11

1. Аж үйлдвэр

2. Өмнөх теле хичээлийн гэрийн
даалгаварМатериалын индекст үндэслэн үйлдвэрийн байршилд
нөлөөлөх хүчин зүйлсийг тодорхойлж хүснэгтийг
гүйцээгээрэй.
Өгөгдөл Материалын
индексийг
тооцоолооро
й.
Үйлдвэрийн байршилд
нөлөөлөххүчин зүйлсийг
тэмдэглээрэй.Түүхийэдийн
жин
Бүтээгдэхүүни
йжин
10 тн төмрийн
хүдэр
2 тн төмөр
10 литр ус 10 литрундаа
10 тн аньс
жимс
30 тн аньсны
жүүс

3. Түүхий эд, материалын жин_
Бүтээгдэхүүний жин
Материалын индекс /МИ/
МИ
Материалын индекст үндэслэн
үйлдвэрийн байршилд нөлөөлдөг
хүчинзүйлсийгтодорхойлохнь:
=

4. Материалын индекс нь 5-аас
дээш бол түүхий эдээ дагаж
байршихньтохиромжтой.
Төмрийн үйлдвэрийн
материалын индекс:
10 тн төмрийн хүдэр =
2 тн төмөр
5

5. Ундааны үйлдвэрлэлийн
материалын индекс:
10 литр ус =
10 литр ундаа
1
Материалын индекс нь 1 бол
түүхий эд, зах зээлээс гадна
ажиллах хүч хүний нөөц гэх мэт
бусадзүйлсийгхаргалзанүздэг.

6. Аньсны үйлдвэрлэлийн
материалын индекс:
10 тн аньс жимс =
30 тн аньсны жүүс
0,3
Материалын индекс нь 1-ээс бага
байвал зах зээлээ дагаж
байршуулах нь эдийн засгийн
хувьдачхолбогдолтой.

7. Өмнөх теле хичээлийн гэрийн
даалгаварМатериалын индекст үндэслэн үйлдвэрийн байршилд
нөлөөлөх хүчин зүйлсийг тодорхойлж хүснэгтийг
гүйцээгээрэй.
Өгөгдөл Материалын
индексийг
тооцоолооро
й.
Үйлдвэрийн байршилд
нөлөөлөххүчин зүйлсийг
тэмдэглээрэй.Түүхийэдийн
жин
Бүтээгдэхүүни
йжин
10 тн төмрийн
хүдэр
2 тн төмөр 5 Түүхийэд
10 литр ус 10 литрундаа 1 Түүхийэд,зах зээл,
ажиллаххүч,хүний нөөц
гэх мэт
10 тн аньс
жимс
30 тн аньсны
жүүс
0,3 Зах зээл

8. Дэлхийн аж
үйлдвэрийн салбарын
хөгжил, онцлог

9. ДЭЛХИЙН ХЭМЖЭЭГЭЭР 500 ГАРУЙ САЯ
ХҮН АЖ ҮЙЛДВЭРИЙН САЛБАРТ
АЖИЛЛАЖ БАЙГАА НЬ ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ
САЛБАРЫН ДАРАА ОРЖ БАЙНА.

10. Аж үйлдвэрийн салбар
Түлш
эрчим
хүч
Уул
уурхай
Төмөрлөг
Машины
үйлдвэр
Химийн
үйлдвэр
Мод
бэлтгэх
Хөнгөн
үйлдвэр

11. ТҮЛШ ЭРЧИМ ХҮЧНИЙ ҮЙЛДВЭРЛЭЛ

12. Эрчим хүчнийүндсэнэх үүсвэр
•Шатах ашигт малтмал (нүүрс,газрын
тос, шатдаг хий)
•Усныэрчимхүчний нөөц(Усан
цахилгаан станц)
•Цөмийн энерги(Уран)
•Нар,салхины эрчим хүч
•Далайн татралт түрэлт

13. БАЙГАЛИЙНХИЙ
Дэлхийн 2-р дайнаасхойш хөгжсөн түлшний
ажүйлдвэрийн шинэсалбар юм.
Байгалийн хийн олборлолтоор ОХУ, АНУ,
Латин Америк, Хойд Африк, БаруунбаЗүүн
Өмнөд Азийн орнууд голлох байр эзэллэж
байна.

15. Украйн
ОХУ
Молда
в
Румын
Болгар
Македо
н
Унгар
ХБНГУ
Чех
Турк
Грек
Итали
Австри
Босни
Герцеговин
Серб
и
Словак
Поль
ш
Дамжуулах
хоолой
Шинэ чиглэл
Хартэнгис
Азовын
тэнгисХорва
т
Слове
н
Байгалийн хийн
тээвэрлэлт

16. Газрынтос
Одоогоор дэлхийн 75 улс газрын тос олборлож байна.
Дэлхийн хэмжээгээр жилд 3.6 тэрбум.тн газрын тос
экспортолжбайгаагийн:
Хөгжиж буй
орнууд, 60%
ОПЕК-ийн
орнууд , 40%
Хөгжижбуй орнууд ОПЕК-ийнорнууд

17. ОПЕК гэж юу вэ?
• ОПЕК гэдэг нь Organization of Petroluem Exporting countries
гэсэн англи үгний товчлол буюу Газрын тос
экспортлогч орнуудын холбоо юм. Энэ
холбоонд:
• Алжир, Ангол, Индонез, Иран, Ирак, Кувейт,
Ливи, Нигери, Катар, Саудын Араб, АНЭУ,
Венесуэль, Эквадор зэрэгулс багтдаг.

18. ОПЕК-ийн зорилго:
•Гишүүн орнуудын ашиг сонирхлыг
хамгаалах, газрын тосны үнийг тогтвортой
байлгах, нийлүүлэлтийг тасралтгүй
тогтвортой байлгах зорилгоор 1960 онд
байгуулагдсан.
•ОПЕК-ийн төв нв Австрийн Вена хотод
байрлана.

19. 2019 оны байдлаар газрынтос олборлолтоор
тэргүүлэгч
12 улсынмэдээллийгхүснэгтэдөгөв.Үүнд:
№ Улсыннэрс Өдөртолборлоххэмжээ,
1000баррель
1 АНУ 14724
2 ОХУ 11336
3 СаудынАраб 9961
4 Канад 4897
5 Ирак 4476
6 Иран 3894
7 БНХАУ 3711
8 АНЭУ 2935
9 Бразил 2697
10 Кувейт 2716
11 Венесуэль 1970
12 Норвеги 1900

21. НҮҮРС
Энэ салбарын хөгжил газрын тос,
байгалийн хийн олборлолтоос хоцорсон ч
байр сууриа хадгалсаар байна.
Дэлхийн нийт нүүрсний нөөц 861
тэрбум.тн (Жилд 7.5 тэрбум.тн)
ДЦС, химийн үйлдвэрийн түүхий эд
болгон ашигладаг.

22. АНУ
ОХУ
Хятад
Австрали
Энэтхэг
ӨАБНУ
Украйн
Казакстан
Нүүрснийнөөцөөртэргүүлэгч
орнууд

24. Цахилгаан, эрчимхүчнийүйлдвэрлэл
•2000 оноос хойш тогтвортой, эрчимтэй
хөгжиж байгаа ба жилд 15.5
тэрбум.кВт/цаг эрчим хүч үйлдвэрлэж
байна.
•Үүний 4/5 нь дэлхийн хойд хагасын
орнуудад ноогддог.

26. УУЛ УУРХАЙН ҮЙЛДВЭРЛЭЛ

27. Уул уурхайн
үйлдвэрлэл
• Энэ салбарын
хөгжил:
• Нутагдэвсгэрийн
хэмжээ
• Геологийн тогтоц
• Ашигт малтмалын
тархалт
• Нөөц
• Ажиллах хүч
• Дэд бүтэц
• АНУ
• Канад
• Австрали
• ӨАБНУ
• Бразил
• Энэтхэг
• Хятад
• ОХУ

28. Төмөрлөг
Хар
.
Өнгөт Үнэт
.

29. Төмөрлөгийн үйлдвэрлэлээр
тэргүүлэгч орнууд
•Герман
•Итали
•Франц
•Их Британи
•АНУ
•Канад
•ОХУ
•Украйн

30. Ган үйлдвэрлэх үйл явц
Түүхий
эд
Бүтээгдэхүүнээр
ганхийх -Зам
Цахилгаан
зууханд ган
хайлуулах
Ганг
боловсруулах
Хайлмал ган
Төмөр
бэлдэ
ц
Хайлмал ган
Экспор
т

32. Ганүйлдвэрлэлээр тэргүүлэгчорнууд
I. 250-сая.тн (БНХАУ, Япон)
II. 50-250 сая.тн (АНУ, Орос, Канад, Энэтхэг, БНСУ)
III. 10-50 сая.тн (Канад, Бразил, Испани, Франц, ХБНГУ,
Итали, Украйн, Турк, Иран)
IV. 2.5-10 сая.тн (Аргентин, Венесуэль, Австрали, Индонез,
Малайз, Маянма, Казакстан, Швед, Финлянд, Австри,
ӨАБНУ, Саудын араб, Египет)

33. Зэс экспортоор
тэргүүлэгч орнууд
1. Чили
2. Перу
3. Австрали
4. АНУ
5. Канад
6. Монгол
7. Бразил
8. Индонези
9. Испани
10. Мексик
Зэс олборлолтоор
тэргүүлэгч 10 орд
1. Минас Министро (Чили)
2. Колло Хуаси (АНУ)
3. Оюу толгой (Монгол)
4. Грассберг (Индонез)
5. Буэнависта (Мексик)
6. Торомоко (Перу)
7. Сеьрре Горда (Чили)
8. Биша (ӨАБНУ)
9. Эсгондида (Чили)
10. Салобо (Бразил)

34. Зэсийн экспорт, импортын чиглэл

38. Суудлын авто машины лого, эмблемийг ажиглан,
корпорацийн нэр, улс орон, бүс нутгийг
нэрлээрэй.
Toyoto
Япон улс
Зүүн ази
Cadillac
АНУ
Хойд
Амери
Mercedes-
Benz
ХБНГУ
Баруун
Европ
Hyundai
БНСУ
Зүүнази

41. Мод бэлтгэх
боловсруулах
үйлдвэрлэл
ОХУ
Канад
Швед
Финлянд
Финлянд – Цаас
Швед – Модон
тавилга
Орос – Царс модон
шал
Модноос гарганавдаг
бүтээгдэхүүн

42. Цаасаахэмнэж,
модоо гамная!

43. Хөнгөн үйлдвэрийн
салбарууд
Хөнгөн үйлдвэрлэл нь хүн амын өргөн
хэрэглээнийбараа, бүтээгдэхүүнийг
үйлдвэрлэдэг онцлогтой.
•Нэхмэлийн
•Оёдлын
•Гутлын
•Арьс, ширний
•Гоёл чимэглэлийн
•Тоглоомын

45. Гэрийн
даалгавар
1. Газрын тос болон байгалийн хий олборлох бүс
нутгууддавхцаж буй учрыгтайлбарлаарай.
2. Гангийн үйлдвэрлэлээр тэргүүлэгч ба машин
үйлдвэрлэлч голлох орнуудыг дасгалын зурагт
тэмдэглээрэй.
3. Ой модыг их хэмжээгээр бэлтгэн устаж байгаагаас
үүдэн, дэлхий нийтэд тулгарч буй байгаль, экологийн
аюулсүйрлийнталаар250 – 300 үгтэй“эссэ”бичээрэй.