हज व उमरह के फजाइल व मसाइल पर मुश्तमिल मुख्तसर रिसाला.

2. ãG… ± ©G}Úã ÜU¢ }¢éwG¼„Ú ¼GÚèÜGU¢ A1
ãG… ± ©G}Úã ÜU¢ }¢éwG¼„Ú ¼GÚèÜUG¢
²ïã çÚ„¢H¢ (ãG… ± ©G}Úã ÜU¢ }¢éwG¼„Ú ¼GÚèÜUG¢)
}¢…çH„ï ¥H }¢ÎèݼéH §GçË}¢Ä²¢ (΢’±¼ï §SH¢}¢è) Ýï ©Îêü …GÏ¢¢Ý }¢ïæ ÐïࢠçÜU²¢ ãñ J
}¢…çH„ï ¼Ú¢ç…}¢ (΢’±¼ï §SH¢}¢è) Ýï §„ çÚ„¢Hï ÜU¢ï çã‹Îè ÚS}¢éH ¶G¼G }¢ïæ
¼Ú¼èÏ¢ Îï ÜUÚ ÐïࢠçÜU²¢ ãñ, ¥¢ñÚ }¢ÜU-¼-Ï¢¼éH }¢ÎèÝ¢ S¢ï ࢢ»¥G ÜUÚ±¢²¢ ãñ J §„ }¢ïæ ¥x¢Ú
çÜU„è …x¢ã ÜU}¢è Ï¢ïà¢è Т»æ ¼¢ï }¢…çH„ï ¼Ú¢ç…}¢ ÜU¢ï (Ï¢ …GÚè¥G» }¢v¼êÏ¢, §ü-}¢ï§H)
}¢éœ¢GH¥G ÈGUÚ}¢¢ ÜUÚ „±¢Ï¢ ÜU}¢¢§²ï J
Ú¢çÏ¢¼G¢ : }¢…çH„ï ¼Ú¢ç…}¢ (΢’±¼ï §SH¢}¢è)
}¢ÜU-¼-Ï¢¼éH }¢ÎèÝ¢
ç„HïvÅïÇ ã¢©„, ¥çHÈGU ÜUè }¢çS…Î ÜïU „¢}¢Ýï,
¼èÝ ÎÚ±¢…G¢, ¥ãG}¢Î¥¢Ï¢¢Î, x¢é…Ú¢¼ J
MO.09374031409 E-mail :maktabahind@gmail.com
www.dawateislami.net
çÜU¼¢Ï¢ ÐÉGÝï ÜUè Îé¥G¢
¥…G : à¢ñ¶Gï ¼GÚèÜUG¼, ¥}¢èÚï ¥ãHï „é‹Ý¼, Ï¢¢çݲï ΢’±¼ï §SH¢}¢è, ãG…GÚ¼ï ¥GËH¢}¢¢
}¢¢ñH¢Ý¢ ¥Ï¢ê çÏ¢H¢H }¢éãG}}¢Î §Ë²¢„ ¥Gœ¢G¢Ú ÜUG¢çÎÚè Ú-…G±è
ÎèÝè çÜU¼¢Ï¢ ²¢ §SH¢}¢è „Ï¢ÜUG ÐÉGÝï „ï ÐãHï …ñGH }¢ïæ Îè ãé§ü Îé¥G¢ ÐÉG
Hèç…²ï …¢ï ÜéUÀ ÐÉGïæx¢ï ²¢Î Úãïx¢¢ J Îé¥G¢ ²ïã ãñ :
¼Ú…}¢¢ : »ï ¥ËH¢ã ! ã}¢ ÐÚ §GË}¢ ± çãGv}¢¼ ÜïU ÎÚ±¢…Gï ¶¢ïH Îï ¥¢ñÚ ã}¢ ÐÚ
¥ÐÝè ÚãG}¢¼ Ý¢ç…GH ÈUGÚ}¢¢ ! »ï ¥G-…G}¢¼ ¥¢ñÚ Ï¢é…Géx¢èü ±¢Hï J
Ý¢ïÅ : ¥Ã±H ¥¢ç¶GÚ »ÜU »ÜU Ï¢¢Ú ÎéMÎ à¢ÚèÈUG ÐÉG Hèç…²ï J
¼G¢çHÏ¢ï x¢G}¢ï }¢ÎèÝ¢
± Ï¢ÜUGè¥G
± }¢çxGÈUGÚ¼
13 à¢Ã±¢HéH }¢éÜUÚü}¢ 1428 çã.

3. ãG… ± ©G}Úã ÜU¢ }¢éwG¼„Ú ¼GÚèÜGU¢
©G}Úï ÜUè ÈGU…GèH¼
}¢ÎèÝï ÜïU ¼¢…΢Ú, Ï¢ ¥G¼G¢» ÐÚ±Ú Îx¢¢Ú Î¢ï ¥G¢H}¢ ÜïU
}¢¢çHÜU¢ï }¢éwG¼¢Ú ÜU¢ §à¢¢üÎï ¶Géࢠx¢±¢Ú ãñ :
“©G}Úã „ï ©G}Úã ¼ÜU ©Ý x¢éÝ¢ã¢ïæ ÜU¢ ÜUzGÈGU¢Ú¢ ãñ …¢ï ÎÚç}¢²¢Ý }¢ïæ ãé»
¥¢ñÚ ãGÁ…ï }¢Ï¢MÚ ÜU¢ „±¢Ï¢ …‹Ý¼ ãè ãñ J”
¼G±¢ÈGU ÜU¢ ¼GÚèÜGU¢
¼G±¢ÈGU à¢éM¥G ÜUÚÝï „ï ÜGUÏH }¢Îü §çÁG¼GÏ¢¢¥G ÜUÚ Hïæ ²¢’Ýè
™¢ÎÚ „è{ï 㢃 ÜUè Ï¢x¢GH ÜïU Ýè™ï „ï çÝÜU¢H ÜUÚ ©„ ÜïU ΢ïÝ¢ïæ ÐËHï
©ËÅï ÜU‹{ï ÐÚ §„ ¼GÚãG Ç¢H Hïæ çÜU „è{¢ ÜU‹{¢ ¶éH¢ Úãï J ¥Ï¢
ÐÚ±¢Ý¢ ±¢Ú à¢}»G ÜU¢’Ï¢¢ ÜïU çx¢Îü ¼G±¢ÈGU ÜïU çH²ï ¼Ä²¢Ú ã¢ï …¢§²ï J
ãG-…Úï ¥S±Î ÜUè »ïGÝ „è{ }¢ïæ ¥Ï¢ §çÁG¼GÏ¢¢§üG ãG¢H¼ }¢ï´ ÜU¢’Ï¢ï ÜUè
¼GÚÈGU }¢éæã ÜUÚ ÜïU §„ ¼GÚãG ¶ÇGï ã¢ï …¢§²ï çÜU ÐêÚ¢ “ãG-…Úï ¥S±Î”
¥¢Ð ÜïU „è{ï 㢃 ÜUè ¼GÚÈGU ã¢ï …¢», ¥Ï¢ çÏ¢x¢GñÚ ã¢ƒ ©Æ¢» §„ ¼GÚãG
¼G±¢ÈGU ÜUè çÝIJ¼ ÜUèç…²ï :
1
©G}Úï ÜU¢ }¢éwG¼„Ú ¼GÚèÜGU¢©G}Úï ÜU¢ }¢éwG¼„Ú ¼GÚèÜGU¢©G}Úï ÜU¢ }¢éwG¼„Ú ¼GÚèÜGU¢©G}Úï ÜU¢ }¢éwG¼„Ú ¼GÚèÜGU¢©G}Úï ÜU¢ }¢éwG¼„Ú ¼GÚèÜGU¢

4. ãG… ± ©G}Úã ÜU¢ }¢éwG¼„Ú ¼GÚèÜGU¢
»ï ¥ËH¢ã ! }¢ñæ ¼ïÚï }¢¢ïãG¼Ú}¢
Í¢Ú ÜU¢ ¼G±¢ÈGU ÜUÚÝï ÜU¢ §Ú¢Î¢ ÜUÚ¼¢ ãêæ,
¼ê §„ï }¢ïÚï çH²ï ¥¢„¢Ý ÈGUÚ}¢¢ Îï ¥¢ñÚ
}¢ïÚè …¢çÝÏ¢ „ï §„ï ÜGUÏ¢êH ÈGUÚ}¢¢ J (Ï¢ã¢Úï
à¢Úè¥G¼, ç…. 1, çãGS„¢ : 6, „. 1096, ÈGU¼¢±¢
Ú-…Gç±Ä²¢ }¢é¶GÚü…¢, ç…. 10, „. 739)
(ãÚ …x¢ã ²¢’Ýè Ý}¢¢…G, Ú¢ï…G¢, »’ç¼ÜU¢ÈGU, ¼G±¢ÈGU ±x¢ñGÚ¢ }¢ïæ §„ Ï¢¢¼ ÜU¢
¶G²¢H Ú網ï çÜU ¥G-ÚÏ¢è …GÏ¢¢Ý }¢ïæ çÝIJ¼ ©„è ±vG¼ ÜU¢Ú ¥¢}¢Î ã¢ïx¢è
…Ï¢ çÜU ©„ ÜïU }¢¢’Ý¢ }¢¢’Hê}¢ ã¢ïæ ±ÚÝ¢ çÝIJ¼ ©Îêü }¢ïæ Ï¢çËÜU ¥ÐÝè }¢¢-ÎÚè
…GÏ¢¢Ý }¢ïæ |¢è ã¢ï „ÜU¼è ãñ ¥¢ñÚ ãÚ „êÚ¼ }¢ïæ çÎH }¢ïæ çÝIJ¼ ã¢ïÝ¢ ࢼüG ãñ
¥¢ñÚ …GÏ¢¢Ý „ï Ý ÜUãïæ ¼¢ï çÎH ãè }¢ïæ çÝIJ¼ ã¢ïÝ¢ ÜU¢ÈGUè ãñ ã¢æ …GÏ¢¢Ý „ï ÜUã
HïÝ¢ ¥zG…GH ãñ) çÝIJ¼ ÜUÚ HïÝï ÜïU Ï¢¢’Î ÜU¢’Ï¢¢ à¢ÚèÈGU ãè ÜUè ¼GÚÈGU
}¢éæã çÜU²ï „è{ï 㢃 ÜUè …¢çÝÏ¢ ƒ¢ïÇG¢ „¢ „-ÚçÜU²ï ¥¢ñÚ ãG-…Úï ¥S±Î
ÜïU »GïÝ „¢}¢Ýï ¶ÇGï ã¢ï …¢§²ï J ¥Ï¢ ΢ïÝ¢ïæ 㢃 §„ ¼GÚãG ©Æ¢§²ï çÜU
ãƒïçH²¢æ ãG-…Úï ¥S±Î ÜUè ¼GÚÈGU Úãïæ ¥¢ñÚ ÐçÉG²ï :
¥ËH¢ã ÜïU Ý¢}¢ „ï ¥¢ñÚ ¼}¢¢}¢
wG¢êçÏ¢²¢æ ¥ËH¢ã ÜïU çH²ï ãñæ ¥¢ñÚ
¥ËH¢ã Ï¢ãé¼ Ï¢ÇG¢ ãñ ¥¢ñÚ ¥ËH¢ã
ÜïU Ú„êH ÐÚ
ÎéMÎ¢ï „H¢}¢ ã¢ïæ J
¥Ï¢ ¥x¢Ú }¢éç}ÜUÝ ã¢ï ¼¢ï ãG-…Úï ¥S±Î à¢ÚèÈGU ÐÚ Î¢ïÝ¢ïæ
ãƒïçH²¢æ ¥¢ñÚ ©Ý ÜïU Ï¢è™ }¢ïæ }¢éæã Ú¶ ÜUÚ ²êæ Ï¢¢ï„¢ Îèç…²ï çÜU
¥¢±¢…G Ðñ΢ Ý ã¢ï J ¼èÝ Ï¢¢Ú »ï„¢ ãè ÜUèç…²ï J §„ Ï¢¢¼ ÜU¢ ¶G²¢H
Ú網ï çÜU H¢ïx¢¢ïæ ÜU¢ï ¥¢Ð ÜïU {vÜïU Ý Hx¢ïæ çÜU ²ïã ÜGéUñ¼ ÜU¢ }¢é…G¢-ãÚ¢
ÜUÚÝï ÜU¢ }¢¢ñÜGU¥G Ýãèæ ¥G¢ç……Gè ¥¢ñÚ ç}¢SÜUèÝè ÜïU §ÁGã¢Ú ÜUè …x¢ã ãñ J
Ï¢¢ï„» ãG-…Úï ¥S±Î „é‹Ý¼ ãñ ¥¢ñÚ }¢é„Ë}¢¢Ý ÜU¢ï §ü…G¢ ÎïÝ¢ ãGÚ¢}¢ ¥¢ñÚ
2

5. ãG… ± ©G}Úã ÜU¢ }¢éwG¼„Ú ¼GÚèÜGU¢
çÈUÚ ²ã¢æ ¥x¢Ú »ÜU ÝïÜUè H¢¶ ÝïçÜU²¢ïæ ÜïU Ï¢Ú¢Ï¢Ú ãñ ¼¢ï »ÜU x¢éÝ¢ã |¢è
H¢¶ x¢éÝ¢ã ÜïU Ï¢Ú¢Ï¢Ú ãñ J ãé…ê}¢ ÜïU „ϢϢ ¥x¢Ú Ï¢¢ï„¢ }¢é²S„Ú Ý ¥¢ „ÜïU
¼¢ï 㢃 „ï ãG-…Úï ¥S±Î ÜU¢ï Àê ÜUÚ ©„ï ™ê}¢ Hèç…²ï, ²ïã |¢è Ý Ï¢Ý ÐÇGï
¼¢ï 㢃¢ïæ ÜU¢ §à¢¢Ú¢ ÜUÚ ÜïU ¥ÐÝï 㢃¢ïæ ÜU¢ï ™ê}¢ Hèç…²ï J ãG-…Úï ¥S±Î
ÜU¢ï Ï¢¢ï„¢ ÎïÝï ²¢ 㢃 „ï Àê ÜUÚ ™ê}¢Ýï ²¢ 㢃¢ïæ ÜU¢ §à¢¢Ú¢ ÜUÚ ÜïU ©‹ãïæ ™ê}¢
HïÝï ÜU¢ï “§çS¼H¢}¢” ÜUã¼ï ãñæ J (¥Ï¢ HÏÏ¢ñÜU ÜUãÝ¢ }¢¢ñÜGêUÈGU ÈGUÚ}¢¢
Îèç…²ï) ¥Ï¢ ÜU¢’Ï¢¢ à¢ÚèÈGU ÜUè ¼GÚÈGU ãè Ó¢ïãÚ¢ çÜU²ï ãé» „è{ï 㢃 ÜUè
¼GÚÈGU ƒ¢ïÇG¢ „¢ „-ÚçÜU²ï …Ï¢ ãG-…Úï ¥S±Î ¥¢Ð ÜïU ™ïãÚï ÜïU „¢}¢Ýï Ý
Úãï (¥¢ñÚ ²ïã ¥ÎÝ¢ „è ãG-Ú-ÜU¼ }¢ïæ ã¢ï …¢»x¢¢) ¼¢ï ÈGU¢ñÚÝ §„ ¼GÚãG „è{ï ã¢ï
…¢§²ï çÜU ¶G¢Ý» ÜU¢’Ï¢¢ ¥¢Ð ÜïU ©ËÅï 㢃 ÜUè ¼GÚÈGU Úãï, §„ ¼GÚãG ™çH²ï
çÜU çÜU„è ÜU¢ï ¥¢Ð ÜU¢ {vÜU¢ Ý Hx¢ï J
}¢Îü §çϼ΢§ü ¼èÝ ÈïUÚ¢ïæ }¢ïæ Ú}¢H ÜUÚ¼ï ™Hïæ ²¢’Ýè …ËÎ …ËÎ
ÝÁGÎèÜU ÜGUÎ}¢ Ú¶¼ï, ࢢÝï çãH¢¼ï ™Hïæ J Ï¢¢’…G H¢ïx¢ ÜêUÎ¼ï ¥¢ñÚ Î¢ñÇG¼ï
ãé» …¢¼ï ãñæ, ²ïã „é‹Ý¼ Ýãèæ ãñ J …ã¢æ …ã¢æ |¢èÇG ç…G²¢Î¢ ã¢ï ¥¢ñÚ Ú}¢H
}¢ïæ ¥ÐÝï ¥¢Ð ÜU¢ï ²¢ Îê„Úï H¢ïx¢¢ïæ ÜU¢ï ¼vHèÈGU ã¢ï¼è ã¢ï ¼¢ï ©¼Ýè ÎïÚ ¼ÜU
Ú}¢H ¼ÜUü ÜUÚ Îèç…²ï }¢x¢Ú Ú}¢H ÜUè ¶G¢ç¼GÚ LçÜU²ï Ýãèæ, ¼G±¢ÈGU }¢ïæ
}¢àxG¢êH Úçã²ï J çÈUÚ …êæ ãè }¢¢ñÜGU¥G ç}¢Hï, ©¼Ýè ÎïÚ ¼ÜU ÜïU çH²ï Ú}¢H ÜïU
„¢ƒ ¼G±¢ÈGU ÜUèç…²ï J
¼G±¢ÈGU }¢ïæ ç…„ ÜGUÎÚ ¶G¢Ý» ÜU¢’Ï¢¢ „ï ÜGUÚèÏ¢ Úãïæ ²ïã Ï¢ïã¼Ú ãñ
}¢x¢Ú §¼Ýï ç…G²¢Î¢ ÜGUÚèÏ¢ |¢è Ý ã¢ï …¢§²ï çÜU ¥¢Ð ÜU¢ ÜUÐÇG¢ ²¢ ç…S}¢
Îè±¢Úï ÜU¢’Ï¢¢ „ï Hx¢ï ¥¢ñÚ ¥x¢Ú ÝÁGÎèÜUè }¢ïæ ãé…ê}¢ ÜïU „ϢϢ Ú}¢H Ý ã¢ï
„ÜïU ¼¢ï ¥Ï¢ ÎêÚè ¥zG…GH ãñ J (Ï¢ã¢Úï à¢Úè¥G¼, ç…. 1, çãGS„¢ : 6, „. 1096,1097)
ÐãHï ™vÜUÚ }¢ïæ ™H¼ï ™H¼ï ÎéMÎ à¢ÚèÈGU ²¢ Îé¥G¢»æ ÐÉG¼ï Úçã²ï J
LvÝï ²}¢¢Ýè ¼ÜU Ðãéæ™Ýï ¼ÜU ÎéMÎ ²¢ Îé¥G¢»æ ¶Gy}¢ ÜUÚ
Îèç…²ï J ¥Ï¢ ¥x¢Ú |¢èÇG ÜUè ±…ã „ï ¥ÐÝè ²¢ Îê„Ú¢ïæ ÜUè §ü…G¢ ÜU¢
¥‹Îïࢢ Ý ã¢ï ¼¢ï LvÝï ²}¢¢Ýè ÜU¢ï ΢ïÝ¢ïæ 㢃¢ïæ „ï ²¢ „è{ï 㢃 „ï
3

6. ãG… ± ©G}Úã ÜU¢ }¢éwG¼„Ú ¼GÚèÜGU¢
¼Ï¢ÚéüÜUÝ Àê»æ, ç„ÈUüG ©ËÅï 㢃 „ï Ý Àê»æ J }¢¢ñÜGU¥G }¢é²S„Ú ¥¢» ¼¢ï LvÝï
²}¢¢Ýè ÜU¢ï Ï¢¢ï„¢ |¢è Îï HïÝ¢ ™¢çã²ï }¢x¢Ú ²ïã »ãGç¼²¢¼G …GMÚè ãñ çÜU
ÜGUÎ}¢ ¥¢ñÚ „èÝ¢ ÜU¢’Ï¢» }¢éà¢ÚüÈGU¢ ÜUè ¼GÚÈGU Ý ã¢ïæ, ¥x¢Ú ™ê}¢Ýï ²¢ ÀêÝï
ÜU¢ }¢¢ñÜGU¥G Ý ç}¢Hï ¼¢ï ²ã¢æ 㢃¢ïæ ÜU¢ï ™ê}¢Ý¢ „é‹Ý¼ Ýãèæ ãñ J
¥Ï¢ ÜU¢’Ï¢» }¢éà¢ÚüÈGU¢ ÜïU ¼èÝ ÜU¢ïÝ¢ïæ ÜU¢ ¼G±¢ÈGU ÐêÚ¢ ÜUÚ ÜïU ¥¢Ð
™¢ñƒï ÜU¢ïÝï “LvÝï ¥S±Î” ÜUè ¼GÚÈGU Ï¢ÉG Úãï ãñæ, “LvÝï ²}¢¢Ýè” ¥¢ñÚ
LvÝï ¥S±Î ÜUè ÎÚç}¢²¢Ýè Îè±¢Ú ÜU¢ï “}¢éS¼…¢Ï¢” ÜUã¼ï ãñæ, ²ã¢æ Îé¥G¢
ÐÚ ¥¢}¢èÝ ÜUãÝï ÜïU çH²ï „œ¢Ú ã…G¢Ú çÈGUçÚà¼ï }¢éÜGUÚüÚ ãñæ J ¥¢Ð …¢ï ™¢ãïæ
¥ÐÝè …GÏ¢¢Ý }¢ïæ ¥ÐÝï çH²ï ¥¢ñÚ ¼}¢¢}¢ }¢é„Ë}¢¢Ý¢ïæ ÜïU çH²ï Îé¥G¢ }¢¢æçx¢²ï
²¢ „Ï¢ ÜUè çÝIJ¼ „ï ¥¢ñÚ }¢éÛ¢ x¢éÝãx¢¢Ú „x¢ï }¢ÎèÝ¢ ÜUè |¢è çÝIJ¼
ࢢç}¢H ÜUÚ ÜïU »ÜU }¢Ú¼Ï¢¢ ÎéMÎ à¢ÚèÈGU ÐÉG Hèç…²ï, Ýè…G ²ïã ÜGéUÚ¥¢Ýè
Îé¥G¢ |¢è ÐÉG Hèç…²ï :
¼Ú-…-}¢» ÜU‹ÁG¢éH §ü}¢¢Ý : »ï ÚÏ¢
ã}¢¢Úï ! ã}¢ïæ Î鋲¢ }¢ïæ |¢H¢§ü Îï ¥¢ñÚ ã}¢ïæ
¥¢ç¶GÚ¼ }¢ïæ |¢H¢§ü Îï ¥¢ñÚ ã}¢ïæ ¥G…G¢Ï¢ï
΢ï…G¶G „ï Ï¢™¢ J
»ï Hèç…²ï ! ¥¢Ð ãG-…Úï ¥S±Î ÜïU ÜGUÚèÏ¢ ¥¢ Ðãéæ™ï ²ã¢æ ¥¢Ð
ÜU¢ »ÜU ™vÜUÚ ÐêÚ¢ ãé±¢ J H¢ïx¢ ²ã¢æ »ÜU Îê„Úï ÜUè Îﶢ Îï¶è ÎêÚ ãè ÎêÚ „ï
㢃 HãÚ¢¼ï ãé» x¢é…GÚ Úãï ã¢ï¼ï ãñæ »ï„¢ ÜUÚÝ¢ ãÚçx¢…G „é‹Ý¼ Ýãèæ, ¥¢Ð
ãGSÏ¢ï „¢çÏ¢ÜGU »ãGç¼²¢¼G ÜïU „¢ƒ M Ï¢ çÜGUÏH¢ ãG-…Úï ¥S±Î ÜUè ¼GÚÈGU
}¢éæã ÜUÚ Hèç…²ï J ¥Ï¢ çÝIJ¼ ÜUÚÝï ÜUè …GMÚ¼ Ýãèæ çÜU ±¢ïã ¼¢ï §çϼ΢¥Ý
ã¢ï ™éÜUè, ¥Ï¢ Îê„Ú¢ ™vÜUÚ à¢éM¥G ÜUÚÝï ÜïU çH²ï ÐãHï ãè ÜUè ¼GÚãG
΢ïÝ¢ïæ 㢃 ÜU¢Ý¢ïæ ¼ÜU ©Æ¢ ÜUÚ ²ïã Îé¥G¢ :
ÐÉG ÜUÚ
§çS¼H¢}¢ ÜUèç…²ï J ²¢’Ýè }¢¢ñÜGU¥G ã¢ï ¼¢ï ãG-…Úï ¥S±Î ÜU¢ï Ï¢¢ï„¢
Îèç…²ï ±ÚÝ¢ ©„è ¼GÚãG 㢃 „ï §à¢¢Ú¢ ÜUÚ ÜïU ©„ï ™ê}¢ Hèç…²ï ÐãHï ãè
4

7. ãG… ± ©G}Úã ÜU¢ }¢éwG¼„Ú ¼GÚèÜGU¢
ÜUè ¼GÚãG ÜU¢’Ï¢¢ à¢ÚèÈGU ÜUè ¼GÚÈGU }¢éæã ÜUÚ ÜïU ƒ¢ïÇG¢ „¢ „-ÚçÜU²ï J …Ï¢
ãG-…Úï ¥S±Î „¢}¢Ýï Ý Úãï ¼¢ï ÈGU¢ñÚÝ ©„è ¼GÚãG ÜU¢’Ï¢» }¢éà¢ÚüÈGU¢ ÜU¢ï
©ËÅï 㢃 ÜUè ¼GÚÈGU çH²ï ¼G±¢ÈGU }¢ïæ }¢àxG¢êH ã¢ï …¢§²ï ¥¢ñÚ ÎéMÎ
à¢ÚèÈGU ²¢ Îé¥G¢»æ ÐÉG¼ï ãé» Îê„Ú¢ ™vÜUÚ à¢éM¥G ÜUèç…²ï J
LvÝï ²}¢¢Ýè ÐÚ Ðãéæ™Ýï „ï ÐãHï ÐãHï Îé¥G¢»æ ²¢ ÎéMÎï ТÜU
¶Gy}¢ ÜUÚ Îèç…²ï J ¥Ï¢ }¢¢ñÜGU¥G ç}¢Hï ¼¢ï ÐãHï ÜUè ¼GÚãG Ï¢¢ï„¢ Hï ÜUÚ ²¢
çÈUÚ ©„è ¼GÚãG Àê ÜUÚ ÎéMÎ à¢ÚèÈGU ÐÉG ÜUÚ ãG-…Úï ¥S±Î ÜUè ¼GÚÈGU Ï¢ÉG¼ï
ãé» ãGSÏ¢ï „¢çÏ¢ÜGU Îé¥G¢» ÜGéUÚ¥¢Ýè ÐçÉG²ï :
¼Ú-…-}¢» ÜU‹ÁG¢éH §ü}¢¢Ý : »ï ÚÏ¢
ã}¢¢Úï ! ã}¢ïæ Î鋲¢ }¢ïæ |¢H¢§ü Îï ¥¢ñÚ
ã}¢ïæ ¥¢ç¶GÚ¼ }¢ïæ |¢H¢§ü Îï ¥¢ñÚ ã}¢ïæ
¥G…G¢Ï¢ï ΢ï…G¶G „ï Ï¢™¢ J
»ï Hèç…²ï ! ¥¢Ð çÈUÚ ãG-…Úï ¥S±Î ÜïU ÜGUÚèÏ¢ ¥¢ Ðãéæ™ï J ¥Ï¢
¥¢Ð ÜU¢ Îê„Ú¢ ™vÜUÚ |¢è ÐêÚ¢ ã¢ï x¢²¢ J çÈUÚ ãGSÏ¢ï „¢çÏ¢ÜGU ΢ïÝ¢ïæ 㢃
ÜU¢Ý¢ïæ ¼ÜU ©Æ¢ ÜUÚ ²ïã Îé¥G¢ :
ÐÉG ÜUÚ
ãG-…Úï ¥S±Î ÜU¢ §çS¼H¢}¢ ÜUèç…²ï ¥¢ñÚ ÐãHï ãè ÜUè ¼GÚãG ¼è„Ú¢
™vÜUÚ à¢éM¥G ÜUèç…²ï ¥¢ñÚ ÎéMÎ à¢ÚèÈGU ²¢ Îé¥G¢»æ ÐÉG¼ï Úçã²ï J
§„è ¥‹Î¢…G }¢ïæ „¢¼¢ïæ ™vÜUÚ ÐêÚï ÜUèç…²ï J „¢¼±ïæ ™vÜUÚ ÜïU Ï¢¢’Î
ãG-…Úï ¥S±Î ÐÚ Ðãéæ™ ÜUÚ ¥¢Ð ÜïU „¢¼ ÈUïÚï }¢éÜU}}¢H ã¢ï x¢» }¢x¢Ú
çÈUÚ ¥¢Æ±èæ Ï¢¢Ú ãGSÏ¢ï „¢çÏ¢ÜGU ΢ïÝ¢ïæ 㢃 ÜU¢Ý¢ïæ ¼ÜU ©Æ¢ ÜUÚ ²ïã
Îé¥G¢ :
ÐÉG ÜUÚ §çS¼H¢}¢ ÜUèç…²ï ¥¢ñÚ ²ïã ã}¢ïࢢ ²¢Î Ú網ï çÜU …Ï¢ |¢è
¼G±¢ÈGU ÜUÚïæ ©„ }¢ïæ ÈUïÚï „¢¼ ã¢ï¼ï ãñæ ¥¢ñÚ §çS¼H¢}¢ ¥¢Æ J
5

8. ãG… ± ©G}Úã ÜU¢ }¢éwG¼„Ú ¼GÚèÜGU¢
}¢ÜGU¢}¢ï §Ï¢í¢ãè}¢
¥Ï¢ ¥¢Ð ¥ÐÝ¢ „è{¢ ÜU‹{¢ É¢æÐ Hèç…²ï ¥¢ñÚ }¢ÜGU¢}¢ï §Ï¢í¢ãè}¢
ÐÚ ¥¢ ÜUÚ ²ïã ¥¢²¼ï }¢éÜGUg„¢ ÐçÉG²ï :
¼Ú-…-}¢» ÜU‹ÁG¢éH §ü}¢¢Ý : ¥¢ñÚ
§Ï¢í¢ãè}¢ ( ) ÜïU ¶ÇGï ã¢ïÝï ÜUè
…x¢ã ÜU¢ï Ý}¢¢…G ÜU¢ }¢ÜGU¢}¢ Ϣݢ¥¢ï J
Ý}¢¢…Gï ¼G±¢ÈGU
¥Ï¢ }¢ÜGU¢}¢ï §Ï¢í¢ãè}¢ ( ) ÜïU ÜGUÚèÏ¢ …x¢ã ç}¢Hï ¼¢ï Ï¢ïã¼Ú
±ÚÝ¢ }¢çS…Îï ãGÚ¢}¢ }¢ïæ …ã¢æ |¢è …x¢ã ç}¢Hï ¥x¢Ú ±vG¼ï }¢vMã Ý ã¢ï ¼¢ï
΢ï Úv¥G¼ Ý}¢¢…Gï ¼G±¢ÈGU ¥Î¢ ÜUèç…²ï, ÐãHè Úv¥G¼ }¢ïæ „êÚ» ÈGU¢ç¼ãG¢ ÜïU
Ï¢¢’Î ¥¢ñÚ Îê„Úè }¢ïæ à¢ÚèÈGU ÐçÉG²ï, ²ïã
Ý}¢¢…G ±¢ç…Ï¢ ãñ ¥¢ñÚ ÜU¢ï§ü }¢…Ï¢êÚè Ý ã¢ï ¼¢ï ¼G±¢ÈGU ÜïU Ï¢¢’Î ÈU¢ñGÚÝ ÐÉGÝ¢
„é‹Ý¼ ãñ J ¥vS¢Ú H¢ïx¢ ÜU‹{¢ ¶éH¢ Ú¶ ÜUÚ Ý}¢¢…G ÐÉG¼ï ãñæ ²ïã }¢vMãï
¼ãGÚè}¢è ãñ, »ï„è Ý}¢¢…G ÜU¢ ΢ïÏ¢¢Ú¢ H¢ñŢݢ ±¢ç…Ï¢ ãñ J §çÁG¼GÏ¢¢¥G
²¢’Ýè ÜU‹{¢ ¶éH¢ ڶݢ ç„ÈUüG ©„ ¼G±¢ÈGU ÜïU „¢¼¢ïæ ÈUïÚ¢ïæ }¢ïæ ãñ ç…„ ÜïU
Ï¢¢’Î S¢¥Gì² ã¢ï¼è ãñ J ¥x¢Ú ±vG¼ï }¢vMã ΢ç¶GH ã¢ï x¢²¢ ã¢ï ¼¢ï Ï¢¢’Î }¢ïæ
ÐÉG Hèç…²ï ¥¢ñÚ ²¢Î Úç¶²ï §„ Ý}¢¢…G ÜU¢ ÐÉGÝ¢ H¢ç…G}¢è ãñ J Ý}¢¢…G ÐÉG
ÜUÚ }¢SÝêÝ Îé¥G¢»æ ÐÉG Hèç…²ï J
¥Ï¢ }¢é˼…G}¢ ÐÚ ¥¢§²ï......!
Ý}¢¢…G ± Îé¥G¢ „ï ÈGU¢çÚx¢G ã¢ï ÜUÚ }¢é˼…G}¢ „ï çHÐÅ …¢§²ï J
ÎÚ±¢…G» ÜU¢’Ï¢¢ ¥¢ñÚ ãG-…Úï ¥S±Î ÜïU ÎÚç}¢²¢Ýè çãGS„ï ÜU¢ï }¢é˼…G}¢
ÜUã¼ï ãñæ, §„ }¢ïæ ÎÚ±¢…G» ÜU¢’Ï¢¢ ࢢç}¢H Ýãèæ J }¢é˼…G}¢ „ï ÜU|¢è „èÝ¢
Hx¢¢§²ï ¼¢ï ÜU|¢è ÐïÅ, §„ ÐÚ ÜU|¢è ΢²¢æ LwG„¢Ú (²¢’Ýè x¢¢H) ¼¢ï ÜU|¢è
Ï¢¢²¢æ LwG„¢Ú Úç¶²ï ¥¢ñÚ Î¢ïÝ¢ïæ 㢃 „Ú „ï ªæ™ï ÜUÚ ÜïU Îè±¢Úï }¢éÜGUg„
ÐÚ ÈUñH¢§²ï ²¢ „è{¢ 㢃 ÎÚ±¢…G» ÜU¢’Ï¢¢ ÜUè ¼GÚÈGU ¥¢ñÚ ©ËÅ¢ 㢃
6

9. ãG… ± ©G}Úã ÜU¢ }¢éwG¼„Ú ¼GÚèÜGU¢
ãG-…Úï ¥S±Î ÜUè ¼GÚÈGU ÈUñH¢§²ï J wG¢êÏ¢ ¥¢æ„ê Ϣ㢧²ï ¥¢ñÚ çÝ㢲¼ ãè
¥G¢ç……Gè ÜïU „¢ƒ çx¢ÇGçx¢ÇG¢ ÜUÚ ¥ÐÝï ТÜU ÐÚ±Ú Îx¢¢Ú „ï ¥ÐÝï
çH²ï ¥¢ñÚ ¼}¢¢}¢ ©}}¢¼ ÜïU çH²ï ¥ÐÝè …GÏ¢¢Ý }¢ïæ Îé¥G¢ }¢¢æçx¢²ï çÜU
}¢ÜGU¢}¢ï ÜGUÏ¢êH ãñ ¥¢ñÚ ÎéMÎ à¢ÚèÈGU ²¢ }¢SÝêÝ Îé¥G¢»æ |¢è ÐçÉG²ï :
»ÜU ¥ã}¢ }¢S¥H¢
}¢é˼…G}¢ ÜïU Т„ Ý}¢¢…Gï ¼G±¢ÈGU ÜïU Ï¢¢’Î ¥¢Ý¢ ©„ ¼G±¢ÈGU }¢ïæ ãñ
ç…„ ÜïU Ï¢¢’Î S¢¥Gì² ãñ ¥¢ñÚ ç…„ ÜïU Ï¢¢’Î S¢¥Gì² Ý ã¢ï }¢-„HÝ ¼G±¢ÈGïU
ÝzGH ²¢ ¼G±¢ÈGéUçÁG…G²¢Úã (…Ï¢ çÜU ãG… ÜUè S¢¥Gì² „ï ÐãHï ÈGU¢çÚx¢G ã¢ï ™éÜïU
ã¢ïæ) ©„ }¢ïæ Ý}¢¢…G „ï ÐãHï }¢é˼…G}¢ „ï çHÐçŲï J çÈUÚ }¢ÜGU¢}¢ï §Ï¢í¢ãè}¢
ÜïU Т„ …¢ ÜUÚ Î¢ï Úv¥G¼ Ý}¢¢…G ¥Î¢ ÜUèç…²ï J
¥Ï¢ …G}¢…G}¢ ÐÚ ¥¢§²ï !
¥¢Ï¢ï …G}¢…G}¢ ÐÚ ¥¢ ÜUÚ ¥¢ñÚ çÜGUÏH¢ M ¶ÇGï ¶ÇGï
ÐÉG ÜUÚ ¼èÝ „¢æ„ }¢ïæ wG¢êÏ¢ ÐïÅ |¢Ú ÜUÚ çвïæ, ÐèÝï ÜïU
Ï¢¢’Î ÜUãïæ, ãÚ Ï¢¢Ú ÜU¢’Ï¢» }¢éà¢ÚüÈGU¢ ÜUè ¼GÚÈGU çÝx¢¢ã ©Æ¢
ÜUÚ Îï¶ Hïæ, ÜéUÀ ТÝè ç…S}¢ ÐÚ |¢è Ç¢Hïæ, }¢éæã „Ú ¥¢ñÚ ç…S}¢ ÐÚ ©„ „ï
}¢SãG |¢è ÜUÚïæ }¢x¢Ú ²ïã »ãGç¼²¢¼G Ú¶ïæ çÜU ÜU¢ï§ü ÜGU¼GÚ¢ …G}¢èÝ ÐÚ Ý çx¢Úï J
„ÚÜU¢Úï }¢ÎèÝ¢, Ú¢ãG¼ï ÜGUËÏ¢¢ï „èÝ¢ ÜU¢
ÈGUÚ}¢¢Ýï …Gèà¢¢Ý ãñ : “…G}¢…G}¢ ç…„ }¢vG„Î ÜïU çH²ï çв¢ …¢»x¢¢
±¢ïã }¢vG„Î ãG¢ç„H ã¢ï …¢»x¢¢ J”
²ïã …G}¢ …G}¢ ©„ çH²ï ãñ ç…„ çH²ï §„ ÜU¢ï çвï ÜU¢ï§ü
§„è …G}¢ …G}¢ }¢ïæ …‹Ý¼ ãñ, §„è …G}¢ …G}¢ }¢ïæ ÜU¢ñ„Ú ãñ
(…G¢ñÜGïU Ý¢’¼)
7

10. ãG… ± ©G}Úã ÜU¢ }¢éwG¼„Ú ¼GÚèÜGU¢
¥¢Ï¢ï …G}¢…G}¢ Ðè ÜUÚ ²ïã Îé¥G¢ ÐÉïæG
»ï ¥ËH¢ã ! }¢ñæ ¼éÛ¢ „ï §GË}¢ï
Ý¢ÈGïU¥G ¥¢ñÚ ÜéUࢢ΢ çÚÁGÜGU ¥¢ñÚ
¥G-}¢Hï }¢vGÏ¢êH ¥¢ñÚ ãÚ Ï¢è}¢¢Úè „ï çà¢ÈGU¢
ÜU¢ „é±¢H ÜUÚ¼¢ ãêæ J
(Ï¢ã¢Úï à¢Úè¥G¼, ç…. 1, çãGS„¢ : 6, „. 1105)
„ÈGU¢ ± }¢±üã ÜUè „¥Gì²
¥Ï¢ ¥x¢Ú ÜU¢ï§ü }¢…Ï¢êÚè ²¢ ƒÜUÝ ±x¢ñGÚ¢ Ý ã¢ï ¼¢ï ¥|¢è
±ÚÝ¢ ¥¢Ú¢}¢ ÜUÚ ÜïU „ÈGU¢ ± }¢±üã }¢ïæ S¢¥Gì² ÜUÚÝï ÜïU çH²ï ¼Ä²¢Ú
ã¢ï …¢§²ï J ²¢Î Úãï çÜU S¢¥Gì² }¢ïæ §çÁG¼GÏ¢¢¥G ²¢’Ýè ÜU‹{¢ ¶éH¢
ڶݢ „é‹Ý¼ Ýãèæ ãñ J ¥Ï¢ S¢¥Gì² ÜïU çH²ï ãG-…Úï ¥S±Î ÜU¢
ÐãHï ãè ÜUè ¼GÚãG ΢ïÝ¢ïæ 㢃 ÜU¢Ý¢ïæ ¼ÜU ©Æ¢ ÜUÚ ²ïã Îé¥G¢ :
ÐÉG ÜUÚ
§çS¼H¢}¢ ÜUèç…²ï J
¥Ï¢ Ï¢¢Ï¢éS„ÈGU¢ ÐÚ ¥¢§²ï ! “ÜU¢ïãï „ÈGU¢” ™êæçÜU “}¢çS…Îï
ãGÚ¢}¢” „ï Ï¢¢ãÚ ±¢ÜïUG¥G ãñ ¥¢ñÚ ã}¢ïࢢ }¢çS…Î „ï Ï¢¢ãÚ çÝÜUH¼ï ±vG¼
©ËÅ¢ Т©æ çÝÜU¢HÝ¢ „é‹Ý¼ ãñ, çH㢅G¢ ²ã¢æ |¢è ÐãHï ©ËÅ¢ Т©æ çÝÜU¢çH²ï
¥¢ñÚ ãGSÏ¢ï }¢¢’}¢êH }¢çS…Î „ï Ï¢¢ãÚ ¥¢Ýï ÜUè Îé¥G¢ ÐçÉG²ï J Îé¥G¢ ²ïã ãñ :
»ï ¥ËH¢ã ! }¢ñæ ¼éÛ¢ „ï ¼ïÚï
ÈGUÁGH ¥¢ñÚ ¼ïÚè ÚãG}¢¼ ÜU¢ „é±¢H
ÜUÚ¼¢ ãêæ J
¥Ï¢ ÎéMÎ¢ï „H¢}¢ ÐÉG¼ï ãé» „ÈGU¢ ÐÚ §¼Ý¢ ™çÉG²ï çÜU ÜU¢’Ï¢»
}¢é¥GÁG…G}¢¢ Ý…GÚ ¥¢ …¢» ¥¢ñÚ ²ïã Ï¢¢¼ ²ã¢æ }¢¢’}¢êHè „¢ ™ÉG¼ï ãè
ãG¢ç„H ã¢ï …¢¼è ãñ, ²¢’Ýè ¥x¢Ú Îè±¢Úïæ ±x¢GñÚ¢ ÎÚç}¢²¢Ý }¢ïæ Ý ã¢ï¼èæ ¼¢ï
ÜU¢’Ï¢» }¢é¥GÁG…G}¢¢ ²ã¢æ „ï Ý…GÚ ¥¢¼¢ J §„ „ï ç…G²¢Î¢ ™ÉGÝï ÜUè ãG¢…¼
Ýãèæ J ¥Ï¢ }¢SÝêÝ Îé¥G¢»æ ²¢ ÎéMÎï ТÜU ÐçÉG²ï J
8

11. ãG… ± ©G}Úã ÜU¢ }¢éwG¼„Ú ¼GÚèÜGU¢
x¢GH¼G ¥‹Î¢…G
Ý¢ ±¢çÜGUçÈGUIJ¼ ÜïU „ϢϢ ÜU¢ÈGUè H¢ïx¢ ÜU¢’Ï¢¢ à¢ÚèÈGU ÜUè
¼GÚÈGU ãƒïçH²¢æ ÜUÚ¼ï ãñæ, Ï¢¢’…G 㢃 HãÚ¢ Úãï ã¢ï¼ï ãñæ ¼¢ï Ï¢¢’…G ¼èÝ Ï¢¢Ú
ÜU¢Ý¢ïæ ¼ÜU 㢃 ©Æ¢ ÜUÚ À¢ïÇG Îï¼ï ãñæ, ²ïã „Ï¢ x¢GH¼G ¼GÚèÜGïU ãñæ J ãGSÏ¢ï
}¢¢’}¢êH Îé¥G¢ ÜUè ¼GÚãG 㢃 ÜU‹{¢ïæ ¼ÜU ©Æ¢ ÜUÚ ÜU¢’Ï¢» }¢é¥GÁG…G}¢¢
ÜUè ¼GÚÈGU }¢éæã çÜU²ï §¼Ýè ÎïÚ ¼ÜU Îé¥G¢ }¢¢æx¢Ýè ™¢çã²ï ç…¼Ýè ÎïÚ }¢ïæ
„ê-Ú¼éH Ï¢-ÜGUÚã ÜUè ÐÓ™è„ ¥¢²¼¢ïæ ÜUè ç¼H¢±¼ ÜUè …¢», wG¢êÏ¢
çx¢ÇGçx¢ÇG¢ ÜUÚ ¥¢ñÚ Ú¢ï Ú¢ï ÜUÚ Îé¥G¢ }¢¢æçx¢²ï çÜU ²ïã ÜGUÏ¢êçHIJ¼ ÜU¢
}¢ÜGU¢}¢ ãñ J ¥ÐÝï çH²ï ¥¢ñÚ ¼}¢¢}¢ ç…‹Ý ± §‹„ }¢éçSH}¢èÝ ÜUè ¶GñÚ ±
|¢H¢§ü ÜïU çH²ï ¥¢ñÚ »ãG„¢Ýï ¥G…Gè}¢ ã¢ïx¢¢ çÜU }¢éÛ¢ x¢éÝãx¢¢Ú „x¢ï
}¢ÎèÝ¢ ÜUè Ï¢ï çãG„¢Ï¢ }¢çxGÈGUÚ¼ ÜïU çH²ï |¢è Îé¥G¢ }¢¢æçx¢²ï J Ýè…G ÎéMÎ
à¢ÚèÈGU ÐÉG ÜUÚ ²ïã Îé¥G¢ ÐçÉG²ï :
ÜU¢ïãï „ÈGU¢ ÜUè Îé¥G¢
1 : Úç}¢²ï …}¢Ú¢¼, ±éÜGêUÈGïU ¥G-ÚÈGU¢¼ ±x¢GñÚ¢ ÜïU çH²ï ç…„ ¼GÚãG çÝIJ¼ ࢼüG Ýãèæ §„è ¼GÚãG
S¢¥Gì² }¢ïæ |¢è ࢼüG Ýãèæ çÏ¢x¢GñÚ çÝIJ¼ ÜïU |¢è ¥x¢Ú çÜU„è Ýï S¢¥Gì² ÜUè ¼¢ï ã¢ï …¢»x¢è }¢x¢Ú S¢¥Gì²
}¢ïæ çÝIJ¼ ÜUÚ HïÝ¢ }¢éS¼ãGÏ¢ ãñ çÜU çÏ¢x¢GñÚ çÝIJ¼ ÜUè …¢Ýï ±¢Hè S¢¥Gì² ÐÚ „±¢Ï¢ Ýãèæ
ç}¢Hïx¢¢ J ©G}¢ê}¢Ý ©Îêü }¢ïæ ࢢ»¥G ã¢ïÝï ±¢Hè ãG… ÜUè çÜU¼¢Ï¢¢ïæ }¢ïæ §çϼ΢¥Ý çÝIJ¼ï S¢¥Gì²
çH¶è ãé§ü ã¢ï¼è ãñ ²ïã ÆèÜU Ýãèæ, „ãGèãG ¼GÚèÜGU¢ ²ïãè ãñ çÜU ¥x¢Ú çÝIJ¼ ÜUÚÝ¢ |¢è ãñ ¼¢ï ÐãHï
Îé¥G¢ ÐÉG Hèç…²ï ¥¢ñÚ „ÈGU¢ „ï ©¼ÚÝ¢ à¢éM¥G ÜUÚÝï „ï ÐãHï çÝIJ¼ ÜUèç…²ï J çH㢅G¢ §„
çÜU¼¢Ï¢ }¢ïæ „ÈGU¢ ÜUè Îé¥G¢ ÜïU Ï¢¢’Î çÝIJ¼ ÜU¢ ¼GÚèÜGU¢ çβ¢ ãé±¢ ãñ J
9

12. ãG… ± ©G}Úã ÜU¢ }¢éwG¼„Ú ¼GÚèÜGU¢
¥ËH¢ã „Ï¢ „ï Ï¢ÇG¢ ãñ, ¥ËH¢ã „Ï¢ „ï Ï¢ÇG¢ ãñ,
¥ËH¢ã „Ï¢ „ï Ï¢ÇG¢ ãñ ¥¢ñÚ ±¢ïãè ¼¢’ÚèÈGU ÜU¢ }¢éS¼çãGÜGU ãñ ç…„
¥ËH¢ã Ýï ã}¢ïæ çã΢²¼ Îè ±¢ïãè ãG}Î ÜU¢ }¢éS¼çãGÜGU ãñ ¥¢ñÚ ç…„ Ýï ã}¢ïæ
Ýï’}¢¼ Ï¢wGà¢è ±¢ïãè ¶éG΢ ãG}Î ÜïU ÜGU¢çÏ¢H ãñ ¥¢ñÚ ©„è ÜUè …G¢¼ï ТÜU }¢éS¼çãGÜGïU
ãG}Î ãñ ç…„ Ýï ã}¢ïæ |¢H¢§ü ÜUè ڢ㠄}¢Û¢¢§ü, ¼}¢¢}¢ ¼¢’ÚèÈGïUæ ©„è ¶éG΢ ÜU¢ï …GñÏ¢
Îï¼è ãñæ ç…„ Ýï ã}¢ïæ ²ïã çã΢²¼ Ý„èÏ¢ ÈGUÚ}¢¢§ü ¥x¢Ú ¥ËH¢ã ã}¢ïæ
çã΢²¼ Ý Îï¼¢ ¼¢ï ã}¢ ÜU|¢è çã΢²¼ Ý Ð¢ „ÜU¼ï J ¥ËH¢ã ãè ¼‹ã¢
}¢¢’Ï¢êÎ ãñ ©„ ÜU¢ ÜU¢ï§ü à¢ÚèÜU Ýãèæ ©„è ÜUè Ï¢¢Îࢢ㼠ãñ, ±¢ïãè ã}¢¢ çÜGUS}¢
ÜUè ãG}Î ÜU¢ }¢éS¼çãGÜGU ãñ, ç…G‹Îx¢è ¥¢ñÚ }¢¢ñ¼ ©„è ÜïU 㢃 }¢ïæ ãñ, ±¢ï㠻 ç…G‹Î¢
10

13. ãG… ± ©G}Úã ÜU¢ }¢éwG¼„Ú ¼GÚèÜGU¢
ãñ çÜU ©„ ÜïU çH²ï }¢¢ñ¼ Ýãèæ, ¶GñÚ ± |¢H¢§ü ©„è ÜïU ÜGUÏ…Gï }¢ïæ ãñ ¥¢ñÚ
±¢ïã ãÚ à¢ñ ÐÚ ÜGU¢çÎÚ ãñ, ¥ËH¢ã ²v¼¢ ± ²x¢¢Ý¢ ÜïU 焱¢ ÜU¢ï§ü
}¢¢’Ï¢êÎ Ýãèæ ¥¢ñÚ ©„ ÜU¢ ±¢’΢ „Ó™¢ ãñ ¥¢ñÚ ©„ Ýï ¥ÐÝï Ï¢‹Îï ÜUè
}¢ÎÎ ÈGUÚ}¢¢§ü ¥¢ñÚ ©„ ÜïU HàÜUÚ ÜU¢ï „é¶üG-M çÜU²¢ ¥¢ñÚ ©„è Ýï ¼‹ã¢
Ï¢¢ç¼GH ÜïU „¢Úï HàÜUÚ¢ïæ ÜU¢ï ÐSТ çÜU²¢ J ¥ËH¢ã ÜïU 焱¢
ÜU¢ï§ü }¢¢’Ï¢êÎ Ýãèæ ¥¢ñÚ ã}¢ ©„ ÜïU 焱¢ çÜU„è ÜUè §GÏ¢¢Î¼ Ýãèæ ÜUÚ¼ï,
¶G¢çH„ ©„è ÜUè §GÏ¢¢Î¼ ÜUÚ¼ï ãñæ ™¢ãï ²ïã Ï¢¢¼ ÜU¢çÈGUÚ¢ïæ ÜU¢ï çx¢Ú¢æ ãè
v²êæ Ý x¢é…GÚï J »ï ¥ËH¢ã ! ¼ïÚ¢ ÈGUÚ}¢¢Ý ãñ ¥¢ñÚ ¼ïÚ¢ ÈGUÚ}¢¢Ý ãGÜGU
ãñ çÜU }¢éÛ¢ „ï Îé¥G¢ ÜUÚ¢ï }¢ñæ ÜGUÏ¢êH ÜUMæx¢¢ ¥¢ñÚ ¼ïÚ¢ ±¢’΢ ÅH¼¢ Ýãèæ
¼¢ï »ï ¥ËH¢ã ! ç…„ ¼GÚãG ¼ê Ýï }¢éÛ¢ï §SH¢}¢ ÜUè ΢ñH¼ ¥G¼G¢
ÈGUÚ}¢¢§ü, ¥Ï¢ }¢ïÚ¢ „é±¢H ãñ çÜU }¢éÛ¢ „ï ²ïã ΢ñH¼ ±¢Ð„ Ý HïÝ¢, }¢éÛ¢ï
}¢Ú¼ï Î}¢ ¼ÜU }¢é„Ë}¢¢Ý ãè ڶݢ J ¥ËH¢ã ÜUè …G¢¼ ТÜU ãñ
¥¢ñÚ ãG}Î ÜUè }¢éS¼çãGÜGU |¢è ¶éG΢ ãè ÜUè …G¢¼ ãñ, ¥ËH¢ã ÜïU
焱¢ ÜU¢ï§ü }¢¢’Ï¢êÎ Ýãèæ ¥¢ñÚ ¥ËH¢ã ãè Ï¢ÇG¢ ãñ ¥¢ñÚ Ý ÜU¢ï§ü
¼G¢ÜGU¼ ¥¢ñÚ Ý ÜU¢ï§ü ÜGéUñ¼ }¢x¢Ú ¥ËH¢ã Ï¢é…éGx¢ü ± Ï¢Ú¼Ú ÜUè
}¢ÎÎ „ï J »ï ¥ËH¢ã ! ã}¢¢Úï ¥¢ÜGU¢ ± }¢¢ñH¢ ãG…GÚ¼ï }¢éãG}}¢Î
ÐÚ ¥¢ñÚ ¥¢Ð ÜUè ¥¢ñH¢Î ÐÚ ¥¢ñÚ ¥¢Ð ÜïU
¥SãG¢Ï¢ ÐÚ ¥¢ñÚ ¥¢Ð ÜUè ¥ÁG±¢…ï }¢é¼G¤ãÚ¢¼ ÐÚ ¥¢ñÚ ¥¢Ð ÜUè ÝSH
¥¢ñÚ ÐñÚ¢ïÜU¢Ú¢ïæ ÐÚ çÜGU²¢}¢¼ ¼ÜU ÎéMÎ¢ï „H¢}¢ Ý¢ç…GH ÈGUÚ}¢¢ J »ï
¥ËH¢ã ! }¢éÛ¢ï, }¢ïÚï ±¢çHÎñÝ ÜU¢ï ¥¢ñÚ „¢Úï }¢é„Ë}¢¢Ý }¢Î¢ïZ ¥¢ñÚ
¥G¢ñÚ¼¢ïæ ÜU¢ï }¢é¥G¢ÈGU ÈGUÚ}¢¢ ¥¢ñÚ ¼}¢¢}¢ Ðñx¢G}Ï¢Ú¢ïæ ÐÚ „H¢}¢ Ðãé晢 ¥¢ñÚ
„Ï¢ wG¢êçÏ¢²¢æ ¥ËH¢ã ÜU¢ï …¢ï }¢¢çHÜU „¢Úï …ã¢Ý¢ïæ ÜU¢ J
Îé¥G¢ ¶Gy}¢ ã¢ïÝï ÜïU Ï¢¢’Π㢃 À¢ïÇG Îèç…²ï ¥¢ñÚ ÎéMÎ
à¢ÚèÈGU ÐÉG ÜUÚ S¢¥Gì² ÜUè çÝIJ¼ ¥ÐÝï çÎH }¢ïæ ÜUÚ Hèç…²ï }¢x¢Ú
…GÏ¢¢Ý „ï |¢è ÜUã HïÝ¢ Ï¢ïã¼Ú ãñ J }¢¢’Ý¢ …ïGãìÝ }¢ïæ Ú¶¼ï ãé» §„ ¼GÚãG
çÝIJ¼ ÜUèç…²ï :
11

14. ãG… ± ©G}Úã ÜU¢ }¢éwG¼„Ú ¼GÚèÜGU¢
„¥Gì² ÜUè çÝIJ¼
»ï ¥ËH¢ã ! }¢ñæ ¼ïÚè çÚ…G¢ ¥¢ñÚ
¶GéàÝêÎè ÜUè ¶G¢ç¼GÚ „ÈGU¢ ¥¢ñÚ }¢±üã
ÜïU ÎÚç}¢²¢Ý S¢¥Gì² ÜïU „¢¼ ™vÜUÚ
ÜUÚÝï ÜU¢ §Ú¢Î¢ ÜUÚ Ú㢠ãêæ ¼ê §„ï }¢ïÚï
çH²ï ¥¢„¢Ý ÈGUÚ}¢¢ Îï ¥¢ñÚ }¢ïÚè ¼GÚÈGU „ï
§„ï ÜGUÏ¢êH ÈGUÚ}¢¢ J
(Ï¢ã¢Úï à¢Úè¥G¼, ç…. 1, çãGS„¢ : 6, „. 1108)
„ÈGU¢/}¢±üã „ï ©¼ÚÝï ÜUè Îé¥G¢
»ï ¥ËH¢ã ! ¼ê }¢éÛ¢ï ¥ÐÝï Œ²¢Úï
ÝÏ¢è ÜUè „é‹Ý¼
ÜU¢ ¼¢Ï¢ï¥G Ϣݢ Îï ¥¢ñÚ }¢éÛ¢ï ©Ý ÜïU ÎèÝ
ÐÚ }¢¢ñ¼ Ý„èÏ¢ ÈGUÚ}¢¢ ¥¢ñÚ }¢éÛ¢ï ÐÝ¢ã Îï
çÈGU¼Ý¢ïæ ÜUè x¢é}¢Ú¢çã²¢ïæ „ï ¥ÐÝè ÚãG}¢¼
ÜïU „¢ƒ, »ï „Ï¢ „ï ç…G²¢Î¢ ÚãGì}¢ ÜUÚÝï
±¢Hï J
„ÈGU¢ „ï ¥Ï¢ ç…GRU¢ï ÎéMÎ }¢ïæ }¢àxG¢êH ÎÚç}¢²¢Ý¢ ™¢H
™H¼ï ãé» …¢çÝÏ¢ï }¢±üã ™çH²ï J …êæ ãè ÐãH¢ „Ï…G }¢èH ¥¢»
}¢Îü ΢ñÇGÝ¢ à¢éM¥G ÜUÚ Îïæ (}¢x¢Ú }¢éãÁ…GÏ¢ ¼GÚèÜGïU ÐÚ Ý çÜU Ï¢ï ¼ãG¢à¢¢)
¥¢ñÚ „é±¢Ú „é±¢Úè ÜU¢ï ¼ï…G ÜUÚ Îïæ, ã¢æ ¥x¢Ú |¢èÇG ç…G²¢Î¢
ã¢ï ¼¢ï ƒ¢ïÇG¢ LÜU …¢§²ï …Ï¢ çÜU |¢èÇG ÜU}¢ ã¢ïÝï ÜUè ©}}¢èÎ ã¢ï J
΢ñÇGÝï }¢ïæ ²ïã ²¢Î Ú網ï çÜU ¶GéÎ ÜU¢ï ²¢ çÜU„è Îê„Úï ÜU¢ï §ü…G¢ Ý Ðãéæ™ï çÜU
12

15. ãG… ± ©G}Úã ÜU¢ }¢éwG¼„Ú ¼GÚèÜGU¢
²ã¢æ ΢ñÇGÝ¢ „é‹Ý¼ ãñ …Ï¢ çÜU çÜU„è }¢é„Ë}¢¢Ý ÜU¢ï §ü…G¢ ÎïÝ¢ ãGÚ¢}¢,
§SH¢}¢è Ï¢ãÝïæ Ý Î¢ñÇGïæ J ¥Ï¢ §SH¢}¢è |¢¢§ü ΢ñÇG¼ï ãé» ¥¢ñÚ §SH¢}¢è Ï¢ãÝïæ
™H¼ï ãé» }¢SÝêÝ Îé¥G¢»æ ²¢ ÎéMÎï ТÜU ÐÉïGæ J
…Ï¢ Îê„Ú¢ „Ï…G }¢èH ¥¢» ¼¢ï ¥¢çãS¼¢ ã¢ï …¢§²ï ¥¢ñÚ
…¢çÝÏ¢ï }¢±üã Ï¢ÉïG ™çH²ï J »ï Hèç…²ï ! }¢±üã à¢ÚèÈGU ¥¢ x¢²¢,
¥G±¢}¢é‹Ý¢„ ÎêÚ ªÐÚ ¼ÜU ™ÉïG ãé» ã¢ï¼ï ãñæ, ¥¢Ð ©Ý ÜUè ÝvGH Ý
ÜUèç…²ï, ÈGUÜGU¼G ¥¢Ð }¢¢’}¢êHè ªæ™¢§ü ÐÚ ™çÉG²ï Ï¢çËÜU ©„ ÜïU
ÜGUÚèÏ¢ …G}¢èÝ ÐÚ ¶ÇGï ã¢ïÝï „ï |¢è }¢±üã ÐÚ ™ÉGÝ¢ ã¢ï x¢²¢, ²ã¢æ
¥x¢Ó¢üï Îè±¢Úïæ ±x¢GñÚ¢ Ï¢Ý …¢Ýï ÜïU „ϢϢ ÜU¢’Ï¢¢ à¢ÚèÈGU Ý…GÚ Ýãèæ
¥¢¼¢ }¢x¢Ú ÜU¢’Ï¢» }¢éà¢ÚüÈGU¢ ÜUè ¼GÚÈGU }¢éæã ÜUÚ ÜïU „ÈGU¢ ÜUè ¼GÚãG
©¼Ýè ãè ÎïÚ ¼ÜU Îé¥G¢ }¢¢æçx¢²ï J ¥Ï¢ çÝIJ¼ ÜUÚÝï ÜUè …GMÚ¼ Ýãèæ çÜU
±¢ïã ¼¢ï ÐãHï ã¢ï ™éÜUè ²ïã »ÜU ÈïUÚ¢ ãé±¢ J
¥Ï¢ ãGSÏ¢ï „¢çÏ¢ÜGU Îé¥G¢ ÐÉG¼ï ãé» }¢±üã „ï …¢çÝÏ¢ï „ÈGU¢ ™çH²ï
¥¢ñÚ ãGSÏ¢ï }¢¢’}¢êH }¢èHñÝï ¥wG…GÚñÝ ÜïU ÎÚç}¢²¢Ý }¢Îü ΢ñÇG¼ï ãé» ¥¢ñÚ
§SH¢}¢è Ï¢ãÝïæ ™H¼ï ãé» ±¢ïãè Îé¥G¢ ÐÉGïæ, ¥Ï¢ „ÈGU¢ ÐÚ Ðãéæ™ ÜUÚ Î¢ï ÈïUÚï
ÐêÚï ãé» J §„è ¼GÚãG „ÈGU¢ ¥¢ñÚ }¢±üã ÜïU ÎÚç}¢²¢Ý ™H¼ï, ΢ñÇG¼ï „¢¼±¢æ
ÈïUÚ¢ }¢±üã ÐÚ ¶Gy}¢ ã¢ïx¢¢, ¥¢Ð ÜUè S¢¥Gì² }¢éÜU}}¢H ãé§ü J
Ý}¢¢…ïG S¢¥Gì² }¢éS¼ãGÏ¢ ãñ
¥Ï¢ ã¢ï „ÜïU ¼¢ï }¢çS…Îï ãGÚ¢}¢ }¢ïæ ΢ï Úv¥G¼ Ý}¢¢…G ÝzGH (¥x¢Ú
}¢vMã ±vG¼ Ý ã¢ï) ¥Î¢ ÜUÚ Hèç…²ï çÜU }¢éS¼ãGÏ¢ ãñ, ã}¢¢Úï Œ²¢Úï ¥¢ÜGU¢
Ýï S¢¥Gì² ÜïU Ï¢¢’Î }¢¼G¢ÈGU ÜïU ÜUÝ¢Úï ãG-…Úï ¥S±Î
ÜUè „è{ }¢ïæ ΢ï ÝzGH ¥Î¢ ÈGUÚ}¢¢» ãñæ J
13

16. ãG… ± ©G}Úã ÜU¢ }¢éwG¼„Ú ¼GÚèÜGU¢
ãGËÜGU ²¢ ¼vG„èÚ
¥Ï¢ }¢Îü ãGËÜGU ÜUÚïæ ²¢’Ýè „Ú }¢éæDZ¢ Îïæ ²¢ ¼vG„èÚ ÜUÚïæ ²¢’Ýè
Ï¢¢H ÜU¼Ú±¢»æ J
¼vGS¢èÚ ÜUè ¼¢’ÚèÈGU
¼vGS¢èÚ ²¢’Ýè ÜU}¢ ¥…G ÜU}¢ ™¢ñƒ¢§ü (¼) „Ú ÜïU Ï¢¢H ©æx¢Hè ÜïU
ТñÚï Ï¢Ú¢Ï¢Ú ÜUű¢Ý¢ J §„ }¢ïæ ²ïã »ãGç¼²¢¼G Ú¶ïæ çÜU »ÜU ТñÚï „ï ç…G²¢Î¢
ÜUű¢»æ ¼¢çÜU „Ú ÜïU Ï¢è™ }¢ïæ …¢ï À¢ïÅï À¢ïÅï Ï¢¢H ã¢ï¼ï ãñæ ±¢ïã |¢è »ÜU ТñÚï
ÜïU Ï¢Ú¢Ï¢Ú ÜUÅ …¢»æ J Ï¢¢’…G H¢ïx¢ ÜGñUæ™è „ï ™‹Î Ï¢¢H ÜU¢Å çH²¢ ÜUÚ¼ï ãñæ,
ãG-ÝçÈGUIJ¢ïæ ÜïU çH²ï ²ïã ¼GÚèÜGU¢ çÏ¢ËÜéUH x¢GH¼G ãñ ¥¢ñÚ §„ ¼GÚãG »ãGÚ¢}¢
ÜUè ТϢç‹Î²¢æ |¢è ¶Gy}¢ Ý ã¢ïæx¢è J
§SH¢}¢è Ï¢ãÝ¢ïæ ÜUè ¼vGS¢èÚ
§SH¢}¢è Ï¢ãÝ¢ïæ ÜU¢ï „Ú }¢éæǢݢ ãGÚ¢}¢ ãñ ±¢ïã ç„ÈUüG ¼vGS¢èÚ
ÜUÚ±¢»æ J §„ ÜU¢ ¥¢„¢Ý ¼GÚèÜGU¢ ²ïã ãñ çÜU ¥ÐÝè ™éçŲ¢ ÜïU ç„Úï ÜU¢ï
©æx¢Hè ÜïU »ÜU ТñÚï „ï ÜéUÀ ç…G²¢Î¢ ÜU¢Å Hïæ, HïçÜUÝ ²ïã »ãGç¼²¢¼G
H¢ç…G}¢è ãñ çÜU ÜU}¢ ¥…G ÜU}¢ ™¢ñƒ¢§ü (¼) „Ú ÜïU Ï¢¢H »ÜU ТñÚï ÜïU
Ï¢Ú¢Ï¢Ú ÜUÅ …¢»æ J
}¢éÏ¢¢ÚÜU ã¢ï çÜU ¥¢Ð ©G}Úã à¢ÚèÈGU „ï ÈGU¢çÚx¢G ã¢ï x¢» J
**************************************************
14

17. ãG… ± ©G}Úã ÜU¢ }¢éwG¼„Ú ¼GÚèÜGU¢
ãG… ÜU¢ }¢éwG¼„Ú ¼GÚèÜGU¢
ÎéMÎ à¢ÚèÈGU ÜUè ÈGU…GèH¼
Ï¢ï™ñÝ çÎH¢ïæ ÜïU ™ñÝ, ÚãG}¢¼ï ΢ÚñÝ, ¼¢…΢Úï ãG-Ú}¢ñÝ,
„Ú±Úï ÜU¢ñÝñÝ ÜU¢ ÈGUÚ}¢¢Ýï ÚãG}¢¼ çÝà¢¢Ý ãñ :
“…Ï¢ …é}¥GÚ¢¼ ÜU¢ çÎÝ ¥¢¼¢ ãñ ¥ËH¢ã çÈGUçÚ༢ïæ ÜU¢ï
|¢ï…¼¢ ãñ ç…Ý ÜïU Т„ ™¢æÎè ÜïU ÜU¢x¢G…G ¥¢ñÚ „¢ïÝï ÜïU ÜGUH}¢ ã¢ï¼ï ãñæ,
±¢ïã çH¶¼ï ãñæ ÜU¢ñÝ ²¢ñ}¢ï …é}¥GÚ¢¼ ¥¢ñÚ à¢Ï¢ï …é}¢é¥G¢ }¢éÛ¢ ÐÚ
ÜU„Ú¼ „ï ÎéMÎï ТÜU ÐÉG¼¢ ãñ J”
ãG… ÜUè ÈGU…GèH¼
¼Ú-…-}¢» ÜU‹ÁG¢éH §ü}¢¢Ý : ¥¢ñÚ
ãG… ¥¢ñÚ ©G}Úã ¥ËH¢ã ÜïU çH²ï ÐêÚ¢
ÜUÚ¢ï J
΢ï ÈGUÚ¢}¢èÝï }¢éS¼GÈGU¢ : {1} “ç…„ Ýï
ãG… çÜU²¢ ¥¢ñÚ ÚÈGU„ (²¢’Ýè ÈGU¢ïãìGࢠÜUH¢}¢) Ý çÜU²¢ ¥¢ñÚ çÈGUSÜGU Ý çÜU²¢
¼¢ï x¢éÝ¢ã „ï »ï„¢ ТÜU ã¢ï ÜUÚ H¢ñÅ¢ …ñ„ï ©„ çÎÝ çÜU }¢¢æ ÜïU ÐïÅ „ï Ðñ΢
ãé±¢ J”
{2} “ãG¢…è ¥ÐÝï Í¢Ú ±¢H¢ïæ }¢ïæ „ï ™¢Ú „¢ï ÜUè à¢ÈGU¢¥G¼ ÜUÚïx¢¢ ¥¢ñÚ x¢éÝ¢ã¢ïæ
„ï »ï„¢ çÝÜUH …¢»x¢¢ …ñ„ï ©„ çÎÝ çÜU }¢¢æ ÜïU ÐïÅ „ï Ðñ΢ ãé±¢ J”
15

18. ãG… ± ©G}Úã ÜU¢ }¢éwG¼„Ú ¼GÚèÜGU¢
ãG… ÜUè çÜGUS}¢ïæ
ãG… ÜUè ¼èÝ çÜGUS}¢ïæ ãñæ : (1) çÜGUÚ¢Ý (2) ¼}¢œ¢¢ï¥G (3) §zGÚ¢Î
ãGÁ…ï çÜGUÚ¢Ý
²ïã „Ï¢ „ï ¥zGÁ¢GH ãñ, ²ïã ãG… ¥Î¢ ÜUÚÝï ±¢H¢ “ÜGU¢çÚÝ”
ÜUãH¢¼¢ ãñ J §„ }¢ïæ ©G}Úã ¥¢ñÚ ãG… ÜU¢ »ãGÚ¢}¢ »ÜU „¢ƒ Ï¢¢æ{¢ …¢¼¢
ãñ }¢x¢Ú ©G}Úã ÜUÚÝï ÜïU Ï¢¢’Î ÜGU¢çÚÝ “ãGËÜGU” ²¢ “ÜGUSÚ” Ýãèæ ÜUÚ±¢
„ÜU¼¢ Ï¢çËÜU Ï¢ ÎS¼êÚ »ãGÚ¢}¢ }¢ïæ Úãïx¢¢ J ΄±èæ ²¢ x²¢Úã±è´ ²¢
Ï¢¢Úã±è´ Á¢GéH çãGÁ…¢ ÜU¢ï ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUÚÝï ÜïU Ï¢¢’Î “ãGËÜGU” ²¢ “ÜGUSÚ”
ÜUÚ±¢ ÜïU »ãGÚ¢}¢ ¶¢ïH Îï J
ãGÁ…ï ¼}¢œ¢¢ï¥G
²ïã ãG… ¥Î¢ ÜUÚÝï ±¢H¢ “}¢é-¼}¢œ¢ï¥G” ÜUãH¢¼¢ ãñ J ТçÜUS¼¢Ý
¥¢ñÚ çã‹ÎêS¼¢Ý „ï ¥¢Ýï ±¢Hï ©G}¢ê}¢Ý ¼}¢œ¢¢ï¥G ãè çÜU²¢ ÜUÚ¼ï ãñæ J §„ }¢ïæ
¥¢„¢Ýè ²ïã ãñ çÜU §„ }¢ïæ ©G}Úã ¼¢ï ã¢ï¼¢ ãè ãñ HïçÜUÝ ©G}Ú㠥΢ ÜUÚÝï ÜïU
Ï¢¢’Î “ãGËÜGU” ²¢ “ÜGUSÚ” ÜUÚ±¢ ÜïU »ãGÚ¢}¢ ¶¢ïH çβ¢ …¢¼¢ ãñ ¥¢ñÚ
çÈUÚ ¥¢Æ Á¢GéH çãGÁ…¢ ²¢ §„ „ï ÜGUÏH ãG… ÜU¢ »ãGÚ¢}¢ Ï¢¢æ{¢ …¢¼¢ ãñ J
ãGÁ…ï §zGÚ¢Î
§zGڢΠÜUÚÝï ±¢Hï ãG¢…è ÜU¢ï “}¢éçzGÚΔ ÜUã¼ï ãñæ J §„ ãG… }¢ïæ
“©G}Ú㔠ࢢç}¢H Ýãèæ ãñ J §„ }¢ïæ ç„ÈUüG ãG… ÜU¢ “»ãGÚ¢}¢” Ï¢¢æ{¢ …¢¼¢
ãñ J ¥ãHï }¢vÜU¢ ¥¢ñÚ “çãGËHè” ²¢’Ýè }¢èÜGU¢¼ ¥¢ñÚ ãéGÎêÎï ãGÚ}¢ ÜïU
ÎÚç}¢²¢Ý }¢ïæ ÚãÝï ±¢Hï Ï¢¢çࢋÎï (}¢-„HÝ ¥ãçH²¢Ýï …g¢ à¢ÚèÈGU) “ãGÁ…ï
§zGڢΔ ÜUÚ¼ï ãñæ J (Îê„Úï }¢éËÜU „ï ¥¢Ýï ±¢Hï |¢è “§zGڢΔ ÜUÚ „ÜU¼ï ãñæ)
16

19. ãG… ± ©G}Úã ÜU¢ }¢éwG¼„Ú ¼GÚèÜGU¢
ãGÁ…ï çÜGUÚ¢Ý ÜUè çÝIJ¼
ÜGU¢çÚÝ ©G}Úã ¥¢ñÚ ãG… ΢ïÝ¢ïæ ÜUè »ÜU „¢ƒ çÝIJ¼ ÜUÚïx¢¢, ™éÝ¢‹™ï
±¢ïã »ãGÚ¢}¢ Ï¢¢æ{ ÜUÚ §„ ¼GÚãG çÝIJ¼ ÜUÚï :
¼Ú…}¢¢ : »ï ¥ËH¢ã ! }¢ñ´ ©G}Úã
¥¢ñÚ ãG… ΢ïÝ¢ïæ ÜU¢ §Ú¢Î¢ ÜUÚ¼¢ ãêæ ¼ê
§‹ãïæ }¢ïÚï çH²ï ¥¢„¢Ý ÜUÚ Îï ¥¢ñÚ §‹ãïæ
}¢ïÚè ¼GÚÈGU „ï ÜGUÏ¢êH ÈGUÚ}¢¢, }¢ñæ Ýï ©G}Úã
¥¢ñÚ ãG… ΢ïÝ¢ïæ ÜUè çÝIJ¼ ÜUè ¥¢ñÚ
¶G¢çH-„¼Ý ¥ËH¢ã ÜïU çH²ï
§Ý ΢ïÝ¢ïæ ÜU¢ »ãGÚ¢}¢ Ï¢¢æ{¢ J
ãG… ÜUè çÝIJ¼
}¢éçzGÚÎ |¢è »ãGÚ¢}¢ Ï¢¢æ{Ýï ÜïU Ï¢¢’Î §„è ¼GÚãG çÝIJ¼ ÜUÚï ¥¢ñÚ
}¢é-¼}¢œ¢ï¥G |¢è ¥¢Æ Á¢GéH çãGÁ…¢ ²¢ §„ „ï ÜGUÏH ãG… ÜU¢ »ãGÚ¢}¢ Ï¢¢æ{
ÜUÚ }¢é‹ÎçÚÁ¢» …GñH ¥ËÈGU¢…G }¢ïæ çÝIJ¼ ÜUÚï :
¼Ú…}¢¢ : »ï ¥ËH¢ã ! }¢ñæ ãG… ÜU¢
§Ú¢Î¢ ÜUÚ¼¢ ãêæ J §„ ÜU¢ï ¼ê }¢ïÚï çH²ï ¥¢„¢Ý
ÜUÚ Îï ¥¢ñÚ §„ï }¢éÛ¢ „ï ÜGUÏ¢êH ÈGUÚ}¢¢ ¥¢ñÚ
§„ }¢ïæ }¢ïÚè }¢ÎÎ ÈGUÚ}¢¢ ¥¢ñÚ §„ï }¢ïÚï çH²ï
Ï¢¢ Ï¢-Ú-ÜU¼ ÈGUÚ}¢¢, }¢ñæ Ýï ãG… ÜUè çÝIJ¼
ÜUè ¥¢ñÚ ¥ËH¢ã ÜïU çH²ï §„ ÜU¢
»ãGÚ¢}¢ Ï¢¢æ{¢ J
}¢-ÎÝè ÈêUH
çÝIJ¼ çÎH ÜïU §Ú¢Îï ÜU¢ï ÜUã¼ï ãñæ, …GÏ¢¢Ý „ï |¢è ÜUã Hïæ ¼¢ï
¥ÓÀ¢ ãñ, ¥G-ÚÏ¢è }¢ïæ çÝIJ¼ ©„è ±vG¼ ÜU¢Ú ¥¢}¢Î ã¢ïx¢è …Ï¢ çÜU
17

20. ãG… ± ©G}Úã ÜU¢ }¢éwG¼„Ú ¼GÚèÜGU¢
©Ý ÜïU }¢¢’Ý¢ „}¢Û¢ ¥¢¼ï ã¢ïæ ±ÚÝ¢ ©Îêü }¢ïæ ÜUÚ Hèç…²ï, ãÚ ãG¢H }¢ïæ çÎH }¢ïæ
çÝIJ¼ ã¢ïÝ¢ ࢼüG ãñ J
HÏÏ¢ñÜU
wG±¢ã ©G}Úï ÜUè çÝIJ¼ ÜUÚïæ ²¢ ãG… ÜUè, çÝIJ¼ ÜïU Ï¢¢’Î ÜU}¢
¥…G ÜU}¢ »ÜU Ï¢¢Ú ¼çËÏ¢²ã ÜUãÝ¢ H¢ç…G}¢è ãñ ¥¢ñÚ ¼èÝ Ï¢¢Ú
ÜUãÝ¢ ¥zG…GH, ¼çËÏ¢²ã ²ïã ãñ :
¥¢Æ ÁG¢éH çãGÁ…ç¼H ãGÚ¢}¢, ç}¢Ý¢ ÜU¢ï Ú±¢Ýx¢è
*ç}¢Ý¢, ¥G-ÚÈGU¢¼, }¢éÁGÎçHÈGU¢ ±x¢GñÚ¢ ÜU¢ „ÈGUÚ ¥x¢Ú ã¢ï
„ÜïU ¼¢ï ÐñÎH ãè ¼Gñ ÜUÚïæ çÜU …Ï¢ ¼ÜU }¢vÜU¢ à¢ÚèÈGU ÐHÅïæx¢ï ãÚ ãÚ
ÜGUÎ}¢ ÐÚ „¢¼ „¢¼ ÜUÚ¢ïÇG ÝïçÜU²¢æ ç}¢Hïæx¢è J
* Ú¢S¼ï |¢Ú HÏÏ¢ñÜU ¥¢ñÚ ç…GRU¢ï ÎéMÎ ÜUè wG¢êÏ¢ ÜU„Ú¼ ÜUèç…²ï J
Á¢êæ ãè ç}¢Ý¢ à¢ÚèÈGU Ý…GÚ ¥¢» ÎéMÎ à¢ÚèÈGU ÐÉG ÜUÚ ²ïã Îé¥G¢ ÐçÉG²ï :
* ¥¢Æ Á¢GéH çãGÁ…¢ ÜUè
…G¢ïãÚ „ï Hï ÜUÚ Ý± Á¢GéH çãGÁ…¢ ÜUè ÈGU…í ¼ÜU Ð¢æ™ Ý}¢¢…Gïæ ¥¢Ð ÜU¢ï
ç}¢Ý¢ à¢ÚèÈGU }¢ïæ ¥Î¢ ÜUÚÝè ãñæ v²êæ çÜU ¥ËH¢ã ÜïU Œ²¢Úï
}¢ãGÏ¢êÏ¢ Ýï »ï„¢ ãè çÜU²¢ ãñ J
Îé¥G¢» à¢Ï¢ï ¥G-ÚÈGU¢
18

21. ãG… ± ©G}Úã ÜU¢ }¢éwG¼„Ú ¼GÚèÜGU¢
(¥Ã±H ¥¢ç¶GÚ »ÜU »ÜU Ï¢¢Ú ÎéMÎ à¢ÚèÈGU ÐÉG Hèç…²ï)
ݱ ÁG¢éH çãGÁ…ç¼H ãGÚ¢}¢ ¥G-ÚÈGU¢¼ ÜU¢ï Ú±¢Ýx¢è
ݱ Á¢GéH çãGÁ…¢ ÜU¢ï Ý}¢¢…Gï ÈGU…í }¢éS¼ãGÏ¢ ±vG¼ }¢ïæ ¥Î¢ ÜUÚ ÜïU
HÏÏ¢ñÜU ¥¢ñÚ ç…GRU¢ï Îé¥G¢ }¢ïæ }¢àxG¢êH Úçã²ï J ²ã¢æ ¼ÜU çÜU ¥¢zG¼¢Ï¢ ÜU¢ïãï
S¢Ï¢èÚ ÐÚ çÜU }¢çS…Îï ¶GñÈGU ÜïU „¢}¢Ýï ãñ ™}¢ÜïU ¥Ï¢ {ÇGv¼ï ãé» çÎH ÜïU
„¢ƒ …¢çÝÏ¢ï ¥G-ÚÈGU¢¼ à¢ÚèÈGU ™çH²ï J Ýè…G ç}¢Ý¢ à¢ÚèÈGU „ï çÝÜUH ÜUÚ
»ÜU Ï¢¢Ú ²ïã Îé¥G¢ |¢è ÐÉG Hèç…²ï J
Ú¢ãï ¥G-ÚÈGU¢¼ ÜUè Îé¥G¢
(¥Ã±H ¥¢ç¶GÚ »ÜU »ÜU Ï¢¢Ú ÎéMÎ à¢ÚèÈGU ÐÉG Hèç…²ï)
¥G-ÚÈGU¢¼ à¢ÚèÈGU }¢ïæ ±vG¼ï …G¢ïãÚ }¢ïæ …G¢ïãÚ ± ¥GSÚ ç}¢H¢ ÜUÚ
ÐÉGè …¢¼è ãñ }¢x¢Ú §„ ÜUè Ï¢¢’…G à¢Ú¢§¼G ãñæ J ¥¢Ð ¥ÐÝï ¥ÐÝï ¶Gñ}¢¢ïæ }¢ïæ
…G¢ïãÚ ÜïU ±vG¼ }¢ïæ …G¢ïãÚ ¥¢ñÚ ¥GSÚ ÜïU ±vG¼ }¢ïæ ¥GSÚ ÜUè Ý}¢¢…G Ï¢¢ …}¢¢¥G¼
¥Î¢ ÜUèç…²ï J
19

22. ãG… ± ©G}Úã ÜU¢ }¢éwG¼„Ú ¼GÚèÜGU¢
¥G-ÚÈGU¢¼ à¢ÚèÈGU ÜUè Îé¥G¢»æ
* ΢ï ÐãÚ ÜïU ±vG¼ }¢¢ñçÜGUÈGU (²¢’Ýè ÆãÚÝï ÜUè …x¢ã) }¢ïæ
}¢é‹ÎçÚ…» …GñH ÜUçH}¢» ¼¢ñãGèÎ, „êÚ» §wGH¢„ à¢ÚèÈGU ¥¢ñÚ çÈUÚ §„
ÜïU Ï¢¢’Î çβ¢ ãé±¢ ÎéMÎ à¢ÚèÈGU, ²ïã ¼èÝ¢ïæ „¢ï Ï¢¢Ú ÐÉGÝï ±¢Hï ÜUè Ï¢
ãéGv}¢ï ãGÎè„ Ï¢çwGà¢à¢ ÜUÚ Îè …¢¼è ãñ Ýè…G ¥x¢Ú ±¢ïã ¼}¢¢}¢ ¥G-ÚÈGU¢¼
à¢ÚèÈGU ±¢H¢ïæ ÜUè ç„ÈGU¢çÚࢠÜUÚ Îï ¼¢ï ±¢ïã |¢è ÜGUÏ¢êH ÜUÚ Hè …¢» J
²ïã ÜUçH}¢» ¼¢ñãGèÎ 100 Ï¢¢Ú ÐçÉG²ï :
„êÚ» §wGH¢„ à¢ÚèÈGU 100 Ï¢¢Ú J ²ïã ÎéMÎ à¢ÚèÈGU
100 Ï¢¢Ú ÐçÉG²ï :
* “ ” ¼èÝ Ï¢¢Ú çÈUÚ ÜUçH}¢» ¼¢ñãGèÎ »ÜU Ï¢¢Ú §„ ÜïU
Ï¢¢’Î ²ïã Îé¥G¢ ¼èÝ Ï¢¢Ú ÐçÉG²ï :
}¢ñ΢Ýï ¥G-ÚÈGU¢¼ }¢ïæ ¶ÇGï ¶ÇGï Îé¥G¢ }¢¢æx¢Ý¢ „é‹Ý¼ ãñ
²¢Î Úãï çÜU ãG¢…è ÜU¢ï Ý}¢¢…Gï }¢x¢GçÚÏ¢ }¢ñ΢Ýï ¥G-ÚÈGU¢¼ }¢ïæ
Ýãèæ ÐÉGÝè Ï¢çËÜU §Gࢢ ÜïU ±vG¼ }¢ïæ, }¢éÁGÎçHÈGU¢ }¢ïæ }¢x¢GçÚÏ¢ ± §Gࢢ
ç}¢H¢ ÜUÚ ÐÉGÝè ãñ J
20

23. ãG… ± ©G}Úã ÜU¢ }¢éwG¼„Ú ¼GÚèÜGU¢
}¢éÁGÎçHÈGU¢ ÜU¢ï Ú±¢Ýx¢è
…Ï¢ x¢éGMÏ¢ï ¥¢zG¼¢Ï¢ ÜU¢ ²ÜGUèÝ ã¢ï …¢» ¼¢ï ¥G-ÚÈGU¢¼ à¢ÚèÈGU „ï
…¢çÝÏ¢ï }¢éÁGÎçHÈGU¢ à¢ÚèÈGU ™çH²ï, Ú¢S¼ï |¢Ú ç…GRU¢ï ÎéMÎ ¥¢ñÚ HÏÏ¢ñÜU
ÜUè ¼vÚ¢Ú Ú網ï J ÜUH }¢ñ΢Ýï ¥G-ÚÈGU¢¼ à¢ÚèÈGU }¢ïæ ãéGÜGêUÜGéUËH¢ã }¢é¥G¢ÈGU
ãé» ²ã¢æ ãéGÜGêUÜGéUH §GÏ¢¢Î }¢é¥G¢ÈGU ÈGUÚ}¢¢Ýï ÜU¢ ±¢’΢ ãñ J
}¢x¢GçÚÏ¢ ± §Gࢢ ç}¢H¢ ÜUÚ ÐÉGÝï ÜU¢ ¼GÚèÜGU¢
²ã¢æ ¥¢Ð ÜU¢ï »ÜU ãè ¥…G¢Ý ¥¢ñÚ »ÜU ãè §ÜGU¢}¢¼ „ï ΢ïÝ¢ïæ Ý}¢¢…Gïæ
¥Î¢ ÜUÚÝè ãñæ çH㢅G¢ ¥…G¢Ý ± §ÜGU¢}¢¼ ÜïU Ï¢¢’Î ÐãHï }¢x¢GçÚÏ¢ ÜïU ¼èÝ ÈGU…üG
¥Î¢ ÜUÚ Hèç…²ï, „H¢}¢ ÈUñÚ¼ï ãè ÈGU¢ñÚÝ §Gࢢ ÜïU ÈGU…üG ÐçÉG²ï, çÈUÚ }¢x¢GçÚÏ¢ ÜUè
„é‹Ý¼ïæ, §„ ÜïU Ï¢¢’Î §Gࢢ ÜUè „é‹Ý¼ïæ ¥¢ñÚ ç±~¢ ¥Î¢ ÜUèç…²ï J
±éÜGêUÈGïU }¢éÁGÎçHÈGU¢
}¢éÁGÎçHÈGU¢ }¢ïæ Ú¢¼ x¢é…G¢ÚÝ¢ „é‹Ý¼ï }¢é¥vÜU΢ ãñ }¢x¢Ú §„ ÜU¢
±éÜGêUÈGU ±¢ç…Ï¢ ãñ J ±éÜGêUÈGïU }¢éÁGÎçHÈGU¢ ÜU¢ ±vG¼ „éÏãGï „¢çÎÜGU „ï Hï ÜUÚ
¼éGHê»G ¥¢zG¼¢Ï¢ ¼ÜU ãñ §„ ÜïU ÎÚç}¢²¢Ý ¥x¢Ú »ÜU H}ãG¢ |¢è }¢éÁGÎçHÈGU¢
}¢ïæ x¢é…G¢Ú çH²¢ ¼¢ï ±éÜGêUÈGU ã¢ï x¢²¢, …G¢çãÚ ãñ çÜU ç…„ Ýï ÈGU…í ÜïU ±vG¼ ÜïU
¥‹ÎÚ }¢éÁGÎçHÈGU¢ }¢ïæ Ý}¢¢…Gï ÈGU…í ¥Î¢ ÜUè ©„ ÜU¢ ±éÜGêUÈGU „ãGèãG ã¢ï x¢²¢ J
΄±èæ ÁG¢éH çãGÁ…¢ ÜU¢ ÐãH¢ ÜU¢}¢ Ú}¢è
}¢éÁGÎçHÈGU¢ à¢ÚèÈGU „ï ç}¢Ý¢ à¢ÚèÈGU Ðãéæ™ ÜUÚ „è{ï …}Ú¼éH
¥G-ÜGUϢ㠲¢’Ýè “Ï¢ÇïG à¢ñ¼G¢Ý” ÜUè ¼GÚÈGU ¥¢§²ï J ¥¢… ç„ÈUüG §„è »ÜU
(²¢’Ýè Ï¢ÇGï à¢ñ¼G¢Ý) ÜU¢ï ÜæUÜUçÚ²¢æ }¢¢ÚÝè ãñæ J
ãG… ÜUè ÜGéUÚÏ¢¢Ýè
ÎS¢±èæ Á¢GéH çãGÁ…¢ ÜU¢ï Ï¢ÇGï à¢ñ¼G¢Ý ÜU¢ï ÜUæÜUçÚ²¢æ }¢¢ÚÝï ÜïU Ï¢¢’Î
21

24. ãG… ± ©G}Úã ÜU¢ }¢éwG¼„Ú ¼GÚèÜGU¢
ÜGéUÚÏ¢¢Ý x¢¢ã ¼à¢ÚèÈGU H¢§²ï ¥¢ñÚ ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ÜUèç…²ï J ²ïã ÜGéUÚÏ¢¢Ýè
ãG… ÜïU à¢éRU¢Ýï }¢ïæ ÜGU¢çÚÝ ¥¢ñÚ }¢é-¼}¢œ¢ï¥G ÐÚ ±¢ç…Ï¢ ãñ ™¢ãï
±¢ïã ÈGUÜGUèÚ ãè v²êæ Ý ã¢ïæ J * }¢éçzGÚÎ ÜïU çH²ï ²ïã ÜGéUÚÏ¢¢Ýè
}¢éS¼ãGÏ¢ ãñ, ™¢ãï ±¢ïã x¢GÝè (²¢’Ýè }¢¢H΢Ú) ã¢ï * ÜGéUÚÏ¢¢Ýè „ï
ÈGU¢çÚx¢G ã¢ï ÜUÚ ãGËÜGU ²¢ ÜGUSÚ ÜUÚ±¢ Hèç…²ï * ²¢Î Úãï ãG¢…è ÜU¢ï
§Ý ¼èÝ ©}¢êÚ }¢ïæ ¼Ú¼èÏ¢ ÜGU¢§}¢ ڶݢ ±¢ç…Ï¢ ãñ J (1) „Ï¢ „ï ÐãHï
“Ú}¢è” (2) §„ ÜïU Ï¢¢’Î “ÜGéUÚÏ¢¢Ýè” (3) çÈUÚ “ãGËÜGU ²¢ ÜGUSÚ”
* }¢éçzGÚÎ ÐÚ ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ±¢ç…Ï¢ Ýãèæ çH㢅G¢ ²ïã Ú}¢è ÜïU Ï¢¢’Î ãGËÜGU ²¢
ÜGUSÚ ÜUÚ±¢ „ÜU¼¢ ãñ J
x²¢Úã ¥¢ñÚ Ï¢¢Úã ÁG¢éH çãGÁ…¢ ÜUè Ú}¢è
x²¢Úã ¥¢ñÚ Ï¢¢Úã Á¢GéH çãGÁ…¢ ÜU¢ï …G¢ïãÚ ÜïU Ï¢¢’Î ¼èÝ¢ï´ à¢ñ¼G¢Ý¢ïæ
ÜU¢ï ÜUæÜUçÚ²¢æ }¢¢ÚÝè ãñæ J ÐãHï …}Ú¼éH ªH¢ (²¢’Ýè À¢ïÅ¢ à¢ñ¼G¢Ý) çÈUÚ
…}Ú¼éH ±éS¼G¢ (²¢’Ýè }¢æÛ¢H¢ à¢ñ¼G¢Ý) ¥¢ñÚ ¥¢ç¶GÚ }¢ïæ …}Ú¼éH
¥G-ÜGUÏ¢ã (²¢’Ýè Ï¢ÇG¢ à¢ñ¼G¢Ý)
¼G±¢ÈGïU ç…G²¢Ú¼
* ¼G±¢ÈGïU ç…²¢Ú¼ ãG… ÜU¢ Îê„Ú¢ LvÝ ãñ, * ¼G±¢ÈGïU ç…G²¢Ú¼
΄±èæ Á¢GéH çãGÁ…¢ ÜU¢ï ÜUÚ HïÝ¢ ¥zG…GH ãñ J ¥x¢Ú ²ïã ¼G±¢ÈGU ΄±èæ ÜU¢ï
Ýãèæ ÜUÚ „ÜïU ¼¢ï x²¢Úã±è´ ¥¢ñÚ Ï¢¢Úã±èæ ÜU¢ï |¢è ÜUÚ „ÜU¼ï ãñæ }¢x¢Ú Ï¢¢Úã±èæ
ÜU¢ „êÚ… x¢éGMÏ¢ ã¢ïÝï „ï ÐãHï ÐãHï H¢ç…G}¢Ý ÜUÚ Hèç…²ï * ¼G±¢ÈGïU
ç…G²¢Ú¼ ÜïU ™¢Ú ÈUñÚï ÜUÚÝï „ï ÐãHï Ï¢¢Úã±èæ ÜU¢ „êÚ… x¢éGMÏ¢ ã¢ï x¢²¢
¼¢ï Î}¢ ±¢ç…Ï¢ ã¢ï …¢»x¢¢ * ã¢æ ¥x¢Ú ¥G¢ñÚ¼ ÜU¢ï ãGñ…G ²¢ çÝÈGU¢„ ¥¢
x¢²¢ ¥¢ñÚ Ï¢¢Úã±èæ ÜïU Ï¢¢’ΠТÜU ãé§ü ¼¢ï ¥Ï¢ ÜUÚ Hï §„ ±…ã „ï
¼¢¶GèÚ ã¢ïÝï ÐÚ ©„ ÐÚ Î}¢ ±¢ç…Ï¢ Ýãèæ J
* ãG¢§…G¢ ÜUè çÝà¢S¼ }¢ãGÈGêU…G ã¢ï ¥¢ñÚ ¼G±¢ÈGïU ç…G²¢Ú¼ ÜU¢
}¢S¥H¢ ã¢ï ¼¢ï }¢éç}ÜUÝ¢ „êÚ¼ }¢ïæ çÝà¢S¼ }¢‹„ê¶G ÜUÚ±¢» ¥¢ñÚ Ï¢¢’Îï
22

25. ãG… ± ©G}Úã ÜU¢ }¢éwG¼„Ú ¼GÚèÜGU¢
¼Gã¢Ú¼ ¼G±¢ÈGïU ç…G²¢Ú¼ ÜUÚï J ¥x¢Ú çÝà¢S¼ }¢‹„ê¶G ÜUÚ±¢Ýï }¢ïæ ¥ÐÝè ²¢
ã}¢ „ÈGUÚ¢ïæ ÜUè Îéà±¢Úè ã¢ï ¼¢ï }¢…Ï¢êÚè ÜUè „êÚ¼ }¢ïæ ¼G±¢ÈGïU ç…G²¢Ú¼ ÜUÚ Hï
}¢x¢Ú Ï¢-ÎÝ¢ ²¢’Ýè x¢¢² ²¢ ªæÅ ÜUè ÜGéUÚÏ¢¢Ýè H¢ç…G}¢ ¥¢»x¢è ¥¢ñÚ
¼¢ñÏ¢¢ ÜUÚÝ¢ |¢è …GMÚè ãñ v²êæ çÜU …ݢϢ¼ ÜUè ãG¢H¼ }¢ïæ }¢çS…Î }¢ïæ
΢ç¶GH ã¢ïÝ¢ x¢éÝ¢ã ãñ J ¥x¢Ú Ï¢¢Úã±èæ ÜïU x¢éGMÏ¢ï ¥¢zG¼¢Ï¢ ¼ÜU ¼Gã¢Ú¼ ÜUÚ
ÜïU ¼G±¢ÈGéUçÁG…G²¢Úã ÜU¢ §¥G¢Î¢ ÜUÚÝï }¢ïæ ÜU¢}²¢Ï¢è ã¢ï x¢§ü ¼¢ï ÜUzGÈGU¢Ú¢
„¢çÜGU¼G ã¢ï x¢²¢ ¥¢ñÚ Ï¢¢Úã±èæ ÜïU Ï¢¢’Î ¥x¢Ú ТÜU ã¢ïÝï ÜïU Ï¢¢’Î }¢¢ñÜGU¥G
ç}¢H x¢²¢ ¥¢ñÚ §¥G¢Î¢ ÜUÚ çH²¢ ¼¢ï Ï¢-ÎÝ¢ „¢çÜGU¼G ã¢ï x¢²¢ }¢x¢Ú Î}¢
ÎïÝ¢ ã¢ïx¢¢ J
¼G±¢ÈGïU LwG„¼
…Ï¢ LwG„¼ ÜU¢ §Ú¢Î¢ ã¢ï ©„ ±vG¼ “¥¢ÈGU¢ÜGUè ãG¢…è” ÐÚ ¼G±¢ÈGïU
LwG„¼ ±¢ç…Ï¢ ãñ J Ý ÜUÚÝï ±¢Hï ÐÚ Î}¢ ±¢ç…Ï¢ ã¢ï¼¢ ãñ J (}¢èÜGU¢¼ „ï
Ï¢¢ãÚ (}¢-„HÝ Ð¢ÜU ± çã‹Î ±x¢GñÚ¢) „ï ¥¢Ýï ±¢H¢ ¥¢ÈGU¢ÜGUè ãG¢…è ÜUãH¢¼¢ ãñ)
“²¢ w²¢ w²¢ w²¢ w²¢ wGGGGG¢é΢ ãGÁ¢ ÜGUÏ¢êH ÜUÚ¢é΢ ãGÁ¢ ÜGUÏ¢êH ÜUÚ¢é΢ ãGÁ¢ ÜGUÏ¢êH ÜUÚ¢é΢ ãGÁ¢ ÜGUÏ¢êH ÜUÚ¢é΢ ãGÁ¢ ÜGUÏ¢êH ÜUÚ” ÜïU ¼ïÚã ãéGMÈGU ÜUè
çÝSÏ¢¼ „ï 13 }¢-ÎÝè ÈêUH
* …¢ï ãG¢…è x¢éGMÏ¢ï ¥¢zG¼¢Ï¢ „ï ÜGUÏH }¢ñ΢Ýï ¥G-ÚÈGU¢¼ S¢ï çÝÜUH x¢²¢
©„ ÐÚ Î}¢ ±¢ç…Ï¢ ã¢ï x¢²¢ J ¥x¢Ú ΢ïÏ¢¢Ú¢ x¢éGMÏ¢ï ¥¢zG¼¢Ï¢ „ï ÐãHï ÐãHï
ãéGÎêÎï ¥G-ÚÈGU¢¼ }¢ïæ ΢ç¶GH ã¢ï x¢²¢ ¼¢ï Î}¢ „¢çÜGU¼G ã¢ï …¢»x¢¢ *
΄±èæ ÜUè „éÏãGï „¢çÎÜGU ¼¢ ¼éGHê»G ¥¢zG¼¢Ï¢ }¢éÁGÎçHÈGU¢ ÜïU ±éÜGêUÈGU ÜU¢
±vG¼ ãñ, ™¢ãï H}ãG¢ |¢Ú ÜU¢ ±éÜGêUÈGU ÜUÚ çH²¢ ±¢ç…Ï¢ ¥Î¢ ã¢ï x¢²¢ ¥¢ñÚ
¥x¢Ú ©„ ±vG¼ ÜïU ΢ñÚ¢Ý »ÜU H}ãG¢ |¢è }¢éÁGÎçHÈGU¢ }¢ïæ Ý x¢é…G¢Ú¢ ¼¢ï Î}¢
±¢ç…Ï¢ ã¢ï x¢²¢ J …¢ï ÜU¢ï§ü „éÏãGï „¢çÎÜGU „ï ÐãHï ãè }¢éÁGÎçHÈGU¢ „ï
™H¢ x¢²¢ ©„ ÜU¢ ±¢ç…Ï¢ ¼ÜUü ã¢ï x¢²¢, çH㢅G¢ ©„ ÐÚ Î}¢ ±¢ç…Ï¢
ãñ J ã¢æ ¥G¢ñÚ¼, Ï¢è}¢¢Ú ²¢ …G§üGÈGU ²¢ ÜU}¢…G¢ïÚ çÜU ç…‹ãïæ |¢èÇG ÜïU „ϢϢ
23

26. ãG… ± ©G}Úã ÜU¢ }¢éwG¼„Ú ¼GÚèÜGU¢
§ü…G¢ Ðãéæ™Ýï ÜU¢ ¥‹Îïࢢ ã¢ï ¥x¢Ú »ï„ï H¢ïx¢ }¢…Ï¢êÚÝ ™Hï x¢» ¼¢ï ÜéUÀ Ýãèæ
* ΄ Á¢GéH çãGÁ…¢ ÜUè “Ú}¢è” ÜU¢ ±vG¼ ÈGUÁ¢í S¢ï Hï ÜUÚ x²¢Úã±è´ ÜUè
ÈGUÁ¢í ¼ÜU ãñ HïçÜUÝ ÎS¢±è´ ÜUè ÈGUÁ¢í S¢ï ¼GéHê»G ¥¢zG¼¢Ï¢ ¼ÜU ¥¢ñÚ x¢GéMÏ¢ï
¥¢zG¼¢Ï¢ S¢ï S¢éÏãGï S¢¢çÎÜGU ¼ÜU }¢vMã ãñ J ¥x¢Ú çÜUS¢è ©GÁ¢íG ÜïU S¢Ï¢Ï¢ ã¢ï
}¢-S¢HÝ Ó¢Ú±¢ãï Ýï Ú¢¼ }¢ï´ “Ú}¢è” ÜUè ¼¢ï ÜUڢ㼠Ýãè´ * ÎS¢ Á¢GéH
çãGÁÁ¢¢ ÜU¢ï ¥x¢Ú }¢é-¼}¢œ¢ï¥G ²¢ ÜGU¢çÚÝ }¢ïæ „ï çÜU„è Ýï Ú}¢è ÜïU Ï¢¢’Î
ÜGéUÚÏ¢¢Ýè „ï ÐãHï ãGËÜGU ²¢ ÜGUSÚ ÜUÚ±¢ çH²¢ ¼¢ï Î}¢ ±¢ç…Ï¢ ã¢ï x¢²¢ J
}¢éçzGÚÎ “Ú}¢è” ÜïU Ï¢¢’Î ãGËÜGU ²¢ ÜGUSÚ ÜUÚ±¢ „ÜU¼¢ ãñ çÜU ©„ ÐÚ
ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ±¢ç…Ï¢ Ýãèæ Ï¢çËÜU }¢éS¼ãGÏ¢ ãñ J * ãGÁ…ï ¼}¢œ¢¢ï¥G ¥¢ñÚ ãGÁ…ï
çÜGUÚ¢Ý ÜUè ÜGéUÚÏ¢¢Ýè ¥¢ñÚ ãGËÜGU ²¢ ÜGUSÚ ÜU¢ ãGéÎêÎï ãGÚ}¢ }¢ïæ ã¢ïÝ¢ ±¢ç…Ï¢
ãñ J çH㢅G¢ ¥x¢Ú ²ïã ΢ïÝ¢ïæ ãéGÎêÎï ãGÚ}¢ „ï Ï¢¢ãÚ ÜUÚïæx¢ï ¼¢ï ¼}¢œ¢¢ï¥G ±¢Hï
ÐÚ “΢ï Î}¢” ¥¢ñÚ çÜGUÚ¢Ý ±¢Hï ÐÚ “™¢Ú Î}¢” ±¢ç…Ï¢ ã¢ïæx¢ï v²êæ çÜU
çÜGUÚ¢Ý ±¢Hï ÐÚ ãÚ …é}¢ü ÜU¢ ÇÏ¢H ÜUzGÈGU¢Ú¢ ãñ * x²¢Úã±èæ ¥¢ñÚ
Ï¢¢Úã±èæ ÜUè “Ú}¢è” ÜU¢ ±vG¼ …G±¢Hï ¥¢zG¼¢Ï¢ (²¢’Ýè Ý}¢¢…Gï …G¢ïãÚ ÜU¢
±vG¼ ¥¢¼ï ãè) à¢éM¥G ã¢ï …¢¼¢ ãñ J Ï¢ï à¢é}¢¢Ú H¢ïx¢ „éÏãG ãè „ï “Ú}¢è”
à¢éM¥G ÜUÚ Îï¼ï ãñæ ²ïã x¢GH¼G ãñ ¥¢ñÚ §„ ¼GÚãG ÜUÚÝï „ï Ú}¢è ã¢ï¼è ãè
Ýãèæ J x²¢Úã±èæ ²¢ Ï¢¢Úã±èæ ÜU¢ï …G±¢H „ï ÐãHï ¥x¢Ú çÜU„è Ýï
“Ú}¢è” ÜUÚ Hè ¥¢ñÚ ©„è çÎÝ ¥x¢Ú §¥G¢Î¢ Ý çÜU²¢ ¼¢ï Î}¢ ±¢ç…Ï¢
ã¢ï x¢²¢ * x²¢Úã±èæ ¥¢ñÚ Ï¢¢Úã±èæ ÜUè “Ú}¢è” ÜU¢ ±vG¼ …G±¢Hï
¥¢zG¼¢Ï¢ „ï „éÏãGï „¢çÎÜGU ¼ÜU ãñ J }¢x¢Ú çÏ¢H¢ ©G…íG x¢GéMÏ¢ï ¥¢zG¼¢Ï¢
ÜïU Ï¢¢’Î Ú}¢è ÜUÚÝ¢ }¢vMã ãñ * ¥G¢ñÚ¼ ã¢ï ²¢ }¢Îü, “Ú}¢è” ÜïU
çH²ï ©„ ±vG¼ ¼ÜU çÜU„è ÜU¢ï ±ÜUèH Ýãèæ ÜUÚ „ÜU¼ï …Ï¢ ¼ÜU §„
ÜGUÎÚ }¢Úè…G Ý ã¢ï …¢»æ çÜU „é±¢Úè ÐÚ |¢è …}Úï ¼ÜU Ý Ðãéæ™ „ÜïUæ
¥x¢Ú §„ ÜGUÎÚ Ï¢è}¢¢Ú Ýãèæ ãñ´ çÈUÚ |¢è çÜU„è }¢Îü ²¢ ¥G¢ñÚ¼ Ýï Îê„Úï
24

27. ãG… ± ©G}Úã ÜU¢ }¢éwG¼„Ú ¼GÚèÜGU¢
ÜU¢ï ±ÜUèH ÜUÚ çβ¢ ¥¢ñÚ ¶éGÎ “Ú}¢è” Ýãèæ ÜUè ¼¢ï Î}¢ ±¢ç…Ï¢ ã¢ï
…¢»x¢¢ * ¥x¢Ú ç}¢Ý¢ à¢ÚèÈGU ÜUè ãéGÎêÎ ãè }¢ñæ ¼ïÚã±èæ ÜUè „éÏãGï
„¢çÎÜGU ã¢ï x¢§ü ¥Ï¢ “¼ïÚã±èæ ÜUè Ú}¢è” ±¢ç…Ï¢ ã¢ï x¢§ü J ¥x¢Ú
“Ú}¢è” çÜU²ï çÏ¢x¢GñÚ ™Hï x¢» ¼¢ï Î}¢ ±¢ç…Ï¢ ã¢ï x¢²¢ * ¥x¢Ú ÜU¢ï§ü
¼G±¢ÈGïU ç…G²¢Ú¼ çÜU²ï çÏ¢x¢GñÚ ±¼GÝ ™H¢ x¢²¢ ¼¢ï ÜUzGÈGU¢Úï „ï x¢é…G¢Ú¢
Ýãèæ ã¢ïx¢¢ v²êæ çÜU ©„ ÜïU ãG… ÜU¢ LvÝ ãè ¥Î¢ Ý ãé±¢ J ¥Ï¢
H¢ç…G}¢è ãñ çÜU ΢ïÏ¢¢Ú¢ }¢vÜU» }¢éÜUÚü}¢¢ ¥¢» ¥¢ñÚ
¼G±¢ÈGïU ç…G²¢Ú¼ ÜUÚï J …Ï¢ ¼ÜU ¼G±¢ÈGïU ç…G²¢Ú¼ Ýãèæ ÜUÚïx¢¢ Ï¢è±è
ãGH¢H Ýãèæ ã¢ïx¢è, ™¢ãï Ï¢Ú„¢ïæ x¢é…GÚ …¢»æ * ±vG¼ï LwG„¼ ¥¢ÈGU¢ÜGUè
ãGÁ…Ý ÜU¢ï ãGñ…G ¥¢ x¢²¢, ¥Ï¢ §„ ÐÚ ¼G±¢ÈGïU LwGS¢¼ ±¢ç…Ï¢ Ý Úã¢,
…¢ „ÜU¼è ãñ J Î}¢ ÜUè |¢è ãG¢…¼ Ýãèæ * Ï¢ï ±éÁG¢ê S¢¥Gì² ÜUÚ „ÜU¼ï ãñæ
}¢x¢Ú Ï¢¢ ±éÁG¢ê }¢éS¼ãGÏ¢ ãñ * çÁ¢¼Ýè Ï¢¢Ú |¢è ©G}Úã ÜUÚïæ ãÚ Ï¢¢Ú
»ãGÚ¢}¢ „ï Ï¢¢ãÚ ã¢ïÝï ÜïU çH²ï ãGËÜGU ²¢ ÜGUSÚ ±¢ç…Ï¢ ãñ J ¥x¢Ú „Ú
}¢éæÇ¢ ãé±¢ ã¢ï ¼Ï¢ |¢è ©„ ÐÚ ©S¼Ú¢ çÈUڢݢ ±¢ç…Ï¢ ãñ J
}¢ÎèÝï ÜUè ãG¢çÁ¢GÚè
}¢ÎèÝï ÜU¢ „ÈGUÚ ãñ ¥¢ñÚ }¢ñæ Ý}¢Îè΢ Ý}¢Îè΢
…Ï¢èæ ¥zG„é΢ü ¥zG„é΢ü ÜGUÎ}¢ HxG…Gè΢ HxG…Gè΢
Ï¢¢Ï¢éH Ï¢ÜGUè¥G ÐÚ ãG¢ç…GÚ ã¢ïæ
„ڢТ ¥-ÎÏ¢¢ï ã¢ïࢠϢÝï, ¥¢æ„ê Ï¢ã¢¼ï ²¢ Ú¢ïÝ¢ Ý ¥¢» ¼¢ï
ÜU}¢ ¥…G ÜU}¢ Ú¢ïÝï …ñ„è „êÚ¼ Ϣݢ» Ï¢¢Ï¢éH Ï¢ÜGUè¥G ÐÚ ãG¢ç…GÚ ã¢ïæ
¥¢ñÚ “ ” ¥G…üG ÜUÚ ÜïU …GÚ¢ ÆãÚ …¢§²ï J
25

28. ãG… ± ©G}Úã ÜU¢ }¢éwG¼„Ú ¼GÚèÜGU¢
x¢¢ï²¢ „ÚÜU¢Úï …Gè ±ÜGU¢Ú ÜïU ࢢãè ÎÚÏ¢¢Ú }¢ïæ ãG¢ç…GÚè
ÜUè §…¢…G¼ }¢¢æx¢ Úãï ãñæ J ¥Ï¢ “ ” ÐÉG ÜUÚ ¥ÐÝ¢ „è{¢
ÜGUÎ}¢ }¢çS…Î à¢ÚèÈGU }¢ïæ Úç¶²ï ¥¢ñÚ ã}¢¢ ¼Ý ¥ÎÏ¢ ã¢ï ÜUÚ Î¢ç¶GHï
}¢çS…Îï Ý-Ï¢±è ã¢ïæ J §„ ±vG¼ …¢ï ¼¢’…Gè}¢ ± ¥ÎÏ¢
ÈGU…üG ãñ ±¢ïã ãÚ }¢¢ïç}¢Ý ÜU¢ çÎH …¢Ý¼¢ ãñ J 㢃, Т©æ, ¥¢æ¶, ÜU¢Ý,
…GÏ¢¢Ý, çÎH „Ï¢ ¶G²¢Hï x¢GñÚ „ï ТÜU ÜUèç…²ï ¥¢ñÚ Ú¢ï¼ï ãé» ¥¢x¢ï Ï¢çÉG²ï J
Ý §Îü çx¢Îü Ý…GÚïæ Í¢é}¢¢§²ï, Ý ãè }¢çS…Î ÜïU ÝvGࢢï çÝx¢¢Ú Îï網ï, Ï¢„ »ÜU
ãè ¼ÇGÐ »ÜU ãè Hx¢Ý »ÜU ãè ¶G²¢H ã¢ï çÜU |¢¢x¢¢ ãé±¢ }¢é…çÚ}¢ ¥ÐÝï
¥¢ÜGU¢ ÜUè Ï¢¢Úx¢¢ãï Ï¢ïÜUS¢ ÐÝ¢ã }¢ïæ Ðïࢠã¢ïÝï ÜïU çH²ï
™H¢ ãñ J
™H¢ ãêæ »ÜU }¢é…çÚ}¢ ÜUè ¼GÚã G }¢ñæ …¢çÝÏ¢ï ¥¢ÜGU¢
Ý…GÚ à¢Úç}¢‹Î¢ à¢Úç}¢‹Î¢, Ï¢ÎÝ HÚ…Gè΢ HÚ…Gè΢
¥x¢Ú }¢vMã ±vG¼ Ý ã¢ï ¥¢ñÚ x¢G-H-Ï¢» ࢢñÜGU }¢¢ïãH¼ Îï ¼¢ï ΢ï ΢ï
Úv¥G¼ ¼çãGIJ¼éH }¢çS…Î ± à¢éRU¢Ý» Ï¢¢Úx¢¢ãï ¥vG΄ ¥Î¢ ÜUèç…²ï J
¥Ï¢ ¥-ÎÏ¢¢ï ࢢñÜGU }¢ï´ ÇêÏ¢ï ãé» x¢ÚÎÝ Û¢éÜU¢» ¥¢æ¶ïæ Ýè™è çÜU²ï,
¥¢æ„ê Ϣ㢼ï, HÚ…G¼ï, ÜU¢æмï, x¢éÝ¢ã¢ïæ ÜUè Ý΢}¢¼ „ï ЄèÝ¢ ЄèÝ¢ ã¢ï¼ï,
„ÚÜU¢Úï Ý¢}¢Î¢Ú ÜïU ÈGUÁGH¢ï ÜUÚ}¢ ÜUè ©}}¢èÎ Ú¶¼ï
¥¢Ð ÜïU ÜGU-Î}¢ñÝï à¢ÚèÈGñUÝ ÜUè ¼GÚÈGU „ï „éÝãìÚè
…¢çH²¢ïæ ÜïU M Ï¢M }¢é±¢-…㢠à¢ÚèÈGU }¢ïæ ãG¢ç…GÚ ã¢ïæ J
¥SH }¢é±¢-…㢠à¢ÚèÈGU çÜU„ ¼GÚÈGU ãñ ?
¥Ï¢ „ڢТ ¥ÎÏ¢ Ï¢Ýï …ïGÚï çÜGU‹ÎèH ©Ý ™¢æÎè ÜUè ÜUèH¢ïæ ÜïU
„¢}¢Ýï …¢ï „éÝãìÚè …¢çH²¢ïæ ÜïU ÎÚ±¢…G» }¢éÏ¢¢-ÚÜU¢ }¢ïæ ªÐÚ ÜUè ¼GÚÈGU
…¢çÝÏ¢ï }¢çàÚÜGU Hx¢è ãé§ü ãñæ çÜGUÏHï ÜU¢ï ÐèÆ çÜU²ï ÜU}¢ ¥…G ÜU}¢ ™¢Ú
26

29. ãG… ± ©G}Úã ÜU¢ }¢éwG¼„Ú ¼GÚèÜGU¢
㢃 (²¢’Ýè ¼vGÚèÏ¢Ý Î¢ï x¢…G) ÎêÚ Ý}¢¢…G ÜUè ¼GÚãG 㢃 Ï¢¢æ{ ÜUÚ }¢ãGÏ¢êÏ¢ï
ÚÏÏ¢ï ¥vÏ¢Ú ÜïU ™ïãÚ» ¥‹±Ú ÜUè ¼GÚÈGU L¶G ÜUÚ ÜïU
¶ÇGï ã¢ïæ çÜU “ÈGU¼¢±¢ ¥G¢H}¢x¢èÚè” ±x¢GñÚ¢ }¢ïæ ²ïãè ¥ÎÏ¢ çH¶¢ ãñ çÜU
²¢’Ýè “„ÚÜU¢Úï }¢ÎèÝ¢ ÜïU ÎÚÏ¢¢Ú
}¢ïæ §„ ¼GÚãG ¶ÇG¢ ã¢ï ç…„ ¼GÚãG Ý}¢¢…G }¢ïæ ¶ÇG¢ ã¢ï¼¢ ãñ J” ²¢Î Ú網ï !
„ÚÜU¢Úï Ý¢}¢Î¢Ú ¥ÐÝï }¢…G¢Úï ÐéÚ ¥‹±¢Ú }¢ïæ »GïÝ
ãG²¢¼ï …G¢çãÚè ÜUè ¼GÚãG ç…G‹Î¢ ãñæ ¥¢ñÚ ¥¢Ð ÜU¢ï |¢è Îï¶ Úãï ãñæ Ï¢çËÜU ¥¢Ð
ÜïU çÎH }¢ïæ …¢ï ¶G²¢H¢¼ ¥¢ Úãï ãñæ ©Ý ÐÚ |¢è }¢éœ¢GH¥G ²¢’Ýè ¥¢x¢¢ã ãñæ J
¶GÏ¢ÚÎ¢Ú ! …¢Hè }¢éÏ¢¢ÚÜU ÜU¢ï Ï¢¢ï„¢ ÎïÝï ²¢ 㢃 Hx¢¢Ýï „ï Ϣ癲ï çÜU ²ïã
ç¶GH¢ÈGïU ¥ÎÏ¢ ãñ çÜU ã}¢¢Úï 㢃 §„ ÜGU¢çÏ¢H ãè Ýãèæ çÜU …¢Hè }¢éÏ¢¢ÚÜU
ÜU¢ï Àê „ÜïUæ J çH㢅G¢ ™¢Ú 㢃 (²¢’Ýè ¼vGÚèÏ¢Ý Î¢ï x¢…G) ÎêÚ ãè Úçã²ï J
v²¢ ²ïã ÜU}¢ à¢ÚÈGU ãñ çÜU ¥ËH¢ã ÜïU Œ²¢Úï ãGÏ¢èÏ¢
Ýï ¥¢Ð ÜU¢ï ¥ÐÝï }¢é±¢-…-ã» ¥vG΄ ÜïU ÜGUÚèÏ¢
Ï¢éH¢²¢ ¥¢ñÚ ²ÜGUèÝÝ ÚãG}¢¼ï ¥G¢H}¢ ÜUè çÝx¢¢ãï
ÜUÚ}¢ ¥Ï¢ ¶éG„êç„IJ¼ ÜïU „¢ƒ ¥¢Ð ÜUè ¼GÚÈGU ãñ J
ÎèÎ¢Ú ÜïU ÜGU¢çÏ¢H ¼¢ï ÜUã¢æ }¢ïÚè Ý…GÚ ãñ
²ïã ¼ïÚè §GÝ¢²¼ ãñ çÜU L¶G ¼ïÚ¢ §{Ú ãñ
„ÚÜU¢Ú ÜUè ç¶GÎ}¢¼ }¢ïæ „H¢}¢ ¥G…üG ÜUÚÝï ÜU¢ ¼GÚèÜGU¢
¥Ï¢ ¥-ÎÏ¢¢ï ࢢñÜGU ÜïU „¢ƒ ÎÎü |¢Úè }¢¢ï’¼çÎH (²¢’Ýè ÎÚç}¢²¢Ýè)
¥¢±¢…G }¢ïæ §Ý ¥ËÈGU¢…G ÜïU „¢ƒ „H¢}¢ ¥G…üG ÜUèç…²ï :
27

30. ãG… ± ©G}Úã ÜU¢ }¢éwG¼„Ú ¼GÚèÜGU¢
ç„gèÜGïU ¥vÏ¢Ú ÜUè ç¶GÎ}¢¼ }¢ïæ „H¢}¢
çÈUÚ }¢çàÚÜGU ÜUè …¢çÝÏ¢ (²¢’Ýè ¥ÐÝï „è{ï 㢃 ÜUè ¼GÚÈGU) ¥¢{ï
x¢…G ÜïU ÜGUÚèÏ¢ ãÅ ÜUÚ (ÜGUÚèÏ¢è À¢ïÅï S¢êÚ¢¶G ÜUè ¼GÚÈGU) ãG…GÚ¼ï „çIJÎéÝ¢
ç„gèÜGïUU ¥vÏ¢Ú ÜïU ™ïãÚ» ¥‹±Ú ÜïU „¢}¢Ýï ÎS¼ Ï¢S¼¢
¶ÇGï ã¢ï ÜUÚ ²êæ „H¢}¢ ¥G…üG ÜUèç…²ï :
ÈGU¢MÜGïUU¥¢’…G}¢ ÜUè ç¶GÎ}¢¼ }¢ïæ „H¢}¢
çÈUÚ §¼Ý¢ ãè …¢çÝÏ¢ï }¢çàÚÜGU }¢…GèÎ „ÚÜU ÜUÚ ãG…GÚ¼ï „çIJÎéÝ¢ ÈGU¢MÜGïU
¥¢’…G}¢ ÜïU M Ï¢M ¥G…üG ÜUèç…²ï :
΢ïÏ¢¢Ú¢ »ÜU „¢ƒ à¢ñ¶GñÝ ÜUè ç¶GÎ}¢¼ }¢ïæ „H¢}¢
çÈUÚ Ï¢¢çH༠|¢Ú …¢çÝÏ¢ï }¢x¢GçÚÏ¢ ²¢’Ýè ¥ÐÝï ©ËÅï 㢃 ÜUè
¼GÚÈGU „ÚÜU …¢§²ï ¥¢ñÚ Î¢ïÝ¢ïæ À¢ïÅï S¢êÚ¢¶G¢ïæ ÜïU ÎÚç}¢²¢Ý ¶ÇGï ã¢ï ÜUÚ »ÜU
„¢ƒ ç„gèÜGïU ¥vÏ¢Ú ¥¢ñÚ ÈGU¢MÜGïU ¥¢’…G}¢
ÜUè ç¶GÎ}¢¼ }¢ïæ §„ ¼GÚãG „H¢}¢ ¥G…üG ÜUèç…²ï :-
²ïã ¼}¢¢}¢ ãG¢ç…GçÚ²¢æ ÜGUÏ¢êçHIJ¼ï Îé¥G¢ ÜïU }¢ÜGU¢}¢¢¼ ãñæ J
28

31. ãG… ± ©G}Úã ÜU¢ }¢éwG¼„Ú ¼GÚèÜGU¢
Îé¥G¢ ÜïU çH²ï …¢Hè }¢éÏ¢¢ÚÜU ÜU¢ï ÐèÆ Ý ÜUèç…²ï
…Ï¢ …Ï¢ „éÝãìÚè …¢çH²¢ïæ ÜïU Т„ ãG¢ç…GÚè Ý„èÏ¢ ã¢ï §{Ú ©{Ú
ãÚçx¢…G Ý Îïç¶²ï ¥¢ñÚ ¶G¢„ ÜUÚ …¢Hè à¢ÚèÈGU ÜïU ¥‹ÎÚ Îï¶Ý¢ ¼¢ï Ï¢ãé¼ ãè
Á¢éÚ¥¼ ãñ, çÜGUÏHï ÜUè ¼GÚÈGU ÐèÆ çÜU²ï ÜU}¢ ¥…G ÜU}¢ ™¢Ú 㢃 …¢Hè
}¢éÏ¢¢ÚÜU „ï ÎêÚ ¶ÇGï Úçã²ï ¥¢ñÚ }¢é±¢-…㢠à¢ÚèÈGU ÜUè ¼GÚÈGU L¶G ÜUÚ ÜïU
„H¢}¢ ¥G…üG ÜUèç…²ï J Îé¥G¢ „éÝãìÚè …¢çH²¢ïæ ÜUè ¼GÚÈGU L¶G ÜUÚ ÜïU ãè
}¢¢æçx¢²ï ÜUãèæ »ï„¢ Ý ã¢ï çÜU ¥¢Ð ÜU¢’Ï¢ï ÜU¢ï }¢éæã ÜUÚ Hïæ ¥¢ñÚ ÜU¢’Ï¢ï ÜïU
ÜU¢’Ï¢ï ÜU¢ï ÐèÆ ã¢ï …¢» J
}¢-ÎÝè §ç˼…¢ : ΢ñÚ¢Ýï ¼G±¢ÈGU Ï¢çËÜU }¢çS…ÎñÝï ÜUÚè}¢ñÝ }¢ïæ ¥ÐÝï
}¢¢ïÏ¢¢§H ÈGU¢ïÝ Ï¢‹Î Ú網ï J }¢S¥H¢ : ÈGU¢ïÝ ÜUè }²ê…GèÜUH ÅKêÝ }¢çS…Î
ÜïU Ï¢¢ãÚ |¢è Ý¢ …¢§…G ± x¢éÝ¢ã ãñ §„ „ï ã}¢ïࢢ ÜïU çH²ï ¼¢ñÏ¢¢ ÜUÚ Hèç…²ï J
}¢ãv¼¢ }¢-ÎÝè ÈêUH : ãGÁ…ï }¢Ï¢MÚ (²¢’Ýè }¢vGÏ¢êH ãG…) ÜUè çÝࢢÝè
ãè ²ïã ãñ çÜU ÐãHï „ï Ï¢ïã¼Ú ã¢ï ÜUÚ ÐHÅï J
(ÈGU¼¢±¢ Ú-…Gç±Ä²¢, ç…. 24, „. 467)
ÜGU¢çÏ¢Hï ¼±Á…¢ïã
ç…„ ÐÚ ãG… ÈGU…üG ã¢ï x¢²¢ ©„ ÐÚ ¥¢ñÚ …¢ï ÝzGHè ãG… ÜUÚÝï
…¢» ©„ ÐÚ |¢è ÈGU…üG ãñ çÜU ±¢ïã ãG… ÜïU …GMÚè }¢„¢§H …¢Ý¼¢ ã¢ï J ²ïã
™‹Î ±ÚÜGUè çÚ„¢H¢ ç„ÈUüG “§à¢¢Ú¢¼” ÐÚ }¢ÏÝè ¥¢ñÚ ÜGUyG¥GÝ Ý¢ }¢éÜU}}¢H
ãñ, ç…‹ã¢ïæ Ýï ãG… ÜïU ¼zG„èHè ¥ãGÜU¢}¢ „è¶ çH²ï ãñæ ç„ÈUüG ©Ý ãè ÜïU
çH²ï ²ïã çÚ„¢H¢ ÜU¢Ú ¥¢}¢Î ãñ, çH㢅G¢ ãG… ÜïU ¥ãGÜU¢}¢ …¢ÝÝï ÜïU
çH²ï “ÚÈGUèÜGéUH ãG-Ú}¢ñÝ” ÜU¢ …GMÚ }¢é¼G¢-H¥G¢ ÈGUÚ}¢¢§²ï Ýè…G …GMÚ¼
ÜïU }¢„¢§H ©G-H}¢¢» çÜUÚ¢}¢ „ï }¢¢’Hê}¢ ÜUÚ¼ï Úçã²ï J
}¢ÎèÝï Ðãéæ™ï ¼¢ï „¢ƒ ¥¢²¢ x¢G}¢ …é΢§ü ÜU¢
ã}¢ ¥àÜUÏ¢¢Ú ãè Ðãéæ™ï ƒï ¥àÜUÏ¢¢Ú ™Hï
29

32. ãG… ± ©G}Úã ÜU¢ }¢éwG¼„Ú ¼GÚèÜGU¢
΢’±¼ï §SH¢}¢è ÜUè Û¢çËÜU²¢æ
¥ËH¢ã ÜïU }¢ãGÏ¢êÏ¢, ΢ݢ» x¢éG²êÏ¢, }¢éÝÁG…GãéÝ ¥GçÝH ©G²êÏ¢
ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : “…¢ï }¢éÛ¢ ÐÚ »ÜU Ï¢¢Ú ÎéMÎ |¢ï…ï
¥ËH¢ã ¼¥G¢H¢ ©„ ÐÚ Î„ Ï¢¢Ú ÚãG}¢¼ Ý¢ç…GH ÈGUÚ}¢¢»x¢¢ J”
¼¢…΢Úï çÚ„¢H¼, à¢ã‹à¢¢ãï ÝéÏ¢éñ¼, }¢éS¼GÈGU¢ …¢Ýï ÚãG}¢¼, à¢}»G
Ï¢ÁG}¢ï çã΢²¼, Ý¢ïࢻ Ï¢ÁG}¢ï …‹Ý¼ ÜU¢ ÈGUÚ}¢¢Ýï
…‹Ý¼ çÝà¢¢Ý ãñ : “ç…„ Ýï }¢ïÚè „é‹Ý¼ „ï }¢ãGÏÏ¢¼ ÜUè ©„ Ýï }¢éÛ¢ „ï
}¢ãGÏÏ¢¼ ÜUè ¥¢ñÚ ç…„ Ýï }¢éÛ¢ „ï }¢ãGÏÏ¢¼ ÜUè ±¢ïã …‹Ý¼ }¢ïæ }¢ïÚï „¢ƒ
ã¢ïx¢¢ J”
ãéGÁG¢êÚï ¥vG΄ Ýï ÈGUÚ}¢¢²¢ :
²¢’Ýè ç…„ Ýï }¢ïÚè ©}}¢¼ ÜïU çÏ¢x¢ÇG¼ï ±vG¼ }¢ïÚè „é‹Ý¼ ÜU¢ï }¢ÁGÏ¢ê¼G ƒ¢}¢¢ ¼¢ï ©„ï
100 à¢ãè΢ïæ ÜU¢ „±¢Ï¢ ç}¢Hïx¢¢ J” }¢éÈGUçS„Úï à¢ãèÚ ãGÜUè}¢éH ©}}¢¼
ãG…GÚ¼ï }¢ézG¼è ¥ãG}¢Î ²¢Ú ¶G¢Ý §„ ãGÎè„ ÜïU ¼ãìG¼ ÈGUÚ}¢¢¼ï
ãñæ : “à¢ãèÎ ¼¢ï »ÜU Ï¢¢Ú ¼H±¢Ú ÜU¢ …GwG}¢ ¶¢ ÜUÚ Ð¢Ú ã¢ï …¢¼¢ ãñ }¢x¢Ú
²ïã ¥ËH¢ã ÜU¢ Ï¢‹Î¢ ©G}¢í |¢Ú H¢ïx¢¢ïæ ÜïU ¼G¢’Ýï ¥¢ñÚ …GÏ¢¢Ý¢ïæ ÜïU Í¢¢± ¶¢¼¢
Úã¼¢ ãñ J ¥ËH¢ã ¥¢ñÚ Ú„êH ÜUè ¶G¢ç¼GÚ
„Ï¢ ÜéUÀ Ï¢Ú΢༠ÜUÚ¼¢ ãñ ¥¢ñÚ §„ ÜU¢ ç…ã¢Î ç…ã¢Îï ¥vÏ¢Ú ãñ …ñ„ï §„
…G}¢¢Ýï }¢ïæ ΢ÉGè ڶݢ, „êÎ „ï Ï¢™Ý¢ ±x¢GñÚ¢ J”
(ç}¢Ú¥¢¼, ç…. 1, „. 173)
΢’±¼ï §SH¢}¢è ÜUè …GMÚ¼
ТÚã 4 „êÚ» ¥¢Hï §G}¢Ú¢Ý ¥¢²¼ Ý}Ï¢Ú 104 }¢ïæ ¥ËH¢ãé ÚãG}¢¢Ý
ÜU¢ ÈGUÚ}¢¢Ýï çã΢²¼ çÝà¢¢Ý ãñ :
30

33. ãG… ± ©G}Úã ÜU¢ }¢éwG¼„Ú ¼GÚèÜGU¢
¼Ú-…-}¢» ÜU‹ÁG¢éH §ü}¢¢Ý : ¥¢ñÚ ¼é}¢
}¢ïæ »ÜU x¢éÚ¢ñ㠻 ã¢ïÝ¢ ™¢çã²ï çÜU |¢H¢§ü
ÜUè ¼GÚÈGU Ï¢éH¢»æ ¥¢ñÚ ¥ÓÀè Ï¢¢¼ ÜU¢
ãéGv}¢ Îïæ ¥¢ñÚ Ï¢éÚè „ï }¢‹¥G ÜUÚïæ ¥¢ñÚ ²ïãè
H¢ïx¢ }¢éڢΠÜïU Ðãéæ™ï J
§„ ¥¢²¼ï }¢éÜGUg„¢ ÜUè ¼zG„èÚ Ï¢²¢Ý ÜUÚ¼ï ãé» }¢éÈGUçS„Úï à¢ãèÚ
ãGÜUè}¢éH ©}}¢¼ ãG…GÚ¼ï }¢ézG¼è ¥ãG}¢Î ²¢Ú ¶G¢Ý ¼zG„èÚï
ݧüG}¢è ç…ËÎ 4 „ÈGUãG¢ 72 ÐÚ ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : “»ï }¢é„Ë}¢¢Ý¢ï ! ¼é}¢ „Ï¢ ÜU¢ï
»ï„è …}¢¢¥G¼ ã¢ïÝ¢ ™¢çã²ï ²¢ »ï„è …}¢¢¥G¼ Ï¢Ý¢ï ²¢ »ï„è …}¢¢¥G¼ Ï¢Ý
ÜUÚ Úã¢ï …¢ï ¼}¢¢}¢ ÅïÉGï H¢ïx¢¢ïæ ÜU¢ï ¶GñÚ (²¢’Ýè |¢H¢§ü) ÜUè ΢’±¼ Îï,
ÜU¢çÈGUÚ¢ïæ ÜU¢ï §ü}¢¢Ý ÜUè, ÈGU¢ç„ÜGU¢ïæ ÜU¢ï ¼vG±ï ÜUè, x¢G¢çÈGUH¢ïæ ÜU¢ï Ï¢ï΢Úè ÜUè,
…¢çãH¢ïæ ÜU¢ï §GË}¢ ± }¢¢’çÚÈGU¼ ÜUè, ¶GéàÜU ç}¢…G¢…¢ïæ ÜU¢ï HÁG…G¼ï §GàÜGU ÜUè,
„¢ïÝï ±¢H¢ïæ ÜU¢ï Ï¢ï΢Úè ÜUè ¥¢ñÚ ¥ÓÀè Ï¢¢¼¢ïæ, ¥ÓÀï ¥GÜGUè΢ïæ, ¥ÓÀï
¥G-}¢H¢ïæ ÜU¢ …GÏ¢¢Ýè, ÜGU-H}¢è, ¥G-}¢Hè, ÜGéUñ¼ „ï, ÝÚ}¢è „ï (¥¢ñÚ
ãG¢çÜU}¢ ¥ÐÝï }¢ãGÜêU}¢ ÜU¢ï) x¢Ú}¢è „ï ãéGv}¢ Îï, ¥¢ñÚ Ï¢éÚè Ï¢¢¼¢ïæ, Ï¢éÚï ¥GÜGUèÎï,
Ï¢éÚï ÜU¢}¢¢ïæ, Ï¢éÚï ¶G²¢H¢¼ „ï H¢ïx¢¢ïæ ÜU¢ï …GÏ¢¢Ý, çÎH, ¥G}¢H, ÜGUH}¢, ¼H±¢Ú
„ï (¥ÐÝï ¥ÐÝï }¢‹„Ï¢ ÜïU }¢é¼G¢çÏ¢ÜGU) Ú¢ïÜïU J” (¼zG„èÚï ݧüG}¢è, ç…. 4, „. 72)
À¢ïÅï Ï¢ÇGï „|¢è }¢éÏ¢çËHx¢G ãñæ
}¢ézG¼è „¢çãGÏ¢ }¢…GèÎ ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : “„¢Úï
}¢é„Ë}¢¢Ý }¢éÏ¢çËHx¢G ãñæ, „Ï¢ ÐÚ ãè ÈGU…üG ãñ çÜU H¢ïx¢¢ïæ ÜU¢ï ¥ÓÀè Ï¢¢¼¢ïæ
ÜU¢ ãéGv}¢ Îïæ ¥¢ñÚ Ï¢éÚè Ï¢¢¼¢ïæ „ï Ú¢ïÜïUæ J” }¢¼GHÏ¢ ²ïã çÜU …¢ï à¢wG„ 煼ݢ
…¢Ý¼¢ ãñ ©¼Ý¢ Îê„Úï §SH¢}¢è |¢¢§²¢ïæ ¼ÜU Ðãé晢» ç…„ ÜUè ¼¢§üÎ }¢ïæ
}¢éÈGUçS„Úï à¢ãèÚ ãGÜUè}¢éH ©}}¢¼ ãG…GÚ¼ï }¢ézG¼è ¥ãG}¢Î ²¢Ú ¶G¢Ý
ãGÎè„ï ТÜU ÝvGH ÜUÚ¼ï ãñæ : ãéGÁG¢êÚ ¼¢…΢Úï }¢ÎèÝ¢
Ýï ÈGUÚ}¢¢²¢ : }¢ïÚè ¼GÚÈGU „ï Ðãé晢
31

34. ãG… ± ©G}Úã ÜU¢ }¢éwG¼„Ú ¼GÚèÜGU¢
Î¢ï ¥x¢Ó¢üï »ÜU ãè ¥¢²¼ ã¢ï J”
Îé¥G¢»æ ÜGUÏ¢êH Ýãèæ ã¢ïæx¢è
ãG…GÚ¼ï „çIJÎéÝ¢ ãéG…GñÈGU¢ çÏ¢Ý ²}¢¢Ý Ï¢²¢Ý ÜUÚ¼ï
ãñæ çÜU ÝçϢIJï ТÜU Ýï §à¢¢üÎ ÈGUÚ}¢¢²¢ : “©„ …G¢¼
ÜUè ÜGU„}¢ ! ç…„ ÜïU ÜGUÏ…G» ÜGéUÎÚ¼ }¢ïæ }¢ïÚè …¢Ý ãñ ¼é}¢ …GMÚ ÝïÜUè ÜU¢
ãéGv}¢ Îï¼ï ÚãÝ¢ ¥¢ñÚ Ï¢éÚ¢§ü „ï Ú¢ïÜU¼ï ÚãÝ¢ ±ÚÝ¢ ¥G‹ÜGUÚèÏ¢ ¥ËH¢ã ¼¥G¢H¢
¼é}¢ ÐÚ ¥G…G¢Ï¢ |¢ï… Îïx¢¢ J çÈUÚ ¼é}¢ Îé¥G¢ ÜUÚ¢ïx¢ï ¼¢ï ¼é}ã¢Úè Îé¥G¢ ÜGUÏ¢êH Ý
ã¢ïx¢è J”
¥G…G¢Ï¢ï §H¢ãè ÜUè ±§üGÎ
ãG…GÚ¼ï „çIJÎéÝ¢ …ÚèÚ Ï¢²¢Ý ÜUÚ¼ï ãñæ çÜU }¢ñæ Ýï Œ²¢Úï
¥¢ÜGU¢ ÜU¢ï ²ïã ÈGUÚ}¢¢¼ï „éÝ¢ : “ç…„ ÜGU¢ñ}¢ }¢ïæ x¢éÝ¢ã¢ïæ
ÜïU ÜU¢}¢ çÜU²ï …¢ Úãï ã¢ïæ ¥¢ñÚ ±¢ïã ©Ý x¢éÝ¢ã¢ïæ ÜU¢ï ç}¢Å¢Ýï ÜUè ÜGéUÎÚ¼ Ú¶¼ï
ã¢ïæ ¥¢ñÚ çÈUÚ |¢è Ý ç}¢Å¢»æ ¼¢ï ¥ËH¢ã ¼¥G¢H¢ ©Ý ÜU¢ï }¢ÚÝï „ï ÐãHï
¥G…G¢Ï¢ }¢ïæ }¢éϼH¢ ÜUÚ Îïx¢¢ J”
΢’±¼ï §SH¢}¢è ÜU¢ ¥¢x¢G¢…G
}¢èÆï }¢èÆï §SH¢}¢è |¢¢§²¢ï ! ¥ËH¢ãé ÚãGè}¢ Ýï ©}}¢¼ï
}¢ãGÏ¢êÏ¢ï ÜUÚè}¢ ÜU¢ï ãÚ Î¢ñÚ }¢ïæ »ï„è Ý¢çÏ¢x¢G»
M…Gx¢¢Ú ãçS¼²¢æ ¥G¼G¢ ÈGUÚ}¢¢§üæ ç…‹ã¢ïæ Ýï Ý ç„ÈUüG ¶éGÎ
(²¢’Ýè ÝïÜUè ÜU¢ ãéGv}¢ ÎïÝï ¥¢ñÚ Ï¢éÚ¢§ü „ï
}¢‹¥G ÜUÚÝï) ÜU¢ }¢éÜGUg„ ÈGUÚè…G¢ Ï¢ ¼GÚèÜGïU ¥ãìG„Ý ¥‹Á¢¢}¢ çβ¢ Ï¢çËÜU
}¢é„Ë}¢¢Ý¢ïæ ÜU¢ï ¥ÐÝè ¥¢ñÚ „¢Úè Î鋲¢ ÜïU H¢ïx¢¢ïæ ÜUè §SH¢ãG ÜUè ÜU¢ïçà¢à¢
ÜUÚÝï ÜU¢ …ïGãìÝ çβ¢ J ©‹ãèæ }¢ïæ »ÜU ãS¼è à¢ñ¶Gï ¼GÚèÜGU¼, ¥}¢èÚï ¥ãHï „é‹Ý¼
ãG…GÚ¼ï ¥GËH¢}¢¢ }¢¢ñH¢Ý¢ ¥Ï¢ê çÏ¢H¢H }¢éãG}}¢Î §Ë²¢„ ¥Gœ¢G¢Ú ÜGU¢çÎÚè
32

35. ãG… ± ©G}Úã ÜU¢ }¢éwG¼„Ú ¼GÚèÜGU¢
Ú-…G±è |¢è ãñæ ç…‹ã¢ïæ Ýï 1401 çS¢. çã. Ï¢ }¢é¼G¢çÏ¢ÜGU
1981 §Gü. }¢ïæ Ï¢¢Ï¢éH }¢ÎèÝ¢ (ÜUÚ¢™è) }¢ïæ ¼ÏHèx¢Gï ÜGéUÚ¥¢Ý¢ï „é‹Ý¼ ÜUè
¥G¢H}¢x¢èÚ x¢GñÚ ç„²¢„è ¼ãGÚèÜU “΢’±¼ï §SH¢}¢è” ÜïU }¢-ÎÝè ÜU¢}¢ ÜU¢
¥¢x¢G¢…G ¥ÐÝï ™‹Î L-ÈGUÜGU¢ ÜïU „¢ƒ çÜU²¢ J ¥¢Ð ¶G¢ñÈGïU
¶éG΢ ± §GàÜGïU }¢éS¼GÈGU¢, …ÁGÏ¢» §çœ¢Ï¢¢»G ÜGéUÚ¥¢Ý¢ï „é‹Ý¼, …ÁGÏ¢» »ãG²¢»
„é‹Ý¼, …G¢ïãìÎ¢ï ¼vG±¢, ¥GzG±¢ï ÎÚ x¢é…GÚ, „Ï¢í ± à¢éRU, ¥G¢ç……Gè ± §ç‹ÜU„¢Úè,
„¢-Îx¢è, §wGH¢„, ãéGSÝï ¥wGH¢ÜGU, Î鋲¢ „ï Ï¢ï ÚxGÏ¢¼è, çãGÈGU¢…G¼ï §ü}¢¢Ý ÜUè
çÈGURU, ÈGUÚ¢ïx¢ïG §GË}¢ï ÎèÝ, ¶GñÚ wG±¢çã²ï }¢éçSH}¢èÝ …ñ„è ç„ÈGU¢¼ }¢ïæ ²¢Îx¢¢Úï
¥SH¢ÈGU ãñæ J ¥¢Ð Ýï §„ }¢-ÎÝè ¼ãGÚèÜU “΢’±¼ï
§SH¢}¢è” ÜïU …GÚè»G H¢¶¢ïæ }¢é„Ë}¢¢Ý¢ï´ çÏ¢H ¶éG„ê„ Ý¢ñ …±¢Ý §SH¢}¢è
|¢¢§²¢ïæ ¥¢ñÚ Ï¢ãÝ¢ïæ ÜUè ç…G‹Îçx¢²¢ïæ }¢ïæ }¢-ÎÝè §ç‹ÜGUH¢Ï¢ Ï¢ÚТ ÜUÚ çβ¢,
ÜU§ü çÏ¢x¢ÇGï ãé» Ý¢ñ …±¢Ý ¼¢ñÏ¢¢ ÜUÚ ÜïU Ú¢ãï Ú¢S¼ ÐÚ ¥¢ x¢», Ï¢ï Ý}¢¢…Gè Ý
ç„ÈUüG Ý}¢¢…Gè Ï¢çËÜU Ý}¢¢…Gïæ ÐÉG¢Ýï ±¢Hï (²¢’Ýè §}¢¢}¢ï }¢çS…Î) Ï¢Ý x¢»,
}¢¢æ Ï¢¢Ð „ï Ý¢ Á¢GñÏ¢¢ ڱIJ¢ §çwG¼²¢Ú ÜUÚÝï ±¢Hï Ï¢¢ ¥ÎÏ¢ ã¢ï x¢», ÜéUÈíG ÜïU
¥´{ïÚ¢ïæ }¢ïæ |¢ÅvÝï ±¢H¢ïæ ÜU¢ï ÝêÚï §SH¢}¢ Ý„èÏ¢ ãé±¢, ²êÚ¢ïÐè }¢}¢¢çHÜU ÜUè
Úæx¢èçݲ¢ïæ ÜU¢ï Îï¶Ýï ÜïU wG±¢çãࢠ}¢‹Î ÜU¢’Ï¢» }¢éà¢ÚüÈGU¢ ± x¢é}Ï¢Îï ¶G…GÚ¢
ÜUè ç…G²¢Ú¼ ÜïU çH²ï Ï¢ï ÜGUÚ¢Ú ÚãÝï Hx¢ï, Î鋲¢ ÜïU Ï¢ï …¢ x¢G}¢¢ïæ }¢ïæ Í¢éHÝï
±¢Hï çÈGURUï ¥¢ç¶GÚ¼ ÜUè }¢-ÎÝè „¢ï™ ÜïU ãG¢ç}¢H Ï¢Ý x¢», ÈGU¢ïãìGࢠڄ¢§H
¥¢ñÚ ÈêUãÇG Ç¢§…SÅ¢ïæ ÜïU ࢢ§ÜGUèÝ ©G-H}¢¢» ¥ãHï „é‹Ý¼ ÜïU
Ú„¢§H ¥¢ñÚ Îèx¢Ú ÎèÝè ÜéU¼éÏ¢ ÜU¢ }¢é¼G¢-H¥G¢ ÜUÚÝï Hx¢ï, ¼zGÚèãG ÜUè
¶G¢ç¼GÚ „ÈGUÚ ÜïU ¥G¢Îè }¢-ÎÝè ÜGU¢çÈGUH¢ïæ }¢ïæ ¥G¢çà¢ÜGU¢Ýï Ú„êH ÜïU ã}¢Ú¢ã
Ú¢ãï ¶éG΢ }¢ïæ „ÈGUÚ ÜUÚÝï ±¢Hï Ï¢Ý x¢» ¥¢ñÚ }¢ãìG…G Î鋲¢ ÜUè ΢ñH¼ §ÜUnè
ÜUÚÝï ÜU¢ï }¢vGS¢Îï ãG²¢¼ „}¢Û¢Ýï ±¢H¢ïæ Ýï §„ }¢-ÎÝè }¢vG„Î ÜU¢ï ¥ÐÝ¢
çH²¢ çÜU “}¢éÛ¢ï ¥ÐÝè ¥¢ñÚ „¢Úè Î鋲¢ ÜïU H¢ïx¢¢ïæ ÜUè §SH¢ãG ÜUè
ÜU¢ïçà¢à¢ ÜUÚÝè ãñ J”
33

36. ãG… ± ©G}Úã ÜU¢ }¢éwG¼„Ú ¼GÚèÜGU¢
(1) 150 }¢é}¢¢çHÜU : ¼ÏHèx¢Gï ÜGéUÚ¥¢Ý¢ï „é‹Ý¼ ÜUè ¥G¢H}¢x¢èÚ
x¢ñGÚ ç„²¢„è ¼ãGÚèÜU “΢’±¼ï §SH¢}¢è” ¼¢ Î}¢ï ¼ãGÚèÚ Î鋲¢ ÜïU ¼vGÚèÏ¢Ý
150 }¢é}¢¢çHÜU }¢ïæ ¥ÐÝ¢ Ðñx¢G¢}¢ Ðãé晢 ™éÜUè ãñ ¥¢ñÚ ¥¢x¢ï ÜêU™ …¢Úè ãñ J
(2) x¢GñÚ }¢éçSH}¢¢ïæ }¢ïæ ¼ÏHèx¢G : H¢¶¢ïæ Ï¢ï ¥G}¢H }¢é„Ë}¢¢Ý, Ý}¢¢…Gè ¥¢ñÚ
„é‹Ý¼¢ïæ ÜïU ¥G¢Îè Ï¢Ý ™éÜïU ãñæ J }¢éwG¼çHÈGU }¢é}¢¢çHÜU }¢ïæ x¢GñÚ }¢éçSH}¢ |¢è
}¢éÏ¢çËHx¢GèÝï ΢’±¼ï §SH¢}¢è ÜïU 㢃¢ïæ }¢éà¢ÚüÈGU Ï¢ §SH¢}¢ ã¢ï¼ï Úã¼ï ãñæ J
(3) }¢-ÎÝè ÜGU¢çÈGUHï : “¥G¢çà¢ÜGU¢Ýï Ú„êH” ÜïU „é‹Ý¼¢ïæ ÜUè ¼ÚçϢIJ¼ ÜïU
Ï¢ï à¢é}¢¢Ú }¢-ÎÝè ÜGU¢çÈGUHï }¢éËÜU Ï¢ }¢éËÜU à¢ãÚ Ï¢ à¢ãÚ ¥¢ñÚ ÜGUçÚ²¢ Ï¢
ÜGUçÚ²¢ „ÈGUÚ ÜUÚ ÜïU §GË}¢ï ÎèÝ ¥¢ñÚ „é‹Ý¼¢ïæ ÜUè Ï¢ã¢Úïæ HéÅ¢ Úãï ¥¢ñÚ ÝïÜUè
ÜUè ΢’±¼ ÜUè {ê}¢ïæ }¢™¢ Úãï ãñæ J
(4) }¢-ÎÝè ¼ÚçϢIJ¼ x¢¢ãïæ : }¢é-¼¥GçgÎ }¢ÜGU¢}¢¢¼ ÐÚ ¼ÚçϢIJ¼ x¢¢ãïæ
ÜGU¢§}¢ ãñæ ç…Ý }¢ïæ ÎêÚ ± ÝÁGÎèÜU „ï §SH¢}¢è |¢¢§ü ¥¢ ÜUÚ çÜGU²¢}¢ ÜUÚ¼ï,
¥G¢çà¢ÜGU¢Ýï Ú„êH ÜUè „¢ïãGÏ¢¼ }¢ïæ „é‹Ý¼¢ïæ ÜUè ¼ÚçϢIJ¼ Т¼ï ¥¢ñÚ çÈUÚ
ÜGéUÏ¢¢ïü …±¢Ú }¢ïæ …¢ ÜUÚ “ÝïÜUè ÜUè ΢’±¼” ÜïU }¢-ÎÝè ÈêUH }¢ãÜU¢¼ï ãñæ J
(5) }¢„¢ç…Î ÜUè ¼¢’}¢èÚ : ÜïU çH²ï “}¢…çH„ï ¶éGg¢}¢éH }¢„¢ç…Δ
ÜGU¢§}¢ ãñ, }¢éËÜU ± Ï¢ñMÝï }¢éËÜU }¢é-¼¥GçgÎ }¢„¢ç…Î ÜUè ¼¢’}¢èÚ¢¼ ÜU¢
ãÚ ±vG¼ ç„çË„H¢ Úã¼¢ ãñ, ÜU§ü à¢ãÚ¢ïæ }¢ïæ }¢-ÎÝè }¢Ú¢çÜU…G Ϣݢ}¢ “ÈGñU…G¢Ýï
}¢ÎèÝ¢” ÜUè ¼¢’}¢èÚ¢¼ ÜU¢ ÜU¢}¢ |¢è …¢Úè ãñ J
(6) ¥¢§}}¢» }¢„¢ç…Î : Ï¢ï à¢é}¢¢Ú }¢„¢ç…Î ÜïU §}¢¢}¢ ± }¢é¥çÁG…GÝèÝ
¥¢ñÚ ¶G¢çÎ}¢èÝ ÜïU ¼ÜGUÚéüÚ ÜïU „¢ƒ „¢ƒ }¢éࢢ-ãÚï (¼Ý-wG±¢ã¢ïæ) ÜUè ¥Î¢»x¢è
ÜU¢ |¢è ç„çË„H¢ ãñ J
(7) x¢êæx¢ï, Ï¢ãÚï ¥¢ñÚ Ý¢Ï¢èÝ¢ : (¶éG„ê„è §SH¢}¢è |¢¢§ü) : §Ý ÜïU
¥‹ÎÚ |¢è }¢-ÎÝè ÜU¢}¢ ã¢ï Ú㢠ãñ ¥¢ñÚ §Ý ÜïU }¢-ÎÝè ÜGU¢çÈGUHï |¢è
„ÈGUÚ ÜUÚ¼ï Úã¼ï ãñæ J Ýè…G ݢϢèÝ¢ ¥¢ñÚ x¢êæx¢ï Ï¢ãÚ¢ïæ }¢ïæ “}¢-ÎÝè ÜU¢}¢”
Ï¢ÉG¢Ýï ÜïU çH²ï §à¢¢Ú¢ïæ ÜUè …GÏ¢¢Ý 然¢Ýï ÜïU çH²ï ©G}¢ê}¢è ²¢’Ýè Ý¢õ}¢üH
34

37. ãG… ± ©G}Úã ÜU¢ }¢éwG¼„Ú ¼GÚèÜGU¢
§SH¢}¢è |¢¢§²¢ïæ }¢ïæ ±vG¼Ý ÈGU ±vG¼Ý 30,30 çÎÝ ÜïU ÜU¢ï<„…G Ϣݢ}¢
“ÜGéUzGHï }¢ÎèÝ¢ ÜU¢ï„ü” ÜUÚ±¢» …¢¼ï ãñæ J
çRUS™ïÝ ÜU¢ ÜGUÏ¢êHï §SH¢}¢
Ï¢¢Ï¢éH }¢ÎèÝ¢ (ÜUÚ¢™è) 2007 ç„. §üG. }¢ïæ Ú¢ãï ¶éG΢ }¢ïæ
„ÈGUÚ ÜUÚÝï ±¢Hï ݢϢèÝ¢ §SH¢}¢è |¢¢§²¢ïæ ÜU¢ »ÜU }¢-ÎÝè ÜGU¢çÈGUH¢
}¢yGHêÏ¢¢ }¢çS…Î ¼ÜU Ðãéæ™Ýï ÜïU çH²ï Ï¢„ }¢ïæ „é±¢Ú ãé±¢ J ©„ }¢-ÎÝè
ÜGU¢çÈGUHï }¢ïæ ™‹Î ©G}¢ê}¢è (²¢’Ýè ¥æ網¢Úï) §SH¢}¢è |¢¢§ü |¢è ࢢç}¢H ƒï J
¥}¢èÚï ÜGU¢çÈGUH¢ Ýï Ï¢Ú¢Ï¢Ú Ï¢ñÆï à¢wG„ ÐÚ §ç‹ÈGUÚ¢Îè ÜU¢ïçà¢à¢ ÜUÚ¼ï ãé»
©„ ÜU¢ Ý¢}¢ ±x¢GñÚ¢ }¢¢’Hê}¢ çÜU²¢ ¼¢ï ±¢ïã ÜUãÝï Hx¢¢ : “}¢ñæ çRUSÓ¢ïÝ ãêæ,
}¢ñæ Ýï }¢ÁGãÏ¢ï §SH¢}¢ ÜU¢ }¢é¼G¢-H¥G¢ çÜU²¢ ãñ ¥¢ñÚ §„ }¢ÁGãÏ¢ „ï
}¢é-¼¥çS„Ú |¢è ãêæ }¢x¢Ú ÈGUè …G}¢¢Ý¢ }¢é„Ë}¢¢Ý¢ïæ ÜU¢ çÏ¢x¢ÇG¢ ãé±¢ çÜUÚ΢Ú
}¢ïÚï çH²ï ÜGUÏ¢êHï §SH¢}¢ ÜUè Ú¢ã }¢ïæ LÜU¢±Å ãñ, }¢x¢Ú }¢ñæ Îï¶ Ú㢠ãêæ çÜU
¥¢Ð H¢ïx¢ »ÜU …ñ„ï („ÈGïUÎ) çHÏ¢¢„ }¢ïæ }¢ËÏ¢ê„ ãñæ, Ï¢„ }¢ïæ ™ÉGï ¥¢ñÚ
Ï¢éH‹Î ¥¢±¢…G „ï „H¢}¢ çÜU²¢ ¥¢ñÚ ãGñÚ¼ ¼¢ï §„ Ï¢¢¼ ÜUè ãñ çÜU ¥¢Ð ÜïU
„¢ƒ ݢϢèÝ¢ ¥à¶G¢„ Ýï |¢è „Ú ÐÚ „Ï…G §G}¢¢}¢¢ ¥¢ñÚ „ÈGïUÎ
çHÏ¢¢„ ÜU¢ï ¥ÐÝ¢ Ú¶¢ ãñ, §Ý „Ï¢ ÜïU ™ïãÚ¢ïæ ÐÚ Î¢ÉGè |¢è ãñ J”
©„ ÜUè x¢ézG¼-x¢ê „éÝÝï ÜïU Ï¢¢’Î ¥}¢èÚï ÜGU¢çÈGUH¢ Ýï ©„ï }¢éwG¼„Ú
¼G¢ñÚ ÐÚ “}¢…çH„ï wG¢é„ê„è §SH¢}¢è |¢¢§ü” ÜïU Ï¢¢Úï }¢ïæ Ï¢¼¢²¢ J çÈUÚ à¢ñ¶Gï
¼GÚèÜGU¼ ¥}¢èÚï ¥ãHï „é‹Ý¼ ÜUè ÎèÝï §SH¢}¢ ÜïU çH²ï ÜUè
…¢Ýï ±¢Hè ¥G…Gè}¢ ç¶GÎ}¢¢¼ ÜU¢ ¼çÁGÜUÚ¢ çÜU²¢ ¥¢ñÚ Î¢’±¼ï §SH¢}¢è ÜïU
}¢-ÎÝè }¢¢ãG¢ïH ÜU¢ ¼¥G¢LÈGU |¢è ÜUÚ±¢²¢ J çÈUÚ ©„ „ï ÜU㢠çÜU “²ïã
ݢϢèÝ¢ §SH¢}¢è |¢¢§ü ©‹ãèæ Î鋲¢ Î¢Ú }¢é„Ë}¢¢Ý¢ïæ (ç…‹ãïæ Îï¶ ÜUÚ ¥¢Ð §SH¢}¢
ÜGUÏ¢êH ÜUÚÝï „ï ÜU¼Ú¢ Úãï ãñæ) ÜUè §SH¢ãG ÜïU çH²ï çÝÜUHï ãñæ J” ²ïã Ï¢¢¼ „éÝ ÜUÚ
±¢ïã §¼Ý¢ }¢é-¼¥çS„Ú ãé±¢ çÜU ÜUçH}¢¢ ÐÉG ÜUÚ }¢é„Ë}¢¢Ý ã¢ï x¢²¢ J
35

38. ãG… ± ©G}Úã ÜU¢ }¢éwG¼„Ú ¼GÚèÜGU¢
(8) …ïH¶G¢Ýï : ÜGñUçβ¢ïæ ÜUè ¼¢’Hè}¢ ± ¼ÚçϢIJ¼ ÜïU çH²ï …ïH¶G¢Ý¢ïæ }¢ïæ
|¢è }¢-ÎÝè ÜU¢}¢ ÜUè ¼ÚÜUèÏ¢ ãñ J ÜUÚ¢™è „ï‹ÅîH …ïH }¢ïæ ÜñUGçβ¢ïæ ÜU¢ï
¥G¢çH}¢ ϢݢÝï ÜïU çH²ï …¢ç}¢¥G¼éH }¢ÎèÝ¢ ÜU¢ |¢è ç„çË„H¢ ãñ J ÜU§ü
Ç¢ÜêU ¥¢ñÚ …Ú¢§}¢ Ðïࢢ ¥zGڢΠ…ïH ÜïU ¥‹ÎÚ ã¢ïÝï ±¢Hï }¢-ÎÝè ÜU¢}¢¢ïæ
„ï }¢é-¼¥çS„Ú ã¢ï ÜUÚ ¼¢§Ï¢ ã¢ïÝï ÜïU Ï¢¢’Î çÚ㢧ü Т ÜUÚ ¥G¢çà¢ÜGU¢Ýï
Ú„êH ÜïU „¢ƒ }¢-ÎÝè ÜGU¢çÈGUH¢ïæ ÜïU }¢é„¢çÈGUÚ Ï¢ÝÝï ¥¢ñÚ „é‹Ý¼¢ïæ |¢Úè
ç…G‹Îx¢è x¢é…G¢ÚÝï ÜUè „¥G¢Î¼ Т Úãï ãñæ, ¥¢-¼à¢è´ ¥çSHãïG ÜïU …GÚè»G
¥æ{¢{éæÎ x¢¢ïçH²¢æ Ï¢Ú„¢Ýï ±¢Hï ¥Ï¢ „é‹Ý¼¢ïæ ÜïU }¢-ÎÝè ÈêUH Ï¢Ú„¢ Úãï
ãñæ ! }¢éÏ¢çËHx¢GèÝ ÜUè §ç‹ÈGUÚ¢Îè ÜU¢ïçà¢à¢¢ïæ ÜïU Ï¢¢§G„ ÜéUzGÈGU¢Ú ÜGñUÎè |¢è
}¢éà¢ÚüÈGU Ï¢ §SH¢}¢ ã¢ï Úãï ãñæ J
}¢-ÎÝè }¢ãGÏ¢êÏ¢ ÜUè ÁG¢éËÈGU¢ïæ ÜU¢ ¥„èÚ
΢’±¼ï §SH¢}¢è ÜïU ±„è¥G ΢§Ú» ÜU¢Ú ÜU¢ï Ï¢ ãéGSÝ¢ï wG¢êÏ¢è ™H¢Ýï
ÜïU çH²ï }¢éwG¼çHÈGU }¢éËÜU¢ïæ ¥¢ñÚ à¢ãÚ¢ïæ }¢ïæ }¢é-¼¥GçgÎ }¢…¢çH„ Ϣݢ§ü
…¢¼è ãñæ J ç}¢Ý …é}H¢ }¢…çH„ï Ú¢çÏ¢¼G¢ çÏ¢H ©G-H}¢¢» ±H }¢à¢¢§¶G
|¢è ãñ …¢ï çÜU ¥vS¢Ú ©G-H}¢¢» çÜUÚ¢}¢ ÐÚ }¢éà¼ç}¢H ãñ J §„ }¢…çH„ ÜïU
§SH¢}¢è |¢¢§ü }¢àãêÚ ÎèÝè ΄üx¢¢ã …¢ç}¢¥G¢ Ú¢çà¢çβ¢ (ÐèÚ …¢ï x¢¢ïÆ Ï¢¢Ï¢éH
§SH¢}¢ ç„‹{) ¼à¢ÚèÈGU Hï x¢» J Ï¢Ú „Ï¢èHï ¼çÁGÜUÚ¢ …ïH¶G¢Ý¢ïæ }¢ïæ ΢’±¼ï
§SH¢}¢è ÜïU }¢-ÎÝè ÜU¢}¢ ÜUè Ï¢¢¼ ™Hè ¼¢ï ±ã¢æ ÜïU à¢ñ¶GéH ãGÎè„ „¢çãGÏ¢
ÜéUÀ §„ ¼GÚãG ÈGUÚ}¢¢Ýï Hx¢ï, …ïH¶G¢Ý¢ïæ ÜïU }¢-ÎÝè ÜU¢}¢ ÜUè ¼¢Ï¢Ý¢ÜU
}¢-ÎÝè ÜU¢ÚÜUÎüx¢è }¢ñæ ¶GéÎ ¥¢Ð ÜU¢ï „éÝ¢¼¢ ãêæ, ÐèÚ …¢ï x¢¢ïÆ ÜïU ݱ¢ãG
}¢ïæ »ÜU Ç¢ÜêU Ýï ¼Ï¢¢ãè }¢™¢ Ú¶è ƒè, }¢ñæ ©„ ÜU¢ï …¢Ý¼¢ ƒ¢, ¥¢»
çÎÝ Ð¢ïHè„ ÜïU „¢ƒ ©„ ÜUè ¥¢æ¶ ç}¢™¢ïHè …¢Úè Úã¼è, ÜU§ü Ï¢¢Ú
x¢çÚzG¼¢Ú |¢è ãé±¢ }¢x¢Ú ¥-„Ú¢ï L„ê¶G §çS¼’}¢¢H ÜUÚ ÜïU ÀêÅ x¢²¢ J
¥¢ç¶GÚࢠçÜU„è …é}¢ü ÜUè Т΢ࢠ}¢ïæ Ï¢¢Ï¢éH }¢ÎèÝ¢ ÜUÚ¢™è ÜUè ТïHè„ ÜïU
ã‰ƒï ™ÉG x¢²¢, „…G¢ ãé§ü ¥¢ñÚ …ïH }¢ïæ ™H¢ x¢²¢ J „…G¢ ÜU¢Å HïÝï ÜïU Ï¢¢’Î
36

39. ãG… ± ©G}Úã ÜU¢ }¢éwG¼„Ú ¼GÚèÜGU¢
çÚ㢧ü ç}¢HÝï ÐÚ }¢éÛ¢ „ï ç}¢HÝï ¥¢²¢ J }¢ñæ ÐãHè Ý…GÚ }¢ïæ ©„ ÜU¢ï Ð㙢Ý
Ý „ÜU¢ v²êæ çÜU }¢ñæ Ýï §„ ÜU¢ï ΢ÉGè }¢é‹Ç¢ ¥¢ñÚ „Ú Ï¢ÚãìÝ¢ Îﶢ ƒ¢ }¢x¢Ú
¥Ï¢ §„ ÜïU ™ïãÚï ÐÚ }¢èÆï }¢èÆï ¥¢ÜGU¢ }¢ÎèÝï ±¢Hï }¢éS¼GÈGU¢
ÜUè }¢ãGÏÏ¢¼ ÜUè çÝࢢÝè ÝêÚ¢Ýè ΢ÉGè …x¢}¢x¢¢ Úãè
ƒè, „Ú ÐÚ „Ï…G „Ï…G §G}¢¢}¢¢ à¢ÚèÈGU ÜU¢ ¼¢… ¥ÐÝè Ï¢ã¢Úïæ HéÅ¢ Ú㢠ƒ¢,
ÐïࢢÝè ÐÚ Ý}¢¢…G¢ïæ ÜU¢ ÝêÚ Ýé}¢¢²¢æ Ý…GÚ ¥¢ Ú㢠ƒ¢ J }¢ïÚè ãGñÚ¼ ÜU¢ ç¼GçHS}¢
¼¢ïÇG¼ï ãé» ±¢ïã Ï¢¢ïH¢, ÜGñUÎ ÜïU ΢ñÚ¢Ý …ïH ÜïU ¥‹ÎÚ }¢éÛ¢ï
΢’±¼ï §SH¢}¢è ÜU¢ }¢-ÎÝè }¢¢ãG¢ïH }¢é²S„Ú ¥¢ x¢²¢ ¥¢ñÚ ¥G¢çà¢ÜGU¢Ýï
Ú„êH ÜUè §ç‹ÈGUÚ¢Îè ÜU¢ïçà¢à¢ ÜUè Ï¢-Ú-ÜU¼ „ï }¢ñæ Ýï x¢éÝ¢ã¢ïæ ÜUè Ï¢ïçÇG²¢æ
ÜU¢Å ÜUÚ ¥ÐÝï ¥¢Ð ÜU¢ï }¢-ÎÝè }¢ãGÏ¢êÏ¢ ÜUè ÁG¢éËÈGU¢ïæ
ÜU¢ ¥„èÚ Ï¢Ý¢ çH²¢ J
ÚãG}¢¼¢ïæ ±¢Hï ÝÏ¢è ÜïU x¢è¼ …Ï¢ x¢¢¼¢ ãêæ }¢ñæ x¢é}Ï¢Îï ¶G…GÚ¢ ÜïU ÝÁG…G¢Ú¢ï }¢ïæ ¶¢ï …¢¼¢ ãêæ }¢ñæ
…¢ªæ ¼¢ï …¢ªæ ÜUã¢æ }¢ñæ çÜU„ ÜU¢ ÉêæÇêæ ¥¢„Ú¢ H¢… ±¢Hï H¢… ڶݢ ¼ïÚ¢ ÜUãH¢¼¢ ãêæ }¢ñ´
(9) §çÁ¼}¢¢§üG »’ç¼ÜU¢ÈGU : Î鋲¢ ÜUè Ï¢ï à¢é}¢¢Ú }¢„¢ç…Î }¢ïæ }¢¢ãï
Ú-}¢…G¢ÝéH }¢éÏ¢¢ÚÜU ÜïU 30 çÎÝ ¥¢ñÚ ¥¢ç¶GÚè ¥G-à¢Úï }¢ïæ
§çÁ¼}¢¢§üG »’ç¼ÜU¢ÈGU ÜU¢ »ãç¼}¢¢}¢ çÜU²¢ …¢¼¢ ãñ J §Ý }¢ïæ ã…G¢Úã¢
§SH¢}¢è |¢¢§ü §GË}¢ï ÎèÝ ãG¢ç„H ÜUÚ¼ï, „é‹Ý¼¢ïæ ÜUè ¼ÚçϢIJ¼ Т¼ï
ãñæ J Ýè…G ÜU§ü }¢¢ï’¼çÜUÈGUèÝ Ó¢¢æÎ Ú¢¼ ãè „ï ¥G¢çà¢ÜGU¢Ýï Ú„êH ÜïU „¢ƒ
„é‹Ý¼¢ïæ ÜUè ¼ÚçϢIJ¼ ÜïU }¢-ÎÝè ÜGU¢çÈGUH¢ïæ ÜïU }¢é„¢çÈGUÚ Ï¢Ý …¢¼ï ãñæ J
»’ç¼ÜU¢ÈGU ÜUè Ï¢-Ú-ÜU¼ „ï „¢Ú¢ ¶¢GÝÎ¢Ý }¢é„Ë}¢¢Ý ã¢ï x¢²¢
»ÜU §SH¢}¢è |¢¢§ü ÜïU Ï¢²¢Ý ÜU¢ ¶éGH¢„¢ ãñ çÜU ÜU˲¢Ý (}¢ã¢Ú¢cÅî,
¥H çã‹Î) ÜUè }¢ï}¢Ý }¢çS…Î }¢ïæ ¼ÏHèx¢Gï ÜGéUÚ¥¢Ý¢ï „é‹Ý¼ ÜUè ¥G¢H}¢x¢èÚ
x¢GñÚ ç„²¢„è ¼ãGÚèÜU, ΢’±¼ï §SH¢}¢è ÜUè …¢çÝÏ¢ „ï Ú-}¢…G¢ÝéH }¢éÏ¢¢ÚÜU
(1426 ç„. çã. Ï¢ }¢é¼G¢çÏ¢ÜU 2005 §üG.) }¢ïæ ã¢ïÝï ±¢Hï §çÁ¼}¢¢§üG »’ç¼ÜU¢ÈGU }¢ïæ
»ÜU Ý¢ñ }¢éçSH}¢ Ýï (…¢ï çÜU ÜéUÀ ¥G„¢ü ÜGUÏH »ÜU }¢éÏ¢çËHx¢Gï ΢’±¼ï §SH¢}¢è
ÜïU 㢃¢ïæ }¢é„Ë}¢¢Ý ãé» ƒï) »’ç¼ÜU¢ÈGU ÜUè „¥G¢Î¼ ãG¢ç„H ÜUè J „é‹Ý¼¢ïæ |¢Úï
37

40. ãG… ± ©G}Úã ÜU¢ }¢éwG¼„Ú ¼GÚèÜGU¢
Ï¢²¢Ý¢¼, ÜïUç„Å §çÁ¼}¢¢¥G¢¼ ¥¢ñÚ „é‹Ý¼¢ïæ |¢Úï ãGËÜGU¢ïæ Ýï ©Ý ÐÚ wG¢êÏ¢
}¢-ÎÝè Úæx¢ ™ÉG¢²¢ »’ç¼ÜU¢ÈGU ÜUè Ï¢-Ú-ÜU¼ „ï ÎèÝ ÜUè ¼ÏHèx¢G ÜïU
¥G…Gè}¢ …ÁGÏ¢ï ÜU¢ Ú¢ïà¢Ý ™Ú¢x¢G ©Ý ÜïU 㢃¢ïæ }¢ïæ ¥¢ x¢²¢ ™êæçÜU ©Ý ÜïU Í¢Ú ÜïU
Îèx¢Ú ¥zGڢΠ¥|¢è ¼ÜU ÜéUÈíG ÜUè ¥æ{ïÚè ±¢çβ¢ïæ }¢ïæ |¢ÅÜU Úãï ƒï ™éÝ¢‹™ï
»’ç¼ÜU¢ÈGU „ï ÈGU¢çÚx¢G ã¢ï¼ï ãè ©‹ã¢ïæ Ýï ¥ÐÝï Í¢Ú ±¢H¢ïæ ÐÚ ÜU¢ïçà¢à¢ à¢éM¥G
ÜUÚ Îè, ΢’±¼ï §SH¢}¢è ÜïU }¢éÏ¢çËHx¢GèÝ ÜU¢ï ¥ÐÝï Í¢Ú Ï¢éH±¢ ÜUÚ Î¢’±¼ï
§SH¢}¢ ÐïࢠÜUÚ±¢§ü J ±¢çHÎñÝ, ΢ï Ï¢ãÝ¢ï´ ¥¢ñÚ »ÜU
|¢¢§ü ÐÚ }¢éà¼ç}¢H „¢Ú¢ ¶G¢ÝÎ¢Ý }¢é„Ë}¢¢Ý ã¢ï x¢²¢ çÈUÚ ç„çË„H»
¥G¢çHIJ¢ ÜGU¢çÎçÚIJ¢ Ú-…Gç±Ä²¢ }¢ïæ ΢ç¶GH ã¢ï ÜUÚ ãéGÁG¢êÚï x¢G¢ñ„ï
ТÜU ÜU¢ }¢éÚèÎ Ï¢Ý x¢²¢ J
±Ë±H¢ Îèæ ÜUè ¼ÏHèx¢G ÜU¢ Т¥¢ïx¢ï, }¢-ÎÝè }¢¢ãG¢ïH }¢ïæ ÜUÚ H¢ï ¼é}¢ »’ç¼ÜU¢ÈGU
ÈGUÁGHï ÚÏ¢ „ï …G}¢¢Ýï Ðï À¢ …¢¥¢ïx¢ï, }¢-ÎÝè }¢¢ãG¢ïH }¢ïæ ÜUÚ H¢ï ¼é}¢ »’ç¼ÜU¢ÈGU
(ÈGñU…G¢Ýï „é‹Ý¼, Ï¢¢Ï¢ : ÈGñU…G¢Ýï Ú-}¢…G¢Ý, ç…. 1, „. 1470)
à¢ñ¶Gï ¼GÚèÜGU¼ ¥}¢èÚï ¥ãHï „é‹Ý¼ ãG…GÚ¼ï ¥GËH¢}¢¢
}¢¢ñH¢Ý¢ ¥Ï¢ê çÏ¢H¢H }¢éãG}}¢Î §Ë²¢„ ¥Gœ¢G¢Ú ÜGU¢çÎÚè Ú-Á¢G±è
΢ñÚï ãG¢ç…GÚ ÜUè ±¢ïã ²x¢¢Ý» M…Gx¢¢Ú ãS¼è ãñæ çÜU ç…Ý „ï
à¢-ÚÈGïU Ï¢ñ¥G¼ ÜUè Ï¢-Ú-ÜU¼ „ï H¢¶¢ïæ }¢é„Ë}¢¢Ý x¢éÝ¢ã¢ïæ |¢Úè ç…G‹Îx¢è „ï
¼¢§Ï¢ ã¢ï ÜUÚ ¥ËH¢ã ÜïU ¥ãGÜU¢}¢ ¥¢ñÚ ©„ ÜïU Œ²¢Úï ãGÏ¢èÏ¢ï
HÏ¢èÏ¢ ÜUè „é‹Ý¼¢ïæ ÜïU }¢é¼G¢çÏ¢ÜGU ÐéÚ „éÜêUÝ ç…G‹Îx¢è
Ï¢„Ú ÜUÚ Úãï ãñæ J ¶GñÚ wG±¢çã²ï }¢éçSH}¢ ÜïU }¢éÜGUg„ …ÁGÏ¢ï ÜïU ¼ãìG¼ ã}¢¢Ú¢
}¢-ÎÝè }¢à±Ú¢ ãñ çÜU ¥x¢Ú ¥¢Ð ¥|¢è ¼ÜU çÜU„è …¢}¢ï»G à¢Ú¢§¼G ÐèÚ
„¢çãGÏ¢ „ï Ï¢ñ¥G¼ Ýãèæ ãé» ¼¢ï à¢ñ¶Gï ¼GÚèÜGU¼ ¥}¢èÚï ¥ãHï „é‹Ý¼
ÜïU ÈGéU²ê…G¢ï Ï¢-ÚÜU¢¼ „ï }¢éS¼ÈGUèÎ ã¢ïÝï ÜïU çH²ï §Ý „ï
Ï¢ñ¥G¼ ã¢ï …¢§²ï J Î鋲¢ ± ¥¢ç¶GÚ¼ }¢ïæ ÜU¢}²¢Ï¢è ± „é¶üG-M§ü
Ý„èÏ¢ ã¢ïx¢è J
38

41. ãG… ± ©G}Úã ÜU¢ }¢éwG¼„Ú ¼GÚèÜGU¢
}¢éÚèΠϢÝÝï ÜU¢ ¼GÚèÜGU¢
¥x¢Ú ¥¢Ð }¢éÚèΠϢÝÝ¢ ™¢ã¼ï ãñæ, ¼¢ï ¥ÐÝ¢ ¥¢ñÚ ç…Ý ÜU¢ï }¢éÚèÎ ²¢
¼G¢çHÏ¢ Ϣݱ¢Ý¢ ™¢ã¼ï ãñæ ©Ý ÜU¢ Ý¢}¢ Ýè™ï ¼Ú¼èÏ¢ ±¢Ú }¢¥G ±çËβ¼ ±
©G}¢í çH¶ ÜUÚ “}¢Á¢çHS¢ï }¢v¼êÏ¢¢¼¢ï ¼¢’±è…G¢¼ï ¥Gœ¢G¢çÚIJ¢, ÈGñUÁ¢G¢Ýï
}¢ÎèÝ¢, ~¢è ÜU¢ïçݲ¢ Ï¢x¢GèÓ¢ï ÜïU ТS¢, ç}¢ÚÁ¢G¢ ÐêÚ, ¥ãG}¢Î¥¢Ï¢¢Î,
x¢éÁ¢Ú¢¼ J” ÜïU мï ÐÚ Ú±¢Ý¢ ÈGUÚ}¢¢ Îïæ, ¼¢ï ©‹ãïæ |¢è ç„çË„H»
ÜGU¢çÎçÚIJ¢ Ú-…Gç±Ä²¢ ¥Gœ¢G¢çÚIJ¢ }¢ïæ ΢ç¶GH ÜUÚ çH²¢ …¢»x¢¢ J
(м¢ §æx¢íï…Gè ÜïU ÜïUçÐÅH ãéGMÈGU }¢ïæ çH¶ïæ)
E.Mail:Attar@dawateislami.net
(10) ãzG¼¢±¢Ú (11) „êÏ¢¢§ü ¥¢ñÚ (12) ãG… ÜïU Ï¢¢’Î „Ï¢ „ï Ï¢ÇG¢
„é‹Ý¼¢ïæ |¢Ú¢ §çÁ¼}¢¢¥G : Î鋲¢ ÜïU }¢éwG¼çHÈGU }¢é}¢¢çHÜU }¢ïæ ã…G¢Ú¢ïæ }¢ÜGU¢}¢¢¼
ÐÚ ã¢ïÝï ±¢Hï ãzG¼¢±¢Ú „é‹Ý¼¢ïæ |¢Úï §çÁ¼}¢¢¥G¢¼ ÜïU §GH¢±¢ ¥G¢H}¢è ¥¢ñÚ
„êÏ¢¢§ü „yGãG ÐÚ |¢è „é‹Ý¼¢ïæ |¢Úï §çÁ¼}¢¢¥G¢¼ ã¢ï¼ï ãñæ J ç…Ý }¢ïæ ã…G¢Ú¢ïæ, H¢¶¢ïæ
¥G¢çà¢ÜGU¢Ýï Ú„êH çà¢ÜUü¼ ÜUÚ¼ï ãñæ ¥¢ñÚ §çÁ¼}¢¢¥G ÜïU Ï¢¢’Î ¶Géࢠ݄èÏ¢
§SH¢}¢è |¢¢§ü „é‹Ý¼¢ïæ ÜUè ¼ÚçϢIJ¼ ÜïU }¢-ÎÝè ÜGU¢çÈGUH¢ïæ ÜïU }¢é„¢çÈGUÚ |¢è
Ϣݼï ãñæ J }¢ÎèݼéH ¥¢ñçH²¢ }¢éH¼¢Ý à¢ÚèÈGU (ТçÜUS¼¢Ý) }¢ïæ ±¢ÜïUG¥G
„ãGÚ¢» }¢ÎèÝ¢ ÜïU ÜU„èÚ ÚÜGUÏ¢ï ÐÚ ãÚ „¢H 3 çÎÝ ÜU¢ Ï¢ñÝH ¥vG±¢}¢è
„é‹Ý¼¢ïæ |¢Ú¢ §çÁ¼}¢¢¥G ã¢ï¼¢ ãñ, ç…„ }¢ïæ Î鋲¢ ÜïU ÜU§ü }¢}¢¢çHÜU „ï }¢-ÎÝè
ÜGU¢çÈGUHï çà¢ÜUü¼ ÜUÚ¼ï ãñæ J çÏ¢H¢ à¢éÏ¢¢ ²ïã }¢é„Ë}¢¢Ý¢ïæ ÜU¢ ãG… ÜïU Ï¢¢’Î „Ï¢
„ï Ï¢ÇG¢ „é‹Ý¼¢ïæ |¢Ú¢ §çÁ¼}¢¢¥G ã¢ï¼¢ ãñ J
Ýà¢ï ÜUè ¥G¢Î¼ ÀêÅ x¢§ü
ݱ¢Ï¢ ࢢã (ç„‹{) ÜïU }¢éÜGUè}¢ §SH¢}¢è |¢¢§ü ÜïU Ï¢²¢Ý ÜU¢ ¶éGH¢„¢
ãñ çÜU ΢’±¼ï §SH¢}¢è ÜïU „é‹Ý¼¢ïæ |¢Úï Ï¢ñÝH ¥vG±¢}¢è §çÁ¼}¢¢¥G ÜUè
¼Ä²¢çÚ²¢æ …G¢ïÚ¢ï ࢢïÚ „ï …¢Úè ƒèæ J }¢éàÜUÏ¢¢Ú }¢-ÎÝè }¢¢ãG¢ïH ÜUè ¼ÚçϢIJ¼
ÜUè Ϣ΢ñH¼ }¢ïÚ¢ |¢è ÝïÜUè ÜUè ΢’±¼ ¥G¢}¢ ÜUÚÝï ÜU¢ …ïGãìÝ ƒ¢ ™éÝ¢‹™ï }¢ñæ
Ýï »ÜU Ý¢ñ …±¢Ý ÜU¢ï §çÁ¼}¢¢¥G ÜUè ΢’±¼ ÐïࢠÜUè ¼¢ï ÜUãÝï Hx¢ï : |¢¢§ü }¢ñæ çÜU„è
39

42. ãG… ± ©G}Úã ÜU¢ }¢éwG¼„Ú ¼GÚèÜGU¢
±…ã „ï §çÁ¼}¢¢¥G }¢ïæ Ýãèæ …¢ „ÜU¼¢ J }¢ñæ Ýï ¥ËH¢ã ÜU¢ Ý¢}¢ çH²¢
¥¢ñÚ ÝïÜU „ÈGUÚ ¥¢ñÚ ÝïÜU §çÁ¼}¢¢¥G¢¼ ÜïU ÈGU…G¢§H Ï¢¼¢Ýï à¢éM¥G ÜUÚ çβï J
ÚÏ¢ ¼¥G¢H¢ ÜU¢ï ©„ ÜU¢ |¢H¢ }¢vG„êÎ ƒ¢ J ±¢ïã Ý¢ñ …±¢Ý ¼Ä²¢Ú ã¢ï x¢²¢ ¥¢ñÚ
ã}¢ „é‹Ý¼¢ïæ |¢Úï §çÁ¼}¢¢¥G ÜUè Ï¢ã¢Úïæ HêÅÝï ÜïU çH²ï §çÁ¼}¢¢¥G }¢ïæ Ðãéæ™
x¢» J ÜéUÀ ÎïÚ ¼¢ï ÆèÜUÆ¢ÜU ™H¢ çÈUÚ ¥™¢ÝÜU ©„ Ý¢ñ …±¢Ý ÜUè ãG¢H¼ x¢GñÚ
ã¢ïÝï Hx¢è ¥¢ñÚ ©„ Ýï ±¢Ð„è ÜUè Æ¢Ý Hè HïçÜUÝ ¥G¢çÚ…Gè §GH¢… ¥¢ñÚ
§SH¢}¢è |¢¢§²¢ïæ ÜUè §ç‹ÈGUÚ¢Îè ÜU¢ïçà¢à¢ ÜUè Ϣ΢ñH¼ ±¢ïã }¢éyG}¢§Ý ã¢ï x¢²¢ J
§çÁ¼}¢¢¥G ÜUè ÐéÚÜñUÈGU Ï¢ã¢Ú¢ïæ }¢ïæ ©„ Ý¢ñ …±¢Ý Ýï wG¢êÏ¢ wG¢êÏ¢ §çv¼„¢Ï¢ï ÈUñG…G
çÜU²¢ ¥¢ñÚ wG¢êÏ¢ Ú¢ï Ú¢ï ÜUÚ Îé¥G¢»æ }¢¢æx¢èæ §çwG¼¼¢}¢ï §çÁ¼}¢¢¥G ÐÚ ã}¢ Í¢Ú ¥¢
x¢» J çÈUÚ ÜéUÀ }¢¢ã Ï¢¢’Î ©„ Ý¢ñ …±¢Ý „ï }¢éH¢ÜGU¢¼ ãé§ü ¼¢ï ©„ Ý¢ñ …±¢Ý „ï
ãG¢H ¥ãG±¢H ÐêÀ¢, ©„ Ýï ãGñÚ¼ ¥æx¢ï…G Ï¢¢¼ Ï¢¼¢§ü çÜU ÎÚ ¥SH }¢éÛ¢ï Ýà¢ï ÜUè
H¼ ÐÇG x¢§ü ƒè çÏ¢x¢GñÚ §‹Á¢ïvà¢Ý Hx¢¢» „éÜêUÝ Ýãèæ ç}¢H¼¢ ƒ¢, }¢éæã Hx¢è
™è…G À¢ïÇGÝ¢ Îéà±¢Ú ¼ÚèÝ ƒ¢, ¥ËH¢ã ¥¢Ð ÜU¢ |¢H¢ ÜUÚï çÜU }¢éÛ¢ï
§çÁ¼}¢¢¥G }¢ïæ Hï x¢» …Ï¢ „ï „é‹Ý¼¢ïæ |¢Úï §çÁ¼}¢¢¥G „ï ±¢Ð„è
ãé§ü ãñ ¥ËH¢ã ÜïU ÈGUÁGH¢ï ÜUÚ}¢ „ï }¢éÛ¢ï Ýà¢ï ÜUè H¢’ݼ „ï ÀéÅÜU¢Ú¢
Ý„èÏ¢ ã¢ï x¢²¢ ãñ J Ý¢ ç„ÈUüG 焤GãG¼ „æ|¢H x¢§ü Ï¢çËÜU }¢ïÚï ¥¢ñÚ Ï¢ãé¼ „ï çÏ¢x¢ÇGï
ÜU¢}¢ |¢è „æ±Ú x¢» ãñæ J
(13) §SH¢}¢è Ï¢ãÝ¢ïæ }¢ïæ }¢-ÎÝè §ç‹ÜGUH¢Ï¢ : §SH¢}¢è Ï¢ãÝ¢ïæ ÜïU |¢è
à¢Ú-§üG ÐÎïü ÜïU „¢ƒ }¢é-¼¥GçgÎ }¢ÜGU¢}¢¢¼ ÐÚ ãzG¼¢±¢Ú „é‹Ý¼¢ïæ |¢Úï
§çÁ¼}¢¢¥G¢¼ ã¢ï¼ï ãñæ J H¢ ¼¢’Î¢Î Ï¢ï ¥G}¢H §SH¢}¢è Ï¢ãÝïæ Ï¢¢ ¥G}¢H,
Ý}¢¢…Gè ¥¢ñÚ }¢-ÎÝè Ï¢éÜUüG¥G¢ïæ ÜUè ТϢ‹Î ã¢ï ™éÜUè ãñæ J Î鋲¢ ÜïU }¢éwG¼çHÈGU
}¢}¢¢çHÜU }¢ïæ Í¢Ú¢ïæ ÜïU ¥‹ÎÚ §Ý ÜïU ¼vGÚèÏ¢Ý Ú¢ï…G¢Ý¢ ã…G¢Ú¢ïæ }¢Î¢çÚ„
Ϣݢ}¢ }¢Îí-„¼éH }¢ÎèÝ¢ (Ï¢¢çHx¢G¢¼) |¢è Hx¢¢» …¢¼ï ãñæ, »ÜU ¥‹Î¢…Gï
ÜïU }¢é¼G¢çÏ¢ÜGU ¼¢ Î}¢ï ¼ãGÚèÚ Ð¢çÜUS¼¢Ý |¢Ú }¢ïæ §SH¢}¢è Ï¢ãÝ¢ïæ ÜïU
3268 }¢Îí„ï ¼vGÚèÏ¢Ý Ú¢ï…G¢Ý¢ Hx¢¼ï ãñæ ç…Ý }¢ïæ 40453 §SH¢}¢è Ï¢ãÝïæ
ÜGéUÚ¥¢Ýï ТÜU, Ý}¢¢…G ¥¢ñÚ „é‹Ý¼¢ïæ ÜUè }¢ézG¼ ¼¢’Hè}¢ Т¼èæ ¥¢ñÚ Îé¥G¢»æ
40

43. ãG… ± ©G}Úã ÜU¢ }¢éwG¼„Ú ¼GÚèÜGU¢
²¢Î ÜUÚ¼è ãñæ J ç…G}}¢¢Î¢Ú §SH¢}¢è Ï¢ãÝ¢ïæ ÜUè }¢-ÎÝè
¼ÚçϢIJ¼ ÜïU çH²ï }¢éËÜU ÜïU }¢éwG¼çHÈGU }¢ÜGU¢}¢¢¼ ÐÚ “ÜGéUÚ¥¢Ý¢ï ãGÎè„
ÜU¢ï„ü” ¥¢ñÚ Ï¢¢Ï¢éH }¢ÎèÝ¢ (ÜUÚ¢™è) }¢ïæ 12 çÎÝ ÜïU ¼ÚçϢIJ¼è ÜU¢ï„ü
¥¢ñÚ ÜGU¢çÈGUH¢ ÜU¢ï„ü ÜUè |¢è ¼ÚÜUèÏ¢ ã¢ï¼è ãñ J
}¢ñæ ÈGïUà¢Ý »Ï¢H ƒè
Ï¢¢Ï¢éH }¢ÎèÝ¢ (ÜUÚ¢™è) ÜUè »ÜU §SH¢}¢è Ï¢ãÝ ÜU¢ Ï¢²¢Ý ÜéUÀ ²êæ
ãñ : ΢’±¼ï §SH¢}¢è ÜUè Ï¢-Ú-ÜU¼ïæ ТÝï „ï ÜGUÏH }¢ñæ »ÜU ÈGïUà¢Ý »Ï¢H
HÇGÜUè ƒè J Ï¢¢H ÜUű¢Ý¢, H}Ï¢ï H}Ï¢ï Ý¢wG¢éÝ Ú¶Ý¢, |¢æ±ï Ϣݱ¢Ý¢,
…GÜUüG Ï¢ÜUüG ± ™éS¼ çHÏ¢¢„ ÐãÝ ÜUÚ ÎéÐ^¢ x¢Hï }¢ïæ HÅÜU¢ ÜUÚ ¼zGÚèãG x¢¢ã¢ïæ
}¢ïæ Í¢ê}¢Ý¢ çÈUÚÝ¢ }¢ïÚ¢ ÜU¢}¢ ƒ¢ J x¢¢Ýï „éÝÝï ÜU¢ ¼¢ï »ï„¢ ࢢñÜGU ƒ¢ çÜU À¢ïÅ¢ „¢
ÚïçDz¢ï }¢ïÚï Т„ Úã¼¢ ç…„ï }¢ñæ ãÚ ±vG¼ ¥¢õÝ Ú¶¼è J ࢢçβ¢ïæ }¢ïæ É¢ïHÜU
Ï¢…¢¼è, x¢¢Ýï x¢¢¼è ƒè J }¢éÛ¢ï ¥ÐÝè ç…G‹Îx¢è Ï¢ÇGè ÐéÚ HéyGÈGU ¥¢ñÚ Ï¢¢ Ú¢ñÝÜGU
Hx¢¼è ƒè }¢x¢Ú Ýãèæ …¢Ý¼è ƒè çÜU ²ïã ¥‹Î¢…ïGG ç…G‹Îx¢è ÜGUÏ¢í¢ï ãGàÚ }¢ïæ }¢ïÚè
ÐÚïࢢÝè ÜU¢ „ϢϢ Ï¢Ý „ÜU¼¢ ãñ J çÏ¢H ¥¢ç¶GÚ }¢éÛ¢ï Éæx¢ „ï …èÝï ÜU¢ „HèÜGU¢
¥¢ x¢²¢ J ²ïã „HèÜGU¢ }¢éÛ¢ï “ÈGñU…G¢Ýï }¢ÎèÝ¢” }¢ïæ ã¢ïÝï ±¢Hï ΢’±¼ï §SH¢}¢è
ÜïU §SH¢}¢è Ï¢ãÝ¢ïæ ÜïU ãzG¼¢±¢Ú „é‹Ý¼¢ïæ |¢Úï §çÁ¼}¢¢¥G „ï ç}¢H¢ J }¢ñæ }¢-ÎÝè
}¢¢ãG¢ïH „ï »ï„è }¢é-¼¥çS„Ú ãé§ü çÜU v²¢ …GñHè „yGãG ÜU¢ §çÁ¼}¢¢¥G v²¢
à¢ãÚ „yGãG ÜU¢ ! ãÚ §çÁ¼}¢¢¥G }¢ïæ çà¢ÜUü¼ ÜU¢ï ¥ÐÝ¢ }¢¢’}¢êH Ϣݢ çH²¢ J
Ï¢²¢Ý ÜU΢ü x¢éÝ¢ã¢ïæ „ï Ï¢™Ýï ÐÚ §çS¼ÜGU¢}¢¼ Ý„èÏ¢ ã¢ï x¢§ü J à¢Ú-§üG Ð΢ü ÜUÚÝï
ÜïU çH²ï }¢-ÎÝè Ï¢éÚÜGU¥G ¥ÐÝï çHÏ¢¢„ ÜU¢ çãGS„¢ Ϣݢ çH²¢ J }¢Îí-„¼éH
}¢ÎèÝ¢ (çHH Ϣݢ¼) }¢ïæ ΢ç¶GH¢ Hï ÜUÚ ¼Á±èÎ „ï ÜGéUÚ¥¢Ýï ТÜU ÐÉGÝ¢ Ý
ç„ÈUüG „è¶ çH²¢ Ï¢çËÜU }¢é¥GçËH}¢¢ (²¢’Ýè Îê„Ú¢ïæ ÜU¢ï 然¢Ýï ±¢Hè) Ï¢Ý
x¢§ü J ¼¢ Î}¢ï ¼ãGÚèÚ Î¢’±¼ï §SH¢}¢è ÜïU …ñGHè „yGãG ÜïU „é‹Ý¼¢ïæ |¢Úï §çÁ¼}¢¢¥G
ÜUè ç…G}}¢¢Î¢Ú ãêæ J ¥ËH¢ã }¢éÛ¢ M 焲¢ã ÜU¢ï ΢’±¼ï §SH¢}¢è ÜïU
“}¢-ÎÝè }¢¢ãG¢ïH” }¢ïæ §çS¼ÜGU¢}¢¼ Ý„èÏ¢ ÈGUÚ}¢¢» J
41

44. ãG… ± ©G}Úã ÜU¢ }¢éwG¼„Ú ¼GÚèÜGU¢
¥ËH¢ã ÜUÚ}¢ »ï„¢ ÜUÚï ¼éÛ¢ Ðï …ã¢æ }¢ïæ
»ï ΢’±¼ï §SH¢}¢è ¼ïÚè {ê}¢ }¢™è ã¢ï
(14) }¢-ÎÝè §‹¥G¢}¢¢¼ : §SH¢}¢è |¢¢§²¢ïæ ¥¢ñÚ §SH¢}¢è Ï¢ãÝ¢ïæ ¥¢ñÚ
¼G-HÏ¢¢ ÜU¢ï ÈGUÚ¢§…G ± ±¢ç…Ï¢¢¼, „éÝÝ ± }¢éS¼ãGÏÏ¢¢¼ ¥¢ñÚ
¥wGH¢çÜGU²¢¼ ÜU¢ ТϢ‹Î ϢݢÝï ¥¢ñÚ }¢¢ïãçHÜU¢¼ (²¢’Ýè ãH¢ÜU¼ }¢ïæ
Ç¢HÝï ±¢Hï ¥¢’}¢¢H) „ï Ï¢™¢Ýï ÜïU çH²ï }¢-ÎÝè §‹¥G¢}¢¢¼ ÜUè „êÚ¼
}¢ïæ »ÜU çÝ…G¢}¢ï ¥G}¢H çβ¢ x¢²¢ ãñ J Ï¢ï à¢é}¢¢Ú §SH¢}¢è |¢¢§ü, §SH¢}¢è
Ï¢ãÝïæ ¥¢ñÚ ¼G-HÏ¢¢ “}¢-ÎÝè §‹¥G¢}¢¢¼” ÜïU }¢é¼G¢çÏ¢ÜGU ¥G}¢H ÜUÚ ÜïU
Ú¢ï…G¢Ý¢ „¢ïÝï „ï ÜGUÏH “çÈGURUï }¢ÎèÝ¢” ²¢’Ýè ¥ÐÝï ¥¢’}¢¢H ÜU¢
…¢»…G¢ Hï ÜUÚ …ïÏ¢è „¢§…G çÚ„¢Hï }¢ï´ çβï x¢» ¶G¢Ýï ÐéÚ ÜUÚ¼ï ãñæ J
}¢-ÎÝè §‹¥G¢}¢¢¼ çÜU„ ÜïU çH²ï çÜU¼Ýï ?
}¢èÆï }¢èÆï §SH¢}¢è |¢¢§²¢ï ! §„ ÐéÚ çÈGU¼Ý ΢ñÚ }¢ïæ ¥¢„¢Ýè „ï
ÝïçÜU²¢æ ÜUÚÝï ¥¢ñÚ x¢éÝ¢ã¢ïæ „ï Ï¢™Ýï ÜïU ¼GÚèÜGU» ÜU¢Ú ÐÚ }¢éà¼ç}¢H à¢Úè¥G¼
± ¼GÚèÜGU¼ ÜU¢ …¢}¢ï¥G }¢Á}¢ê¥G¢ Ϣݢ}¢ “}¢-ÎÝè §‹¥G¢}¢¢¼” Ï¢ „êÚ¼ï
„é±¢H¢¼ }¢éÚœ¢Ï¢ çÜU²¢ x¢²¢ ãñ J §SH¢}¢è |¢¢§²¢ïæ ÜïU çH²ï 72, §SH¢}¢è Ï¢ãÝ¢ïæ
ÜïU çH²ï 63, ¼G-H-Ï¢» §GË}¢ï ÎèÝ ÜïU çH²ï 92, ÎèÝè ¼G¢çHÏ¢¢¼ ÜïU çH²ï 83,
}¢-ÎÝè }¢é‹Ý¢ïæ ¥¢ñÚ }¢-ÎÝè }¢éç‹Ý²¢ïæ ÜïU çH²ï 40 …Ï¢ çÜU ¶éG„ê„è §SH¢}¢è
|¢¢§²¢ïæ (²¢’Ýè x¢êæx¢ï Ï¢ãÚ¢ïæ) ÜïU çH²ï 27 }¢-ÎÝè §‹¥G¢}¢¢¼ ãñæ J
Ú¢ï…G¢Ý¢ çÈGURUï }¢ÎèÝ¢ ÜUÚÝï ÜU¢ §‹¥G¢}¢
»ÜU §SH¢}¢è |¢¢§ü ÜUè ¼ãGÚèÚ ÜU¢ ¶éGH¢„¢ ãñ :
}¢éÛ¢ï }¢-ÎÝè §‹¥G¢}¢¢¼ „ï Œ²¢Ú ãñ ¥¢ñÚ Ú¢ï…G¢Ý¢ çÈGURUï }¢ÎèÝ¢ ÜUÚÝï ÜU¢
}¢ïÚ¢ }¢¢’}¢êH ãñ J »ÜU Ï¢¢Ú }¢ñæ ¼ÏHèx¢Gï ÜGéUÚ¥¢Ý¢ï „é‹Ý¼ ÜUè ¥G¢H}¢x¢èÚ x¢GñÚ
焲¢„è ¼ãGÚèÜU, ΢’±¼ï §SH¢}¢è ÜïU „é‹Ý¼¢ïæ ÜUè ¼ÚçϢIJ¼ ÜïU }¢-ÎÝè
ÜGU¢çÈGUHï }¢ïæ ¥G¢çà¢ÜGU¢Ýï Ú„êH ÜïU „¢ƒ „êÏ¢» Ï¢Hêç™S¼¢Ý (ТçÜUS¼¢Ý) ÜïU
„ÈGUÚ ÐÚ ƒ¢ J §„è ΢ñÚ¢Ý }¢éÛ¢ x¢éÝãx¢¢Ú ÐÚ Ï¢¢Ï¢ï ÜUÚ}¢ ¶éH x¢²¢ J ãé±¢ ²êæ
çÜU Ú¢¼ ÜU¢ï …Ï¢ „¢ï²¢ ¼¢ï çÜGUS}¢¼ ¥æx¢ÇG¢§ü Hï ÜUÚ …¢x¢ ©Æè, …ݢϢï
42