1. ΜΜααθθηηττιικκήή ΦΦωωννήή
1ο Γενικό Λύκειο Αγίας Βαρβάρας • Τεύχος 3 • Σχολικό Έτος 2013 ‐ 2014
Σελίδα

2. Σε πείσμα των καιρών……...
Για τρίτη συνεχόμενη χρονιά, το 2014, η ομάδα μαθητών και μαθητριών, που συμμετείχαν εθελοντικά
στο πολιτιστικό πρόγραμμα που οργάνωσε και συντόνισε η συνάδελφος Μαρία Μπασιαρούδη, δούλεψε με κέφι
και μεράκι πέραν του διδακτικού σχολικού χρόνου για την παραγωγή κειμένων, τη συλλογή και επιλογή της ύλης,
την οργάνωση και προετοιμασία της έκδοσης της «Μαθητικής Φωνής τους». Μιας Φωνής που εκφράζει τις α-
πόψεις, σκέψεις, διαθέσεις των μαθητών μας για όσα συμβαίνουν γύρω μας – μικρά ή μεγάλα – και που αφήνει
το αποτύπωμά της στην τοπική μας κοινωνία και στο διάβα του χρόνου. Μαζί με τα παιδιά μόχθησαν κι έδωσαν
προσωπικό χρόνο βοηθώντας – αρκετά απογεύματα τους βρήκαν στο σχολείο επί το έργον – και οι συνάδελφοι
Σταματία Κοντογιάννη, Ευθυμία Καράμπαλη, Ελένη Κακλαμάνη και ο απόφοιτος και μόνιμος συνεργάτης Θεό-
δωρος Καλατζής.
Κι όλη αυτή η προσπάθεια έγινε για να σηκωθούμε λίγο ψηλότερα ως μέλη – μαθητές και δάσκαλοι –
μιας κοινότητας που αγωνίζεται με αξιοπρέπεια και φιλότιμο (μοναδική και ιδιαίτερη λέξη της γλώσσας μας) σε
πείσμα των καιρών, σε πείσμα της προσπάθειας απαξίωσης του δημόσιου σχολείου και της ενίσχυσης του εξε-
τασιοκεντρικού βάρους στη λυκειακή εκπαίδευση.
Μπράβο σας και ….. καλά αποτελέσματα για όλους τους μαθητές μας και ιδιαίτερα της Γ τάξης.
Σελίδα 2
Ο Διευθυντής Αναστάσιος Λεμπέσης
Περιεχόμενα
Συντελεστές & Πληροφορίες 3 Το άγχος των εξετάσεων 21
Gadgets 4 Η προσφορά των υπολογιστών στη ζωή
μας 23
Τα παιχνίδια του σήμερα 5
Οι μαθητές των τμημάτων Α1, Α2, Α3,
Β1 και η υπεύθυνη καθηγήτρια των
Ερευνητικών Εργασιών, σε δράση
26
Τα παιχνίδια του χθες 6 Μάθηση στο Πεδίο 28
Η Ελλάδα στο Μουντιάλ της Βραζιλίας 8 Επίσκεψη στο Ειδικό Σχολείο Ιλίου 30
Ταξιδεύοντας με τις λέξεις “Ο ιδιωτεύων
ιδιώτης” 9 Πρόγραμμα Σίτισης και Προώθησης
Υγιεινής Διατροφής 31
Αντιδάνεια, Ξένες λέξεις με ελληνική κατα‐
γωγή 10 Ο ελεύθερος χρόνος των νέων 32
Αποφθέγματα 11 Ημέρες Νεότητας 34
Αφιέρωμα στη συγγραφέα Εύη Κοντόρα 12
Το πρόγραμμα Αγωγής Σταδιοδρομίας
του 1ου ΓΕ.Λ. Αγίας Βαρβάρας επισκέ‐
πτεται την εταιρεία ΜΕΤΡΟ ΑΕΒΕ
35
Ο ρόλος και η δράση της Διεθνούς Αμνηστί‐
ας 16 Επίσκεψη στο Κέντρο Πολιτισμού
Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος 36
Η Τεχνολογία στην Αρχαία Ελλάδα 16 Ημέρα Γιορτής και Τιμής 37
Ιστορία και εξέλιξη του Δήμου Αγίας
Βαρβάρας 17 Ημέρα της Γυναίκας 37
Ο ποντιακός γάμος 18 Αθλητικοί αγώνες 38
Ο γάμος των Ρομά 18 Εκδηλώσεις ‐ Εκδρομές ‐ Διδακτικές
Επισκέψεις 39
Η κρητική βεντέτα 19 Επιτυχόντες Πανελληνίων 2012 ‐ 2013 40
Αλλαγές στο Λύκειο 20 Γιορτή Αποφοίτησης 40

3. Συντελεστές & Πληροφορίες
Ερευνώ συνέχεια το ποιος θέλω να είμαι όταν μεγαλώσω!
Φοβάμαι όλα αυτά που θα γίνουν για μένα χωρίς εμένα!
Ηγούμαι στις αντιδράσεις και στις καινοτομίες!
Βαριέμαι τα πρέπει και τους κανόνες που μου επιβάλλουν
αυτοί που δεν τους τηρούν!
Εξοργίζομαι με τις αδικίες στον κόσμο!
Ιδανικεύω την κοινωνία που θέλω να φτιάξω!
Αμφισβητώ τους συμβιβασμένους!
Σελίδα 3
Θωμάς
&
Σάββας
...in ACTION!
Υπεύθυνη Καθηγήτρια
Μαρία Μπασιαρούδη
(Νομικών Πολιτικών Επιστημών, Φιλόλογος)
Συμμετέχουσα καθηγήτρια
Σταματία Κοντογιάννη
(Φιλόλογος)
Αρχισυνταξία
Θωμάς Μίγας
Υπεύθυνες Ύλης:
Χριστίνα Παπαγιανοπούλου
Αλίκη Κρεββατά
Υπεύθυνος Τεχνικής Επιμέλειας
Θεόδωρος Καλατζής (απόφοιτος)
Σελιδοποίηση
Θωμάς Μίγας
Σάββας Μιχαηλίδης
Συντακτική Ομάδα
Αλίκη Κρεββατά Α2
Έφη Μπαράκου Α2
Άννα Βαρελτζή Β1
Χριστίνα Παπαγιαννοπούλου Β1
Σοφία Λαζαρίδου Β1
Θωμάς Μίγας Β2
Σάββας Μιχαηλίδης Β2
Χρήστος Λαζάκης Β2
Χρήστος Λάμπρου Β2
Φωτεινή Νικοπούλου Β2
Μαριλένα Πανταζάτου Β3
Παναγιώτης Παπανικολάου Β3
Γιάννης Τσούλφας Β3
Νίκος Χρονόπουλος Β3
Γιώργος Ευγενιώτης Γ1
Στενοχώριες στις πιέσεις
Χαρές στις εκδρομές
Όμορφες αξέχαστες στιγμές
Λύπες για ανατροπές στις σχέσεις
Εξετάσεις όλο άγχος
Ιστορίες για Σωστό και Λάθος
Όνειρα ζωής με πάθος!
Ευχαριστούμε θερμά
τις καθηγήτριες
κα Ευθυμία Καράμπαλη
(Μαθηματικός) και την
κα Ελένη Κακλαμάνη
(Φιλόλογος) για την
πολύτιμη βοήθειά τους.
Πληροφορίες
Διεύθυνση: Ελευθερίου
Βενιζέλου και Κομνηνού
Ταχ. Κώδικας: 12351
Περιοχή: Αγία Βαρβάρα
Τηλέφωνο: 210-5624446,
210-5699794
Email: mail@1lyk-ag-varvar.att.sch.gr
Επισκεφτείτε την ιστοσελίδα του
Λυκείου μας στο διαδίκτυο:
http://1lyk-ag-varvar.att.sch.gr
Ευχαριστούμε πολύ όλα
τα παιδιά που συμμετέχουν
με τις ερευνητικές και
συνθετικές εργασίες τους.

4. Gadgets
Σελίδα 4
Παρά την οικονομική κρίση,
η τεχνολογία σε όλο το κόσμο συνε‐
χίζει να αναπτύσσεται ραγδαία. Ας
δούμε κάποια από τα πιο πρόσφατα
τεχνολογικά επιτεύγματα! Σημαντι‐
κές εξελίξεις έγιναν στον τομέα τον
κινητών. Το Galaxy S4 της Samsung
και το I‐phone 5 της Apple ήταν
όπως κάθε χρόνο στην κορυφή των
αγορών των κινητών. Το Galaxy λό‐
γω πρόσθετων λειτουργιών, που
διέθετε, όπως αναγνώριση φωνής
και σκανάρισμα προσώπου, είχε
καλύτερες πωλήσεις από το Ι‐phone.
Αυτή τη χρονιά που έρχεται όμως,
θα υπάρχουν και άλλοι συναγωνι‐
στές δίπλα σε αυτούς τους δύο τιτά‐
νες. Sony Xperia Z2, LG G Pro 2,Sony
Xperia M2, HTC One είναι μόνο κάποιες
από τις δυνατές συσκευές που θα συνα‐
γωνιστούν με το Galxaxy S5.
Ας στραφούμε τώρα στην
τεχνολογία για όλη την οικογένεια,
δηλαδή την τηλεόραση. Έχουμε
πλέον συνηθίσει κατά κάποιο τρόπο
τις σύγχρονες τηλεοράσεις. Ακόμα
και η σύνδεση στο Internet ή οι 3D
προβολές δεν μας ξαφνιάζουν πια.
πόθητα Xbox‐One και PlaystaƟon 4.
Έχοντας πουλήσει πάνω από 15 εκα‐
τομμύρια κονσόλες μαζί, μέσα σε 4
μήνες, φαίνεται το πόσο αγαπάνε
αυτές τις κονσόλες οι απανταχού
gamers. Με δεδομένο τη σημερινή
οικονομική κατάσταση και το πόσο
λίγα παιχνίδια υπάρχουν για αυτές
τις κονσόλες, οι πωλήσεις είναι πολύ
καλές .
Επιπλέον, το PS4, που διαθέ‐
τει τρομερά γραφικά, έχει δώσει
στους χρήστες του παιχνίδια με εξε‐
λιγμένα γραφικά όπως: Assassin's
Creed IV: Black Flag, BaƩlefield 4,
Killzone Shadow Fall. Tο χειριστήριο,
επίσης, είναι τροποποιημένο και εύ‐
χρηστο. Είναι πραγματικά μια κονσό‐
λα που δεν πρέπει να λείπει από τη
συλλογή κανενός gamer. Η τιμή του
PS4 είναι σχετικά προσιτή, γι’ αυτό
μέχρι τώρα του έχει δώσει το προβά‐
δισμα στις πωλήσεις έναντι του Xbox‐
One.
Από την άλλη, το Xbox‐One
δεν έχει τόσο δυνατά γραφικά και
δίνει βάση όχι μόνο στην ευχαρίστη‐
ση των gamers αλλά όλης της οικογέ‐
νειας. Σημαντική και πρωτοπόρα επί‐
σης, είναι η χρήση φωνητικής ανα‐
γνώρισης και του Kinect.
Θωμάς Μίγας
έκανε η LG αποκαλύπτοντας την και‐
νούργια της κυρτή τηλεόραση! Όπως
ακούσατε: κυρτή τηλεόραση. Το συ‐
γκεκριμένο gad‐get, αν και ακριβό,
θα είναι πραγματικό διαμάντι για
όποιον το έχει στην κατοχή του.
Σε γενικά gadgets σημαντική
είναι η ανάπτυξη των Google glasses,
γυαλιών τα οποία ελέγχονται με τη
φωνή και μπορούν να σερφάρουν
στο Internet, να τραβήξουν και να
στείλουν φωτογραφίες και βίντεο.
Επιπρόσθετα, στους υπολο‐
γιστές, τα tablets και σε κάθε είδους
gadget έχουν σημειωθεί καινοτόμες
αλλαγές, όπως η ανάπτυξη της οπτι‐
κής ίνας: Η Google Fiber υπόσχεται
ταχύτητες στο Διαδίκτυο που είναι
ανήκουστες. Μακάρι να έρθει και
στην Ελλάδα! GEFORCE GTX TI‐TAN
είναι το όνομα της πιο δυνατής
κάρτας γραφικών της αγοράς. Το
γέννημα θρέμμα της Νvidia έρχεται
να ζωντανέψει την κάθε στιγμή που
είστε στον υπολογιστή σας! Αν βέ‐
βαια μπορείτε να διαθέσετε τα 3.000
ευρώ που κοστολογείται η αξία της.
Τα έτη 2013‐2014 θα είναι
από τις πολύ καλές χρονιές για το
gaming! Μάλιστα οι καινούργιες κον‐
σόλες βιντεοπαιχνιδιών, που βγήκαν,
υπόσχονται πολλά. Το WiiU ενδυνα‐
μωμένο με πρόσφατα patch έχει αυ‐
ξήσει τις πωλήσεις του.
Επίσης, ενδιαφέρον είναι το
Ouya, δηλαδή μια κονσόλα που υπο‐
στηρίζει πιο casual παιχνίδια για όλη
την οικογένεια και επίσης έχει τη
δυνατότητα σύνδεσης με διάφορα
apps όπως το Twitch.
Mία ακόμα καλή περίπτωση
είναι το Steam BOX. Τρέχει σε Steam‐
OS, ένα λογισμικό δηλαδή βασισμέ‐
νο στη Linux. Έχοντας πολύ δυνατά
χαρακτηριστικά, θέλει να γίνει κάτι
ανάμεσα σε PC και κονσόλα και να
έχει τα πλεονεκτήματα του υπολογι‐
στή με την εύκολη χρήση της κονσό‐
λας. Έτσι, θα τρέχει μόνο games από
το Steam. Η τιμή και η ημερομηνία
κυκλοφορίας του δεν είναι ακόμα
γνωστά, ωστόσο το Steam BOX έχει
δημιουργήσει αίσθηση λόγω των
δυνατοτήτων που έχει.
Όμως, όλοι μας ξέρουμε
ποιες κονσόλες θα πρωταγωνιστή‐
σουν φέτος. Μα και φυσικά τα πολυ‐
Η υπερδύναμη όμως, των
τηλεοράσεων SONY ήρθε για να μας
αφήσει με το στόμα ανοιχτό. Η HD
ανάλυση είναι 1920Χ1080. Η SONY
προτείνει 4Κ Ανάλυση 3840Χ2160.
Με τρομερή ανάλυση η SONY
έρχεται να ταράξει τα δεδομένα!
Μάλιστα με 4Κ προτζέκτορες που
έχουν βγάλει στην αγορά οι υπεύθυ‐
νοι της Sony θέλουν να κάνουν την
4Κ ΤV πραγματικότητα για όλους το Ι
‐phone 6. Μία ακόμα καινοτομία

5. Τα παιχνίδια του σήμερα
Σελίδα 5
Τα video‐games σήμερα είναι
πολύ ελκυστικά λόγω των εξελιγμένων
γραφικών τους και των κλιμακούμενων
βαθμίδων δυσκολίας, που παρουσιά‐
ζουν. Η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογί‐
ας και η κυριαρχία της εικόνας στα
ΜΜΕ, σε συνδυασμό με τον αυξανόμε‐
νο φόβο των γονέων για την ασφάλεια
των παιδιών στους δρόμους των μεγα‐
λουπόλεων και η σταδιακή επικράτηση
του μοναχικού παιχνιδιού, συντέλεσαν
στη γρήγορη εξάπλωσή τους. Τα παι‐
χνίδια προσομοίωσης, πραγματικού
χρόνου, περιπέτειας, υπόδυσης ρόλων,
λογικής και ποδοσφαίρου επιδρούν
καθοριστικά στη διαμόρφωση της προ‐
σωπικότητας των παιδιών.
Θετικές επιδράσεις:
 Αύξηση γνώσεων
 Συγκέντρωση προσοχής
 Παρατηρητικότητα
 Δεξιοτεχνίες
 Οπτικοκινητικός συντονισμός
 Ικανότητα επίλυσης προβλημάτων
Αρνητικές επιδράσεις:
 Αύξηση επιθετικής συμπεριφοράς
 Απευαισθητοποίηση στη βία
 Σύγχυση εικονικής πραγματικότητας με τη ρεαλιστικότητα της
ζωής
 Εξάρτηση
 Ατομικισμός
 Μοναχικότητα
Συμπεράσματα: Σ’ έναν κόσμο που βομβαρδίζεται από εικόνες, τα video‐games εισβάλλουν στο φανταστικό
κόσμο των παιδιών. Από τη μια πλευρά ανοίγουν τους πνευματικούς ορίζοντες των παιδιών, ακόμη και αυτών που βρί‐
σκονται στα πιο απομακρυσμένα χωριά, επικοινωνούν με άτομα από όλο τον κόσμο, γνωρίζοντας εν μέρει την κουλτούρα
τους, προσφέρουν περιπέτειες που δεν μπορούν αλλιώς να ζήσουν και αποκτούν δεξιότητες, καθώς αναλαμβάνουν πλή‐
θος ρόλων.
Από την άλλη, όμως, τα online παιχνίδια μέσω των διαδραστικών τεχνολογιών, που επιτρέπουν την επικοινωνία
μεταξύ των παιδιών, είναι δυνατό να τα φέρουν σε επαφή με ακατάλληλο περιεχόμενο. Οι σκηνές βίας είναι πιθανό να
αναισθητοποιήσουν τα παιδιά στη φρίκη της και έτσι να τη δεχτούν ως τρόπο επίλυσης των προβλημάτων τους, καθώς
έχουν ως πρότυπα τους πρωταγωνιστές της (π.χ. αύξηση ενδοσχολικής βίας).
Η παγίδευση εξάρτησης απ' αυτά, καθώς πολλά δεν τελειώνουν ποτέ, φαίνεται από το γεγονός ότι η αποχή από το
ηλεκτρονικό παιχνίδι προκαλεί δυσφορία ή και κατάθλιψη. Είναι τόσο δυνατός ο εθισμός που προκαλούν ώστε να έχουν
σημειωθεί θάνατοι νεαρών παικτών που επί μέρες ή ώρες δεν είχαν φάει.
Παράλληλα, η ομαδικότητα και η συντροφικότητα του γνήσιου παιχνιδιού χάνονται. Ο κάθε παίκτης λειτουργεί
μόνο για τον εαυτό του και ο αντίπαλος είναι απρόσωπος. Λείπει η αλήθεια της ανθρώπινης επαφής με αποτέλεσμα η
αποστασιοποίηση αυτή να παράγει ανθρώπους ανάλγητους, που νιώθουν ισχυροί, επειδή με το πάτημα ενός κουμπιού
μπορούν να σπείρουν τον όλεθρο. Δεν αντιλαμβάνονται, όμως, ότι η πραγματική ζωή ανταποδίδει το χτύπημα, οδηγώ‐
ντας έτσι σε ένα φαύλο κύκλο. Η επικοινωνία των νέων μέσω ενός σοβαρού, αρθρωμένου λόγου δεν έχει θέση στα βιντε‐
οπαιχνίδια. Δεν τίθεται καν ζήτημα εκφραστικού πλούτου. Η γλώσσα που χρησιμοποιείται είναι βίαιη, απειλητική και
ρηχή. Δεν μεταφέρει συναισθήματα και λόγο. Δεν εξασφαλίζει διαβάθμιση νοημάτων και πλούτο λέξεων. Επομένως, δεν
είναι τυχαίο το γεγονός ότι ολοένα και περισσότερα παιδιά υστερούν στο μάθημα της νεοελληνικής γλώσσας και όχι μό‐
νο, εφόσον όλα τα σχολικά μαθήματα φαντάζουν στα μάτια τους ως απαρχαιωμένα, στατικά και ανούσια.
Ενδεικτικά παραδείγματα παιχνιδιών: Grand TheŌ Auto San Andreas: Το GTA είναι ένα παιχνίδι βασι‐
σμένο στους gangsters της Αμερικής. Το παιχνίδι αναφέρεται σε έναν φυλακισμένο, ο οποίος επέστρεψε στη γενέτειρα
πόλη του για να σώσει την οικογένειά του και να πάρει των έλεγχο των δρόμων. Καταφέρνει τελικά το σκοπό του ανα‐
λαμβάνοντας διάφορες αποστολές ενάντια στις εχθρικές συμμορίες της Αμερικής.
Tomb Raider: Το παιχνίδι αφορά μία Βρετανίδα αρχαιολόγο που επιθυμεί να ταξιδέψει για να κάνει ανασκαφές
σε μακρινά και εξωτικά μέρη της Γης. Στην προσπάθειά της αυτή συναντά πολλά εμπόδια, τα οποία ξεπερνά χρησιμοποι‐
ώντας, όμως, πάρα πολύ μεγάλη βία.
League of Legends: Το League of Legends είναι ένα ανταγωνιστικό online παιχνίδι που συνδυάζει την ταχύτητα και
την ένταση της μάχης σε μια αρένα (MOBA). Δύο ομάδες πανίσχυρων ηρώων, καθένας από τους οποίους έχει τη δική του
προσωπικότητα και στυλ παιχνιδιού, μάχονται μεταξύ τους σε διάφορους χάρτες και με διάφορες παραλλαγές των κανό‐
νων με σκοπό την κατάκτηση της αντίπαλης βάσης (καταστροφή του nexus).
Sims: Tο Sims ξεφεύγει πλήρως από τα περισσότερα ηλεκτρονικά παιχνίδια που δίνουν στον παίκτη έναν σκοπό ή
μια διεργασία να ολοκληρώσει. Αντίθετα, το παιχνίδι εστιάζει στις «ζωές» εικονικών ανθρώπων, των αποκαλούμενων
Sims, δίνοντας στον παίκτη τον έλεγχο του κόσμου τους. Το παιχνίδι θεωρητικά δεν τελειώνει ποτέ, αφού οι Sims κάνουν
παιδιά, μεγαλώνουν και ανανεώνονται οι χαρακτήρες που ελέγχονται και έτσι ένα παιχνίδι διαρκεί για πάντα.
Παναγιώτης Παπανικολάου, Ευγενία Πάγια, Εύα Κριτσωτάκη,
Βαγγέλης Παρασκευάς, Μιχάλης Τσιβάνης, Σοφία Φραγκιόγλου

6. Τα παιχνίδια του χθες
Σελίδα 6
Παιχνίδια της αλάνας την επο‐
χή του χωματόδρομου! Μας είπαν
πως τα παιδιά της γειτονιάς ξεπηδού‐
σαν από τα χαμηλά σπίτια με τις αυ‐
λές, τα γιασεμιά, τ’ αγιοκλήματα και
το ασβέστη, όλα μαζί για παιχνίδι. Η
αλάνα ήταν η πιάτσα των πιτσιρικά‐
δων. Μια μεγάλη χωμάτινη έκταση,
ποτισμένη από μπουγαδόνερα, δεχό‐
ταν καθημερινά τη μαριδοπαρέα για
ατελείωτο παιχνίδι με μηδέν οικονο‐
μικό κόστος.
Όλα τα παιχνίδια του δρόμου
ήταν ομαδικά. Συμμετείχαν όλα τα
παιδιά της μικρής ή μεγάλης γειτο‐
νιάς. Οι παίκτες των αντίπαλων ομά‐
δων ήταν φίλοι μεταξύ τους, καθώς
εναλλάσσονταν τα σχήματα των με‐
λών. Καμία έχθρα, καμία κακία! Ο
ανταγωνισμός ήταν πρόσκαιρος. Το
γέλιο της καζούρας για τους χαμέ‐
νους και τους νικητές αθώο! Μέσα
από τα ατυχήματα, τις ζαβολιές, ακό‐
μα και τους καυγάδες και τον πετρο‐
πόλεμο μάθαιναν τη συναναστροφή
και τον τρόπο επιβίωσης για τη μετέ‐
πειτα ζωή τους. Με μια φέτα στο χέρι
πασαλειμμένη με πελτέ ή ελαφρά
μουσκεμένη και πασπαλισμένη με
ζάχαρη συνέχιζαν το παιχνίδι μέχρι
πολλές φορές να εξαντληθούν και να
γυρίσουν σπίτι με λασπωμένα ρούχα
και ματωμένα γόνατα.
Τα παιχνίδια του δρόμου
έδιναν την ευκαιρία στα παιδιά να
γνωρίσουν καλύτερα τη φύση. Οι
ευκάλυπτοι και οι ακακίες στα πεζο‐
δρόμια ήταν το κέντρο βάρους για
κάποια παιχνίδια (π.χ. κρυφτό, αμπά‐
ριζα). Οι εκτάσεις με αγριολούλουδα
ανάμεσα στις μονοκατοικίες ήταν
υπέροχες κρυψώνες. Με ήλιο και
βροχή, με κρύο και με ζέστη μάθαι‐
ναν ν’ αντιμετωπίζουν, διασκεδάζο‐
ντας, τα στοιχεία της φύσης.
Τελικά, το κύριο γνώρισμα
εκείνης της ψυχαγωγίας, κατά τη γνώ‐
μη μας, ήταν η ομαδικότητα, που
έδινε το στίγμα της συλλογικότητας
και της αλληλεγγύης. Προσωπικές
σχέσεις στενές, αδέρφια της γειτο‐
νιάς. Φιλίες που μέσα από το παιχνίδι
κρατούσαν για μια ζωή!
Νίκος Χρονόπουλος
Κώστας Παναγόπουλος
Αμπάριζα
Σ' αυτό το παιχνίδι, τα παιδιά
χωρίζονται σε δύο ομάδες. Κάθε ομά‐
δα έχει ένα σημείο εκκίνησης, συνή‐
θως κολόνα ή δέντρο. Στην αρχή ένα
παιδί από τη μια ομάδα, "παίρνει
αμπάριζα και βγαίνει" για να προκα‐
λέσει τους παίχτες της άλλης ομάδας
να τον κυνηγήσουν. Τότε, κάποιος απ'
την αντίπαλη ομάδα "παίρνει αμπάρι‐
ζα και βγαίνει" αρχίζοντας να τον κυ‐
νηγάει. ' Έτσι, βγαίνουν και τ'
άλλα παιδιά. Κάθε παιδί έχει το δικαί‐
ωμα να κυνηγήσει τα παιδιά που
έχουν βγει πριν απ' αυτόν, αλλά όχι
τα παιδιά που έχουν βγει μετά. Επί‐
σης, κάθε παίχτης μπορεί να γυρίσει
στην κολόνα του και να βγει όσες φο‐
ρές θέλει. 'Οταν κάποιο παιδί πιάσει
έναν παίχτη της αντίπαλης ομάδας,
τον πάει στη φυλακή, που είναι συνή‐
θως κοντά στην κολόνα του. Οι παί‐
χτες της ομάδας του παιδιού που εί‐
ναι φυλακισμένο, πρέπει να το ακου‐
μπήσουν για να ελευθερωθεί. Σκοπός
του παιχνιδιού είναι ν' ακουμπήσει
ένας παίχτης την κολόνα της αντίπα‐
λης ομάδας.
Στεφάνι και Αγκλιδέρα ‐ Κύλα
Παιχνίδι με 2 παίκτες και άνω.
Ο κάθε παίκτης είχε ένα στεφάνι με‐
ταλλικό (στεφάνι βαρελιού ή κάτι
παρόμοιο) και ένα ραβδί . Το ένα
άκρο του ραβδιού ήταν κατάλληλα
διαμορφωμένο ώστε να μπορεί να
στηρίζεται εκεί το στεφάνι. Στόχος
των παικτών ήταν να μεταφέρουν το
στεφάνι κυλώντας το με τη βοήθεια
του ραβδιού. Πιο δύσκολος γινόταν ο
χειρισμός όταν ο δρόμος ήταν ανώ‐
μαλος.
Το τσιλίκι
Το τσιλίκι παίζεται με δύο ή
περισσότερα παιδιά. Για να παιχτεί
το παιχνίδι χρειάζονται δύο ξύλινες
βέργες, μια μακριά 60‐70 εκ. περίπου
(τσιλίκα) και μια μικρή 10‐20 εκ. πε‐
ρίπου (τσιλίκι), που είναι ξυσμένο,
όπως το μολύβι μας στις δύο άκρες
του. Τα παιδιά βάζουν σημάδι ρίχνο‐
ντας πέτρες και όποιος το πλησιάσει
περισσότερο αρχίζει πρώτος. Αυτός,
λοιπόν, βάζει πάνω από μια μικρή
σκαμμένη εσοχή στο έδαφος το τσιλί‐
κι, παράλληλα προς το έδαφος, κι
έχοντας τα άλλα παιδιά απέναντί
του, ρίχνει με την τσιλίκα το τσιλίκι,
όσο πιο μακριά μπορεί, προσέχοντας,
όμως, να μην το πιάσουν τα άλλα
παιδιά. Αν δε χτυπήσουν την τσιλίκα,
τότε ο κύριος παίχτης βάζοντας το
τσιλίκι σε ένα σημείο κοντά στην εσο‐
χή, χτυπάει το τσιλίκι με την τσιλίκα
του σε μία άκρη του και αυτό αναση‐
κώνεται ψηλά. Κατόπιν ο παίχτης, αν
το χτυπήσει μία φορά δυνατά, τότε
μετράει την απόσταση από το μέρος
που το 'ριξε μέχρι το σημείο που
έπεσε με την τσιλίκα του και όποιο
νούμερο βρει, αυτό είναι οι πόντοι
που κέρδισε.
Εφτάπετρο
Μία μπάλα, μια στοίβα από
εφτά πέτρες τοποθετημένες η μία
πάνω στην άλλη και δυο ομάδες παι‐
χτών (3‐6 άτομα ανά ομάδα). Η μια
ομάδα έριχνε την μπάλα προς την
πλευρά που ήταν στημένες οι εφτά
πέτρες με σκοπό να τις ρίξει. Αν τις
έριχνε, προσπαθούσε να τις ξαναστή‐
σει, χωρίς οι παίκτες της άλλης ομά‐
δας να μπορέσουν να τους κάψουν
(δηλ. να τους πετύχουν με την μπά‐
λα). Αν το κατάφερναν, έπαιρναν ένα
πόντο και ξανάπαιζαν. Αν όχι, οι ομά‐
δες άλλαζαν ρόλους.
Σαραρίμ
Είναι ένα ομαδικό παιχνίδι,
αποτελούμενο από δύο ομάδες με
ίσο αριθμό μελών. Η κάθε ομάδα
έχει έναν αρχηγό, ο οποίος σε συνερ‐
γασία με τους συμπαίκτες του βρί‐
σκει ένα ψευδώνυμο για τον καθένα,

7. Σελίδα 7
το οποίο συνήθως είναι κωμικό και
αρκετές φορές σχετίζεται με νεράι‐
δες, ξωτικά ή ζώα (π.χ. η ξυπόλητη
νεράιδα, το ποντικοφαγωμένο παντε‐
λόνι κ.ά.). Οι παίκτες της κάθε ομά‐
δας στέκονται στη γραμμή, αντικρι‐
στά, με απόσταση μεταξύ τους. Αν η
απάντησή του είναι σωστή η ομάδα
του κερδίζει έναν πόντο και ο αρχη‐
γός της κάνει την ίδια διαδικασία
στην αντίπαλη ομάδα, ενώ αν είναι
λανθασμένη, το παιχνίδι συνεχίζεται
έως ότου δοθεί σωστή απάντηση.
κτης προσπαθεί να τη μετακινήσει με
το πόδι στο επόμενο ημικύκλιο, χωρίς
αυτή ή ο ίδιος να ακουμπήσουν στις
γραμμές που ορίζουν το σχήμα. Όταν
ο παίκτης φτάσει στο τέλος του σχή‐
ματος, πρέπει να ξαναγυρίσει στην
αφετηρία με τον ίδιο τρόπο και να
βγάλει τη αμάδα από το πρώτο ημικύ‐
κλιο απ’ όπου είχε ξεκινήσει.
Αλάτι χονδρό ‐ Αλάτι ψιλό
Το παιχνίδι αυτό παίζεται από
πολλά παιδιά που συγκεντρώνονται
και βγάζουν με κλήρο τη "μάνα".
Ύστερα κάνουν όλα μαζί ένα κύκλο
και κάθονται κάτω σταυροπόδι με τα
χέρια πίσω και με τις παλάμες ανοι‐
χτές. Η μάνα στέκεται έξω από τον
κύκλο και βαστάει ένα μαντήλι. Κάνει
μια βόλτα γύρω από τον κύκλο τρα‐
γουδώντας: “Αλάτι ψιλό, αλάτι χον‐
δρό, έχασα τη μάνα μου και πάω να
τη βρω, παπούτσια δεν μου πήρε να
πάω στο χορό”. Την ώρα που τραγου‐
δάει γύρω από τον κύκλο, πετάει το
μαντήλι πίσω από ένα παιδί και συνε‐
χίζει μέχρι να καταλάβουν ότι δεν
κρατάει πια το μαντήλι. Το παιδί που
πήρε το μαντήλι σηκώνεται και αρχί‐
ζει να κυνηγάει τη μάνα. Όταν την
πιάσει η μάνα κάθεται στη θέση του
μαζί με τα άλλα παιδιά. Το παιδί που
πήρε το μαντήλι γίνεται μάνα και αρ‐
χίζει να τα κυνηγάει. Το παιχνίδι συνε‐
χίζεται έτσι μέχρι να το βαρεθούν.
που θα χάσει την ισορροπία του.
Πεντόβολα
Μαζεύουμε πέντε πέτρες
(κατά προτίμηση στρογγυλές, λείες
και άσπρες ) και ξεκινάμε το παιχνίδι:
παίρνουμε μία από τις πέντε και την
πετάμε στον αέρα προσπαθώντας με
γρήγορη κίνηση να πιάσουμε άλλη
μία (όσο η άλλη είναι στον αέρα) από
κάτω και να μείνουμε με δύο πέτρες
στο ένα χέρι στο πρώτο στάδιο. Αν
καταφέρουμε αυτό, συνεχίζουμε
πετώντας μία πέτρα στον αέρα προ‐
σπαθώντας να πιάσουμε άλλες δύο
από κάτω και εν τέλει να έχουμε
τρεις στο χέρι. Αν καταφέρουμε και
αυτό, επαναλαμβάνουμε την ίδια
κίνηση προσπαθώντας να πιάσουμε
τρεις και στη συνέχεια και τις τέσσε‐
ρις πέτρες μαζί με αυτή που πετάμε
στον αέρα. Αν δεν καταφέρουμε να
το κάνουμε αυτό, συνεχίζει ο επόμε‐
νος παίχτης. Στο επόμενο στάδιο του
παιχνιδιού εργαζόμαστε ως εξής:
σχηματίζουμε μία γέφυρα με το αρι‐
στερό μας χέρι ώστε ο αντίχειρας να
βρίσκεται απέναντι των άλλων δα‐
κτύλων και συνεχίζουμε να πετάμε
μία πέτρα στον αέρα προσπαθώντας
(με το δεξί πάντα) να περάσουμε
κάτω από τη γέφυρα μία πέτρα από
τις υπόλοιπες. Αυτό συνεχίζεται μέ‐
χρι να περάσουμε και τις τέσσερις
πέτρες κάτω από τη γέφυρα και να
μείνουμε με τη μια (αυτή που πετά‐
με στον αέρα) στο χέρι. Νικητής είναι
αυτός που θα τελειώσει τα παραπά‐
νω πρώτος!
Γιώργος Τσάκωνας
Δημήτρης Παπαδόπουλος
Βαγγέλης Τσιρώνης
Νίκος Σταύρου
Βασίλης Αναγνώστου
Γιάννης Τσούλφας
Η ουρά του Γαϊδάρου
Παίζουν παιδιά από 6 χρονών
και πάνω. Χρειάζονται τουλάχιστον 2
παίκτες, ένα χαρτί, ένα μαντήλι και
ένα μολύβι. Σχεδιάζει κάποιος πρώτα
σ’ ένα χαρτί ένα γάϊδαρο χωρίς ουρά.
΄Ενα παιδί κλείνει τα μάτια του με
ένα μαντήλι. Παίρνει το μολύβι και
προσπαθεί να φτιάξει την ουρά. Α‐
νοίγει τα μάτια και βλέπει πού
έφτιαξε την ουρά. Μετά ένα άλλο
παιδί αρχίζει την ίδια διαδικασία. Το
παιχνίδι τελειώνει όταν προσπαθή‐
σουν όλα τα παιδιά και νικητής είναι
αυτός που έχει φτιάξει την ουρά στο
κοντινότερο σημείο.
Κουτσό Καλόγερος – Βασιλέας
Τα παιδιά χαράζουν στο
έδαφος το παρακάτω σχήμα. Παίζουν
ένας ‐ ένας με τη σειρά, εφόσον ο
προηγούμενος χάσει. Τοποθετούν
στο πρώτο ημικύκλιο μία πέτρα, που
συνήθως είναι πεπιεσμένη, την
«αμάδα». Κάνοντας κουτσό, ο παί‐
Βαρελάκια
Το παιχνίδι είναι απλό. Χρειάζεται
όμως το πολύ πέντε παίχτες. Οι τέσ‐
σερις παίχτες σκύβουν στη σειρά αλ‐
λά ο ένας αραιά από τον άλλον. Ο
πέμπτος πηδάει από πάνω τους βάζο‐
ντας τα χέρια του στην πλάτη του
μπροστινού του, μετά ανοίγει τα πό‐
δια του και περνάει από πάνω. Όταν
πηδήξει πάνω από όλους, τον έναν
μετά τον άλλον, ο τελευταίος πηδάει
πάνω απ' τους άλλους. Χάνει αυτός

8. Η Ελλάδα στο Μουντιάλ της Βραζιλίας
Σελίδα 8
Η Εθνική ομάδα της Ελλάδας
για μία ακόμη φορά κατάφερε να
προκριθεί και να πάει στη μεγαλύτε‐
ρη διοργάνωση του ποδοσφαίρου,
αυτή του Παγκοσμίου Κυπέλλου, το
οποίο θα πραγματοποιηθεί στη Βρα‐
ζιλία. Πρόκειται για μια διοργάνωση
στην οποία συμμετέχουν πολλές ευ‐
ρωπαϊκές ομάδες από διάφορες χώ‐
ρες του πλανήτη. Έτσι, μόνο η συμμε‐
τοχή σε τέτοιο παγκόσμιο επίπεδο
φτάνει. Η Εθνική Ελλάδας για τρίτη
φορά θα συμμετάσχει στο παγκόσμιο
κύπελλο καθώς είχε ξανά πάρει μέ‐
ρος το 1994 στην Η.Π.Α και το 2010
στη Νότια Αφρική. Παράλληλα, αυτή
ήταν η πέμπτη πρόκριση σε τελική
φάση μεγάλης διοργάνωσης την τε‐
λευταία δεκαετία.
Κάτω από περίοδο κρίσης λοι‐
πόν, η Εθνική μας δείχνει την ψυχή
της και το σθένος της με παίχτες και
φιλάθλους οι οποίοι πάλεψαν γι’
αυτό το αποτέλεσμα και κατάφεραν
να πάνε σ’ αυτήν την παγκόσμια δι‐
οργάνωση έχοντας δώσει την καρδιά
τους για να πετύχουν το στόχο τους,
τον οποίο και κατάφεραν με πολύ
κόπο και αφοσίωση. Γνωρίζοντας τη
δύσκολη κατάσταση της χώρας οι
Έλληνες ποδοσφαιριστές θα μας κά‐
νουν περήφανους και θα αντιπροσω‐
πεύσουν την Ελλάδα όσο το δυνατόν
καλύτερα. Είναι εκείνοι που θα δώ‐
σουν την ψυχή τους για ένα καλύτε‐
ρο αποτέλεσμα και θα τα καταφέ‐
ρουν. Αυτοί οι Έλληνες θα δείξουν ότι
ακόμα και σε αυτή τη δύσκολη κατά‐
σταση η Ελλάδα κρατιέται στα πόδια
της και μάχεται ακόμα και στον αθλη‐
τισμό!
Δηλώσεις Ποδοσφαιριστών:
ΦΕΡΝΑΝΤΟ ΣΑΝΤΟΣ: Είμαι
ευχαριστημένος από την κλήρωση
καθώς, υπήρχαν και δυσκολότεροι
όμιλοι. Αναλυτικότερα, ο ομοσπονδι‐
ακός τεχνικός είπε ότι υπάρχουν δυ‐
σκολότερες ομάδες από αυτές που
πέσαμε. Κάθε ποδοσφαιρική σχολή
έχει διαφορές. Λένε ότι εμείς παίζου‐
με αμυντικά, αλλά αυτό θα φανεί
στην πράξη.
ΣΩΤΗΡΗΣ ΝΙΝΗΣ: Νομίζω ότι
τύχαμε σε ένα αρκετά δύσκολο
όμιλο. Όλα είναι μέσα στο παιχνίδι.
Μπάλα είναι. Θα κοιτάξουμε να προ‐
κριθούμε. Επιτυχία είναι και μόνο
που βρισκόμαστε στο Μουντιάλ. Ό,τι
καλό έρθει καλοδεχούμενο. Το κίνη‐
τρο ήταν να βρεθούμε εκεί. Τώρα
είναι άλλο το κίνητρο. Δεν νομίζω ότι
υπάρχει ξεκάθαρο φαβορί. Ο όμιλος
είναι ανοιχτός και δυνατός.
ΚΛΑΟΥΣ ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΗΣ: Είναι
μια πολύ καλή κλήρωση για τη χώρα
μας. Εγώ ονειρεύομαι την κλήση στη
Εθνική για να πάω στη Βραζιλία. Υ‐
πάρχουν ομάδες που δεν ξέρεις πολ‐
λά και δεν γνωρίζεις τον τρόπο παιχνι‐
διού τους. Και οι τρεις πάντως είναι
δυνατές ομάδες. Εμείς πρέπει να εί‐
μαστε καλοί και να πάρουμε όσους
βαθμούς μπορούμε. Έχουμε ένα πολύ
καλό σύνολο και θα προσπαθήσουμε.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΣΑΛΠΙΓΓΙΔΗΣ: Η
Κολομβία, η Ακτή Ελεφαντοστού και η
Ιαπωνία είναι δυνατές ομάδες, ωστό‐
σο η Ελλάδα θα πάει προετοιμασμένη
στη Βραζιλία. Θεωρώ ότι είναι μια
δύσκολη κλήρωση αλλά δεν χάνουμε
την αισιοδοξία μας. Θα πάμε στην
Βραζιλία προετοιμασμένοι και θα
προσπαθήσουμε να το απολαύσου‐
με. Είναι πολύ δυνατές και οι τρεις
ομάδες. Δεν τις γνωρίζω και δεν ξέ‐
ρουμε πώς θα είναι σε 4 μήνες.
Παραδοσιακά πάντως, είναι
από τις ισχυρές ομάδες του ποδο‐
σφαίρου. Δεν θα είμαστε απροετοί‐
μαστοι. Το ζήσαμε και πριν τέσσερα
χρόνια κάποια παιδιά. Έχουμε μια
εμπειρία και δεν πάμε με στόχο τη
νίκη ως αυτοσκοπό. Θέλουμε να απο‐
λαύσουμε το τουρνουά, να κάνουμε
τρία καλά παιχνίδια και αν περάσου‐
με θα είναι ευτυχία. Να μην δημιουρ‐
γήσουμε προσδοκίες στον κόσμο. Δεν
είναι αυτοσκοπός μας να περάσουμε.
Και εμείς το θέλουμε, είναι δύσκολο
αλλά όχι και ακατόρθωτο.
Γιώργος Ευγενιώτης
“Είδα στα μάτια τους ότι θα τους νικούσαμε.”
Ν. Γκάλης (Μπασκετμπολίστας)
“Ένα ταξίδι χιλίων χιλιομέτρων αρχίζει με ένα βήμα.”
Λάο Τσε (Κινέζος φιλόσοφος)
“Θεέ μου προφύλαξέ με από τους φίλους μου. Τους εχθρούς
μου τους αναλαμβάνω εγώ!”
Αντίγονος Β΄ Γονατάς (Μακεδόνας βασιλιάς)

9. Ταξιδεύοντας με τις λέξεις
“Ο ιδιωτεύων ιδιώτης”
Σελίδα 9
Χαρακτηριστική είναι η έκ‐
φραση πως διανύουμε την εποχή
«της κοινωνίας του καναπέ». Η ιδιο‐
τυπία της έγκειται στο γεγονός ότι η
πλειοψηφία των πολιτών δεν ενημε‐
ρώνεται επί της ουσίας για τα τεκται‐
νόμενα, δεν ενδιαφέρεται και δε
δραστηριοποιείται στο δημόσιο βίο.
Σε μια εποχή θεοποίησης της
υλοκρατίας και απενεχοποίησης του
άκρατου ατομικισμού, ο πολίτης αι‐
5) Ρήτωρ, κατά τον Υπερείδη,
6) Στρατηγός, κατά τον Ξενοφώντα.
Ιδιώτης, επίσης, ήταν κι εκεί‐
νος που δεν είχε ως επάγγελμα κάποι‐
α επιστήμη ή τέχνη, όπως γιατρός,
ποιητής, εξασκημένος στρατιώτης,
τακτικός αθλητής, επιτήδειος εργάτης
(δημιουργός). Ο ιδιωτικός άχλος λει‐
τουργούσε κατ’ αντίθεση προς τους
τεχνίτες, σύμφωνα με τον Πλούταρχο.
Ο Θουκυδίδης στον Επιτάφιο επιση‐
μαίνει την υποχρεωτική συμμετοχή
του πολίτη στα κοινά. «Μόνοι γάρ τον
τε μηδέν των δε (πολιτικών) μετέχο‐
ντα, ούκ απράγμονα, αλλ’ αχρείον
νομίζομεν». Η πρόκριση δηλαδή της
ατομικής «ησυχίας» αντί των κοινών
ανησυχιών ήταν αδιανόητη, ανεπίτρε‐
πτη και επέσυρε το χαρακτηρισμό του
άχρηστου. Ο δε Πλούταρχος αναφέ‐
ρει ότι ο Σόλων είχε εκδώσει νόμο
που έλεγε: «Άτιμον είναι τον εν στά‐
σει μηδετέρας μερίδας γενόμενον».
Δηλαδή έχανε τα πολιτικά του δικαιώ‐
ματα όποιος έμενε ουδέτερος σε πε‐
ρίπτωση που θα ξεσπούσε εμφύλια
διαμάχη στην πόλη. Στόχος του νομο‐
θέτη ήταν κανένας πολίτης να μην
έμενε αδιάφορος και ασυγκίνητος για
τα δημόσια πράγματα, κοιτάζοντας
μόνο πώς να εξασφαλίσει τα δικά του
συμφέροντα, ούτε να καυχιόταν πως
δεν πονούσε κι αυτός και δεν έπασχε
με τα δεινά της πατρίδας του.
Ιδιώτης ήταν κι ο αγύμναστος,
ο άπειρος, ο αδέξιος, ο αδαής, ο αδί‐
δακτος, ο αμαθής, ο άξεστος, ερχόμε‐
νος έτσι ο όρος σε αντίθεση με το
πεπαιδευμένος «Ιδιωτικός το σώμα
έχειν» = «Άμελείν των σωματικών
ασκήσεων», σύμφωνα με τον Ξενο‐
φώντα στα Απομνημονεύματα. Εξάλ‐
λου η λέξη ιδιώτις‐ιδος, το θηλυκό
του ιδιώτης σήμαινε τη χυδαία, την
ανάξια λόγου.
Κατά την ελληνιστική περίοδο,
η ιδιωτεία, εκτός από τον ιδιωτικό βίο
και τη μη κατοχή δημόσιου αξιώματος
σήμαινε, επίσης και την έλλειψη αγω‐
γής, ανατροφής, παιδείας. Μ’ αυτή
την έννοια άρχισε να χρησιμοποιείται
κατά τα μεσαιωνικά χρόνια ως μειωτι‐
κή προσφώνηση, ή βρισιά. Με την
ίδια σημασία, προφανώς, δηλαδή του
ανόητου, του μωρού χρησιμοποιήθη‐
κε ως σύγχρονος όρος από διάφορες
γλώσσες.
Idiocy = ιδιωτεία, ηλιθιότητα, κρετινι‐
σμός.
Idiot = ηλίθιος, βλάκας, ανόητος.
Στην Κλινική Ψυχολογία, μάλιστα, ο
όρος χρησιμοποιείται για να χαρα‐
κτηρίσει αυτόν που πάσχει από ιδιω‐
τεία, δηλαδή βαριάς μορφής νοητική
υστέρηση.
Οι όροι πολίτης και ιδιώτης
προέρχονται αποδεδειγμένα από τον
πυρήνα της αρχαιοελληνικής σκέψης,
απαράλλακτες μεν γραμματικά‐
εξωτερικά, μεταλλαγμένες όμως ση‐
μασιολογικά.
Αν αναμοχλεύσουμε και τη
λέξη πολίτης, θα διαπιστώσουμε ότι
είναι προέκταση του όρου πόλις, η
οποία από οργανωτικής – διοικητικής
άποψης ταυτιζόταν με τη συμμετοχή
των πολιτών στη διαχείριση των κοι‐
νών και τη λήψη των αποφάσεων. Γι’
αυτό το λόγο υπήρχε άλλος όρος, το
άστυ, προκειμένου να καθορίσει το
γεωγραφικό συστατικό στοιχείο της
πόλης‐κράτους. Η πολιτική οργάνωση
εξέφραζε το πολίτευμα της πόλης και
ο πολίτης ήταν αναπόδραστα, ο ενερ‐
γός διαχειριστής της.
Αν επιχειρούσαμε μια νοητή
εικονογράφηση της Αρχαίας Αθήνας,
θα βλέπαμε στο χαμηλότερο επίπεδο
την αγορά, λίγο πιο πάνω την Ηλιαία
και την Εκκλησία του Δήμου, ενώ σε
εξέχουσα θέση να δεσπόζει ο Παρθε‐
νώνας. Το οικονομικό, πολιτικό και
πολιτιστικό στοιχείο της συγκεκριμέ‐
νης κοινωνικής δομής αντανακλούσε
και τη θέση του πολίτη, ο οποίος λει‐
τουργούσε ως «εραστής πόλεως»
σθάνεται ασφάλεια στα πλαίσια του
ατομικού του χώρου. Η έλλειψη εμπι‐
στοσύνης στις ατελέσφορες πολιτικές
πρακτικές, η απογοήτευση από ένα
καταρρέον οικονομικό σύστημα, η
αγοραφοβία έναντι των κοινωνικών
σχέσεων επικοινωνίας και ένας υπο‐
λανθάνων πολιτισμός μοντέρνας μα‐
ζικής κουλτούρας συνθέτουν σκηνο‐
γραφικά το τοπίο του «καναπέ», στον
οποίο επαναπαύεται μακάρια ο σύγ‐
χρονος ιδιώτης ‐ πολίτης.
Ο όρος «ιδιώτης» σήμερα χρησι‐
μοποιείται για να δηλώσει τη διαφο‐
ροποίηση από οτιδήποτε δημόσιο,
χωρίς να προσλαμβάνει κατ’ ανάγκη
και μια ποιοτική χροιά. Ο ιδιώτης
ανήρ, όμως, στην Αρχαία Ελλάδα
εμπεριείχε και την έννοια της απαξί‐
ωσης, της ύβρεως, της υποτίμησης.
Προέρχεται από τη λέξη «ίδιος» με
πρόσθεση του παραγωγικού τέρμα‐
τος ‐ώτης.
Ήταν αυτός που ιδιώτευε, που
ζούσε κατ’ ιδίαν, ο μη αναμιγνυόμε‐
νος στα δημόσια πράγματα, ο μη
έχων πολιτικήν αρχήν. Κατ’ επέκταση
ο ιδιώτης ερχόταν σε αντίθεση με
τους όρους:
1) Βασιλεύς, σύμφωνα με τον Ηρόδο‐
το,
2) Άρχων, σύμφωνα με τους Πλάτω‐
να, Θουκυδίδη και Λυσία,
3) Δικαστής, κατά τον Αντιφώντα,
4) Πολιτευόμενος, κατά τον Δημο‐
σθένη,

10. Ξένες λέξεις με ελληνική καταγωγή
Σελίδα 10
μέσω της ενασχόλησης με την τέχνη,
τη φιλοσοφία, την εσωτερική διάθε‐
ση για κοινωνική προσφορά. Εύλογα,
πλέον, αντιλαμβανόμαστε την απαξί‐
ωση προς τον ιδιώτη, τη θεώρησή
του ως μίασμα, παρία, επικίνδυνο,
εχθρό και εν τέλει προδότη της πόλης
του.
Αν συγκρίνουμε τις διαφορετι‐
κές κοινωνικές δομές παρελθόντος
και παρόντος, θα διαπιστώσουμε
πόσο αρμόζουν ενδελεχώς στην εκά‐
στοτε περιρρέουσα ατμόσφαιρα οι
ιδιώτες του πριν και του τώρα. Μπο‐
ρούμε επομένως, να αιτιολογήσουμε
ως ένα βαθμό την αεργία του σύγ‐
χρονου Ι.Χ. πολίτη, ο οποίος θα
ήθελε τον έλεγχο της πολιτικής εξου‐
σίας, τη διαφάνεια, την αξιοκρατία.
Θα ήθελε όμως! Δε διαπραγματεύε‐
ται, δεν επιδιώκει, δε διεκδικεί, δεν
κινδυνεύει αγωνιζόμενος αλλά και δε
διώκεται. Είναι αυτός που αυτοσυγ‐
χωρείται και αυτοαμνηστεύεται μέσα
στην ψευδαίσθηση της φιλήσυχης
πορείας της ζωής του. Είναι αυτός
που θα αυτοπροδοθεί. Γιατί εί‐
ναι idiot όποιος ενδιαφέρεται μόνο
για το σπίτι του και τρέχει αλλόφρων
να σωθεί, όταν αυτό πάρει φωτιά,
ενώ οι φλόγες των διπλανών σπιτιών
ερμηνεύονταν μόνο ως λάμψη. Ήταν
οι φλόγες άλλων καιόμενων ιδιωτών!
Συνειρμικά, με αντίθετη σημα‐
σιολογική φόρτιση ανάμεσα στο ση‐
μαίνον και το σημαινόμενο των λέξε‐
ων, ίσως υπάρχει κι άλλη δρομολόγη‐
ση σκέψης, καθώς σύμφωνα με τον
Ναζίμ Χικμέτ…
“Κι αν δεν καώ εγώ
κι αν δεν καείς εσύ
πώς θα γενούνε τα σκοτάδια
ΛΑΜΨΗ!”
Μαρία Μπασιαρούδη
Π.Ε. 13, Π.Ε. 02
Καρτούν
Αντιδάνεια
Αφετηρία της λέξης είναι ο
αρχαίος χάρτης (=φύλλο χαρτιού,
πάπυρος) ο οποίος ταξίδεψε στη Δύ‐
ση μέσω του λατινικού τύπου charta.
Στη ιταλική γλώσσα έγινε carta, σχη‐
μάτισε το μεγεθυντικό cartone (= χαρ‐
τόνι) και μεταφέρθηκε στην αγγλική
ως cartoon,από όπου ήρθε στην Ελλά‐
δα για να δηλώσει κινούμενα σχέδια.
Μπουτίκ
Η λέξη από τα γαλλικά
(bouƟque) μεταφέρθηκε στα ελληνικά
ως μπουτίκ, προερχόμενη από την
ελληνική λέξη αποθήκη με πιθανή
ενδιάμεση την προβηγκιανή‐
πορτογαλική boƟca. Στα λατινικά apo‐theca
ονομαζόταν η αποθήκη για τρό‐
φιμα, το κελάρι.
Μπράβος
Ο μπράβος αποδίδει την ιταλι‐
κή λέξη bravo (=μισθοφόρος, σωματο‐
φύλακας, από αρχική σημασία θαρ‐
ραλέος, γενναίος), που κατάγεται από
το λατινικό barbarous, πιθανόν μέσω
του προβηγκιανού brau. Απώτατος
πρόγονος είναι η αρχαιοελληνική λέ‐
ξη βάρβαρος.
Πάστα
Παστός στην αρχαία ελληνική
ήταν ο αλατισμένος και πάστη ήταν
ένα είδος ζωμού ανακατεμένο με α‐
λεύρι, ενώ παστά ήταν ένα είδος κρέ‐
μας, ένα μείγμα που παρασκευαζόταν
από τυρί και πλιγούρι. Έτσι, μετασχη‐
ματίστηκε το λατινικό pasta όπως και
στα ιταλικά ενώ επέστρεψε στα ελλη‐
νικά ως πάστα, με την έννοια του
ζυμαρικού και του γλυκίσματος.
Μπαλαντέρ
Παρόμοια με τη λέξη μπαλά‐
ντα, ο μπαλαντέρ, προερχόμενος από
τη γαλλική λέξη baladeur
(=περιφερόμενος), έχει απώτερη αρ‐
χαιοελληνική προέλευση από το ρή‐
μα βάλλω.
Μπαλέτο
Μακρινός απόγονος της λέξης
είναι το ρήμα βάλλω, από το οποίο
σχηματίστηκε το βαλλίζω, με την
έννοια “ρίχνω τα πόδια εδώ και εκεί,
χοροπηδάω, χορεύω”. Επόμενος
σταθμός του ταξιδιού είναι το λατινι‐
κό ballare (=χορεύω). Ωστόσο, προέρ‐
χεται από το ιταλικό balleƩo, υποκο‐
ριστικό της λέξης ballo (=χορός).
Πέναλτι
Η αγγλική λέξη penalty
(=ποινή, τιμωρία) ανάγεται στη λατι‐
νική λέξη poena, που αποτελεί μετα‐
γραφή της αρχαίας ελληνικής λέξης
ποινή. Σύμφωνα, όμως, με άλλη εκ‐
δοχή, το πέναλτι σχηματίστηκε με
βάση το λατινικό επίθετο poenalis
(<poena <ποινή) με την προσθήκη
του επιθέματος –ty
Πλαζ
Η γαλλική plage προέρχεται
από την ιταλική piaggia, που αποτε‐
λεί εξέλιξη της λατινικής plagia

11. Σελίδα 11
(=επικλινές έδαφος). Η τελευταία
αναφέρεται στην αρχαιοελληνική
πλαγία, θηλυκό του επιθέτου πλάγι‐
ος.
Σέντρα
Αγγλική λέξη με ελληνική αφε‐
τηρία: centre <λατινικό centrum <
αρχαιοελληνικό κέντρον. Η σέντρα
δηλώνει το κέντρο του ποδοσφαιρι‐
κού γηπέδου και είδος μπαλιάς προς
το κέντρο της άμυνας του αντιπάλου.
Παρόμοια έχει σχηματιστεί και η λέξη
σέντερ.
Σκετς
Η λέξη ανάγεται μέσω της
αγγλικής sketch στην ιταλική schizzo,
από το λατινικό schedium, που παρα‐
πέμπει στο ελληνιστικό σχέδιον.
Τουρισμός
Η γαλλική λέξη tourisme, από
την οποία κατάγεται ο τουρισμός,
ανάγεται στην λέξη tour, με τη σημα‐
σία εκδρομή, ταξίδι. Η λέξη tour, με
τη βασική σημασία κύκλος, κυκλική
κίνηση, προέρχεται από τη λατινική
tornus, η οποία αποδίδει με τη σειρά
της την αρχαιοελληνική λέξη τόρνος,
εργαλείο των ξυλουργών με το οποίο
σχημάτιζαν κύκλο.
Αμπούλα
Στα αρχαία ελληνικά συναντά‐
με τη λέξη ως αμφορέας, στη συνέ‐
χεια ταξίδεψε στα λατινικά με τον
τύπο της αιτιατικής αμφορέα) και
έγινε amp(h)ora και ως υποκοριστικό
ampulla. Τον 19ο αιώνα μετασχηματί‐
στηκε σε ampoule αποκτώντας τη
σημερινή σημασία.
Γκάζι
Η λέξη γκάζι προέρχεται από
το αρχαιοελληνικό χάος, στα λατινικά
chaos ενώ αργότερα ο Ολλανδός Van
Helmont δημιούργησε τη λέξη gaz
βασιζόμενος στη λατινική.
Καναπές
Προέρχεται από την αρχαιοελ‐
ληνική λέξη κωνώπιον (υποκοριστικό
του κώνωψ = κουνούπι) η σημερινή
κουνουπιέρα. Στα γαλλικά δημιουρ‐
γήθηκε, στο τέλος του 12ου αιώνα, η
λέξη canapé ενώ ο παλιότερος τύπος
ήταν conope. Από εκεί πήγε στα λατι‐
νικά ως conopeum και στη συνέχεια
στα γαλλικά που σημαίνει κάθισμα
για δύο ή περισσότερα άτομα χωρίς
κουνουπιέρα.
Κορδόνι
Στα ελληνικά ήρθε από τη λέξη
χορδή, πέρασε στα λατινικά ως chor‐da
και αργότερα από αυτήν σχηματί‐
στηκε και το βενετικό cordon.
Κρέμα
Μακρινός πρόγονός της είναι η
ελληνική λέξη χρίσμα. Στα λατινικά
παρουσιάστηκε ως chrisma και από
τη γαλλική crème μεταφέρθηκε στην
ιταλική crema.
Μαϊντανός
Η λέξη αυτή είναι δάνειο από
τα τουρκικά, maydanoz και από αυτό
σχηματίστηκε το μεσαιωνικό μακεδο‐
νήσιον προερχόμενο από το λατινικό
macedonensis.
Μπαλαρίνα
Προέρχεται από το ρήμα βάλ‐
λω, από το οποίο σχηματίστηκε το
βαλλίζω και στα λατινικά ballare
(=χορεύω). Η μπαλαρίνα ήρθε από
την ιταλική λέξη ballerina (= χορεύτρι‐
α).
Πιάτσα
Στα ελληνικά ήρθε από τη λέξη
πλατεία, πέρασε στα λατινικά ως plat‐en
και στη συνέχεια στα ιταλικά piaz‐za
και τέλος επέστρεψε στα ελληνικά.
Σενάριο
Από την ελληνική λέξη σκηνή
μεταφέρθηκε στη ιταλική scenario
ενώ στη συνέχεια πέρασε στα λατινι‐
κά ως scena.
Τσάρτερ
Από την αγγλική λέξη charter
προέρχεται η γαλλική charter μέσω
της λατινικής chartula που ανάγεται
στην αρχαιοελληνική λέξη χάρτης.
Γάμπα
Η ιταλική gamba, που κατάγε‐
ται από τη λατινική camba ή gamba,
συνδέεται με τη δωρική λέξη καμπά,
την καμπή στην αττική διάλεκτο (από
το ρήμα κάμ‐πτω=λυγίζω). Η αρχαία
ελληνική καμπή χρησιμοποιήθηκε
αρχικά στα λατινικά για να δηλώσει
το πόδι αλόγου.
Αλίκη Κρεββατά
Αποφθέγματα
Πρώτα σε αγνοούν , μετά σε κοροϊ‐
δεύουν, μετά σε πολεμούν, μετά σε
νικούν.
Μ. Γκάντι (Ινδός ηγέτης)
Από το σοβαρό στο γελοίο, η απόστα‐
ση είναι μικρή. Από το γελοίο όμως,
στο σοβαρό η απόσταση είναι τερά‐
στια.
Σαίξπηρ Ουίλιαμ
(Άγγλος συγγραφέας)
Κερδίζεις τα προς το ζην από αυτά
που παίρνεις . Κερδίζεις τη ζωή από
αυτά που δίνεις
Ουίστον Τσώρτσιλ
(Βρετανός Πρωθυπουργός)
Επειδή ένας πολιτικός δεν πιστεύει
ποτέ αυτά που λέει, εκπλήσσεται
όταν οι άλλοι τον πιστεύουν.
Σαρλ Ντε Γκωλ
(Γάλλος Πρόεδρος)
Η δημοκρατία είναι το χειρότερο πο‐
λίτευμα. Με εξαίρεση όλα τα άλλα!
Ουίστον Τσώρτσιλ
(Βρετανός Πρωθυπουργός)
Οι άνθρωποι δεν πρέπει να βλέπουν
πώς φτιάχνονται δυο πράγματα: οι
νόμοι και τα λουκάνικα
Φον Βίσμαρκ
(Γερμανός Καγκελάριος)
Μια από τις τιμωρίες που δεν κατα‐
δέχεσαι να ασχοληθείς με την πολιτι‐
κή είναι ότι καταλήγεις να σε κυβερ‐
νούν κατώτεροί σου.
Πλάτων
(Έλληνας φιλόσοφος)
Νιώθω σαν να χτυπάμε τα κεφάλια
μας στα σίδερα. Πολλά κεφάλια θα
σπάσουν, αλλά κάποια στιγμή θα
σπάσουν και τα σίδερα .
Νίκος Καζαντζάκης
(Κρητικός συγγραφέας)
Οι κρίσεις πουλάνε καλά
Ουμπέρτο Έκο
(Ιταλός συγγραφέας ‐
σημειολόγος)
Έφη Μπαράκου

12. Αφιέρωμα στη συγγραφέα Εύη Κοντόρα
Σελίδα 12
Η Εύη Κοντόρα γεννήθηκε
στην Αθήνα το 1961. Σπούδασε Νομι‐
κά στη Νομική Σχολή του Πανεπιστη‐
μίου Αθηνών και έχει κατά καιρούς
εργαστεί ως συντάκτρια στον περιο‐
δικό τύπο και ως υπεύθυνη προγράμ‐
ματος και παραγωγός σε ραδιοφωνι‐
κούς σταθμούς. Είναι μέλος του Κύ‐
κλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου
και έχει ήδη εκδώσει τα βιβλία: «Ο
Σπόρος κι εγώ» , «Το κυνήγι της χα‐
μένης παρτιτούρας» (το οποίο έχει
τιμηθεί με το Βραβείο Μιχαήλας Αβέ‐
ρωφ 1987 από την Εταιρεία Ελλήνων
Λογοτεχνών), «Η ανταρσία της Κυρια‐
κής», «Πέντε πολεμικές μάσκες», «Η
συμμορία των 7», «Τρεις καυγάδες
και μία σκανδαλιά», «Τα μυστήρια
της οδού Κενταύρων», «12 μέρες από
τη ζωή του Αϊ‐Βασίλη», «Οι δικές μας
ιστορίες» και το «Γειά σου φίλε».
Έχει εικονογραφήσει το βιβλίου του
Δημήτρη Ραβάνη‐Ρεντή «Παρα‐
μυθέατρο 2» και συμμετέχει επίσης
στις θεματικές ανθολογίες διηγημά‐
των: «Ήρθαν τα Χριστούγεννα κι η
Πρωτοχρονιά», «Η Τρομαχτούλα, ο
Παφ‐Πουφ και τα φαντάσματα» και
«Ιστορίες φιλαναγνωσία».
Συνέντευξη με τη συγγραφέα:
1. Γιατί αποφασίσατε να γίνετε συγγραφέας;
Αρχικά, νομίζω ότι πρέπει να ξεκαθαριστεί πως η ιδιότητα του «συγγραφέα» αφορά στην
απόφασή του να εκθέτει τα κείμενά του στο κοινό, δηλαδή να δημοσιεύει ή να εκδίδει όσα γράφει,
και όχι τι μερίδιο έχει στη ζωή του η συγγραφή.
Το αν γράφει κανείς ή όχι, ανεξάρτητα αν τα γραπτά του βλέπουν το φως της δημοσιότητας,
είναι προϊόν μιας διαδικασίας που η αφετηρία της βρίσκεται σε μικρή ηλικία και εξαρτάται από τη
σχέση του καθενός με το γραπτό λόγο και ειδικότερα με το βιβλίο. Και το διάβασμα και το γράψιμο
είναι τρόπος ζωής που τον επιλέγει κανείς συνήθως από τα μαθητικά του χρόνια.
Αλλά η πρώτη επαφή του συγγραφέα με το ευρύτερο αναγνωστικό κοινό μέσω ενός έργου
του γίνεται αρκετές φορές τυχαία, όπως συνέβη στην περίπτωσή μου. Από εκεί και πέρα η απόφα‐
ση για το αν θα συνεχίσει να επικοινωνεί με το κοινό είναι ζήτημα ευθύνης και στόχου. Και μη
νομίζετε ότι είναι εύκολο για το δημιουργό να απαντήσει από την αρχή σε ένα τέτοιο ερώτημα.
Πολλές φορές η διαδικασία της βαθύτερης κατανόησης του αληθινού κινήτρου που τον ωθεί στην
έκθεση του έργου του αποδεικνύεται επίπονη και μακρόχρονη. Το «γιατί γράφω» είναι ένα διαρκές
ερώτημα που μπορεί ν’ απασχολεί το συγγραφέα σε όλη τη διαδρομή του, επειδή και οι στόχοι του
είναι δυνατό να διαφοροποιηθούν και το περιεχόμενο της ευθύνης του απέναντι στο κοινό ν’ αλλά‐
ξει.
Ύστερα από τρεις δεκαετίες προσανατολισμένης συγγραφικής δραστηριότητας, το μεγαλύτε‐
ρο μέρος του έργου μου έχει πλέον στόχο την επικοινωνία μου με τους αναγνώστες και όχι απλώς
μια βαθύτερη ανάγκη έκφρασης που πραγματώνεται μέσω του γραπτού λόγου. Η «συγγραφή», με
την παραπάνω έννοια, με κατέκτησε και την κατέκτησα μέσα από δύσκολες και επώδυνες διεργασί‐
ες, σχετικές και με γενικότερες επιλογές μου, που αφορούν στον καθημερινό τρόπο ζωής και δρά‐
σης μου.
2. Από πού εμπνέεστε το περιεχόμενο των έργων σας;
Δεν υπάρχει τίποτα μυστικό σε αυτό. Ο συγγραφέας παρατηρεί και καταγράφει. Στη συνέ‐
χεια μεταπλάθει λογοτεχνικά ό,τι βλέπει και ό,τι από άλλους του έχει μεταφερθεί. Δημιουργεί
αντλώντας υλικό και εκ βιώματος και εκ διηγήσεως. Αλλά, πρώτα και κύρια, ζει και δρα.
Είναι πλάνη η αντίληψη ότι ένας συγγραφέας ζει τη ζωή του απλώς γράφοντας μέσα
στους τέσσερις τοίχους του σπιτιού του. Εκεί μέσα, εξάλλου, δεν υπάρχει τίποτε άλλο εκτός από
μεταμφιεσμένες αυταπάτες. Η πραγματική πηγή έμπνευσης βρίσκεται έξω, ανάμεσα στο πλήθος,
του οποίου ο συγγραφέας είναι μέρος αναπόσπαστο. Γι’ αυτό και δεν υπάρχει ουδέτερο βιβλίο,
ακόμα και αν ο ίδιος ο συγγραφέας του το επιθυμεί, ακόμα και αν ο ίδιος το νομίζει, επειδή ο κάθε
δημιουργός, σε όποια ηλικία και αν απευθύνεται, παρουσιάζει στο έργο του την πείρα του από τη
ζωή και το όραμα της φαντασίας του γι’ αυτή.
Ασφαλώς, και ο συγγραφέας, όπως κάθε καλλιτέχνης, στην προσπάθειά του να αποτυ‐
πώσει την πραγματικότητα, πέφτει αρκετές φορές στην παγίδα της «έντεχνης» αναπαραγωγής
συγχύσεων και διαστρεβλώσεων, σαν αποτέλεσμα της επίδρασης της κυρίαρχης ιδεολογίας στην
οπτική που έχει διαμορφώσει. Με βρίσκει απόλυτα σύμφωνη η άποψη του Μπέρτολτ Μπρεχτ που
παρατηρούσε ότι «Ο καλλιτέχνης τις περισσότερες φορές δημιουργεί ασυνείδητα μόνο πλάνες και
ψευτιές. Αντλεί δηλαδή ασυνείδητα ό,τι του έχουν βάλει μέσα του εντελώς συνειδητά».
Σαν δημιουργός, την παγίδα αυτή προσπαθώ να την αποφύγω με το να μην διαχωρίζω
ποτέ τη συγγραφική διαδικασία από τους γενικότερους κοινωνικοπολιτικούς μου στόχους. Κύρια
έμπνευση είναι για μένα οι άνθρωποι, όπως αυτοί διαμορφώνονται και εξελίσσονται μέσα από την
ατομική αλλά, κυρίως, τη συλλογική προσπάθειά τους να καλυτερέψουν τη ζωή τους και ν’ αλλά‐
ξουν τον κόσμο. Είναι ακόμα οι μεταξύ τους σχέσεις, όπως αναπτύσσονται στη διαδρομή αυτής της
προσπάθειας. Είναι, τέλος, τα γεγονότα που συμβαίνουν σαν αποτύπωμα αυτών των ενεργειών.
3. Γιατί απευθύνεστε κυρίως σε παιδιά και εφήβους;
Αν και θεωρείται από αρκετούς εύκολη η συγγραφή ενός βιβλίου για παιδιά και νέους,
ιδιαίτερα για τις πολύ μικρές ηλικίες, οφείλω να παραδεχτώ ότι προσωπικά συνάντησα δυσκολίες.
Επειδή, όπως είπα και παραπάνω, η πρώτη μου επαφή με το κοινό έγινε κάπως τυχαία, έπρεπε να
περάσει αρκετός καιρός ώστε να ξεκαθαριστεί ο κύριος στόχος μου.
Ανάμεσα στα δύο πρώτα βιβλία μου και τα επόμενα μεσολάβησε μια σιωπή δέκα περί‐
που χρόνων. Αυτή η σιωπή με έβλαψε ίσως εκδοτικά και εμπορικά, θεωρώ όμως ότι με βοήθησε
συγγραφικά και λογοτεχνικά. Στο ίδιο αυτό διάστημα είχα την ευκαιρία να συναναστραφώ με παι‐
διά και να τα γνωρίσω μέσα από δραστηριότητές τους σε ομαδικό περισσότερο επίπεδο παρά σε
ατομικό. Αν και βρισκόμουν ακόμα σε νεαρή σχετικά ηλικία, μέσα από αυτές τις δραστηριότητες
διέκρινα μια δυναμική που μου άνοιξε ορίζοντες, βοηθώντας με να μπω πιο αποφασιστικά στη
διαδικασία της αποσαφήνισης των προθέσεων και των στόχων μου.
Οφείλω, επίσης, να σημειώσω ότι το κοινό των μικρότερων ηλικιών είναι αρκετά αυστη‐
ρό, κάτι που οπωσδήποτε συνιστά μια πρόκληση στην οποία ενέδωσα. Και, όπως καταλαβαίνετε,
πάντα υπάρχει αγωνία για το αν και με τι τρόπο θα αποδεχτούν οι νεαροί αναγνώστες την κάθε
καινούργια μου προσπάθεια.
Μετά από τριάντα χρόνια, μπορώ πλέον να πω με σιγουριά ότι κύριος στόχος μου, στο
βαθμό βέβαια που μου επιτρέπουν οι ικανότητές μου, είναι να βοηθήσω τους αναγνώστες των
ηλικιών στις οποίες κάθε φορά απευθύνομαι να «δουν» μέσα από την ομίχλη που έχει πνίξει τη
ζωή τους σε κάθε έκφραση, σε κάθε έκφανσή της. Επιδιώκω –ανεξάρτητα αν τα καταφέρνω ή όχι,
γιατί το αποτέλεσμα μόνο το αναγνωστικό κοινό μπορεί να το αποτιμήσει– να γράφω βιβλία που
προτείνουν την περιπέτεια του δυσκολοκερδισμένου στόχου και της ασύγκριτης ομορφιάς που
αποκομίζεται ως αποτέλεσμα προσπάθειας ατομικής και συλλογικής. Προσπαθώ να ανακαλύπτω
κάθε φορά νέους τρόπους, σε μορφή και περιεχόμενο, που θα τα καταστήσουν, όσο γίνεται, έργα
τροχιοδεικτικά της αναζήτησης του οράματος και του δρόμου της διεξόδου.

13. Γι’ αυτούς τους λόγους απευθύνομαι κύρια στις νεότερες ηλικίες. Γιατί, σε τελευταία ανάλυση, τα
Σελίδα 13
παιδιά είναι το μέλλον!
4. Ποια είναι τα οφέλη ανάγνωσης ενός λογοτεχνικού βιβλίου;
Οι θετικές επιδράσεις της αναγνωστικής διαδικασίας στα παιδιά είναι εξακριβωμένες, λόγω του παι‐
δαγωγικού της χαρακτήρα. Με την ανάγνωση εξασκούμαστε στην πειθαρχία, στην υπομονή, την περισυλλογή, το
στοχασμό γιατί το βιβλίο επιβάλλει τους δικούς του ρυθμούς και το δικό του χρόνο ροής της ιστορίας, ανάλογα
με το θέμα του και τις δυσκολίες που εμπεριέχει. Μιλώντας για τη σχέση του με αυτή τη διαδικασία, ο Προυστ τη
χαρακτήριζε ως «εθελούσια δουλεία που μας οδηγεί όμως στην ελευθερία»…
Εκτός από την καθαρά αισθητική απόλαυση που προσφέρει, ένα λογοτεχνικό κείμενο μπορεί να δια‐
θέτει και άλλες αρετές, οι οποίες ξετυλίγονται στη διάρκεια της αναγνωστικής διαδικασίας. Για παράδειγμα, τα
λογοτεχνικά βιβλία συχνά προσεγγίζουν το θέμα τους χρησιμοποιώντας στοιχεία ιστορίας, οικονομίας και πολιτι‐
κής. Αλλά επειδή λειτουργούν με έναν εντελώς ιδιόμορφο, σχεδόν υπόγειο, τρόπο ως προς τη μετάδοση και την
αφομοίωση γνώσεων και εμπειριών, παρέχουν στον αναγνώστη μια έμμεση –αλλά όχι λιγότερο σοβαρή– δυνα‐
τότητα προσέγγισης σε επιστημονικά αντικείμενα, τα οποία δυσκολεύεται ή αδυνατεί να κατανοήσει με τον
άμεσο τρόπο που τα πραγματεύονται τα επιστημονικά συγγράμματα.
Εξάλλου, η σύγχρονη τάση της λογοτεχνίας για παιδιά και νέους δεν εξαιρεί πλέον τίποτε από τη θεματολο‐
γία της. Τα βιβλία που απευθύνονται στις νεότερες ηλικίες δεν αποφεύγουν να χρησιμοποιήσουν έννοιες ή να
θίξουν και να περιγράψουν καταστάσεις οι οποίες σχετίζονται με την καθημερινότητα σε κάθε της πλευρά. Η
λογοτεχνία συχνά αντικατοπτρίζει το βαθμό διείσδυσης κάποιων συγκεκριμένων θεμάτων είτε στις ευρύτερες και πιο πολύπλοκες κοινωνίες των ενη‐
λίκων, είτε στον κοινωνικό μικρόκοσμο των παιδιών. Κι επειδή η συγγραφή παιδικών βιβλίων δεν είναι διαβατήριο για μέτρια λογοτεχνία, έχουν γρα‐
φτεί σπουδαία και υπέροχα βιβλία για παιδιά, που πραγματεύονται όλα τα ζητήματα, βάζοντας στη σωστή τους διάσταση τον πόλεμο και το θάνατο,
την αρρώστια και την αναπηρία, τη διαφορετικότητα και τη μετανάστευση, τη φτώχεια, τον αλκοολισμό, τα ναρκωτικά, την πορνεία, το ρατσισμό και
το φασισμό, τις δύσκολες κι επώδυνες σχέσεις ανάμεσα στα δύο φύλα και στην οικογένεια, βιβλία με έντονες πολιτικές και κοινωνικές προεκτάσεις
που καθόλου ακατάλληλα δεν είναι για τους ανήλικους αναγνώστες τους. Επιπλέον ένα καλογραμμένο και στοχευμένο βιβλίο, κάτω από ορισμένες
προϋποθέσεις, μπορεί να συμβάλει και αυτό στην ομαλή πορεία του νεαρού αναγνώστη προς την ενηλικίωση.
Συχνή ερώτηση μέσα στις σχολικές τάξεις είναι αν τα βιβλία μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο. Αρκετές φορές, τα παιδιά δεν έχουν αυταπά‐
τες κι απαντούν από μόνα τους ότι όχι, κανένα βιβλίο δεν μπορεί ν’ αλλάξει τον κόσμο. Είναι σωστό αυτό, τα βιβλία δεν έχουν άμεσα τη δύναμη αυτή.
Μπορούν όμως να συμβάλουν, έστω και λίγο, στο να οδηγήσουν έναν άνθρωπο, και στην καλύτερη περίπτωση πολλούς ανθρώπους, να θελήσουν να
τον αλλάξουν εκείνοι. Ορισμένα από αυτά, αν η κατεύθυνση στην οποία κινούνται διαθέτει τέτοια δυναμική, ίσως μπορούν να δώσουν μια μικρή
ώθηση στον αναγνώστη, ώστε να σιγουρεύεται «σαν φεύγει απ’ τον κόσμο, όχι απλά πως ήτανε καλός, μα πως πίσω του αφήνει έναν κόσμο καλό…»
5. Πώς μπορούν οι νέοι ν’ αγαπήσουν τη λογοτεχνία και να διαβάζουν λογοτεχνικά βιβλία;
Η εντελώς προσωπική μου άποψη είναι ότι δεν υπάρχουν συνταγές.
Οφείλουμε, άλλωστε, να παραδεχτούμε ότι η καλή συνήθεια του διαβάσματος βρίσκεται αρκετά μακριά από την πλειονότητα των σημερινών
παιδιών. Αντίθετα, οι νέες εξαρτήσεις που έχουν αποκτήσει με την ανάπτυξη της τεχνολογίας από τη μικρή οθόνη της τηλεόρασης και του υπολογιστή
ή την ακόμα πιο μικρή των φορητών ηλεκτρονικών παιχνιδιών απομακρύνουν όλο και περισσότερο τους υποψήφιους αναγνώστες από τον κάπως
παλιομοδίτικο, χάρτινο κόσμο των εντύπων.
Η εμπειρία –αλλά και η στατιστική– επιμένουν ότι δύσκολα ένα παιδί, που το οικογενειακό και κοινωνικό του περιβάλλον βρίσκεται μακριά από
το βιβλίο και την αναγνωστική διαδικασία, μπορεί να αποκομίσει αισθητική απόλαυση από το διάβασμα και να εντάξει τη συνήθεια αυτή στην καθη‐
μερινότητά του. Από την άλλη μεριά, το ευνοϊκό περιβάλλον έχει αποδειχτεί ότι δεν οδηγεί κατ’ ανάγκην στη φιλαναγνωσία.
Το πώς γίνεται κανείς αναγνώστης, ακροατής και θεατής είναι κατά κύριο λόγο αντικείμενα που, κατά τη γνώμη μου, πρέπει να εντάσσονται
στην εκπαιδευτική διαδικασία. Δυστυχώς, τα προγράμματα του σχολείου σε καμιά από τις βαθμίδες του δεν περιλαμβάνουν τέτοιας κατεύθυνσης
μαθήματα. Η φιλαναγνωσία, ως «ευέλικτο» πρόγραμμα σε ορισμένα μόνο σχολεία, εκείνο που κυρίως –νομίζω– καταφέρνει είναι απλά να σπάει τον
ενιαίο χαρακτήρα της εκπαίδευσης. Αυτό δε σημαίνει πως οι μαθητές που έχουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν ένα τέτοιο πρόγραμμα χάνουν
τον καιρό τους ή δεν αποκτούν μια κάποια επαφή με τον κόσμο της λογοτεχνίας. Πρόκειται όμως ακριβώς για ευκαιρία, που είναι κάτι εντελώς διαφο‐
ρετικό από το δικαίωμα που πρέπει να έχουν όλοι οι μαθητές, όλων των βαθμίδων, να έρχονται σε επαφή με το λογοτεχνικό κείμενο και τη διδασκαλί‐
α της αναγνωστικής διαδικασίας μέσα από ένα επιστημονικά καθορισμένο και όχι ευέλικτο πρόγραμμα μαθημάτων.
Θα αποτολμήσω μία διαπίστωση που δεν έχει ούτε γενικότητα ούτε τεκμηρίωση και προκύπτει απλώς από το σύνολο των προσωπικών μου
εμπειριών. Συνήθως αναγνώστες γίνονται τα παιδιά (γιατί η τάση αυτή εμφανίζεται σε μικρή σχετικά ηλικία) που δείχνουν μια αγάπη για την ποικιλία
των εκφάνσεων της ζωής. Είναι παιδιά που, μ’ έναν τρόπο, αντιλαμβάνονται ότι ο πλούτος της βασίζεται στην ατομική και συλλογική γνώση των αν‐
θρώπων, άρα πρέπει να την παίρνουν απ’ όπου και με όποιον τρόπο μπορούν. Και η λογοτεχνία, οπωσδήποτε, είναι σπουδαίο μέσον μετάδοσης αυ‐
τού του πλούτου. Τα παιδιά αυτά θέλουν να έχουν λόγο και ρόλο στις εξελίξεις που αφορούν στο παρόν και το μέλλον τους. Αντιλαμβάνονται μ’ έναν
υποτυπώδη έστω τρόπο τη σημασία του να μαθαίνουν και τ’ απλούστερα, να προμηθεύονται γνώση όπου τη βρουν. Η λογοτεχνία είναι ένας αναμφι‐
σβήτητα πρόσφορος, αλλά και ευχάριστος, τρόπος για να έρθουν σ’ επαφή με τον κόσμο των ιδεών, με την πραγματικότητα του χθες και του σήμερα,
καθώς και με την πορεία των ανθρώπινων κοινωνιών σε κάθε τόπο ή εποχή της ιστορικής εξέλιξής τους.
6. Με ποια κριτήρια πρέπει να επιλέγουν τα λογοτεχνικά βιβλία ώστε να είναι ελκυστικά και ενδιαφέροντα για την αξιοποίηση του ελεύθερου
χρόνου τους;
Η σύγχρονη εκδοτική παραγωγή λογοτεχνικών βιβλίων για παιδιά και νέους είναι εξαιρετικά μεγάλη, τόσο στη χώρα μας όσο και
διεθνώς. Οι εκδόσεις από την ηλικία μηδέν ‐προτού δηλαδή καν συμπληρωθεί ο πρώτος χρόνος‐ ως τα δεκαοχτώ, οπότε και επισήμως ο έφηβος περ‐
νά πια στην ενήλικη φάση της ζωής του, αριθμούν κάθε χρόνο κάμποσες χιλιάδες. Αυτός ο εντυπωσιακός αριθμός
τίτλων σημαίνει ότι οι εκδοτικές εταιρείες έχουν βρει ένα κερδοφόρο τομέα παραγωγής προϊόντων και, επίσης, ότι
υπάρχει ένας εξαιρετικά μεγάλος αριθμός συγγραφέων, συνεχώς διευρυνόμενος, που καλύπτει με επάρκεια την
επιχειρηματική ανάγκη των σχετικών εταιρειών. Δεν είναι καθόλου ασύνηθες το φαινόμενο να δοκιμάζουν τις
δυνάμεις τους στο χώρο της λογοτεχνίας για παιδιά και νέους, χωρίς ιδιαίτερους δισταγμούς, κάποιοι γνωστοί από
άλλους τομείς τέχνης δημιουργοί ή απλώς γνωστοί «κοσμικοί», επειδή θα τους δώσει διαβατήριο στον εκδοτικό
χώρο η όποια «διασημότητά» τους. Γενικώς, γράφουμε πολλοί και πολλά. Κατά συνέπεια, εύλογα μπαίνει το ερώ‐
τημα αν και ποιον εξυπηρετεί αυτή η πλησμονή τίτλων και κειμένων. Είναι σήμερα το λογοτεχνικό βιβλίο για παι‐
διά και νέους ανάγκη, εμπόριο ή μόδα;… Και πώς τοποθετεί ο ίδιος ο συγγραφέας την ευθύνη του απέναντι στο
ειδικό αυτό κοινό;…
Για να μην υπάρχει παρεξήγηση, σε πολλά από τα βιβλία που απευθύνονται σήμερα στις νεότερες ηλικίες
αναγνωστών, οποιαδήποτε και αν είναι η πρόθεση του συγγραφέα τους, υπάρχουν αρετές τις οποίες δεν μπορού‐
με και δεν πρέπει να αγνοήσουμε. Δεν είναι καθόλου εύκολο να κρίνουμε την πρόθεση εκ του αποτελέσματος
γιατί, πολλές φορές, το αποτέλεσμα του έργου είτε ξεπερνάει είτε υπολείπεται από τις προθέσεις του δημιουργού
του. Υπάρχει αυτή η ιδιομορφία στην τέχνη. Ο λόγος ωστόσο για τον οποίο απευθύνεται ένας συγγραφέας σε
ανήλικο κοινό χρειάζεται, νομίζω, να προβληματίσει τους μεγαλύτερους από τους αναγνώστες και, βέβαια, τους