2. Sendo moi novo trasladouse a vivir coa súa
familia ao bairro de Watts, Los Angeles,
unha comunidade que para el tiña unha
“forte conexión mítica co Sur” polo feito de
contar con moitos emigrantes procedentes
deses estados.
>>> Watts foi escenario en 1965 de disturbios que provocaron
trinta e catro mortes e volveu saltar á prensa internacional en
1992 coas protestas raciais en Los Angeles logo da difusión dun
vídeo que amosaba a violencia policial contra Rodney King.
Burnett formouse coma electricista, mais
insatisfeito con ese camiño quixo afondar
nas súas ambicións artísticas. Ingresou na
Universidade de California nun grao de
artes en Escritura e Lingua e despois na
UCLA Film School para obter un mestrado
de Belas Artes en Cinematografía. O
primeiro cineasta negro diplomado na
UCLA Film School fora Ike Jones en 1953,
mais nos 60 a porcentaxe de estudantes
afroamericanos era aínda moi cativa. A
situación empezou a cambiar coa
aplicación de políticas de “discriminación
positiva” cara ás minorías raciais.
3. Así entran en UCLA un bo número de
mozos e mozas afroamericanos que foxen
das convencións da industria de Hollywood
e reparan nas novas tendencias que están
cociñándose polo mundo adiante: os “novos
cinemas” da América Latina, o nacemento
dos cinemas africanos e os filmes de autor
europeo. Na estela das reivindicacións da
época, impulsan a creación na UCLA dun
programa de estudos etnográficos. Eliseo J.
Taylor, Basil Wright e Teshome Gabriel
serán figuras influentes na construción da
identidade cultural e fílmica destes autores.
O movemento acaba por recibir un nome
específico: “L. A. Rebellion”. Baixo esa
etiqueta encaixan os cineastas Charles
Burnett, Julie Dash, Billy Woodberry, Haile
Gerima, Jamaa Fanaka, Larry Clark,
Barbara McCullough... salvo excepcións
pouco ou nada coñecidos en España.
4. Novos temas e personaxes chegan canda estes
cineastas, que retratan a clase media e a clase
obreira para suliñar as tensión sociais nas
familias afroamericanas. É tempo de reivindicar
outra historia dos Estados Unidos e facer
explícitos os grandes traumas nunha liña oposta
á que representaba a máis controvertida
“blaxploitation”, que dende o cinema de xénero
apostaba polo empoderamento xogando cos
estereotipos brancos da negritude (furiosa,
marxinal, hipersexualizada) mais tamén, e case
inevitabelmente, contribuíndo a perpetualos.
5. Da súa epoca de estudos datan os primeiros
traballos de Charles Burnett: Several Friends
(1969) e The Horse (1973). A primeira
longametraxe é Killer of Sheep (1977),
rodada en branco e negro e cámara en man
ao longo de moitas fins de semana con
amigos e colegas. Malia o éxito crítico
-incluso obtivo o premio FIPRESCI na
Berlinale 1981-, o filme non chegou a ser
distribuído con normalidade ao non ter
resoltos os dereitos de uso das cancións que
soan na banda sonora (Dinah Washington,
Paul Robeson, Earth, Wind & Fire, mais
tamén Gershwin ou Rachmaninov) e só
circulou de maneira moi limitada en copias
16mm precarias.
En 1990 formou parte da selección inicial do
National Film Registry da Biblioteca do
Congreso dos EEUU. Xa no século XXI foi
obxecto dunha coidada restauración por
parte do UCLA Film & Television Archive,
grazas á cal tivo a partir de 2007 unha ampla
difusión no circuíto de festivais e filmotecas.
6. “Rodada en 1977, este retrato
descorazonador e austero da vida cotiá
das comunidades negras permaneceu
trinta anos sen exhibirse polo uso
indebido de cancións na banda sonora. O
tempo outorgoulle a condición de obra de
culto que realmente merece: aínda que
irregular, o filme é unha lección de
simplicidade e humanismo cun
protagonista memorábel que traballa nun
matadoiro e acha pequenos intres de
felicidade nun baile coa súa esposa ou
gozando da calor morna dunha cunca de
café. O filme de Burnett non pretende ser
optimista, nin quere dar respostas; máis
emocional que narrativo, as súas
desoladoras imaxes de nenos sen futuro
xogando a tirarse pedras equivalen a un
contundente editorial. Ás veces fermosa e
ás veces incómoda, Killer of sheep
conserva a modernidade e valentía coa
que foi concibida, e iso non é desde logo
un mérito pequeno.
Martin Pawley / Crónica Indielisboa 2008
7. A súa segunda longametraxe, My Brother’s
Wedding (1983), tampouco acadou
distribución comercial. Contra a vontade de
Burnett, os produtores presentárona cunha
montaxe non definitiva ao festival New
Directors/New Films de Nova York; a
acollida foi pouco entusiasta e unha crítica
do New York Times en particular asustou
aos distribuídores, que optaron por gardar o
filme no caixón. Vinte e cinco anos despois,
o selo Milestone adquiriu os dereitos e
Burnett solicitou completar o filme como el
sempre desexou.
En To Sleep with Anger (1990) traballou por
primeira vez con actores profesionais, con
Danny Glover coma cabeza do elenco.
Obtivo un premio no Festival de Sundance
e ao ano seguinte catro galardóns nos
Independent Spirit Awards: director, guión,
actor (Glover) e actriz secundaria (Sheryl
Lee Ralph). É o único filme de Burnett que
foi estreado en España, en xullo de 1991,
co título Nunca te acuestes enfadado. Fixo
10658 espectadores.
8. Logo viñeron The Glass Shield
(1994, competiu en Locarno) e
Namibia: The Struggle for
Liberation (2007), ademais de
diversos documentais (entre
eles, Nat Turner: A Troublesome
Property, en 2003), curtas (When
It Rains, 1995; Olivia’s Story,
2000; Quiet As Kept, 2007) e
obras para televisión (entre
outras, Nightjohn, 1996; Selma,
Lord, Selma, 1999; Relative
Stranger, 2009).
