HISTORY

1. https://evpatera.blogspot.gr/

4.  1893 Πτώχευση στην Ελλάδα
 1897 Ελληνοτουρκικός πόλεµος
 1898 Επιβολή ∆ιεθνούς Οικονοµικού Ελέγχου
 1905 Κίνηµα του Θέρισου
 1909 Ίδρυση του Στρατιωτικού Συνδέσµου
(Mάιος)
 Η κυβέρνηση Ράλλη προσπάθησε να συλλάβει
την ηγεσία του Στρατιωτικού Συνδέσµου (12
Aυγούστου).
 Εκδήλωση του κινήµατος στο Γουδί (15
Aυγούστου).
 Συλλαλητήριο των επαγγελµατικών
σωµατείων στην Αθήνα (14 Σεπτεµβρίου).

5.  Σοβαρά οικονομικά προβλήματα.
 Αδυναμία της πολιτικής ηγεσίας να
διαχειριστεί αποτελεσματικά τις εθνικές
διεκδικήσεις (πόλεμος του 1897) και αδράνεια
μπροστά στις εξελίξεις (Μακεδονικός Αγώνας).
 Πολιτική αστάθεια (κυβερνήσεις σύντομης
θητείας).
 Συνθήκες κοινωνικής ρευστότητας 
φαινόμενα συντηρητισμού, διάχυτη
δυσαρέσκεια.
 Ευθύνες της μοναρχίας:

6.  μείωση θέσεων εργασίας στο στρατό,
 διαλυτικά φαινόμενα στις ένοπλες
δυνάμεις,
 ρήξη του Διοικητή της Κρήτης πρίγκιπα
Γεωργίου με το Βενιζέλο (κίνημα του
Θέρισου 1905).

7.  Φορέας του κινήματος ήταν ο Στρατιωτικός
Σύνδεσμος, οργάνωση που ιδρύθηκε το
Μάιο του 1909 από κατώτερους
αξιωματικούς, που δυσφορούσαν για τα
φαινόμενα ευνοιοκρατίας στο στρατό και
για την κακή κατάσταση των ενόπλων
δυνάμεων.
 Χρόνος και τόπος εκδήλωσης: 15
Αυγούστου 1909 στο στρατόπεδο στο
Γουδί.

9.  Η Διοικούσα Επιτροπή κατέληξε στο οριστικό πρωτόκολλο
του Συνδέσμου, ενώ στις αρχές Αυγούστου 1909 η οργάνωση
απέκτησε γενικό αρχηγό το συνταγματάρχη του Πυροβολικού
Ν. Ζορμπά.
Γράφει γι' αυτόν ο Γ. Κορδάτος:
«Ηταν τίμιος, μυαλωμένος και σαν αξιωματικός και
άνθρωπος είχε καλή φήμη. Δεν έκανε όμως για αρχηγός. Οι
επαναστάσεις που χαράζουν καινούριους δρόμους βρίσκουν
και τον κατάλληλο αρχηγό... Ανάμεσα όμως στους
αξιωματικούς δεν υπήρχε τότε άλλος που να έχει κύρος και
να είναι σεβαστός. Ο Ζορμπάς ήταν ο καλύτερος. Ο
καλύτερος όμως ως την ώρα που η επανάσταση βρισκόταν
στην οργανωτική περίοδο. Από τη στιγμή όμως που άρχισε η
δράση δεν ήταν ο κατάλληλος».

11. 
1.400 αξιωματικοί - Περίπου 1.400 αξιωματικοί του Στρατού
Ξηράς και του Nαυτικού απ΄ όλες τις φρουρές της χώρας
ήταν μέλη του Στρατιωτικού Συνδέσμου λίγο πριν ξεσπάσει
το κίνημα στο Γουδί. Eίχε προσχωρήσει, επίσης, το σύνολο
των υπαξιωματικών.
Δύο τάσεις- Oι κατώτεροι αξιωματικοί και οι υπαξιωματικοί
πίεζαν για δράση, αλλά η πλειονότητα της μετριοπαθούς
διοικούσας επιτροπής που αποτελούνταν από λοχαγούς και
ο αρχηγός συνταγματάρχης N. Zορμπάς, προσανατολίζονταν
προς τον συμβιβασμό.
Tόπος συγκέντρωσης - Tο σχέδιο με επίκεντρο τη θέση Γουδί
είχε καταστρωθεί από τις αρχές Aυγούστου του 1909. Oι εκεί
στρατιωτικές εγκαταστάσεις είχαν ορισθεί ως τόπος
συγκέντρωσης των κινηματιών και όχι ως χώρος
«επαναστατικής» δράσης.

13. Ο βασιλιάς Γεώργιος Α΄ μιλά στο συλλαλητήριο της 14ης Αυγούστου 1909 στο
συγκεντρωμένο πλήθος. Λαϊκή εικόνα της εποχής (Αθήνα, Εθνικό Ιστορικό
Μουσείο).
Ιστορία της Ελλάδας του 20ού αιώνα, τ.Α2, Βιβλιόραμα, Αθήνα 1999, σ.68.

14.  Οι πολιτικές εξελίξεις
 «Για την πολιτική ιστορία της νεότερης Ελλάδας, ο 20ός αιώνας αρχίζει
ουσιαστικά το 1909, με το κίνημα του Στρατιωτικού Συνδέσμου στο Γουδί.
Πρόκειται για την πρώτη αμιγώς στρατιωτική συνωμοσία από τη
σύσταση του νεοελληνικού κράτους. Η ονομασία "Επανάσταση", που
υιοθέτησαν όχι μόνο οι κινηματίες αλλά και γενικότερα οι σύγχρονοι,
προκαλεί ακόμη και σήμερα αμφισβητήσεις, που όμως στηρίζονται σε
μία παρανόηση.
 Επανάσταση ασφαλώς δεν υπήρξε το ίδιο το στρατιωτικό κίνημα.
Επανάσταση όμως μπορεί να θεωρηθεί το σύνολο των εξελίξεων που
πυροδότησε το κίνημα. Οι εξελίξεις αυτές παραμέρισαν όλα τα μέχρι
τότε πολιτικά κόμματα, που ονομάσθηκαν συλλήβδην και απαξιωτικά
"παλαιά" (εξ ου και "παλαιοκομματισμός"), και οδήγησαν τελικά στην
ανάληψη της εξουσίας από νέες πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις, με
εκφραστή τον Ελευθέριο Βενιζέλο και το Κόμμα Φιλελευθέρων. Απόληξη
επαναστατικής διαδικασίας μπορεί επίσης να θεωρηθεί και η
αναθεώρηση του Συντάγματος το 1911 εις βάρος της ιδιοκτησίας, που
άνοιξε το δρόμο για την αναγκαστική απαλλοτρίωση και τη διανομή των
τσιφλικιών.»

Μαυρογορδάτος Γ., «Οι πολιτικές εξελίξεις. Από το Γουδί ως τη
Μικρασιατική Καταστροφή» στο Παναγιωτόπουλος Β. (επιμ.), Ιστορία του
Νέου Ελληνισμού 1770-2000, τ.6, Νέα Γράμματα, Αθήνα 2003, σ.9.

16.  Η απομάκρυνση των πριγκίπων από το
στρατό και η αναδιοργάνωση των ενόπλων
δυνάμεων.
 Μεταρρυθμίσεις:
 στη διοίκηση του κράτους,
 στην οικονομία,
 στη δικαιοσύνη,
 στην εκπαίδευση.

17.  «To πρόγραμμα του Στρατιωτικού Συνδέσμου δημοσιεύτηκε στις
εφημερίδες στις 15 Αυγούστου 1909. Στα πέντε σημεία του
προγράμματος οι αξιωματικοί: - αποδοκίμαζαν "τα ατυχήματα και τους
εξευτελισμούς ούς (…) υπέστη (το Έθνος)", και τους οποίους δεν θα είχε
υποστεί αν είχε "παρασκευασμένην προς άμυνα στρατιωτικην και
ναυτικήν δύναμην επαρκήν"
- δήλωναν ότι ο Σύνδεσμος δεν επιδίωκε την "κατάργησιν της Δυναστείας
ή την αντικατάστασιν του Βασιλέως, ούτινος το πρόσωπο είναι ιερόν"
(sic)
- απαιτούσαν, πάντως, "όπως ο Διάδοχος και οι Βασιλόπαιδες
αποσχώσι της ενεργού και διοικητικής εν τω στρατώ και ναυτικώ
υπηρεσίας"
- υπέβαλλαν "την παράκλησιν όπως εν τω μέλλοντι ο Βασιλεύς (…)
απαιτή ίνα οι Υπουργοί των Στρατιωτικών και των Ναυτικών
προέρχονται εξ ανώτερων αξιωματικών"
- εκδήλωναν τον "πόθον (…) όπως η Διοίκησις της χώρας καταστή χρηστή
και έντιμος, όπως η Δικαιοσύνη απονέμηται ταχέως μετ' αμεροληψίας
και ισότητος, (…) όπως η Εκπαίδευσις του Λαού καταστή λυσιτελής δια
τον πρακτικόν βίον και τας στρατιωτικάς ανάγκας της χώρας, όπως η
ζωή, η τιμή και η περιουσία των πολιτών εξασφαλισθώσιν και τέλος
όπως τα οικονομικά ανορθωθώσι, λαμβανομένων των απαιτουμένων
μέτρων προς λελογισμένην διαρρύθμισιν των εσόδων και εξόδων του
Κράτους, ώστε αφ' ενός μεν, ο σχεδόν πενόμενος Ελληνικός λαός ν'
ανακουφισθή εκ των επαχθών φόρων, ούς ήδη καταβάλλει και οίτινες
ασπλάχνως κατασπαταλούνται προς διατήρησιν πολυτελών και
περιττών υπηρεσιών και υπαλλήλων, χάριν της απαίσιας συναλλαγής,
αφ' ετέρου δε καθορισθώσι θετικώς τα όρια, εντός των οποίων δύναται ν'
αυξηθώσιν αι δαπάναι δια την στρατιωτικην της χώρας παρασκευήν".»

Γ.Β. Δερτιλής, Κοινωνικός μετασχηματισμός και στρατιωτική επέμβαση 1880-
1909, Εξάντας, Αθήνα 1985, σ. 186-187. Το Κίνημα στο Γουδί 1909, Τα Νέα-
Ιστορία, Αθήνα, σ.79.

18.  Προκλήθηκε έκρηξη γενικότερων λαϊκών
αιτημάτων που συνοψίζονταν στο αίτημα
της «Ανόρθωσης» του κράτους.
 14 Σεπτεμβρίου 1909: Λαϊκή υποστήριξη
προς το κίνημα με εντυπωσιακό
συλλαλητήριο στην Αθήνα, οργανωμένο
από το Στρατιωτικό Σύνδεσμο και
επαγγελματικές οργανώσεις.

19. Το συλλαλητήριο της 14ης Αυγούστου 1909, στο Πεδίον του Άρεως. Λαϊκή
εικόνα της εποχής (Εθνικό Ιστορικό Μουσείο).
Ιστορία της Ελλάδας του 20ού αιώνα, τ.Α2, Βιβλιόραμα, Αθήνα 1999, σ.66.

20.  Το κίνημα του 1909
 «Συλλαλητήρια "υπέρ της ανορθώσεως" συγκλήθηκαν (με πρωτοβουλία
των τοπικών συντεχνιών, εμπόρων, ιατρών, δικηγόρων, φαρμακοποιών,
πρώην δημάρχων κ.λπ.) ταυτόχρονα αλλά και τις επόμενες ημέρες (μέχρι
τις 20 Σεπτεμβρίου) σχεδόν σε όλες επαρχιακές πόλεις και κωμοπόλεις
(στην Άνδρο, στο Άργος, στην Άρτα, στον Βόλο, στο Γύθειο, στη Θήβα, στην
Καρδίτσα, στην Κόρινθο, στην Κύμη, στη Λάρισα, στο Λαύριο, στο
Μεσολόγγι, στην Πάτρα, στη Σπάρτη, στη Σύρο, στα Τρίκαλα, στην Τρίπολη
κ.ά.), ακόμη και στην Κέρκυρα, όπου παράγοντες του θεοτοκικού κόμματος
προσπάθησαν να παρεμποδίσουν τη διοργάνωση του. Σκοπός τους ήταν
να ενισχύσουν "τας Συντεχνίας και τον Στρατόν, ο οποίος ανέλαβε την
ανόρθωσιν των εσωτερικών και εξωτερικών πραγμάτων του Κράτους". τα
ψηφίσματά τους ασπάζονταν "το ψήφισμα του Λαού Αθηνών και Πειραιώς
της 14ης Σεπτεμβρίου", εξέφραζαν την εμπιστοσύνη τους "επί τα
πατριωτικά αισθήματα του Βασιλέως, των αντιπροσώπων του έθνους και
της Κυβερνήσεως" και ζητούσαν τη σύγκληση του νομοθετικού σώματος
για τη λήψη μέτρων "υπέρ της οικονομικής ανορθώσεως και της ταχείας
στρατιωτικής προπαρασκευής της χώρας προς απόκρουσιν των
επικρεμαμένων κινδύνων της πατρίδος". Ζητούσαν επίσης "να καταβληθή η
προσήκουσα μέριμνα και σπουδή δια την βελτίωσιν του κλήρου, της
Παιδείας, της Δικαιοσύνης, της διοικήσεως και προς παγίωσιν της
ασφαλείας […] προς προστασίαν και ενίσχυσιν των πλουτολογικών πηγών
της χώρας, περιελθούσης εις οικονομικήν καχεξιαν και της ζωτικότητος
του τόπου […] και βελτίωσιν των οικονομικών, την περιστολήν της
σπατάλης, την πρόληψιν καταχρήσεων και εξύψωσιν της χρηστότητος" .»

21.  Το κίνημα του 1909
 «Το κίνημα του 1909 ήταν συνισταμένη κοινωνικο-οικονομικών και
πολιτικών παραγόντων που είχαν τις ρίζες τους στον ύστερο 19ο
αιώνα. Η γενικευμένη δυσαρέσκεια για τον τρόπο λειτουργίας του
κράτους, για το πελατειακό σύστημα, για την επαχθή φορολογία η
οποία προοριζόταν για τη συντήρηση του διογκωμένου
γραφειοκρατικού μηχανισμού, σε συνδυασμό με την πρώιμη
εκβιομηχάνιση που σημειώθηκε στο τελευταίο τέταρτο του 19ου
αιώνα και η οποία δημιούργησε μια εμβρυώδη εργατική τάξη, αλλά
και οι απογοητεύσεις από τις πολεμικές εξορμήσεις της Ελλάδας, με
κυριότερη την πρόσφατη του 1897, αποτελούν ορισμένους από τους
κυριότερους παράγοντες που οδήγησαν στο κίνημα. Οι συλλογικοί
φορείς που διαχειρίστηκαν την πολιτική αυτή κίνηση διαμαρτυρίας
ήταν οι συντεχνίες της πρωτεύουσας και του Πειραιά και ο
Στρατιωτικός Σύνδεσμος. Η επανάσταση των Νεότουρκων, που είχε
ξεσπάσει τον Ιούλιο του 1908, και η αποκατάσταση του
συνταγματισμού στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, συνιστούσε-
τουλάχιστον για τους νεαρούς Έλληνες αξιωματικούς- ένα ζηλευτό
πρότυπο για ανάλογη αυτόνομη πολιτική δράση. Το ανεκπλήρωτο της
Μεγάλης Ιδέας (της απελευθέρωσης των "αλύτρωτων" Ελλήνων) και η
"άψογη στάση" που τηρούσαν απέναντι στην Υψηλή Πύλη οι
κυβερνήσεις του Δημητρίου Ράλλη και Γεωργίου Θεοτόκη ήταν μια
πρόκληση στην οποία οι Έλληνες στρατιωτικοί θεώρησαν καθήκον
τους να απαντήσουν.»
 Πλουμίδης Σ., «Το κίνημα του 1909: συλλογικά υποκείμενα και
γεγονότα», 2010. Το Κίνημα στο Γουδί 1909, Αθήνα, Τα Νέα-Ιστορία,
σ.61.

22.  Μετά την αποτυχία της κυβέρνησης
Μαυρομιχάλη να υλοποιήσει τις επιδιώξεις
του Συνδέσμου, η ηγεσία του κάλεσε στην
Αθήνα τον Ελευθέριο Βενιζέλο, πολιτικό
που είχε διακριθεί στην Κρήτη, κυρίως
στους αγώνες των Κρητικών για ένωση με
την Ελλάδα.

23.  http://www.tovima.gr/society/article/?aid=248317
 http://www.ime.gr/chronos/13/gr/domestic_policy/facts/02.html
 http://www.greek-
language.gr/digitalResources/literature/education/greek_history/index.html?subp
oint=2#prettyPhoto[image]/1/
 http://www.mixanitouxronou.gr/i-stratiotiki-ipochreonoun-tous-politikous-na-
psifisoun-nomous-ke-allazoun-tin-istoria-tis-choras-to-kinima-sto-goudi-pou-
stirixe-o-laos/
 https://argolikivivliothiki.gr/2013/08/30/eleftherios-venizelos/
 Γιώργος Δερτιλής, Κοινωνικός Μετασχηματισμός και στρατιωτική επέμβαση
1880-1909, Εκδόσεις Εξάντας, Αθήνα 1985.
 Εκδοτική Αθηνών, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τομ. ΙΔ΄, Αθήνα 1977.
 Χριστίνα Κουλούρη, 1909, Γουδί: Καταλύτης επαναστατικών αλλαγών, 1909
εκατό χρόνια από το στρατιωτικό κίνημα στο Γουδί,
 Νίκη Μαρωνίτη, Το Κίνημα στο Γουδί – εκατό χρόνια μετά – Παραδοχές,
ερωτήματα, νέες προοπτικές, Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2010.