2. Πρόλογος
Διαλέξαμε αυτό το θέμα «Μένω στον τόπο
Μου», διότι θέλαμε να εξερευνήσουμε τον
τόπο μας, τις δυνατότητες, και να
ανακαλύψουμε τον τρόπο ζωής του πριν και
του τώρα.
3. Εισαγωγή
Η ομάδα μας ανέλαβε να εξερευνήσει το πρόσφατο
παρελθόν του Νομού Κιλκίς.
Για το λόγο αυτό ψάξαμε σε ιστοσελίδες και βιβλία που
αναφέρονται στην ιστορία του Κιλκίς,
πήραμε πληροφορίες από ένα βίντεο της
ΕΡΤ (γύρω στο 1975) το οποίο περιείχε
μαρτυρίες ατόμων, προσπαθήσαμε να
απαντήσουμε σε ερωτήματα του τύπου:
• Ποιοι κατοικούν σε αυτόν τον τόπο;
• Πως ήταν οι μεταξύ τους σχέσεις;
• Πως ήταν (είναι) οργανωμένη η ζωή τους;
• Με τι ασχολούνται;
• Τι παραγωγικά μέσα διέθεταν (διαθέτουν);
4. • Επιπλέον πραγματοποιήσαμε και δύο έρευνες που
σχετίζονται με το παρόν της περιοχής, στους στόχους
και τη μεθοδολογία των οποίων θα αναφερθούμε
παρακάτω.
6. Οι πρώτοι πρόσφυγες
• Στα νεώτερα χρόνια και ως το 1913 η ευρύτερη περιοχή
του Κιλκίς, κατοικούνταν κυρίως από Βούλγαρους. Μετά
την απελευθέρωση του Νομού, η περιοχή κατακλύστηκε
από ένα κύμα ελλήνων προσφύγων. Οι πρόσφυγες που
ήρθαν πρώτοι στην πόλη του Κιλκίς ήταν από την
Π.Γ.Δ.Μ. (περιοχές Στρώμνιτσας, Τίκφες, Δοϊράνης και
Γευγελής), και η πόλη μετονομάστηκε σε "Νέα
Στρώμνιτσα" ή "Νέα Τιβεριούπολη" το 1913. Επίσης,
πρόσφυγες από την Π.Γ.Δ.Μ. εγκαταστάθηκαν και στο
Πολύκαστρο αλλά και στη Χέρσο.
7. Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος
• Στον Α' παγκόσμιο πόλεμο (1914-1918), η περιοχή
αποτελεί το σημαντικότερο κέντρο επιχειρήσεων των
συμμάχων και ειδικά η Αξιούπολη (Μποέμιτσα), ο
Φανός, η Κάρπη, η Ειδομένη και ο Αρχάγγελος.
• Την περίοδο αυτή οι Γάλλοι έκαναν βάση τους στο
Μακεδονικό Μέτωπο τη Γουμένισσα αφήνοντας έντονα
τα σημάδια τους, γιατί κατά τη μακρόχρονη παραμονή
τους ασχολήθηκαν και με ειρηνικά έργα όπως η
ανέργεση νοσοκομείου και εγκατάσταση μονάδας
παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος. Το 1917, έτος
αναχώρησης τους, Γάλλοι στρατιώτες έκτισαν και το
Συντριβάνι στην Κεντρική Πλατεία, ως ανάμνηση της
διέλευσής του όπου πάνω αναγράφεται η πρόταση :
"ΔΙΑΒΑΤΑ ΕΝΘΥΜΟΥ ΤΟΝ ΓΑΛΛΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΗ".
8. • Οι Γάλλοι επίσης βοήθησαν στην κατασκευή πολλών
έργων στην Αξιούπολη, με σκοπό τη βελτίωση των
μεταφορών. Μεταξύ άλλων, κατασκεύασαν
σιδηροδρομική γραμμή από την Αξιούπολη έως το Σκρά.
Αυτά τα έργα βοήθησαν αργότερα στην ανάπτυξη της
Αξιούπολης.
• Μετά τις μάχες Ραβινέ-Σκρά-Δοϊράνη διασπούν το
Μακεδονικό μέτωπο του Γερμανοβουλγαρικού Άξονα και
συμβάλλουν στη νίκη των Δυνάμεων της Αντάντ.
• Ακολουθούν ανταλλαγές πληθυσμών με Βουλγαρία
(1919) ενώ, μετά την Μικρασιατική καταστροφή (1922)
και με Τουρκία, με αποτέλεσμα να αποχωρήσουν από
την περιοχή οι κάτοικοι με βουλγαρική συνείδηση και οι
μουσουλμάνοι και να εγκατασταθούν πρόσφυγες από
Βόρειο και Ανατολική Θράκη, Μικρά Ασία, Καππαδοκία
και Πόντο. Τέλος το 1926, Στενημαχήτες από την
Ανατολική Ρωμαλία.
9. Νέοι Πρόσφυγες
• Ακολουθούν ανταλλαγές πληθυσμών με
Βουλγαρία (1919) ενώ, μετά την Μικρασιατική
καταστροφή το (1922) και με Τουρκία, με
αποτέλεσμα να αποχωρήσουν από την περιοχή
οι κάτοικοι με βουλγαρική συνείδηση και οι
μουσουλμάνοι και να εγκατασταθούν πρόσφυγες
από Βόρειο και Ανατολική Θράκη, Μικρά Ασία,
Καππαδοκία και Πόντο. Τέλος το 1926,
Στενημαχήτες από την Ανατολική Ρωμαλία.
10. • Οι αφίξεις των προσφύγων είχαν ως αποτέλεσμα μαζί με
το ντόπιο στοιχείο, να δημιουργηθεί ένα κράμα λαών και
πολιτισμών με ρίζα πάντα Ελληνική αλλά με στοιχεία,
ήθη και έθιμα της περιοχής από όπου προήλθαν αυτοί οι
λαοί.
• Οι πρόσφυγες αυτοί στον τόπο τους ήταν κυρίως
γεωργοί, αμπελουργοί, μικροεπαγγελματίες, έμποροι,
άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών και
κτηνοτρόφοι. Όταν μετανάστευσαν και ήρθαν στην
περιοχή, ασχολήθηκαν κυρίως με την γεωργία, διότι δεν
υπήρχαν άλλοι πόροι, δηλαδή καλλιεργούσαν σιτάρι και
καπνό, αν και δεν είχαν πολλά στρέμματα.
• Τη δεκαετία του '30 έγιναν σημαντικά εγγυοβελτιωτικά
έργα και αποξηράθηκαν οι δίδυμες λίμνες Αρτζάν,
Αματόβου, με σκοπό την αγροτική ανάπτυξη.
11. Β' ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ
• Το Β' παγκόσμιο πόλεμο, η περιοχή υφίσταται τις
οδυνηρές συνέπειες της Γερμανικής κατοχής και του
Ελληνικού εμφυλίου πολέμου που ακολούθησε.
• Η πόλη του Κιλκίς περιήλθε υπό Βουλγαρική κατοχή το
1943, όταν η Βουλγαρική ζώνη κατοχής επεκτάθηκε,
ώστε να συμπεριλάβει τις περιφέριες του Κιλκίς και της
Χαλκιδικής. Οι Βούλγαροι ακολούθησαν πολιτική βίαιου
εκβουλγαρισμού με απώτερο σκοπό την προσάρτηση
της περιοχής στη Βουλγαρία, αλλά εμποδίστηκαν σ' αυτό
από τους Γερμανούς συμμάχους τους ,που φοβήθηκαν
μια αποσταθεροποίηση της Ελλάδας, αν οι Βούλγαροι
συνέχιζαν την πολιτική τους.
12. • Η περιοχή έγινε μείζον κέντρο αντάρτικης αντιστασιακής
δράσης προτού να απελευθερωθεί το 1944. Οι κάτοικοι
του Κιλκίς, Σεβαστού, Λιβαδίων, Ηλιόλουστου, του
πρώην δήμου Κρουσσών και άλλων περιοχών είχαν
μεγάλη συμμετοχή στις οργανώσεις της Εθνικής
Αντίστασης καθώς και στον Δημοκρατικό Στρατό. Σε
αντίποινα οι Γερμανοί κατακτητές αφανίζουν τα χωρία
Αμπελόφυτο, Κλειστό, Κυδώνια και δολοφονούν τους
κατοίκους τους. Στη Γουμένισσα εκτελούν 52 Έλληνες
πατριώτες. Τα δε Λιβάδια τα κατέστρεψαν ολοσχερώς,
με αποτέλεσμα να διασκορπιστεί ο πληθυσμός τους στις
γύρω περιοχές.
13. • Στη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου, που η αρχή του
έγινε στην πόλη του Κιλκίς με χιλιάδες νεκρούς κατά την
αδελφοκτόνο εκείνη μάχη μετά την απελευθέρωσή του,
πολλές περιοχές έγιναν θέατρο πολεμικών επιχειρήσεων
όπως: Πέρινθος, Ψυχόβρυση, Μεταμόρφωση, Άγιος
Πέτρος, Δήμος Κρουσσών με συνέπεια καταστροφές και
μετακινήσεις πληθυσμού. Μετά το πέρας του εμφυλίου
πολέμου, πολλοί κάτοικοι κατέφυγαν σε χώρες
Ανατολικής Ευρώπης.
• Το Κιλκίς για χρόνια παρέμεινε φτωχό και ξεχασμένο. Οι
πόλεμοι, οι πολιτικές διενέξεις, ο μικρός κλήρος, και το
μη ποτιστικό έδαφος, οδήγησαν πολλούς από τους
κατοίκους για δεύτερη φορά σε μετανάστευση, σε χώρες
όπως την Γερμανία, Αυστραλία, Αμερική, Σουηδία, αλλά
και σε πόλεις ελληνικές όπως η Θεσσαλονίκη και Αθήνα.
Κάποιοι… επέστρεψαν.
14. • Την δεκαετία του ’90 κατέφθασαν στην περιοχή
παλιννοστούντες από την πρώην ΕΣΣΔ και
εγκαταστάθηκαν στο Χέρσο, το Παλιό Αγιονέρι, τη Νέα
Σάντα, περιοχές δηλαδή που αναπτύσσονταν.
• Το Κιλκίς παρέμεινε παραμελημένο μέχρι το 1975. Η
γειτνίασή του με τη Θεσσαλονίκη συνετέλεσε ώστε να
μην αναπτυχθούν αρκετές υπηρεσίες καθώς δεν
συνέφερε τους πολιτικούς εκείνης της εποχής. Η πόλη
δεν είχε Πρωτοδικείο καθώς και Πυροσβεστική.
15. ΣΗΜΕΡΑ
• Σήμερα ο Νομός Κιλκίς εξακολουθεί να διατηρεί έντονο
τον αγροκτηνοτροφικό του χαρακτήρα με καλλιέργεια
σιτήρων, δημητριακών αλλά και των λεγόμενων
δυναμικών αγροτικών προϊόντων (καπνός, βαμβάκι
κ.λ.π).
• Ισχυρό κομμάτι της αγροτικής οικονομίας καταλαμβάνει
η κτηνοτροφία με διαρκώς συστηματικότερη μορφή. Ο
νομός επίσης διαθέτει αξιόλογες κτηνοτροφικές μονάδες
σε οργανωμένες κτηνοτροφικές ζώνες και καθετοποίηση
παραγωγής κυρίως στα γαλακτοκομικά προϊόντα.
16. • Από την δεκαετία του 1980, ο νομός πέρασε δυναμικά
στον τομέα της βιομηχανίας, κυρίως μέσα από την
ίδρυση της ΒΙ.ΠΕ. στο Σταυροχώρι, η οποία σήμερα
φιλοξενεί μερικές από τις πλέον ισχυρές βιομηχανικές
μονάδες της χώρας.
• Παράλληλα οργανώνεται συστηματικά η παλαιότερη
ΒΙ.ΠΕ. της Ν. Σάντας καθώς και το Βιομηχανικό Πάρκο
Πολυκάστρου.
• Τέλος από τις αρχές της δεκαετίας του 1990
παρατηρείται δραστηριότητα στον τομέα του
Αγροτουρισμού ιδιαίτερα στους ορεινούς όγκους του
νομού και βασικά μέσα από την Κοινοτική Πρωτοβουλία
LEADER.
17. Έρευνα για την καταγωγή και τις
ασχολίες των κατοίκων των
χωριών του νομού Κιλκίς
18. Μέθοδος
• Ο τρόπος με τον οποίο εργαστήκαμε ήταν η
συλλογή στοιχείων κυρίως από το INTERNET
και ειδικότερα από την βικιπαίδεια. Πήραμε τα
στοιχεία, τα επεξεργαστήκαμε και στη συνέχεια
τα συγκεντρώσαμε σε αρχείο Excel. Ο χρόνος
που καταναλώσαμε για την εργασία αυτή έπιασε
τόπο διότι μάθαμε χρήσιμες πληροφορίες για
τον τόπο μας που μέχρι τώρα δεν γνωρίζαμε,
όπως για τις θέσεις εργασίας.
20. Συμπεράσματα
• Οι περισσότεροι κάτοικοι είναι Πρόσφυγες και σε μικρό
ποσοστό Ντόπιοι Θρακιώτες και Σαρακατσάνοι.
• Στα περισσότερα χωριά οι άνθρωποι ασχολούνται με την
Γεωργία και την Κτηνοτροφία.
• Κυρίως στα χωριά του Κιλκίς (Άνω Ποταμιά, Καστανιές,
Κρηστώνη, Λεβεντοχώρι, Χρυσόπετρα, Παντελεήμωνας,
Πεδινό) υπάρχουν Βιομηχανίες και Δημόσιες
Υπηρεσίες.
• Στα χωριά τα οποία έχουν μείνει λίγες οικογένειες ο
πληθυσμός τους είναι κυρίως Συνταξιούχοι.
21. Συμπεράσματα
• Στα χωριά των Κρουσσίων και του Πάικου οι
κάτοικοι ασχολούνται και με την υλοτομία.
• Ενώ στα χωριά της Δοϊράνης με την αλιεία.
• Το κύριο εισόδημα των κατοίκων της
Γουμένισσας προέρχεται από τους αμπελώνες
και το προϊόν της είναι το γνωστό ξηρό μαύρο
κρασί <<Γουμένισσα>> που έχει χαρακτηρισθεί
ως ποικιλία ανωτέρας ποιότητας.
• Το κύριο εισόδημα των κατοίκων της Γρίβας
προέρχεται από την περισυλλογή του κάστανου
στο Πάϊκο.
22. Έρευνα για την καταγωγή, τις
ασχολίες κ.ά των γονέων και
παππούδων των μαθητών της
Ά τάξης του σχολείου μας.
23. Στόχοι-Μεθοδολογία
• Όσο αφορά το άμεσο παρών, επειδή τα
στοιχεία που συγκεντρώσαμε από
διαδικτυακούς χώρους δεν μπορούν να
αποδώσουν την εικόνα της κατάστασης
που επικρατεί σήμερα στην περιοχή μας,
σκεφτήκαμε με την βοήθεια ενός
ερωτηματολογίου απευθυνόμενου σε
συμμαθητές μας της Ά τάξης του σχολείου
μας να αποτυπώσουμε κατά κάποιο
τρόπο αυτό που βιώνουμε σήμερα εμείς.
24. Πιο συγκεκριμένα ερευνήσαμε τα εξής:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Χώρα γέννησης
Με ποιους ζουν
Πόσα άτομα ζουν στο ίδιο σπίτι
Το επίπεδο των σχέσεων στο πλαίσιο της οικογένειας
Αν οι γονείς τους ζουν μαζί ή όχι
Το μορφωτικό επίπεδο των γονέων
Αν οι γονείς εργάζονται ή όχι
Που εργάζονταν πριν, αν δεν εργάζονται τώρα
Το επάγγελμα των γονέων
Γιατί επέλεξαν αυτό το επάγγελμα
Ποιο το ετήσιο εισόδημα της οικογένειας
Αν θεωρούν ικανοποιητικό το εισόδημα αυτό για την
κάλυψη των αναγκών της οικογένειας
25. Επιπλέον, για να προχωρήσουμε σε συγκρίσεις,
με ένα άλλο ερωτηματολόγιο που συμπληρώθηκε
από τους γονείς των παιδιών ερευνήσαμε τα εξής:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Σε ποια χώρα γεννήθηκαν
Με ποιος ζούσαν στο πατρικό σπίτι
Πόσα άτομα ζούσαν στο ίδιο σπίτι
Αν οι γονείς τους ζούσαν μαζί ή ήταν χωρισμένοι
Το επίπεδο των σχέσεων στο πλαίσιο της οικογένειας
Το μορφωτικό επίπεδο των γονέων τους
Το επάγγελμα των γονέων τους
Γιατί επέλεξαν αυτό το επάγγελμα
Αν ήταν ικανοποιητικό το εισόδημα της οικογένειας
Αν ήταν εύκολη η ζωή της οικογένειας
Αν ήταν ευχαριστημένη η οικογένεια από το επίπεδο ζωής
της
53. Επίλογος
Ύστερα από την έρευνα που έκανε η ομάδα
μας και από τις ερωτήσεις που απαντήθηκαν, βγάλαμε
κάποια συμπεράσματα:
1. Οι κάτοικοι που κατοικούσαν στην περιοχή του Κιλκίς
το 1912 έως και το 1975 ήταν κυρίως Βούλγαροι παρά
Έλληνες.
2. Το 1919-1922 έγιναν ανταλλαγές πληθυσμών με
Βουλγαρία και Τουρκία με αποτέλεσμα, από την
περιοχή μας να φύγουν όλοι οι βούλγαροι κάτοικοι και
οι μουσουλμάνοι και να εγκατασταθούν πρόσφυγες
από Βόρειο και Ανατολική Θράκη, Μικρά Ασία,
Καππαδοκία και Πόντο.
54. 3.
4.
Οι πρόσφυγες αυτοί στον τόπο τους εργάζονταν
κυρίως ως γεωργοί, κτηνοτρόφοι, αμπελουργοί,
μικροεπαγγελματίες, έμποροι και άνθρωποι των
γραμμάτων και των τεχνών. Όταν μετανάστευσαν και
ήρθαν στην περιοχή ασχολήθηκαν κυρίως με την
γεωργία, διότι δεν υπήρχαν άλλοι πόροι.
Επίσης, οι αφίξεις των προσφύγων είχαν ως
αποτέλεσμα μαζί με το ντόπιο στοιχείο, να
δημιουργηθεί ένα κράμα πολιτισμών με ρίζα πάντα
Ελληνική αλλά με στοιχεία, ήθη και έθιμα της περιοχής
από όπου προήλθαν.
