνζαξηήζεθε ζηελ Διιάδα σο επαξρία ηνπ λνκνχ Θεζζαινλίθεο, κε πιεζπζκφ
13.812 θαηνίθνπο.
Σν 1914 έγηλε έδξα ηεο ππνδηνίθεζεο Βέξνηαο ηνπ λνκνχ Θεζζαινλίθεο. ΢ηα
επφκελα ρξφληα ε Βέξνηα αιιάδεη κε ζεακαηηθνχο ξπζκνχο ζηνλ νξγαλσηηθφ,
θνηλσληθφ, νηθνλνκηθφ θαη πνιηηηζηηθφ ηνκέα. ΋ηαλ ήηαλ ππνπξγφο δηθαηνζχλεο ν
Κσλζηαληίλνο Ραθηηβάλ ε Βέξνηα απέθηεζε Πξσηνδηθείν κε δηθά ηεο γεσγξαθηθά
φξηα θαη άξρηζαλ λα δεκηνπξγνχληαη πνιιέο δεκφζηεο ππεξεζίεο. Μεηά ηελ
απειεπζέξσζε ν πιεζπζκφο ηεο Βέξνηαο ήηαλ 6.000 Έιιελεο, αξηζκφο πνπ
απμήζεθε ιφγσ γελλήζεσλ θαη ιφγσ ηνπ κεγάινπ θχκαηνο εζσηεξηθψλ
κεηαθηλήζεσλ επαγγεικαηηψλ θαη επηζηεκφλσλ απφ ηα λφηηα ηεο ρψξαο. Ζ άθημε
πξνζθχγσλ απφ ηε Μηθξά Αζία (1922), ηνλ Πφλην, ηε βφξεηα Μαθεδνλία θαη ηε
Θξάθε ηφλσζε πιεζπζκηαθά αιιά θαη νηθνλνκηθά θαη πνιηηηζκηθά ηελ πφιε καο.
Αθνινχζεζαλ ρξφληα αλάπηπμεο, δπκψζεσλ, αγψλσλ επηβίσζεο θαη ζπκβίσζεο.
΢ηνλ νηθνλνκηθφ ηνκέα ε Βέξνηα άξρηζε λα αλαπηχζζεηαη ζηαδηαθά κε ηελ
θαιιηέξγεηα εχθνξσλ εθηάζεσλ, ηε βηνκεραληθή επεμεξγαζία θαη ηελ εμαγσγή
ησλ νπσξνθεπεπηηθψλ ηεο πξντφλησλ.
Σν 1918 ηδξχζεθε ν δήκνο ηε Βέξνηαο πνπ απνηεινχληαλ απφ ηνπο νηθηζκνχο:
Βέξνηα, Ξεξνιίβαδν, Σεξακψληνλ, Σνπξθνρψξη, Ράρσβα, Μέηζη, Μαξνχζηα, Άλσ
΢έιη, Κάησ ΢έιη, Καζηαληά, Μπξαληάηη, Κάησ Λνπδίηζα θαη Σφπιηαλε. Καηά ηε
δηάξθεηα ησλ ρξφλσλ απηψλ νη ζπλνηθίεο αληερνχζαλ δηαθνξεηηθέο δηαιέθηνπο
θαη κνπζηθέο, αλαδχζεθαλ επαγγεικαηηθέο θάζηεο, νη δηαθνξεηηθέο νκάδεο θπιψλ
θαη ζξεζθεπκάησλ αληαγσλίδνληαλ αιιά θαη ζπκβίσλαλ εηξεληθά κέρξη ην 1922
φπνπ αθνινχζεζε θαη ε αληαιιαγή ησλ πιεζπζκψλ. Οη πνιηηηζκηθέο θαη
θνηλσληθέο απηέο δπκψζεηο αληρλεχνληαη αθφκε θαη ζήκεξα ζηνλ πνιππνιηηηζκηθφ
ραξαθηήξα ηεο πφιεο.
Σν 1928 ε Δπαξρία ηεο Βέξνηαο ηνπ Ννκνχ Θεζζαινλίθεο κεηνλνκάζηεθε ζε
Δπαξρία Ζκαζίαο.
Σν 1936 ε Βέξνηα ήηαλ κηα απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο εκπνξηθέο θαη βηνκεραληθέο
πφιεηο ηεο Μαθεδνλίαο. Γηλφηαλ θαηεξγαζία πθαζκάησλ βακβαθεξψλ, κάιιηλσλ,
ιηλψλ, κεηαμσηψλ. Δπίζεο κε ηελ νηθηαθή βηνηερλία παξάγνληαλ ηάπεηεο,
πξνζφςηα θιπ. ΢ηε πφιε ιεηηνπξγνχζαλ πδξνθίλεηα εξγνζηάζηα λεκαηνπξγίαο,
αιεπξφκπινη θαη ζεζακνηξηβεία. Ήηαλ έδξα ππνδηνηθεηή θαη Μεηξνπνιίηε, είρε
πξσηνδηθείν, εηξελνδηθείν, γπκλάζην, αζηηθή ζρνιή ζειέσλ, δεκνηηθά ζρνιεία
αξξέλσλ θαη ζειέσλ θαη λεπηαγσγείν.
Σν 1946 ε Βέξνηα θεξχρζεθε πξσηεχνπζα ηνπ λνκνχ Ζκαζίαο.

18. 18
Σν 1959 νη Βεξνηψηεο βίσζαλ κηα θαηάζηαζε απνκφλσζεο θαη νηθνλνκηθνχ
καξαζκνχ ιφγσ ηεο θαηαζθεπήο θαη παξάδνζεο ηεο λέαο Δζληθήο νδνχ κέζσ
Σεκπψλ, πνπ είρε σο απνηέιεζκα λα κε δηέξρνληαη ηα νρήκαηα κέζα απφ ηε
πφιε.
Σν 1960 ε Βέξνηα πεξηγξάθεηαη απφ ηνλ δεκνζηνγξάθν Λακςίδε σο
«ζθηρηνθηηαγκέλε πφιε κε δαηδαιψδε θαιληεξίκηα …πνπ θέξλεη κειαγρνιία…» (
Κνιηζίδεο, 2012: 69).
Σν 1969 κε βάζε ηνλ ηνπξηζηηθφ νδεγφ ηνπο Απφζηνινπ Σδαθεξφπνπινπ
απμήζεθε ηφζν ε πιεζπζκηαθή φζν θαη ε πνιηηηθή δχλακε ηεο Βέξνηαο. Κπξίαξρν
ζηνηρείν απνηεινχλ νη Πφληηνη θαη νη Μηθξαζηάηεο θαη αθνινπζνχλ νη εληφπηνη θαη
νη Βιάρνη. Απφ ηνπο 4.500 Δβξαίνπο απέκεηλαλ κφλν νθηψ νηθνγέλεηεο. Ο λνκφο
δηαηξείηαη ζε δπν επαξρίεο, Ζκαζίαο θαη Νανχζεο θαη πεξηιακβάλεη ηνπο δήκνπο
Βέξνηαο, Νανχζεο θαη Αιεμάλδξεηαο.
Σν 1977 ν Γήκνο Βέξνηαο αλαθεξχρζεθε απφ ηνλ ειιεληθφ Οξγαληζκφ
Σνπξηζκνχ (ΔΟΣ) σο «Σνπξηζηηθφο Σφπνο» θαη ηδξχζεθε ν «Καπνδηζηξηαθφο»
Γήκνο ηεο Βέξνηαο. Σν ίδην έηνο ε Βεξγίλα (Αηγέο) έγηλε παγθνζκίσο γλσζηή
φηαλ ν θαζεγεηήο αξραηνινγίαο Μαλφιεο Αλδξφληθνο θαη νη ζπλεξγάηεο ηνπ,
αλαθάιπςαλ αλάκεζα ζηνπο άιινπο ηάθνπο θαη ηνλ ηάθν ηνπ βαζηιηά Φηιίππνπ
Β΄, παηέξα ηνπ Μεγάινπ Αιεμάλδξνπ. Σα ζπνπδαία επξήκαηα ηεο αλαζθαθήο
απηήο θαη φρη κφλν, εθηίζεληαη πιένλ ζην αμηνινγφηαην κνπζείν ηεο Βεξγίλαο.
Σν 2009 έγηλε ε ζχλδεζε κε ηελ Δγλαηία Οδφ πνπ ελίζρπζε ηε Βέξνηα νηθνλνκηθά
θαη πνιηηηζκηθά.
Σν 2010 ζχκθσλα κε ηνλ «Καιιηθξάηε» ν λνκφο Ζκαζίαο ρσξίδεηαη ζε ηξεηο
δήκνπο, Βέξνηαο, Νάνπζαο, Αιεμάλδξεηαο, κε θαηάξγεζε ηεο απηνηεινχο
Απηνδηνίθεζεο Ζκαζίαο θαη ηελ έληαμε ηνπ ζηελ Γηνηθεηηθή Πεξηθέξεηα ηεο
Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο (Κνιηζίδαο, 2012: 65-70).
4. Η ςύγχρονη Ημαθία – Μουςεία - Αρχαιολογικοί χώροι
4.1 Η πλατεία ωρολογίου ή Ρακτιβάν
Ζ πιαηεία σξνινγίνπ
ή Ραθηηβάλ, ζηνλ

19. 19
άμνλα ηεο νδνχ Μεηξνπφιεσο, ζεκαηνδνηεί ην δπηηθφ φξην ηεο Βέξνηαο. Δίλαη ε
πην ραξαθηεξηζηηθή πιαηεία ηεο πφιεο, ε νπνία μερσξίδεη γηα ην δηψξνθν θηήξην
ηνπ Γηθαζηηθνχ Μεγάξνπ θαη ηνλ εληππσζηαθφ δηάθνζκν κε ηα γιππηά θαη ηα
ζπληξηβάληα. Ζ πιαηεία νθείιεη ην φλνκά ηεο ζηνλ πχξγν κε ην ξνιφη πνπ
θηινμελνχζε - ν νπνίνο δπζηπρψο δελ ζψδεηαη ζήκεξα - θαζψο θαη ζηνλ
θνξπθαίν Βεξνηψηε, λνκνκαζή θαη πνιηηηθφ, Κσλζηαληίλν Γ. Ραθηηβάλ (1865-
1935), πξψην Πξφεδξν ηνπ ΢πκβνπιίνπ ηεο Δπηθξαηείαο, ε πξνηνκή ηνπ νπνίνπ
θξνπξεί ηελ είζνδν ηνπ Γηθαζηεξίνπ.
Πίζσ απφ ην Γηθαζηηθφ Μέγαξν δηαζψδεηαη ν εληππσζηαθφο πχξγνο απφ ηελ
νρχξσζε ηεο πφιεο θαη ιίγν βνξεηφηεξα, ην κνλνπάηη «ηεο βαζίιηζζαο Βεξγίλαο
πνπ θαηαιήγεη ζηε ζπλνηθία ηεο Μπαξκπνχηαο.
4.2 Σο πάρκο τησ Ελιάσ
Σν θαηαπξάζηλν
απηφ πάξθν
βξίζθεηαη ζην
θεληξηθφηεξν ζεκείν
ηεο πφιεο θαη
δηθαίσο
ραξαθηεξίδεηαη σο
ην κπαιθφλη ηεο Βέξνηαο, θαζψο πξνζθέξεη
παλνξακηθή ζέα ηνπ θάκπνπ ηεο Ζκαζίαο. Αλάκεζα ζηνπο φκνξθνπο ρψξνπο
πξάζηλνπ θπξηαξρεί ε πξνηνκή ηνπ ιφγηνπ Βεξνηψηε (απφ ηελ παηξνγεληά ηνπ)
Γεκεηξίνπ Δκκ. Βηθέια (1835-1908), πξψηνπ Πξνέδξνπ ηεο Γηεζλνχο
Οιπκπηαθήο Δπηηξνπήο. ΢ηελ Διεά επίζεο δεζπφδνπλ νξηζκέλα εμαηξεηηθά
λενθιαζηθά θηήξηα πνπ αλαπαιαησκέλα ιεηηνπξγνχλ ζήκεξα σο θαθέ. Καηά
κήθνο ηεο νδνχ Αλνίμεσο, πιάη ζην Πάξθν Διεάο, εθηείλεηαη ην θαηάθπην Πάξθν
Αγίσλ Αλαξγχξσλ.
4.3 Σο Μητροπολιτικό Μέγαρο τησ Βέροιασ.
Πξφθεηηαη γηα έλα απφ ηα νκνξθφηεξα θηίξηα ηεο
πφιεο πνπ δεζπφδεη επί ηεο νδνχ
Μεηξνπφιεσο. Αλαθαηληζκέλν θαη δηαθνζκεκέλν
θαηά θαηξνχο απφ ηνπο δηάθνξνπο Μεηξνπνιίηεο
Βεξνίαο, πεξηέρεη ζπιινγέο κεηαιιίσλ, ηηκεηηθψλ

20. 20
δηαθξίζεσλ, ακθίσλ θαη πξνζσπηθψλ αληηθεηκέλσλ ησλ ηειεπηαίσλ
αξρηεξέσλ.
Σν θηίξην αληηθαηέζηεζε παιαηφηεξν πνπ βξηζθφηαλ ζηελ ίδηα ζέζε θαηά
ηνλ 20ν
αηψλα. Γεδνκέλνπ φηη ε Βέξνηα αλαβαζκίζηεθε πνιηηηζηηθά κεηά
ηελ απειεπζέξσζε ηεο απφ ηνπο Σνχξθνπο (1912) ζηελ πεξηνρή άξρηζαλ
λα νηθνδνκνχληαη ζεκαληηθφηαηεο νηθνδνκέο θαη θηίξηα αλάινγεο αμίαο. Ζ
νινθιεξσηηθή αλαθαίληζε ηνπ θηηξίνπ ζπληειέζηεθε ην 1994, νπφηε θαη
άιιαμε ε θαηαλνκή ησλ εζσηεξηθψλ ρψξσλ. Γηαθνζκήζεθε κε ηδηαίηεξε
επηκέιεηα απφ ηνλ Μεηξνπνιίηε Βεξνίαο θ.Παληειεήκνλα, έηζη ψζηε
ζήκεξα λα απνηειεί θφζκεκα γηα ηελ πεξηνρή θαη επηζθέςηκν ρψξν γηα
θάζε ηηκψκελν πξφζσπν πνπ επηζθέπηεηαη ην Ννκφ.
΢ηνλ ππεξπςσκέλν ηζφγεην ρψξν βξίζθεηαη ε αίζνπζα ηνπ ζξφλνπ ηεο
Απνζηνιηθήο Μεηξνπφιεσο ηεο Βέξνηαο. Σελ αίζνπζα θνζκνχλ ηα
πνξηξαίηα ησλ ηειεπηαίσλ Μεηξνπνιηηψλ Βεξνίαο θαζψο θαη ηνπ
Οηθνπκεληθνχ Παηξηάξρνπ ζηνπ νπνίνπ ηε δηθαηνδνζία ζπγθαηαιέγεηαη ν
ρψξνο. Ο μπιφγιππηνο ζξφλνο κε κπαξφθ επίρξπζν δηάθνζκν είλαη έξγν
ηνπ 18νπ αηψλα. Ζ επίζεκε ηξαπεδαξία θαη ην γξαθείν ηνπ Μεηξνπνιίηνπ
ζπκπιεξψλνπλ ηνπο ρψξνπο ηνπ ηζνγείνπ. ΢ηνλ πξψην φξνθν ππάξρνπλ
δχν αίζνπζεο θαζψο θαη δσκάηηα θηινμελίαο επηζήκσλ πξνζψπσλ. Σν
θηίξην ηεο Μεηξνπφιεσο είλαη αλνηθηφ ζην θνηλφ θαηά ηα νλνκαζηήξηα ηνπ
αξρηεξέσο, ζε επίζεκεο ενξηαζηηθέο εθδειψζεηο θαζψο θαη κεηά απφ
ζπλελλφεζε κε ηα Γξαθεία ηεο Ηεξάο Μεηξνπφιεσο πνπ ζηεγάδνληαη ζηνλ
ρψξν θάησ απφ ην ηζφγεην.
4.4 Βυζαντινό Μουςείο Βέροιασ.
Σν θηίξην πνπ θηινμελεί ην βπδαληηλφ κνπζείν
Βεξνίαο θαηαζθεπάζηεθε ζηηο αξρέο ηνπ 20νπ
αηψλα. Απφ ην 1911 έσο ηε δεθαεηία ηνπ 1960
ζηεγαδφηαλ εθεί ν παιηφο αλεκφκπινο ηνπ

21. 21
΢ηέξγηνπ Μάξθνπ. Ο κχινο φπσο θαη νη ππφινηπεο πδξνθίλεηεο
εγθαηαζηάζεηο ηεο Βέξνηαο, ιεηηνπξγνχζε κε θηλεηήξηα δχλακε ηα λεξά ηνπ
Σξηπφηακνπ. Μεηά ηελ ππνδεηγκαηηθή απνθαηάζηαζε ηνπ θηίζκαηνο, γηα
ηελ νπνία βξαβεχηεθε ηνλ Ηνχλην ηνπ 2002 απφ ηε Europa Nostra,
θηινμελείηαη εθεί ην Βπδαληηλφ Μνπζείν. ΢ηνπο εθζεζηαθνχο ρψξνπο
αλαβηψλεη ε αθκή πνπ γλψξηζε ε πφιε θαηά ηε βπδαληηλή θαη
κεηαβπδαληηλή πεξίνδν.
Σν θηίξην απνηειείηαη απφ ηξεηο νξφθνπο θαζέλαο απφ ηνπο νπνίνπο
πξννξίδεηαη λα ζηεγάζεη κηα απηνηειή ζεκαηηθή ελφηεηα ηεο κφληκεο
έθζεζεο ηνπ κνπζείνπ, αθφκα ηζφγεην κε πσιεηήξην, εξγαζηήξηα
ζπληήξεζεο, απνζεθεπηηθνχο ρψξνπο, θαζψο θαη ρψξνπο εθπαηδεπηηθψλ
πξνγξακκάησλ, πεξηνδηθψλ εθζέζεσλ θαη δηεμαγσγήο δηαιέμεσλ.
΢ην κνπζείν εθηίζεληαη αμηφινγεο εηθφλεο, ηνηρνγξαθίεο, ςεθηδσηά,
αξρηηεθηνληθά γιππηά θαη καξκάξηλεο επηγξαθέο, ρεηξφγξαθα, έξγα
αγγεηνπιαζηηθήο θαη κηθξνηερλίαο, φια ηεθκήξηα ηεο ιακπξήο ηζηνξίαο ηεο
Βεξνίαο, κηαο πφιεο, πνπ ζπλδχαζε κνλαδηθά ηνλ πεξηθεξεηαθφ
ραξαθηήξα ηνπ Βπδαληηλνχ αζηηθνχ θέληξνπ, κε ηελ αθηηλνβνιία ηεο
πφιεο-Μεηξφπνιεο. Σν ζχλνιν ησλ αληηθεηκέλσλ πνπ εθηίζεληαη
πξνέξρνληαη απνθιεηζηηθά ζρεδφλ απφ εθθιεζηαζηηθνχο ρψξνπο. Ο
ρψξνο έθζεζεο αλήθεη ζηελ Δθνξία.
4.5 ΒΛΑΦΟΓΙΑΝΝΕΙΟ ΜΟΤ΢ΕΙΟ ΝΕΟΣΕΡΗ΢ Ι΢ΣΟΡΙΑ΢ & ΣΕΦΝΗ΢
Σν θαιαίζζεην δηψξνθν λενθιαζηθφ θηίξην -
δσξεά ησλ αδειθψλ Βιαρνγηάλλε ζηελ Ηεξά
Μεηξφπνιε Βεξνίαο, Νανχζεο θαη Κακπαλίαο -
θηινμελεί ηζηνξηθά θεηκήιηα, παξαδνζηαθέο ζηνιέο θαη ην
πινχζην θσηνγξαθηθφ αξρείν ηεο νηθνγέλεηαο απφ ηελ
επνρή ηνπ Μαθεδνληθνχ Αγψλα θαη ηε λεφηεξε ηζηνξία
θαη ηέρλε.
Γηαζέηεη δχν νξφθνπο κε εθζέκαηα. ΢ηνλ πξψην
φξνθν, πιεξνθνξνχκαζηε κέζσ πηλάθσλ, θεηκέλσλ θαη
θσηνγξαθηθψλ αξρείσλ πεξί ηεο εζληθήο δξάζεο ησλ αγσληζηψλ γηα ηελ
απειεπζέξσζε ηεο Μαθεδνλίαο απφ ηνλ ηνπξθηθφ δπγφ. Δλψ ζην δεχηεξν
φξνθν εδξεχεη ε "Πλεπκαηηθή θαη Οιπκπηαθή ΢ηέγε Γεκεηξίνπ Βηθέια".
4.6 ΑΡΦΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΤ΢ΕΙΟ

22. 22
Σν αξραηνινγηθφ Μνπζείν ηεο Βέξνηαο
άξρηζε λα θηίδεηαη ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ
‘60 .
Δθεί εθηίζεληαη ζεκαληηθφηαηα επξήκαηα
απφ ηνλ πξψηκν λενιηζηθφ νηθηζκφ ηεο Νέαο
Νηθνκήδεηαο θαη αληηθείκελα ησλ ειιεληζηηθψλ θαη
ξσκατθψλ ρξφλσλ. Έρεη ζεκαληηθά εθζέκαηα απφ
ηελ Διιεληζηηθή θαη Ρσκατθή επνρή. ΢ηηο ζπιινγέο ηνπ Μνπζείνπ
πεξηιακβάλνληαη:
 ΢πιινγή καξκάξηλσλ γιππηψλ θαη επηηχκβησλ αλαγιχθσλ ησλ
ειιεληζηηθψλ θαη ξσκατθψλ ρξφλσλ.
 Δθζέκαηα ειιεληζηηθήο θεξακηθήο θαη θνξνπιαζηηθήο απφ
ηα λεθξνηαθεία ηεο Βέξνηαο.
 Αγάικαηα θαη πξνηνκέο, αλάγιπθα θαη νιφγιπθα πνξηξέηα
απιψλ πνιηηψλ θαη αμησκαηνχρσλ
 Δπηγξαθηθή (απφ ηελ Βέξνηα θαη ηελ γχξσ πεξηνρή).
 Λίγα επξήκαηα απφ Βεξγίλα (Αηγέο) θαη απφ ηελ πεξηνρή Κνπαλνχ (Μίεδα).
 Δλεπίγξαθεο ζηήιεο. Αλάκεζα ηνπο είλαη θαη ν «γπκλαζηαξρηθφο λφκνο»
ηνπ 2νπ
αηψλα κ.Υ. πνπ καο παξαδίδεη ζεκαληηθά ζηνηρεία γηα ηε
ιεηηνπξγία ησλ ζρνιείσλ θαη ηελ αγσγή ησλ λέσλ ζηελ αξραηφηεηα.
΢ηνλ αχιεην ρψξν ηνπ Μνπζείνπ είλαη ηνπνζεηεκέλν θαη δεζπφδεη ην
θνινζζηαίν θεθάιη ηεο Μέδνπζαο θαη δηάζπαξηα βξίζθνληαη επηηχκβηεο
ζηήιεο, βσκνί ξσκατθήο επνρήο, αξρηηεθηνληθά κέιε δεκφζησλ θαη ηδησηηθψλ
θηηξίσλ.
4.7 Λαογραφικό Μουςείο
Σν Λανγξαθηθφ κνπζείν, ην νπνίν ζχληνκα ζα
αλνίμεη ηηο πχιεο ηνπ ζην θνηλφ ζηεγάδεηαη ζην
αξρνληηθφ ΢αξάθνγινπ ζηε δηαηεξεηέα
πεξηνρή ηεο Κπξηψηηζζαο.

23. 23
Ζ αξρηθή θαηαζθεπή ηνπ θηεξίνπ αλάγεηαη ζηνλ 18ν αηψλα, ελψ ηε
ζεκεξηλή κνξθή ηνπ πήξε ηνλ 19ν αη., χζηεξα απφ πξνζζήθεο πνπ
έγηλαλ, νη νπνίεο φκσο ζεβάζηεθαλ θαη δηαηήξεζαλ ηε κνξθνινγηθή ηνπ
ελφηεηα. Δληππσζηαθφο είλαη ν ηζφγεηνο ρψξνο, ν νπνίνο ζην κεγαιχηεξν
πνζνζηφ ηνπ είλαη εκη-ππαίζξηνο κε πνιιά μχιηλα ππνζηπιψκαηα πνπ
πξνζδίδνπλ ζεαηξηθφηεηα.
4.8 Σο Βήμα του Αποςτόλου Παύλου
Ο Απφζηνινο Παχινο επηζθέθηεθε ηε
Βέξνηα δχν θνξέο (ην 50-51 κ.Υ. θαη ην 56-57 κ.Υ)
θαη επί αξθεηέο εκέξεο θήξπηηε ηνλ Υξηζηηαληζκφ
ζηνπο θαηνίθνπο ηεο πφιεο πνπ ηνλ ππνδέρηεθαλ
ζεξκά. Σν βήκα ηνπ Απνζηφινπ Παχινπ
απνηειεί ζεκείν αλαθνξάο ηεο εθθιεζηαζηηθήο
θαη ηνπηθήο ηζηνξίαο ηεο πφιεο θαη ηνπξηζηηθφ
αμηνζέαην. ΢ην ζεκείν φπνπ κίιεζε ν Απφζηνινο
Παχινο ζηήζεθε έλα ζχγρξνλν κλεκείν, έλα
καξκάξηλν βήκα δηαθνζκεκέλν κε ςεθηδσηέο παξαζηάζεηο ην νπνίν
βξίζθεηαη κεξηθά κέηξα λνηηνδπηηθά ηεο πιαηείαο Χξνινγίνπ - Ραθηηβάλ -
Γηθαζηεξίσλ.
Δθεί ηειείηαη εηδηθή ζξεζθεπηηθή ιεηηνπξγία ζηε γηνξηή ησλ Αγίσλ
Απνζηφισλ Πέηξνπ θαη Παχινπ (29 Ηνπλίνπ) θαηά ηε δηάξθεηα ησλ
«Παχιεησλ», πνπ πεξηιακβάλνπλ εθδειψζεηο ιαηξεπηηθέο, ηέρλεο, ιφγνπ
θαη κνπζηθήο.
4.9 Δημόςια Βιβλιοθήκη Βέροιασ
Ζ Γεκφζηα Κεληξηθή Βηβιηνζήθε Βέξνηαο απνηειεί έλα ζπνπδαίν ζεζκφ
ηεο πφιεο. Ζ ζπιινγή ηεο πεξηιακβάλεη πάλσ
απφ 100.000 ηφκνπο βηβιίσλ (50.000 απφ
απηνχο είλαη θαηαρσξεκέλνη ζε ειεθηξνληθή
κνξθή θαη κπνξνχλ λα αλαδεηεζνχλ κέζσ ηνπ
δηαδηθηχνπ.) Δθηφο απφ ην έληππν πιηθφ ε
ζπιινγή πεξηιακβάλεη θαη νπηηθναθνπζηηθφ
πιηθφ (VHS, DVD, CD-ROM, DVD-ROM, CD
κνπζηθήο). Ζ βηβιηνζήθε πεξηιακβάλεη, επίζεο,
αίζνπζα κε ειεθηξνληθνχο ππνινγηζηέο κε δσξεάλ πξφζβαζε ζην
δηαδίθηπν, αίζνπζα εθδειψζεσλ θαζψο θαη αλαγλσζηήξην. ΢ην παηδηθφ
ηκήκα ηεο, ππάξρεη εηδηθά δηακνξθσκέλνο ρψξνο γηα παηδηά φπνπ
ζπλδπάδεηαη ην παηρλίδη θαη ε δεκηνπξγία, κεγάιε πνηθηιία παηδηθψλ

24. 24
βηβιίσλ θαη πεξηνδηθψλ, ξάθηα ελνηθίαζεο ηαηληψλ, επηηξαπέδηα παηρλίδηα,
ρψξνη θαηάιιεινη γηα αλαπαξαγσγή κνπζηθήο κέζσ αθνπζηηθψλ,
ειεθηξνληθνί ππνινγηζηέο, εξγαζηήξην πεηξακάησλ θαη ηερλνινγίαο θαη
εμσηεξηθφο ρψξνο παηρληδηνχ.
Σν 2009 ε Γεκφζηα Κεληξηθή Βηβιηνζήθε ηεο Βέξνηαο μεθίλεζε ηε
ιεηηνπξγία ηνπ λένπ ηεο παηδηθνχ ηκήκαηνο κε ην φλνκα "Σα Μαγηθά
Κνπηηά" πνπ θηινμελεί πνηθίιεο δξάζεηο. Σελ θαηαζθεπή ηνπ λένπ παηδηθνχ
ηκήκαηνο ρξεκαηνδφηεζε ην ίδξπκα ΢ηαχξνο Νηάξρνο θαη ην εγθαηλίαζε ν
Πξφεδξνο ηεο Γεκνθξαηίαο Κάξνινο Παπνχιηαο.
To 2010 βξαβεχηεθε κε ην Βξαβείν «Πξφζβαζε ζηε Μάζεζε» θαη
επηρνξήγεζε 1000000 $ απφ ην Ίδξπκα Bill and Melinda Gates γηα ηε
δεκηνπξγηθή ρξήζε ησλ ππεξεζηψλ πιεξνθφξεζεο θαη ηερλνινγίαο θαη
γηα ηελ θάιπςε ησλ νηθνλνκηθψλ, εθπαηδεπηηθψλ θαη πνιηηηζηηθψλ
αλαγθψλ ζεκαληηθνχ αξηζκνχ πνιηηψλ ηεο Βέξνηαο.
4.10 Φώροσ Σεχνών - ΢υνεδριακό Κέντρο
Δίλαη έλαο ζχγρξνλνο πνιηηηζκηθφο
πνιπρψξνο πνπ εγθαηληάζηεθε ηνλ Οθηψβξην
ηνπ 1999. Γηαζέηεη έλα ππεξζχρξνλν ζέαηξν
600 ζέζεσλ θαη βνεζεηηθνχο ρψξνπο πνπ
κπνξνχλ λα ζηεγάζνπλ πνηθίιεο πνιηηηζηηθέο
δξαζηεξηφηεηεο (ζεαηξηθέο θαη κνπζηθέο
παξαζηάζεηο, εθζέζεηο θαη ζπλέδξηα θ.ά).
4.11 ΢τέγη Γραμμάτων και Σεχνών
Απφ ην 1989 ζηεγάδεη ηε Γεκνηηθή Δπηρείξεζε
Πνιηηηζκνχ Βέξνηαο, ε νπνία απνηειεί ηνλ
κεγαιχηεξν πνιηηηζηηθφ επηκνξθσηηθφ νξγαληζκφ
ηνπ Ν. Ζκαζίαο. ΢ηελ Κ.Δ.Π.Α ππάγνληαη : ην
Γεκνηηθφ Χδείν, ΢ρνιή Υνξνχ, ΢ρνιή Δηθαζηηθψλ,
ε Γεκνηηθή Φηιαξκνληθή, ηκήκα Λανγξαθίαο
θαζψο επίζεο θαη ηκήκαηα ζεάηξνπ, εθκάζεζεο
βηηξφ, θνζκήκαηνο θαη άιισλ θαηαζθεπψλ.
Γηαζέηεη αίζνπζα κε ζθελή ρσξεηηθφηεηαο
300 αηφκσλ ε νπνία θηινμελεί κνπζηθέο ζπλαπιίεο, παξαζηάζεηο, νκηιίεο,
εκεξίδεο, ζπλέδξηα θ.α.
Γηαζέηεη αίζνπζεο εηδηθά δηακνξθσκέλεο γηα δηδαζθαιία κνπζηθψλ
νξγάλσλ, κπαιέηνπ, ζχγρξνλνπ ρνξνχ θ.α.

25. 25
4.12 Εθνικό Μουςείο Εκπαίδευςησ Βεροίασ
Σν Μνπζείν Δθπαίδεπζεο ηδξχζεθε
πξνθεηκέλνπ λα απνηειέζεη ρψξν φπνπ ν
επηζθέπηεο ζα κπνξεί λα πιεξνθνξεζεί γηα
ηελ εθπαίδεπζε, ηα ζρνιεία, ηνπο καζεηέο θαη
ηα βηβιία ζε παιαηφηεξεο επνρέο, ζαλ κηα
αλαδξνκή ζην «ηφηε» πνπ νη καζεηέο θαη νη
καζήηξηεο θνξνχζαλ κπιε πνδηέο.
΢ην Μνπζείν εθηίζεληαη:
βηβιία, αληηθείκελα, επνπηηθφ πιηθφ, κέζνδνη πνπ
ρξεζηκνπνηήζεθαλ απφ ηα ειιεληθά ζρνιεία θαηά
ην παξειζφλ θαη
φπσο αλαθέξεηαη ραξαθηεξηζηηθά ζηελ ηζηνζειίδα
ηνπ κνπζείνπ:
Σα πάληα: απφ ην αξραίν αγγείν πνπ εμεηθνλίδεη
ηνλ καζεηή θαη ηνλ δαζθαιηζηή ηελ ψξα ηεο δηδαζθαιίαο σο ηε ζεκεξηλή
ηάμε κε ηνπο θάζε είδνπο πίλαθέο ηεο θαη ηα ζξαλία ηεο, απφ ηηο θεξσκέλεο
πηλαθίδεο θαη ηα ιεπθψκαηα, ηα ηεηξάδηα θαη ηνπο ζηχινπο (ζηπινχο ηνπο
ιέκε ζήκεξα), ηηο πεξγακελέο θαη ηνπο παπχξνπο εσο ηνπο ειεθηξνληθνχο
ππνινγηζηέο. Απφ ηελ παλάξραηα κειάλε, πνπ κηθξφ παηδί εηνίκαδε
ηξίβνληαο ηε καχξε πέηξα ν κέγαο ξήησξ Αηζρίλεο ζην παηδαγσγείν ηνπ
παηέξα ηνπ, έσο ηνπο θνλδπινθφξνπο, ηηο πέλεο κε ηα κειαλνδνρεία θαη
ηα ζεκεξηλά κέζα γξαθήο. Απφ ηηο αξραίεο πιάθεο κε ηελ άκκν έσο ηηο
λεφηεξεο κε ην θνλδχιη. Απφ ηηο πηλαθίδεο επάλσ ζηηο νπνίεο νη καζεηέο
έθιηλαλ νλφκαηα ή έθαλαλ πξφρεηξεο αξηζκεηηθέο πξάμεηο ή έγξαθαλ ηηο
ηηκσξίεο (²θηινπφλεη ψ παί, κε δαξήο²) έσο ην Οθησήρη θαη ην Φαιηήξη
(αλαγλσζηηθά θαη αιθαβεηάξηα ηεο ηνπξθνθξαηίαο) θαη έσο ηα ζεκεξηλά
ζρνιηθά εγρεηξίδηα. Απφ ηελ ηνηρνγξαθία ηεο Πνκπείαο, φπνπ έλαο
καζεηήο ηηκσξείηαη κε ξαβδηζκνχο, ελψ δχν ζπκκαζεηέο ηνπ ηνλ θξαηνχλ
απφ ηα ρέξηα θαη ηα πφδηα (ε ζθελή παξαπέκπεη ζην κίκν ηνπ Ζξψλδα,
Γηδάζθαινο, 3νο αη. π.ρ.) έσο ηα ζχλεξγα ηνπ Παπ - Αληξηά (βέξγεο,
θέιεθαο / θάιαγγγαο, ζνπβιηά, λεθξνθεθαιέο) πνπ αθεγείηαη / πεξηγξάθεη
ν Υξήζηνο Υξεζηνβαζίιεο ζηα Γηεγήκαηα ηνπ Μηθξνχ ΢θνιεηνχ. Καη άιια
θαη άιια 'ψλ νπθ έζηη αξηζκφο'.
Πξόθεηηαη γηα έλα κνπζείν ελεξγεηηθό, δπλακηθό, πνπ παξάιιεια κε
ηε δηάζωζε / ζπιινγή / ζπληήξεζε / πξνβνιή ηωλ ζρνιηθώλ εηδώλ,
ζηνρεύεη ζηελ πξνώζεζε ηεο έξεπλαο θαη ηεο κειέηεο, θαη

26. 26
πξνζθέξεη ζηνπο επηζθέπηεο ηε δπλαηόηεηα λα γλωξίζνπλ ηε
δηαρξνλία ηεο εθπαηδεπηηθήο πξάμεο.
Έλα θέληξν έθδνζεο κειεηώλ / βηβιίωλ θαη θέληξν επαλέθδνζεο
παιαηώλ ζρνιηθώλ εγρεηξηδίωλ (αιθαβεηαξίωλ, αλαγλωζηηθώλ
θ.η.ι.) ζα δηαιέγεηαη κε ην εθπαηδεπηηθό παξειζόλ ηνπ αλζξώπνπ.
4.13 Η ΚΤΡΙΨΣΙ΢΢Α ΚΑΙ Η ΜΠΑΡΜΠΟΤΣΑ
Πξφθεηηαη γηα ηηο δχν ηζηνξηθέο ζπλνηθίεο ηεο Βέξνηαο, νη νπνίεο αλαπηχρζεθαλ
θαηά ηελ Σνπξθνθξαηία θαη αθφκε θαη ζήκεξα κεηαθέξνπλ εηθφλεο εθείλεο ηεο
επνρήο. Ζ πξψηε ήηαλ ε ρξηζηηαληθή θαη ε δεχηεξε ε εβξατθή ζπλνηθία, θαη καδί
κε ηελ νζσκαληθή (αλαηνιηθά ηεο Μπαξκπνχηαο) απνηεινχζαλ ηνλ αζηηθφ ηζηφ
ηεο πφιεο.
Κυριώτιςςα
Ζ Κπξηψηηζζα είλαη κηα γξαθηθφηαηε δηαηεξεηέα
παξαδνζηαθή ζπλνηθία ηεο Βέξνηαο ε αλαζηήισζε θαη
αμηνπνίεζε ηεο νπνίαο μεθίλεζε ζηηο αξρέο ηεο
δεθαεηίαο ηνπ ’90, φηαλ ηδηψηεο άξρηζαλ λα
αλαθαηαζθεπάδνπλ -ζεβφκελνη ηελ αξρηηεθηνληθή ηνπο-
ηα παιηά αξρνληηθά, ηα νπνία κεηέηξεςαλ ζε
θαθεηέξηεο, κπαξ θαη εζηηαηφξηα. Ο δήκνο ζπλέβαιε
ζε απηή ηελ πξνζπάζεηα κε αλαπιάζεηο πνπ δηαηήξεζαλ ηελ αηκφζθαηξα ηεο
παιηάο γεηηνληάο. ΢ήκεξα ε Κπξηψηηζζα είλαη ίζσο ην πην δσληαλφ ζεκείν ηεο
πφιεο θαη ζηέθη ηεο ηνπηθήο λενιαίαο, κε ζηελνχο πεδφδξνκνπο θαη
αλαζηεισκέλα ζπίηηα ζηα πξφηππα ηεο καθεδνλίηηθεο αξρηηεθηνληθήο κε
ζαρληζηά (ε παξνεμνρή ησλ δσκαηίσλ θαη ησλ κπαιθνληψλ έμσ απφ ηνλ ηνίρν
ηεο νηθνδνκήο, πνπ ζηεξίδεηαη ζε ινμά μχιηλα δνθάξηα), μπινδεζηέο, μχιηλνπο
εμψζηεο, εληππσζηαθά ρξψκαηα (ινπιαθί, ψρξα, βπζζηλί, θαθέ), πφξηεο κε
γπθηφθαξθα θαη πέηξηλνπο ηνίρνπο κε δσλάξηα απφ μχιν.
Ζ ζπλνηθία ραξαθηεξίδεηαη σο ηζηνξηθφο ηφπνο ηφζν γηα ηελ αξρηηεθηνληθή ηεο
ηδηαηηεξφηεηα φζν θαη γηα ην πιήζνο ησλ βπδαληηλψλ εθθιεζηψλ πνπ θηινμελεί. Ζ
πεξηνρή ηεο Κπξηψηηζζαο ζπλδπάδεη ηελ παξάδνζε κε ηελ ςπραγσγία.
Μπαρμπούτα- Η εβραΰκή
ςυνοικία τησ Βέροιασ

27. 27
Πιάη ζηνλ Σξηπφηακν, πνπ δηαζρίδεη ηε βνξεηνδπηηθή πιεπξά ηεο πφιεο
απιψλεηαη ε πξψελ Δβξαηθή ΢πλνηθία ηεο Μπαξκπνχηαο πνπ νθείιεη ην φλνκά
ηεο ζηελ νκψλπκε βξχζε πνπ βξίζθεηαη αθφκε ζηελ πεξηνρή. ΢χκθσλα κε ηελ
παξάδνζε φπνηνο πεξαζηηθφο έπηλε λεξφ απφ απηήλ ηε βξχζε, παληξεχνληαλ
Βεξνηψηηζζα θαη παξέκελε γηα πάληα ζηελ πφιε.
Σα αλαζηεισκέλα αξρνληηθά ηεο γξαθηθήο ζπλνηθίαο κε ηηο λεφηεξεο ρξήζεηο
ηνπο δεκηνπξγνχλ έλα δσληαλφ ππξήλα πνιηηηζηηθψλ ρψξσλ θαη
δξαζηεξηνηήησλ. Δθεί Δδψ, νη ήρνη απφ ηα νξκεηηθά λεξά ηνπ πνηακνχ
πξνζθέξνπλ ζηηγκέο ραιάξσζεο θαη γαιήλεο θαη ε πινχζηα βιάζηεζε ζηηο
φρζεο ηνπ πνηακνχ ζπκπιεξψλεη ηε θπζηθή νκνξθηά ηνπ ηνπίνπ.
Ζ Μπαξκπνχηα απνηεινχζε έλα πεξίθιεηζην θαη απνκνλσκέλν «γθέην»/
γεηηνληά κε θαζαξά ακπληηθή πνιενδνκηθή ζπγθξφηεζε κε ειεγρφκελεο εηζφδνπο,
φπνπ δνχζαλ θπξίσο νη Δβξαίνη ηεο Βέξνηαο. Κηηζκέλε ζε ζρήκα ηξηγσληθφ, ε
ζπλνηθία απνηειεί κνλαδηθφ δείγκα ζηνλ επξσπατθφ ρψξν. Σε δηαζρίδεη ε
πιαθφζηξσηε νδφο Οιγάλνπ, εθαηέξσζελ ηεο νπνίαο νξζψλνληαη ηα παιηά
ζπίηηα, δεκηνπξγψληαο έλα ακπληηθφ ηείρνο. Δηθάδεηαη φηη ζηελ πεξηνρή ηεο
Μπαξκπνχηαο ηα ζπίηηα ζπλδένληαλ κεηαμχ ηνπο κε ππφγεηεο ζηνέο ηα
απνθαινχκελα "ιαγνχκηα". ΢ηελ άθξε ηνπ δξφκνπ ζηέθεηαη ε Δβξατθή ΢πλαγσγή.
Μεηά ηελ απνθαηάζηαζε ηνπ θηεξίνπ, αλαδείρζεθε ε κνλαδηθή αξρηηεθηνληθή ηνπ,
ελψ ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ παξνπζηάδεη ην εθπιεθηηθφ εζσηεξηθφ ηεο.
Δμαηξεηηθά αξρνληηθά - αμηφινγα δείγκαηα ηεο αξρηηεθηνληθήο ηνπ 19νπ αη. -
θνζκνχλ κε ηε κεγαινπξέπεηά ηνπο ηελ γξαθηθή ζπλνηθία. Υαξαθηεξηζηηθφ ηνπο
πνπ δίλεη ηδηαίηεξα ιπξηθφ ηφλν νη εβξατθέο επηγξαθέο, πινπκηζκέλεο κε
ινπινχδηα θαη γηξιάληεο, ιατθά δηαθνζκεηηθά ζρέδηα. Γίπια ηνπο ζηέθνληαη κηθξά
ιατθά ζπίηηα. ΋ια καδί δειψλνπλ ηελ θνηλσληθή δηαζηξσκάησζε ηεο ζπλνηθίαο.
Μεξηθά απφ ηα ραξαθηεξηζηηθά αξρηηεθηνληθά
ζηνηρεία ησλ ζπηηηψλ ηεο Μπαξκπνχηαο, είλαη
νη αξρηηεθηνληθέο πξνεμνρέο (ζαρληζηά), ν
ππεξπςσκέλνο επάλσ απφ ηε ζηέγε "ειηαθφο"
πνπ επηθνηλσλνχζε κε μχιηλε ζθάια κε ην
αλψγεην ραγηάηη θαη ήηαλ ειεχζεξν απ' φιεο ηηο
πιεπξέο θαζψο θαη νη δίθπιιεο βαξηέο
εμψπνξηεο κε νξηδφληηα θαη δηαγψληα μχια, πνπ θέξνπλ πιαηπθέθαια
γπθηφθαξθα. Σα ζπίηηα ζηελ Μπαξκπνχηα είλαη βακκέλα εμσηεξηθά κε έληνλα
ρξψκαηα, κπιέ, θίηξηλν, πξάζηλν, αλνηρηφ θαη ζθνχξν πνπ αληηπξνζσπεχεη ηελ
αζθάιεηα, ηελ ειπίδα θαη ηελ αηζζεηηθή ησλ παιηψλ ελνίθσλ ηνπο. Άιιν