Μια παρουσίαση για το 4ο κεφ. στο μάθημα "Αρχές Βιολογικής Γεωργίας"

1. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4Ο :
TO ΕΔΑΦΟΣ
Αρχές βιολογικής γεωργίας
(πανελλαδικώς εξεταζόμενο μάθημα)

2. Η σημασία του εδάφους
Το έδαφος αποτελεί έναν από τους βασικότερους
παράγοντες της βιολογικής γεωργίας.
Υγιές έδαφος σημαίνει υγιή φυτά και
υγιή φυτά σημαίνουν υγιή ζώα.
Υγιή φυτά και ζώα σημαίνουν υγιείς ανθρώπους.

3. Ποιο έδαφος θεωρείται υγιές;
Υγιές έδαφος είναι το γόνιμο, πλούσιο σε οργανική
ουσία και βιολογικά δραστήριο έδαφος.
Χαρακτηρίζεται από:
1. καλή δομή,
2. ποικιλία μικροβίων (πρωτόζωα, βακτήρια, μύκητες)
3. και άλλων οργανισμών (νηματώδεις, γαιοσκώληκες,
ακάρεα, μορφές εντόμων, τρωκτικά κλπ.)

4. Ποια είναι η κύρια και καθημερινή φροντίδα του
βιοκαλλιεργητή για το έδαφος;
 Κύρια και καθημερινή φροντίδα του
βιοκαλλιεργητή είναι η επιστροφή στο έδαφος των
θρεπτικών συστατικών που αυτό έδωσε στα φυτά,
για να φτιάξουν φυτική μάζα και καρπό, δηλ. η
ανακύκλωση της οργανικής ουσίας.
 Παρέχει στο έδαφος φυτικά υπολείμματα και ζωική
κοπριά, ταΐζοντας τους μικροοργανισμούς και
οργανισμούς που αναπτύσσονται σε αυτό.

5. Ποια είναι η κύρια και καθημερινή φροντίδα του
βιοκαλλιεργητή για το έδαφος;
 Οι οργανισμοί αυτοί μετατρέπουν τις διάφορες
ουσίες σε θρεπτικά συστατικά που μπορούν να
απορροφηθούν από τα φυτά.
 Επίσης, παράγουν ουσίες που συντελούν στην
αύξηση της ανθεκτικότητας των φυτών (βιταμίνες,
ένζυμα κλπ).
 «Τρέφουμε το έδαφος και όχι τα φυτά»

6. Η δομή του εδάφους
 Με τον όρο δομή εννοούμε τον τρόπο με τον οποίο τα σωματίδια του
εδάφους ενώνονται και φτιάχνουν συσσωματώματα, τα «ψίχουλα», όπως
λέγονται του εδάφους.
 Ένα έδαφος με καλή δομή:
1. έχει συσσωματώματα ούτε πολύ μεγάλα και πολύ μικρά,
2. διαθέτει έναν μεγάλο αριθμό πόρων, είναι δηλ. αφράτο, πράγμα που
επιτρέπει την καλή κυκλοφορία αέρα, νερού και την εύκολη ανάπτυξη των
ριζών
3. οι συνθήκες αυτές είναι απαραίτητες για την υγεία των φυτών και
εξασφαλίζουν την ομαλή ανάπτυξη με την παροχή θρεπτικών συστατικών.

7. Η διασφάλιση της καλής δομής του εδάφους
Δομή
εδάφους
Οργανική
λίπανση
Αμειψισπορά
Κατεργασία
εδάφους

8. «Εξυγίανση» του εδάφους

9. «Εξυγίανση» του εδάφους

10. Η αντιμετώπιση των ζιζανίων
Τι εννοούμε με τον όρο ζιζάνιο;
Με τον όρο ζιζάνιο εννοούμε κάθε φυτό που φυτρώνει μόνο
του, χωρίς να το έχουν σπείρει.
Πρόκειται για άγρια ή αυτοφυή φυτά που είναι απλά
ανεπιθύμητα, όταν εμφανίζονται μέσα σε μια καλλιέργεια.

11. Προληπτικά μέτρα αντιμετώπισης των ζιζανίων
1. να δημιουργήσει ποικιλομορφία
Αυτό μπορεί να γίνει εφαρμόζοντας την αμειψισπορά αλλά και
τη συγκαλλιέργεια, την παράλληλη καλλιέργεια, τα φυτά
εδαφοκάλυψης. Οι αμειψισπορές κατέχουν ξεχωριστή
θέση ανάμεσα στα μέτρα πρόληψης ιδιαίτερα για
προβλήματα ζιζανίων.
2. να αυξήσει την οργανική ουσία με την προσθήκη
κοπριάς ή άλλων οργανικών υπολειμμάτων, που πέρα από τη
θρέψη, βοηθάει έμμεσα και στην αντιμετώπιση των
αγριόχορτων.

12. Άμεσα μέτρα αντιμετώπισης των ζιζανίων
Αρχές Βιολογικής Γεωργίας, Φωτεινή Ραζάκου, MSc

13. Άμεσα μέτρα αντιμετώπισης των ζιζανίων
• Ρύθμιση χρόνου σποράς
• Πυκνότητα φύτευσης
Καλλιεργητικά

14. Άμεσα μέτρα αντιμετώπισης των ζιζανίων
• Μικρά εργαλεία
• Χορτοκοπτικά
/θαμνοκοπτικά
• Οδοντωτές σβάρνες με
μακριά δόντια
Μηχανικά

15. Άμεσα μέτρα αντιμετώπισης των ζιζανίων
• Θερμική αντιμετώπιση
(κάψιμο με φλόγα ή
υπέρυθρη ακτινοβολία
• Ηλιοθέρμανση
• Εδαφοκάλυψη (τεχνητή ή
φυσική)
Φυσικά

16. Άμεσα μέτρα αντιμετώπισης των ζιζανίων
• Πώς γίνεται η ηλιοθέρμανση;
Καλύπτεται το έδαφος με διαφανές
πλαστικό κατά τη διάρκεια του
καλοκαιριού, σε περιοχές με
ηλιοφάνεια, πετυχαίνουμε να
διατηρήσουμε υψηλή θερμοκρασία
για μεγάλο χρονικό διάστημα. Αυτό
έχει ως αποτέλεσμα τη σημαντική
μείωση ζιζανίων, νηματωδών αλλά
και παθογόνων μικροοργανισμών
του εδάφους.
Φυσικά

17. Άμεσα μέτρα αντιμετώπισης των ζιζανίων
• Πώς γίνεται η εδαφοκάλυψη;
• Α) με τεχνητά υλικά: κάλυψη
εδάφους με μαύρο πλαστικό για
τον έλεγχο των ζιζανίων.
• Β) με φυσικά υλικά (ξερά χόρτα,
άχυρα, πριονίδια με αποτέλεσμα
τη παρεμπόδιση των ζιζανίων, την
ανύψωση της θερμοκρασίας και τη
συγκράτηση της υγρασίας.
Επιπλέον γίνεται σταδιακή
χουμοποίηση του υλικού και
βελτιώνεται το έδαφος.
Φυσικά

18. Άμεσα μέτρα αντιμετώπισης των ζιζανίων
• Ανώτερα φυτά ως
ανταγωνιστές των
ζιζανίων
• Μικροοργανισμοί
• Ανώτερα ζώα
Βιολογικά

19. Η γονιμότητα του εδάφους

20. Τι είναι οργανική ουσία;
 Οργανική ουσία είναι το οργανικό μέρος των
συστατικών του εδάφους που αποτελείται από ζωικά
και φυτικά υπολείμματα, σε διαδικασία
αποικοδόμησης. Η αποικοδόμηση πραγματοποιείται
διαδοχικά από τα διάφορα μικρά ζώα του εδάφους :
αρθρόποδα (έντομα), γαιοσκώληκες κτλ.
 Στη συνέχεια τα διάφορα συστατικά διασπώνται
περαιτέρω από μύκητες και διάφορα βακτήρια.
 Από αυτή τη διαδικασία παράγεται τελικά ένα σύνολο
συστατικών που είναι ιδιαίτερα πολύτιμα για τη
γονιμότητα του εδάφους.

21. Τι είναι ο χούμος;
 Χούμος ειδικότερα
ονομάζεται το τμήμα
εκείνο της οργανικής
ουσίας, το οποίο μετά
την ολοκλήρωση της
αποικοδόμησης
σταθεροποιείται με τη
μορφή χουμικών
συμπλόκων.
Αρχές Βιολογικής Γεωργίας, Φωτεινή Ραζάκου, MSc

22. Τα πλεονεκτήματα του χούμου
 Είναι σύμπλοκα οργανικών
ενώσεων και ανόργανων
στοιχείων που βρίσκονται σε
μορφή αφομοιώσιμη από τα
φυτά.
 Καθώς αυτές οι ενώσεις
βρίσκονται συγκρατημένες
σταθερά μέσα σ’ αυτά τα
σύμπλοκα, δεν ξεπλένονται,
δεν παρασύρονται από το
νερό στα βαθύτερα στρώματα
του εδάφους και παραμένουν
διαθέσιμες στο ριζικό
σύστημα των φυτών.
Αρχές Βιολογικής Γεωργίας, Φωτεινή Ραζάκου, MSc

23. σε άζωτο;
Η βιολογική δραστηριότητα του εδάφους
Ποιες είναι οι πολύτιμες λειτουργίες που επιτελεί ένα γόνιμο και
βιολογικά δραστήριο έδαφος;

24. Η βιολογική δραστηριότητα του εδάφους

25. Με ποιους τρόπους διατηρείται και
βελτιώνεται η γονιμότητα του εδάφους;
Αμειψισπορά
Χλωρή λίπανση
Κοπριά
Κομπόστ

26. Τρόποι διατήρησης και βελτίωσης της
γονιμότητας του εδάφους
Αρχές Βιολογικής Γεωργίας, Φωτεινή Ραζάκου,
MSc

27. Αμειψισπορά
Αρχές Βιολογικής Γεωργίας, Φωτεινή Ραζάκου, MSc

28. Τι είναι η αμειψισπορά;
 Με τον όρο αμειψισπορά εννοούμε τη συστηματική, και
προγραμματισμένη κυκλική εναλλαγή καλλιεργειών
στο ίδιο χωράφι.
 Η αμειψισπορά, ως καλλιεργητική πρακτική, προέκυψε
από την παρατήρηση των γεωργών πως τα εδάφη
κουράζονται και υποβαθμίζονται, όταν καλλιεργούνται
συνέχεια με το ίδιο φυτό.
 Όταν οι καλλιέργειες εναλλάσσονται, το έδαφος διατηρεί
καλύτερα τη βιολογική του δραστηριότητα και τη δομή
του, ενώ τα φυτά είναι πιο ανθεκτικά και υγιή.
 Η αμειψισπορά γίνεται σε ετήσιες καλλιέργειες.

29. Χλωρή λίπανση
Αρχές Βιολογικής Γεωργίας, Φωτεινή Ραζάκου, MSc

30. Τι είναι η χλωρή λίπανση;
 Με τον όρο αυτό εννοούμε τη σπορά στο χωράφι ή
στον οπωρώνα σπόρων ψυχανθών (ή μείγματος
σπόρων διάφορων ετήσιων φυτών) και στη συνέχεια
την ενσωμάτωση της φυτικής μάζας στο έδαφος
(παράχωμα) την εποχή περίπου της άνθησής τους.
 Τι πετυχαίνουμε με τη χλωρή λίπανση;

31. Τι πετυχαίνουμε με τη χλωρή λίπανση;

32. Τι πρέπει να προσέχουμε στη χλωρή λίπανση;

33. Φυτά κατάλληλα για χλωρή λίπανση

34. Κοπριά
Αρχές Βιολογικής Γεωργίας, Φωτεινή Ραζάκου, MSc

35. Τι είναι η κοπριά;
 Λέγοντας κοπριά εννοούμε τα υγρά και στερεά απόβλητα
των αγροτικών ζώων.
 Ποιες είναι οι αιτίες που συνδέουν την αποκλειστική
χρήση κοπριάς με χαμηλή παραγωγικότητα στην
παραδοσιακή γεωργία;
α) η ανεπαρκής ποσότητα ή/και
β) η ακατάλληλη ποιότητα της χρησιμοποιούμενης
κοπριάς.

36. Ποιότητα της κοπριάς
 Πότε η κοπριά είναι άριστης ποιότητας και μπορεί να
χρησιμοποιηθεί άφοβα στα φυτά;
 Όταν είναι καλά χουμοποιημένη
 Πότε η κοπριά είναι άχρηστη και δεν μπορεί χρησιμοποιηθεί
στα φυτά;
 Όταν είναι πολύ παλιά και ξερή
 Πότε η κοπριά είναι ακατάλληλη για τα φυτά;
 Όταν είναι νωπή (φρέσκια) γιατί περιέχει ουσίες που βλάπτουν
τα φυτά

37. Χημική σύσταση της κοπριάς
 Η καλά χουμοποιημένη κοπριά είναι πηγή αζώτου –Ν,
φωσφόρου – P, καλίου – Κ αλλά και πλήθους
ιχνοστοιχείων και οργανικής ουσίας.
 Η περιεκτικότητά της στα διάφορα στοιχεία ποικίλλει
ανάλογα με :
 το είδος του ζώου (αιγοπρόβατα, κότες, κλπ)
 τη διατροφή του ζώου (χόρτο βοσκής, ξηρή τροφή κλπ)
 οι συνθήκες σταυλισμού και παραλαβής της κοπριάς

38. Κομπόστ
Αρχές Βιολογικής Γεωργίας, Φωτεινή Ραζάκου, MSc

39. Τι είναι το κομπόστ;
 Κομπόστ είναι το σταθεροποιημένο οργανικό υλικό,
που παράγεται από την ελεγχόμενη αερόβια
αποικοδόμηση διαφόρων φυτικών ή ζωικών
υπολειμμάτων με τη βοήθεια μικροοργανισμών.
 Χαρακτηριστικό του είναι ότι έχει σκούρο χρώμα,
είναι ομοιογενές και μυρίζει σα χώμα μετά τη βροχή.

40. Υλικά κατάλληλα για τον σωρό του κομπόστ
Αρχές Βιολογικής Γεωργίας, Φωτεινή Ραζάκου, MSc

41. Υλικά κατάλληλα για τον σωρό του κομπόστ
Αρχές Βιολογικής Γεωργίας, Φωτεινή Ραζάκου, MSc

42. Υλικά ακατάλληλα για τον σωρό του κομπόστ
Αρχές Βιολογικής Γεωργίας, Φωτεινή Ραζάκου, MSc

43. Αναλογία άνθρακα - αζώτου
Αρχές Βιολογικής Γεωργίας, Φωτεινή Ραζάκου, MSc
 Η καλύτερη αναλογία άνθρακα αζώτου στα υλικά του
κομπόστ είναι 15-20 προς 1.
 Όσο πιο ξερά είναι τα υλικά τόσο περισσότερο άνθρακα
έχουν, ενώ όσο πιο χλωρά και πράσινα είναι, τόσο πιο πολύ
άζωτο έχουν.
 Έτσι, χρειάζονται πράσινα, χυμώδη και φρέσκα υλικά για να
αποτελέσουν άμεση τροφή για τους οργανισμούς αλλά και
ξερά υλικά όπως ξερά χόρτα και φύλλα, πριονίδια κλπ.
 Οι τσουκνίδες είναι πολύ καλό υλικό για το κομπόστ γιατί
έχουν αυτήν την αναλογία.

44. Αρχές Βιολογικής Γεωργίας, Φωτεινή Ραζάκου,
MSc
Φάσεις της κομποστοποίησης

45. Ύλη 4ου κεφαλαίου
 Η ύλη του κεφαλαίου περιλαμβάνει τις σελίδες
79-118, ΕΚΤΟΣ ΥΛΗΣ είναι:
 τα υποκεφάλαια 4.1.2.3, 4.1.4.1,
 από το 4.2.3.1 οι "Γενικοί κανόνες σχεδιασμού
αμειψισποράς" σελ. 101-103,
 από το 4.2.3.2 η "Βιολογική δέσμευση του αζώτου"
σελ. 106-107,
 από το 4.2.3.4 η "Μέθοδος του σκωληκοτροφείου"
σελ. 116-117
 και το 4.2.3.5.
Αρχές Βιολογικής Γεωργίας, Φωτεινή Ραζάκου, MSc

46. Ερωτήσεις 4ου κεφαλαίου: Το έδαφος
 1. Ποιο έδαφος θεωρείται υγιές; (σελ. 79)
 2. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του υγιούς εδάφους; (σελ. 79)
 3. Ποια είναι η κύρια και καθημερινή φροντίδα του βιοκαλλιεργητή για το
έδαφος; (σελ. 80)
 4. Τι εννοούμε με τον όρο "δομή του εδάφους"; (σελ. 81)
 5. Ποια χαρακτηριστικά έχει ένα έδαφος με καλή δομή; (σελ. 81)
 6. Πώς διασφαλίζεται η καλή δομή του εδάφους; (σελ. 82)
 7. Τι εννοούμε με τον όρο ζιζάνιο; (σελ. 89)
 8. Ποια είναι τα προληπτικά μέτρα που μπορεί να πάρει ο καλλιεργητής για την
αντιμετώπιση των ζιζανίων; (σελ. 92)
 9. Σε ποιες κατηγορίες χωρίζονται τα άμεσα μέτρα για την αντιμετώπιση των
ζιζανίων (επιγραμματικά); (σελ. 92)
 10. Ποια είναι τα καλλιεργητικά μέτρα για την αντιμετώπιση των ζιζανίων; (σελ.
93)
 11. Ποια είναι τα μηχανικά μέσα για την αντιμετώπιση των ζιζανίων; (σελ. 93)
 12. Ποια είναι τα φυσικά μέσα για την αντιμετώπιση των ζιζανίων
(επιγραμματικά); (σελ. 95) Αρχές Βιολογικής Γεωργίας, Φωτεινή Ραζάκου, MSc

47. Ερωτήσεις 4ου κεφαλαίου: Το έδαφος
 13. Πώς γίνεται η ηλιοθέρμανση; (σελ. 96)
 14. Με ποιον τρόπο μπορεί να γίνει η εδαφοκάλυψη; (σελ. 96)
 15. Ποιο είναι το μειονέκτημα της τεχνητής εδαφοκάλυψης; (σελ. 96)
 16. Ποιο είναι το πλεονέκτημα της φυσικής εδαφοκάλυψης; (σελ. 96-97)
 17. Ποια βιολογικά μέσα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αντιμετώπιση
των ζιζανίων; (σελ. 97-98)
 18. Ποιοι είναι οι παράγοντες που συμβάλουν στη γονιμότητα του εδάφους;
(σελ. 98)
 19. Τι είναι η οργανική ουσία; (σελ. 98)
 20. Τι είναι ο χούμος και πώς βοηθά τη γονιμότητα του εδάφους; (σελ.99)
 21.Ποιες είναι οι λειτουργίες που επιτελούνται στο έδαφος για τη γονιμότητά
του;(σελ.100)
 22.Τι είναι η αμειψισπορά; (σελ. 100)
 23. Ποια είναι τα πλεονεκτήματα της αμειψισποράς; (σελ. 100-101)
 24. Τι είναι η χλωρή λίπανση; (σελ. 104)
Αρχές Βιολογικής Γεωργίας, Φωτεινή Ραζάκου, MSc

48. Ερωτήσεις 4ου κεφαλαίου: Το έδαφος
 25. Τι πετυχαίνει ο παραγωγός με τη χλωρή λίπανση; (σελ. 104)
 26. Τι είναι η βιολογική δέσμευση του αζώτου; (σελ.104)
 27. Ποια φυτά είναι κατάλληλα για χλωρή λίπανση; (σελ.104)
 28. Αποτελέσματα εφαρμογής χλωρής λίπανσης. (σελ. 108)
 29. Τι είναι η κοπριά; (σελ. 108)
 30. Ποιες είναι οι αιτίες που συνδέουν την αποκλειστική χρήση της κοπριάς με
χαμηλή παραγωγικότητα στην παραδοσιακή γεωργία; (σελ. 108)
 31. Ποια είναι η χημική σύσταση της καλά χουμοποιημένης κοπριάς; (σελ. 109)
 32. Από τι εξαρτάται η περιεκτικότητα της κοπριάς στα διάφορα στοιχεία; (σελ.
109)
 33. Τι είναι το κομπόστ και ποια είναι τα χαρακτηριστικά του; (σελ.110)
 34. Ποια υλικά είναι κατάλληλα για κομποστοποίηση; (σελ.110)
 35. Ποια υλικά είναι ακατάλληλα για κομποστοποίηση; (σελ. 112)
 36. Περιγράψτε τις 4 φάσεις της πορείας της κομποστοποίησης. (σελ. 115)
 37. Ποια χαρακτηριστικά έχει το τελικό προϊόν της κομποστοποίησης;(σελ. 118)
Αρχές Βιολογικής Γεωργίας, Φωτεινή Ραζάκου, MSc

49. Αρχές Βιολογικής Γεωργίας, Φωτεινή Ραζάκου, MSc