1. 88
Sinopsis
Setiap organisma hidup memerlukan makanan. Namun begitu cara organisma mendapat
serta mencernakan makanan adalah berbeza. Cara pemakanan haiwan untuk
mendapatkan makanan boleh dikelaskan kepada tiga iaitu karnivor, herbivor dan
omnivor.
Hasil Pembelajaran
1. Bandingkan gigi haiwan karnivor, herbivor dan omnivor.
2. Bandingkan sistem penghadaman manusia dengan sistem penghadaman
arnab.
3. Kaji kepentingan enzim dan fungsinya dalam pencernaan.
Ringkasan Topik
Rajah 8.1: Ringkasan Isi Kandungan
Nutrisi Haiwan
Karnivor,
Herbivor dan
Karnivor
Sistem
penghadaman
Kepentingan
enzim
NUTRISI HAIWAN
2. 89
8.1 Karnivor,Herbivordan Omnivor
8.1.1 Karnivor
Haiwan karnivor adalah haiwan yang memakan daging. Haiwan jenis ini mendapatkan
tenaga dan keperluan nutrien seharian melalui diet yang terdiri dari tisu haiwan yang lain.
Haiwan jenis ini biasanya akan mendapatkan makanan melalui pemangsaan dan
memakan bangkai.
Rajah 8.2: Struktur tengkorak gigi karnivor
Sumber: smithlifescience.com
Rajah 8.3: Rajah sebenar struktur gigi karnivor
Sumber: jonbarron.org
8.1.2 Herbivor
Gigi kacip
Gigi taring
Geraham besar
Geraham kecil
3. 90
Herbivor adalah haiwan yang mendapatkan tenaga melalui tumbuh-tumbuhan.
Kebanyakan herbivor memerlukan tenaga yang banyak untuk kelangsungan hidup. Oleh
itu lembu, kerbau, kambing serta haiwan ruminan yang lain perlu makan sepanjang hari.
Rajah 8.4: Rajah tengkorak gigi herbivor
Sumber: users.tamuk.edu
8.1.3 Omnivor.
Omnivor adalah jenis haiwan yang makan samada haiwan yang lain atau tumbuhan.
Sesetengah omnivor akan memburu untuk mendapatkan makanan . Sesetengahnya
akan makan bangkai dan ada juga yang akan makan telur organisma yang lain. Omnivor
makan dan boleh mencernakan sesetengah jenis tumbuhan sahaja. Omnivor boleh
makan semua buah-buahan dan sayur-sayuran.
Sumber: psychology-forum.com
Gigi taring
Gigi kacip
geraham
Geraham kecil
diastema
4. 91
Rajah 8.5: Struktur gigi omnivor
Aktiviti
Kaji gigi haiwan karnivor, herbivor dan omnivor. Lukis dan labelkan 4 bentuk gigi yang
utama. Nyatakan peranan setiap gigi tersebut. Bincangkan dapatan anda dalam tutorial
yang berikutnya.
8.2 Sistem Penghadaman
Penghadaman (pencernaan) ialah proses pemecahan atau penguraian bahan-bahan
makanan yang besar dan kompleks kepada butiran yang ringkas dan kecil untuk
digunakan oleh sel-sel badan. Sistem penghadaman adalah gabungan salur
penghadaman dan kelenjar-kelenjar yang terlibat dalam penghadaman makanan.
8.2.1 Sistem Penghadaman Manusia.
Sistem penghadaman manusia meliputi mulut, esofagus, perut, pankreas, hati, pundi
hempedu, duodenum, ileum, apendks, sekum, kolon, rektum dan dubur.
5. 92
Rajah 8.6: Sistem Penghadaman Manusia
Jadual 8.1: Bahagian Sistem Penghadaman dan Fungsinya.
Bahagian Sistem
Penghadaman
Fungsi
Mulut pengambilan makanan
Gigi memotong dan mengisar makanan
Lidah merasa makanan, membentuk bolus makanan dan
menolak makanan ke dalam esofagus
Kelenjar air liur merembeskan air liur
Epiglotis mencegah makanan memasuki trakea
Esofagus membawa bolus makanan ke perut secara tindakan
peristalsis.
Perut -menyimpan makanan
-merembes jus gaster
-mencampurgaul makanan dengan jus gastrik
-tempat pencernaan protein dan pembunuhan
bakteria
mulut
esofagus
perut
pankreas
hati
Usus kecil
Usus besar
6. 93
Pencerut pilorus -mengawal pergerakan makanan keluar dari perut ke
duodenum
Duodenum -meneutralkan asid hidroklorik
-pencernaan karbohidrat, lemak dan protein
Hati mengeluarkan jus hempedu
Pundi hempedu menyimpan hempedu sebelum di hantar ke
duodenum
Pankreas merembeskan jus pankreas
Ileum -pencernaan yang lengkap untuk karbohidrat, lemak
dan protein
-penyerapan hasil pencernaan
Kolon -menyerap semula air dan garam mineral
-menyimpan makanan tak tercerna
Rektum menyimpan najis
Dubur mengawal dan membenarkan pembuangan najis
8.2.2 Sistem Penghadaman Haiwan Bukan Ruminan.
Haiwan bukan ruminan terdiri daripada arnab, tikus dan kuda. Haiwan ini mempunyai
sekum yang sangat besar untuk bertindak sebagai ruang penapaian. Di sekum terdapat
banyak protozoa simbiotik dan bakteria. Haiwan ini menghasilkan dua jenis najis. Najis
yang disingkirkan pada kali pertama terdiri dari bahan dari sekum. Ia adalah lembut,
berlendir dan separuh cerna. Kemudian najis itu dimakan semula oleh haiwan tersebut
untuk pencernaan kali kedua supaya lebih proses penghadaman lebih lengkap. Proses
ini membolehkan lebih banyak makanan diserap.
7. 94
Rajah 8.7: Sistem Penghadaman Arnab
Latihan 8.1
Kaji sistem pencernaan manusia dan sistem pencernaan arnab. Dengan bantuan dari
mana-mana sumber bahan bacaan (majalah, internet,dll) huraikan perbandingan antara
kedua-dua sistem pencernaan berikut. Kongsikan bahan bacaan dengan rakan yang
lain dengan menyatakan nama pautan dan rujukan yang berkenaan. Bincangkan
dapatan anda dalam tutorial yang berikut.
8.3 Enzim dan pencernaan
Enzim merupakan mangkin organik. Fungsi enzim ialah mengawal dan mempercepatkan
kadar tindakbalas biokimia di dalam organisma hidup. Bahan yang ditindakkan oleh
enzim disebut substrat. Setiap enzim dinamakan mengikut substratnya dan diakhiri
dengan .....ase. Contoh: Substrat (Maltosa); enzim (maltase).
dubur
perut
Usus kecil
sekum
kolon
rektum
pankreas
hati
8. 95
Jadual 8.2: Enzim dan pencernaan
Bahagian
saluran
makanan
Kelenjar Nama
lelehan
Enzim pH Tugas
Mulut kelenjar liur air liur Ptialin 6.8 kanji maltosa
Perut kelenjar
gaster
jus
gaster
pepsin
renin
HCl
1.5
1.5
1.5
protein pepton +
polipeptida
kaseinogen garam
kalsium + kasein
membentuk medium
berasid, membasmi
kuman, memberhentikan
tindakan ptialin
Duodenum hati hempedu garam
hempedu
pigmen
hempedu
membaurkan lemak
pankreas jus
pankreas
amilase
tripsinogen
lipase
7.8
7.8
7.8
kanji maltosa
tripsinogen tripsin
pepton peptida +
polipeptida
lemak asid lemak +
gliserol
Ileum jus ileum amilase
maltase
sukrase
laktase
erepsin
lipase
garam
beralkali
7.6
7.6
7.6
7.6
7.6
7.6
kanji maltosa
maltosa glukosa
sukrosa glukosa +
fruktosa
laktosa glukosa +
galaktosa
polipeptida + peptida
asid amino
lemak asid lemak +
gliserol
menyediakan medium
beralkali
9. 96
AMALI 4: Enzim dan Pencernaan
Objektif:
Mengkaji tindakan enzim amylase ke atas kanji.
Bahan dan Radas:
Bikar
Kertas litmus merah dan biru
Silinder penyukat
Termometer
Tabung uji
Penitis
1% larutan kanji
Asid hidroklorik cair
Natrium hidroksida cair
Larutan Benedict
Larutan Iodine
Kaedah:
Mengkaji tindakbalas enzim amylase ke atas kanji.
1. Berkumur-kumur dengan air yang bersih.
2. Teruskan berkumur-kumur selama beberapa minit dan kumpulkan hasil di dalam
tabung uji.
3. Uji air liur yang dikumpul dengan kertas litmus untuk mengetahui samada ia
berasid atau beralkali.
4. Bahagikan air liur ke dalam 3 tabung uji yang berlainan dan labelkan B, C dan D
A – 3 cm³ air suling
B – 3 cm³ air liur
C – 3 cm³ air liur dan 3 cm³ asid hidroklorik cair
D – 3 cm³ air liur dan larutan natrium hidroksida
6. Masukkan 5 cm³ larutan kanji dalam setiap tabung uji dan kacau rata.
7. Selepas 30 minit ,uji sebahagian larutan dari setiap tabung uji dengan larutan
iodin dan sebahagian lagi dengan larutan benedict.
8. Rekodkan pemerhatian anda dalam jadual .
10. 97
Keputusan:
Tabung uji Kandungan Ujian Iodin Ujian
bendeict
Inferen
A Kanji + air suling
B Kanji + air liur
C Kanji + air liur + HCl
cair
D Kanji + air liur +
NAOH cair
Bincangkan kesimpulan yang boleh dibuat berkaitan aktiviti enzim amylase.
Latihan 8.2
Enzim memainkan peranan yang penting dalam kehidupan seharian. Salah satu
daripadanya ialah dalam industri makanan. Bincangkan bagaimana enzim memainkan
peranan dalam industri tersebut. Senaraikan pautan internet yang berjaya diakses untuk
membantu menyelesaikan masalah ini.
11. 98
Buku Rujukan
Campbell, N., Reese, J, Taylor, M, Simon, E. (2006). Biology concepts & connections. (5th
Eds.). San Francisco: Pearson Education Asia Pte Ltd.
Kaskel, Albert and Hummer, Paul.J. (2003). Biology an everyday experience. New York:
GlencoeMcGraw Hill
Lee S.C, Liew S.L, Choong N.M (2004). Success in Biology for STPM Vol.2. Kuala
Lumpur:Fajar Bakti,
Lum How Kee (2000) Biology The Living Science. Singapore:Pearson
Mader, Sylvia S (2007) Biology. (9th eds.). New York:McGraw Hill
Layari Internet
http://www.link.vet.ed.ac.uk/clive/cal/rumencal/frames/frmrumen.html
http://www.scribd.com/doc/4800672/ASSIMILATION-AND-DIGESTIVE-SYSTEM
http://www.kgsepg.com/project-id/4033-digestion-ruminants-and-rodents
http://www.earthlife.net/mammals/diet.html
Tamat Topik 8
