2. Η Μόνα Λίζα (γνωστή και ως
Τζιοκόντα, ή Πορτραίτο της Λίζα
Γκεραρντίνι, συζύγου του Φρανσέσκο
ντελ Τζιοκόντο είναι προσωπογραφία
που ζωγράφισε ο Ιταλός καλλιτέχνης
Λεονάρντο ντα Βίντσι. Πρόκειται για
ελαιογραφία σε ξύλο λεύκης, που
ολοκληρώθηκε μέσα στη χρονική
περίοδο 1503-1519. Αποτελεί
ιδιοκτησία του Γαλλικού Κράτους, και
εκτίθεται στο Μουσείο του Λούβρου,
στο Παρίσι. Ο πίνακας, διαστάσεων 77
εκ. × 53 εκ., απεικονίζει μία καθιστή
γυναίκα, τη Λίζα ντελ Τζιοκόντο, η
έκφραση του προσώπου της οποίας
χαρακτηρίζεται συχνά ως
αινιγματική.Η Μόνα Λίζα θεωρείται το
πιο διάσημο έργο ζωγραφικής.
Μόνα Λίζα (Ντα Βίντσι)
3. Ιστορικά στοιχεία
Ο Λεονάρντο ξεκίνησε να ζωγραφίζει
τη Μόνα Λίζα το έτος 1503 ή το 1504
στη Φλωρεντία της Ιταλίας.Σύμφωνα
με τον σύγχρονο του Λεονάρντο,
Τζόρτζιο Βαζάρι, "...αφότου
ασχολήθηκε επί τέσσερα χρόνια με το
έργο, το άφησε ημιτελές..."[Είναι
γνωστό πως αυτή ήταν μια συνήθης
συμπεριφορά του Λεονάρντο ο
οποίος, αργότερα, μετάνιωσε που
"δεν ολοκλήρωσε ποτέ ούτε ένα
έργο". Θεωρείται πως συνέχισε να
ασχολείται με τη Μόνα Λίζα για τρία
χρόνια αφότου εγκαταστάθηκε στη
Γαλλία και πως την τελείωσε λίγο πριν
πεθάνει το 1519.
4. ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Ο καλλιτέχνης μετέφερε τον πίνακα από
την Ιταλία στη Γαλλία το 1516 όταν ο
βασιλιάς Φραγκίσκος Α΄ τον προσκάλεσε
να εργαστεί στο Clos Lucé κοντά στο
βασιλικό κάστρο στην Αμπουάζ.
Πιθανότατα μέσω των κληρονόμων του
βοηθού του Λεονάρντο, Σαλάι, ο
βασιλιάς αγόρασε τον πίνακα για 4.000
écu και τον τοποθέτησε στο παλάτι της
Fontainebleau, όπου παρέμεινε έως
ότου δόθηκε στον Λουδοβίκο ΙΔ΄. Ο
Λουδοβίκος ΙΔ΄ μετέφερε το έργο στο
Παλάτι των Βερσαλλιών. Μετά τη
Γαλλική Επανάσταση, μεταφέρθηκε στο
Μουσείο του Λούβρου. Ο Ναπολέοντας
τοποθέτησε το έργο στο δωμάτιό του,
στο Παλάτι του Κεραμεικού. Αργότερα ο
πίνακας επεστράφη στο Μουσείο του
Λούβρου. Κατά τη διάρκεια του
Γαλλοπρωσικού Πολέμου (1870-1871)
μεταφέρθηκε από το Λούβρο στο Brest
Arsenal.
5. Το αντικείμενο του έργου
Ο πίνακας πήρε το όνομά του από τη Λίζα
ντελ Τζιοκόντο , που ήταν μέλος της
οικογένειας Γκεραρντίνι από τη Φλωρεντία
και την Τοσκάνη και σύζυγος του εύπορου
έμπορου μεταξιού Φρανσέσκο ντελ
Τζιοκόντο. Ο πίνακας ήταν παραγγελία για το
καινούριο τους σπίτι και για να γιορτάσουν
τη γέννηση του δεύτερου γιου τους, Αντρέα.
Η ταυτότητα της εικονιζόμενης γυναίκας
αναγνωρίστηκε στο Πανεπιστήμιο της
Χαϊδελβέργης το 2005 από έναν ειδικό που
ανακάλυψε ένα σημείωμα του 1503 το
οποίο είχε γράψει ο Αγκοστίνο Βεσπούτσι.
Διάφορες εναλλακτικές απόψεις έχουν
εκφραστεί σχετικά με το θέμα. Κάποιοι
μελετητές θεωρούν πως η Λίζα ντελ
Τζιοκόντο ήταν το αντικείμενο μιας άλλης
προσωπογραφίας, και εντοπίζουν
τουλάχιστον άλλους τέσσερις πίνακες στους
οποίους αναφέρεται ο Βασσάρι
αποκαλώντας τους Μόνα Λίζα . O Σίγκμουντ
Φρόυντ πίστευε πως το περιώνυμο μειδίαμα
της Μόνα Λίζα ήταν αποτέλεσμα ανάκλησης
ανάμνησης της μητέρας του Λεονάρντο.
Άλλες προτάσεις για την ταυτότητα της
εικονιζόμενης γυναίκας είναι: η Isabella από
τη Νάπολη, η Cecilia Gallerani,η Costanza
d'Avalos, Δούκισσα της Francavilla, η Isabella
d'Este, η Pacifica Brandano or Brandino, η
Isabela Gualanda, η Caterina Sforza, και ο
ίδιος ο Λεονάρντο. Σήμερα οι απόψεις των
ιστορικών της τέχνης συγκλίνουν στην ιδέα
πως ο πίνακας απεικονίζει τη Λίζα ντελ
Τζιοκόντο, που πάντα ήταν η παραδοσιακή
άποψη.
6. Η κλοπή του πίνακα
Η φήμη του πίνακα αυξήθηκε όταν η Μόνα Λίζα κλάπηκε στις 21
Αυγούστου του 1911.[Την επόμενη μέρα, ο Λουί Μπερού (Louis
Béroud), ένας ζωγράφος, περπατώντας στο Λούβρο, πήγε στο
Salon Carré όπου εκτίθονταν η Μόνα Λίζα επί πέντε χρόνια.
Ωστόσο στο σημείο όπου έπρεπε να βρίσκεται ο πίνακας,
υπήρχαν τέσσερις σιδερένιοι πάσσαλοι. Ο Μπερού ενημέρωσε
τον υπεύθυνο της ασφάλειας εκείνου του τομέα, οι οποίος
νόμιζε πως ο πίνακας φωτογραφιζόταν για εμπορικούς λόγους.
Λίγες ώρες αργότερα, ο Μπερού μαζί με τον επικεφαλής της
ασφάλειας του τομέα επικοινώνησαν με τον επικεφαλής του
τομέα, και επιβεβαιώθηκε πως η Μόνα Λίζα δεν βρισκόταν με
τους φωτογράφους. Το Λούβρο έκλεισε για μια εβδομάδα για
να διευκολυνθεί η έρευνα για την κλοπή.
Ο Γάλλος ποιητής Γκιγιώμ Απολλιναίρ, θεωρήθηκε ύποπτος,
συνελήφθη και φυλακίστηκε. Ο Απολλιναίρ προσπάθησε να
εμπλέξει στην υπόθεση τον φίλο του, Πάμπλο Πικάσο, ο οποίος
επίσης ανακρίθηκε, αλλά αργότερα και οι δύο απαλλάχθηκαν
των κατηγοριών.Εκείνη τη χρονική περίοδο επικράτησε η
εντύπωση πως ο πίνακας είχε χαθεί οριστικά, ωστόσο δύο
χρόνια αργότερα ανακαλύφθηκε ο πραγματικός δράστης. Η
Μόνα Λίζα είχε κλαπεί από τον Βιντσέντσο Περούτζια (Vincenzo
Peruggia), υπάλληλο του Λούβρου, ο οποίος μπήκε στο μουσείο
κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια της ημέρας, κρύφτηκε σε μία
ντουλάπα και βγήκε από το μουσείο αφού αυτό είχε κλείσει,
κρύβοντας τον πίνακα κάτω από το παλτό του. Ο Περούτζια
ήταν ένας Ιταλός πατριώτης που πίστευε πως ο πίνακας του
Λεονάρντο έπρεπε να επιστραφεί στην Ιταλία και να εκτίθεται
σε ιταλικό μουσείο. Ένα από τα κίνητρα του Περούτζια πιθανόν
να ήταν και το γεγονός ότι ένας φίλος του πουλούσε αντίγραφα
του πίνακα, η αξία των οποίων θα αυξανόταν ραγδαία μετά την
κλοπή του αυθεντικού. Αφού κράτησε τον πίνακα στο
διαμέρισμά του για δύο χρόνια, τελικά συνελήφθη όταν
προσπάθησε να τον πουλήσει στους διοικητές της πινακοθήκης
Ουφίτσι στη Φλωρεντία. Ο πίνακας εκτέθηκε σε διάφορα μέρη
σε όλη την Ιταλία και επεστράφη στο Μουσείο του Λούβρου το
1913. Ο Περούτζια επικροτήθηκε στην Ιταλία για τον
πατριωτισμό του και εξέτισε ποινή φυλάκισης έξι μηνών για το
έγκλημα που διέπραξε
7. Το αντίγραφο του πίνακα
στο Μουσείο ντελ Πράδο
Το 2012 ανακοινώθηκε πως στο Μουσείο
ντελ Πράδο υπάρχει πίνακας που είναι
αντίγραφο της Μόνα Λίζα και
δημιουργήθηκε την ίδια χρονική περίοδο
με τον αυθεντικό πίνακα. Ο πίνακας
παλαιότερα θεωρούνταν ως ένα από τα
πολλά μεταγενέστερα αντίγραφα του
αρχικού έργου, ωστόσο μετά από
επεξεργασία προέκυψε πως πιθανότατα
δημιουργήθηκε παράλληλα με τον
πρωτότυπο. Ο δημιουργός του
αντιγράφου δεν ήταν ο Λεονάρντο, αλλά
πιθανότατα κάποιος μαθητής του, ίσως ο
Φραντσέσκο Μέλτσι, που εργαζόταν στο
ίδιο εργαστήριο με τον Ντα Βίντσι και
ζωγράφισε το έργο την ίδια περίοδο που
ο Ντα Βίντσι ζωγράφισε την Τζιοκόντα. Ο
πίνακας απεικονίζει τη Μόνα Λίζα αρκετά
νεότερη σε σχέση με την πρωτότυπη
απεικόνισή της. Επίσης η εικονιζόμενη
δεν παρουσιάζεται εξιδανικευμένη στο
αντίγραφο το οποίο για αυτό το λόγο
ίσως αποτελεί μια πιο ακριβή περιγραφή
της συγκεκριμένης γυναίκας.
Χαρακτηριστικό του δεύτερου πίνακα
είναι πως ο δημιουργός του έχει
σχεδιάσει και φρύδια στην εικονιζόμενη,
κάτι που λείπει πλήρως από τον αρχικό
πίνακα.
8. Leonardo si ser Piero
da Vinci
Ο Λεονάρντο γεννήθηκε στο Βίντσι της
Ιταλίας στις 15 Απριλίου του 1452. Το πλήρες
όνομά του ήταν "Leonardo di ser Piero da
Vinci", αν και υπέγραφε τα έργα του ως
"Leonardo" ή "Io, Leonardo" (= «Εγώ, ο
Λεονάρντο»). Ήταν καρπός του έρωτα του
Πιέρο ντα Βίντσι και της Κατερίνας, της
οποίας δεν γνωρίζουμε την πλήρη
ταυτότητα. Οι δυο τους δεν έγιναν ποτέ
νόμιμο ζευγάρι. Ο Πιέρο ήταν
συμβολαιογράφος στην περιοχή, όπως και ο
πατέρας του, παππούς του Λεονάρντο. Η
μητέρα του, Κατερίνα, πιθανόν ήταν
ταπεινότερης καταγωγής, μάλλον υπηρέτρια
Μεγάλωσε με τον πατέρα του στην πόλη της
Φλωρεντίας, όπου από πολύ μικρή ηλικία
έδειξε δείγματα της ευφυΐας και του
καλλιτεχνικού του ταλέντου. Αυτός ήταν και
ο λόγος που στάλθηκε σε ηλικία
δεκατεσσάρων ετών ως μαθητευόμενος στο
εργαστήριο του φλωρεντινού ζωγράφου και
αρχιτέκτονα Αντρέα ντελ Βερρόκκιο (1433-
1485). Το 1472 ο Λεονάρντο γίνεται -
σύμφωνα με το έθιμο της εποχής - μέλος της
συντεχνίας των ζωγράφων της Φλωρεντίας,
γεγονός που επιβεβαιώνει ότι αποτελούσε
πλέον ανεξάρτητο καλλιτέχνη. Το πιο πρώιμο
γνωστό έργο του αποτελεί το
επονομαζόμενο "Σχέδιο τοπίου στην κοιλάδα
του Άρνου", το οποίο βρίσκεται σήμερα στην
Πινακοθήκη Ουφίτσι της Φλωρεντίας.
9. Σε όλη την περίοδο του 1472-1480
εργάστηκε στο εργαστήριο του Βερόκιο,
ενώ παράλληλα φιλοτεχνούσε και δικούς
του πίνακες. Αργότερα, το 1482,
μετακόμισε στο Μιλάνο όπου πρόσφερε
τις υπηρεσίες του ως μηχανικός,
ζωγράφος και γλύπτης στον ηγεμόνα του
Μιλάνου Λουδοβίκο Σφόρτσα. Ο
Λεονάρντο διέθετε δικό του εργαστήριο
με βοηθούς. Την ίδια περίπου περίοδο
εργάστηκε ως σύμβουλος αρχιτέκτονας
στον καθεδρικό ναό του Μιλάνου, ενώ το
διάστημα 1495-1498, μετά από
παραγγελία του Λουδοβίκου Σφόρτσα
ζωγραφίζει τον "Μυστικό Δείπνο" στο
μοναστήρι της Σάντα Μαρία ντελλε
Γκράτσιε και, μεταξύ 1483 - 1508 την
Παναγία των Βράχων ύστερα από
παραγγελία της Αδελφότητας της Άμωμης
Σύλληψης του Μιλάνου. Ως καλλιτέχνης
της αυλής, ο Λεονάρντο δέχθηκε αρκετές
παραγγελίες για έργα που τις
περισσότερες φορές, ωστόσο, άφηνε
ημιτελή.
10. Οι πρώτες δημιουργίες του Λεονάρντο
έγιναν την περίοδο που ήταν
μαθητευόμενος του Βερόκιο. Ακόμα και
σε αυτά τα πρώιμα έργα του,
αναδεικνύεται το ταλέντο του στο σχέδιο
αλλά και η πειθαρχημένη προσοχή του
στη λεπτομέρεια. Ο Λεονάρντο
πραγματοποίησε μεταξύ άλλων πολλές
σπουδές παρατηρώντας τη φύση, όπως
το περίφημο Τοπίο του Άρνου. Οι
σπουδές αυτές είχαν τελικά άμεση
εφαρμογή σε μεταγενέστερα έργα του,
καθώς σχεδόν σε κάθε πίνακα του
διακρίνεται και ένα τοπίο στο
φόντο.Στοιχεία για την στενή
επαγγελματική σχέση που ανέπτυξε ο
Λεονάρντο με τον δάσκαλό του μπορούν
να εντοπιστούν σε πολλά έργα για τα
οποία συνεργάστηκαν. Λέγεται πως σε
ένα από αυτά, τη Βάπτιση του Χριστού,
έργο κατά κύριο λόγο του Βερόκιο, ο ντα
Βίντσι ζωγράφισε έναν άγγελο με τόσο
εντυπωσιακό τρόπο που ήταν καλύτερος
από κάθε μορφή που ζωγράφιζε ο
δάσκαλός του. Όπως σημειώνει ο Βαζάρι,
αυτός ήταν και ο λόγος που ο Βερόκιο
δεν ξαναζωγράφισε ποτέ,
παραμερίζοντας μπροστά στο ταλέντο
του μαθητή του. Η εκδοχή αυτή, αν και
πιθανή, δεν είναι καθολικά αποδεκτή.
11. Την περίοδο 1487 - 1490 έγινε
μέλος της αυλής του ηγεμόνα του
Μιλάνου. Εκεί καθιερώθηκε ως
προσωπογράφος—
χαρακτηριστικό δείγμα το
πορτρέτο της Cecilia Gallerani,
γνωστό και ως Η κυρία με την
ερμίνα—ενώ ανέλαβε και το
περίφημο έργο του Μυστικού
Δείπνου, που σε συνδυασμό με
την μεταγενέστερη δημιουργία
της Μόνα Λίζα απογείωσαν τη
φήμη του ντα Βίντσι
