Estrutura e dinámica terrestre

1. Estrutura e
dinámica da Terra

2. 1 - O tempo e os procesos xeolóxicos
James HuttonJames Hutton 17951795
•Noción de tempo xeolóxicotempo xeolóxico
de millóns de anosde millóns de anos
«o relevo actual pódese
explicar por procesos moi
lentos que orixinan ao longo
dos anos resultados de gran
magnitude»

3. 2 – O ciclo das rochas

4. Cambios nos materias terrestres
• Alta presión: 3000
atmósferas a 12km
• Alta temperatura 3ºc
cada 100 m
• Esforzos compresivos e
distensivos

5. 3 – Gradiente xeotérmico e calor
interna da Terra
• Causa: calor interna da Terra
• Calor residualCalor residual dada
formación da Terra polosformación da Terra polos
iimpactos asteroidesmpactos asteroides
• DesintegraciónDesintegración elementoselementos
radiactivosradiactivos
• Decantación materiaisDecantación materiais
máis densosmáis densos

6. Formación de capas
• Ao fundirse a Terra os materiais ordenáronse por densidades
Actualmente os volcánsActualmente os volcáns
seguen emitindo gases eseguen emitindo gases e
vapor de auga…vapor de auga…

7. 4 – Composición e estrutura4 – Composición e estrutura
da Terrada Terra

8. Podemos clasificar as capas da
xeosfera dende 2 puntos de vista:

10. Capas da Terra
CODIA:CODIA:
•ContinentalContinental  granitogranito
•OceánicaOceánica  basalto e gabrobasalto e gabro
MANTO:MANTO:  peridotitaperidotita
•SuperiorSuperior
•InferiorInferior
NÚCLEO:NÚCLEO:  95% Ferro e 5% Níquel95% Ferro e 5% Níquel
•ExternoExterno  líquidolíquido  Campo magnéticoCampo magnético
•InternoInterno  sólido (altas presións)sólido (altas presións)

11. 5 - As descontinuidades sísmicas.
Cambio da velocidade e traxectoria das ondas sísmicas ao
atravesar dunha capa a aoutra de distintas características

12. Como coñecemos o interior da Terra?Como coñecemos o interior da Terra?
O sondeo mais profundo tivo lugar na antiga URSS na península de
Kola entre os anos 1970 e 1992. Este sondeo alcanzou os 12.262
m de profundidade (algo menos dun 0,2% do radio da Terra).
MÉTODOS INDIRECTOSMÉTODOS INDIRECTOS
• As ondas sísmicasAs ondas sísmicas
• A densidade da TerraA densidade da Terra
• Estudios meteoritosEstudios meteoritos
•Estudio do campo magnéticoEstudio do campo magnético
•………………..

13. Densidade da Terra
dd (Terra)(Terra) = m/V = 5´5 g/ cm= m/V = 5´5 g/ cm33
dd (granito*)(granito*) = 2´2 g/ cm= 2´2 g/ cm33
* Material mais abundante na codia (“corteza”) terrestre* Material mais abundante na codia (“corteza”) terrestre
O interior da TerraO interior da Terra
debe ser mais densodebe ser mais denso
• O planeta non é homoxéneoO planeta non é homoxéneo
•Os materiais internos deben ser moiOs materiais internos deben ser moi
densos como o ferro (“hierro”)densos como o ferro (“hierro”)

14. Estudo das Ondas sísmicas
Permiten coñecer:Permiten coñecer:
- DiscontinuidadesDiscontinuidades:cambiosna rixideze densidade quefanvariara velocidade edireccióndasondas:cambiosna rixideze densidade quefanvariara velocidade edireccióndasondas
- NaturezasólidaoufluídaNaturezasólidaoufluída dasdistintasdasdistintas capascapas
Tipo onda Velocidade Propagación
nos sólidos
Propagación
nos fluídos
P Mais rápidas si si
S Mais lentas si non

15. Esquema do comportamento das diferentes ondas sísmicas ao atravesar o planeta.
As traxectorias detectadas so poden explicarse no suposto que a Terra se organice
en capas de distinta natureza. Ademais o núcleo externo non pode ser atravesado
polas ondas S, que so poden viaxar polos sólidos, o cal significa que esta capa
debe estar en estado fluído.
Foco do terremoto
Núcleo
Interno
Núcleo externo
Manto
Ondas P e S
Ondas P e S
Ondas P

16. Ondas sísmicas

17. Estudo dos meteoritos
• OrixeOrixe restos dun planeta similar ao noso situado entre Marte e Xúpiterrestos dun planeta similar ao noso situado entre Marte e Xúpiter
• Aparecen Meteoritos moi densos formados por ferro e níquelAparecen Meteoritos moi densos formados por ferro e níquel  poderíanpoderían
pertencer ao núcleo dese planetapertencer ao núcleo dese planeta
O núcleo terrestre está formado por ferro e níquelO núcleo terrestre está formado por ferro e níquel
E ten unha parte externa fundida (necesaria para crear un campo magnético)E ten unha parte externa fundida (necesaria para crear un campo magnético)

18. Campo magnético da Terra
• Podemos xerar un campo magnético fabricando de modo
sinxelo un electroimán: Un electroimán é unha bobina de
fío condutor da corrente eléctrica (xeralmente cobre) ,
polo que se moverán electróns libremente, en cuxo
interior introduciuse un núcleo de ferro. A circulación dos
electróns arredor do ferro producida cando conectamos
ambos extremos do fío a unha pila xerará un intenso
campo magnético.

19. Campo magnético da Terra
• A Terra posúe un intenso campo magnético, o cal fai
pensar que a súa estrutura interna sexa moi similar á dun
electroimán, cun núcleo interno sólido moi rico en ferro,
e un núcleo externo fundido, polo que se desprazan os
electróns xerando o campo magnético.

20. Litosfera
Conxunto ríxido formado pola unión da codia e a parte
máis externa do manto

21. PLACAS LITOSFÉRICAS
A litosfera ao ser arrastrada polos movementos do manto
superior fragméntase en grandes bloques

22. 6- A orixe dos relevos  teorías
• Hutton a calor interna é a orixe dos relevos

23. Séculos XIX e inicios XX
• Orixe relixioso  O diluvio universal
explicaría a existencia de fósiles mariños
nas cordilleiras
• Enfriamento da Terra  ao contraerse a
codia as engurras formarían os relevos
• …..
Teorías fixistas orixe cordilleiras
Os continentes permanecían fixos dende o inicio dos tempos

24. WEGENER:WEGENER:
OS CONTINENTES ENOS CONTINENTES EN
MOVEMENTOMOVEMENTO

25. Teoría da Deriva Continental 1912Teoría da Deriva Continental 1912
Os continentes non permanecen fixos,Os continentes non permanecen fixos,
se non que se moven. Para Wegener,se non que se moven. Para Wegener,
todas as terras emerxidas estaríantodas as terras emerxidas estarían
unidas antes formando un granunidas antes formando un gran
continente que chamou Panxea.continente que chamou Panxea.
Os continentes actuais seríanOs continentes actuais serían
resultado da división deresultado da división de PanxeaPanxea e doe do
desplazamento dos fragmentos que adesplazamento dos fragmentos que a
formaron.formaron.

27. Os Argumentos de Wegener para defender estaOs Argumentos de Wegener para defender esta
teoría foron:teoría foron:
1-Probas xeográficas1-Probas xeográficas
2-Probas Paleontolóxicas2-Probas Paleontolóxicas
3-Probas xeolóxicas e tectónicas3-Probas xeolóxicas e tectónicas
4-Probas paleoclimáticas4-Probas paleoclimáticas
PROBAS DA DERIVA CONTINENTAL

28. 1-Probas xeográficas:1-Probas xeográficas:
AlAlgúns bordos continentais encaixan perfectamente noutrosgúns bordos continentais encaixan perfectamente noutros

29. 1-Probas xeográficas:1-Probas xeográficas:
AlAlgúns bordos continentais encaixan perfectamente noutrosgúns bordos continentais encaixan perfectamente noutros
2-Probas xeolóxicas e tectónicas:2-Probas xeolóxicas e tectónicas:
Existe continuidade física entre as cadeas montañosasExiste continuidade física entre as cadeas montañosas
principais se unimos os continentesprincipais se unimos os continentes

30. GlossopterisGlossopteris
MesosaurusMesosaurus
LystrosaurusLystrosaurus
3 -Probas paleontolóxicas3 -Probas paleontolóxicas
fósiles idénticos en zonas distantes efósiles idénticos en zonas distantes e
incomunicadasincomunicadas
4 - Probas paleoclimáticas4 - Probas paleoclimáticas
Zonas con climas actuais distintos ao queZonas con climas actuais distintos ao que
tiveron no pasadotiveron no pasado

31. Problema teoría deriva continental
• Wegener non foi capaz de explicar de forma
clara a causa do movemento dos continentes
A teoría da derivaA teoría da deriva
continental a pesar dacontinental a pesar da
validez das súas probas tivovalidez das súas probas tivo
pouco crédito na súa épocapouco crédito na súa época

33. 7 - Movementos verticais da litosfera:
ISOSTASE
• A península de Escandinavia liberada do peso
do xeo tras as glaciacións estase a elevar

35. 8 - O DESENVOLVEMENTO DO
MOVILISMO
• A partir da II Guerra mundial o desenvolvemento do sonar con fines
bélicos, permitiu elaborar detallados mapas dos fondos mariños

36. O aspecto do océano era radicalmente
distinto do que se supoñía
• No centro dos
océanos existen
cordilleras
submariñas 
As dorsaisAs dorsais
oceánicasoceánicas

38. 9 – A extensión do fondo oceánico
• Idade dos fondos oceánicos: as rochas máis antigas (azul) son as máis próximas aos
continentes. As máis recentes (vermello) corresponden coas dorsais oceánicas
Os océanos ábrense desprazando ós continentes, debido ó ascenso de magma a nivel
das dorsais oceánicas onde se crea nova codia oceánica

39. En 1960 sabíase
• Fondo oceánico formado por basalto (rocha volcánica)Fondo oceánico formado por basalto (rocha volcánica)
• As dorsais oceánicas eran cadeas de volcánsAs dorsais oceánicas eran cadeas de volcáns

40. 1962  Harry Hess
• Nas dorsais creábase nova codia oceánica
• O Océano Atlántico abríase desprazando os
continentes
• A litosfera movíase polas correntes de convección do
manto propostas por Arthur Holmes en 1929
• …confirmábanse as teorías de Wegener….

41. Bandeado dos fondos oceánicos
(Vine e Matthews 1963)
• Rexeitou definitivamente as teorías fixistas
O campo magnético da Terra é inestable e a súa polaridade se inverte cada certo tempo

42. DA DERIVA CONTINENTAL ÁDA DERIVA CONTINENTAL Á
TECTÓNICA GLOBALTECTÓNICA GLOBAL

43. 10 - A TECTÓNICA DE PLACAS
As teoría da deriva continental de Wegener sentou as bases daAs teoría da deriva continental de Wegener sentou as bases da
TEORÍA DA TECTÓNICA DE PLACASTEORÍA DA TECTÓNICA DE PLACAS
que permite explicar a dinámica terrestre a escala global:que permite explicar a dinámica terrestre a escala global: vulcanismo,
sismicidade, formación cordilleiras

44. 10 – A TECTÓNICA DE PLACAS

45. A ASTENOSFERA
• En 1914 Joseph Barrell suxeriu a existencia da astenosfera 
capa sobre a que escorrega a litosfera
• 1990  demostrouse que en todo o manto prodúcense os
movementos convectivos que moven as placas litosféricas

46. Probas da tectónica de placas
• 1950  Plano de Benioff

50. Fundamentos da Tectónica de placas
1-A litosfera está dividida nun conxunto de fragmentos ríxidos1-A litosfera está dividida nun conxunto de fragmentos ríxidos
chamados placas litosféricaschamados placas litosféricas
2 – As placas litosféricas móvense debido as correntes de2 – As placas litosféricas móvense debido as correntes de
convección dos materiais fluídos do manto terresteconvección dos materiais fluídos do manto terreste
3 – A litosfera crece nas dorsais oceánicas onde estase a formar3 – A litosfera crece nas dorsais oceánicas onde estase a formar
debido á saída de materiais fundidos do interior terrestredebido á saída de materiais fundidos do interior terrestre 
Teoría da extensión do fondo oceánicoTeoría da extensión do fondo oceánico..
4 – A litosfera destrúese nas zonas de subdución onde a litosfera4 – A litosfera destrúese nas zonas de subdución onde a litosfera
oceánica introdúcese por debaixo do mantooceánica introdúcese por debaixo do manto
5 – A maioría dos procesos xeolóxicos prodúcense nos bordos das5 – A maioría dos procesos xeolóxicos prodúcense nos bordos das
placasplacas

51. 1-A litosfera está dividida nun conxunto de1-A litosfera está dividida nun conxunto de
fragmentos ríxidos chamados placas litosféricasfragmentos ríxidos chamados placas litosféricas

52. 2- As placas litosféricas móvense debido as2- As placas litosféricas móvense debido as
correntes de convección dos materiais fluídos docorrentes de convección dos materiais fluídos do
manto terrestemanto terreste
As rochas do manto móvense de xeito ascendente e descendente dependendo da súaAs rochas do manto móvense de xeito ascendente e descendente dependendo da súa
temperatura, en correntes detemperatura, en correntes de convección que dan lugar á formación de célulasconvección que dan lugar á formación de células
convectivas, moi parecidas ás que aparecen nun líquido sometido a unhaconvectivas, moi parecidas ás que aparecen nun líquido sometido a unha fonte de calorfonte de calor

53. 3 – A litosfera crece nas dorsais oceánicas3 – A litosfera crece nas dorsais oceánicas
onde estase a formar debido á saída deonde estase a formar debido á saída de
materiais fundidos do interior terrestremateriais fundidos do interior terrestre 
Teoría da extensión do fondo oceánicoTeoría da extensión do fondo oceánico..
As dorsais oceánicas son grandes elevacións submarinas queAs dorsais oceánicas son grandes elevacións submarinas que
percorrenpercorren os océanos formando longas cordilleiras. Elévanseos océanos formando longas cordilleiras. Elévanse
ata os 3000ata os 3000 m sobre o solo da chaira abisal. Na súa metadem sobre o solo da chaira abisal. Na súa metade
presentan unha fendapresentan unha fenda (o rift) pola que sae ao exterior o magma(o rift) pola que sae ao exterior o magma
procedente da astenosfera.procedente da astenosfera.
Este material forma nova codia oceánica ao tempo que seEste material forma nova codia oceánica ao tempo que se
separanseparan as dúas placas en contacto. Son zonas con grandeas dúas placas en contacto. Son zonas con grande
actividadeactividade sísmica e volcánica.sísmica e volcánica.

54. As dorsais oceánicas tamén se chaman:
BORDOS DIVERXENTESBORDOS DIVERXENTES  a partir deles sepáranse as placasa partir deles sepáranse as placas
BORDOS CONSTRUTIVOSBORDOS CONSTRUTIVOS Os materiais procedentes do mantoOs materiais procedentes do manto saen esaen e
crean nova litosferacrean nova litosfera
http://www.bioygeo.info/Animaciones/SeafloorMagnet.swfhttp://www.bioygeo.info/Animaciones/SeafloorMagnet.swf

55. 4 – A litosfera destrúese nas zonas de4 – A litosfera destrúese nas zonas de
subdución onde a litosfera oceánica introdúcesesubdución onde a litosfera oceánica introdúcese
por debaixo do mantopor debaixo do manto

56. As ZONAS SE SUBDUCCIÓN tamén se chaman:
BORDOS CONVERXENTESBORDOS CONVERXENTES  neles converxen as placasneles converxen as placas
BORDOS DESTRUCTIVOSBORDOS DESTRUCTIVOS Os materiais procedentes da litosferaOs materiais procedentes da litosfera
introdúcense no mantointrodúcense no manto destruíndose adestruíndose a litosferalitosfera

57. 5 – A maioría dos procesos xeolóxicos5 – A maioría dos procesos xeolóxicos
producense nos bordos das placasproducense nos bordos das placas
VolcánsVolcáns
activosactivos
MovementosMovementos
sísmicossísmicos
FormaciónFormación
cordilleirascordilleiras

58. TIPOS BORDES PLACAS

59. 1 - BORDOS DIVERXENTES
OU CONSTRUTIVOS
http://www.bioygeo.info/Animaciones/SeafloorMagnet.swf
Os materiais procedentes do manto saen e crean nova litosfera
Dorsais oceánicasUN TIPO DE BORDOS DIVERXENTES SON AS:
As dorsais oceánicas son grandes elevacións submarinas que
percorren os océanos formando longas cordilleiras. Elévanse ata os
3000 m sobre o solo da chaira abisal. Na súa metade presentan
unha fenda (o rift) pola que sae ao exterior o magma procedente da
astenosfera.
Este material forma nova codia oceánica ao tempo que se separan
as dúas placas en contacto. Son zonas con grande actividade
sísmica e volcánica.

60. Dorsais oceánicas
Son zonas formadas por unha cordilleira submarina. (Poden ter un
surco central chamado Rift) onde:
-Emerxe magma do manto formando volcáns submarinos.
-Prodúcese a separación de dúas placas.
-Se crea novo fondo oceánico a partir do magma

61. 2 - BORDOS CONVERXENTES
OU DESTRUTIVOS
O choque de placas provoca graves deformacións
O choque das placas vai a orixinar a formación de cordilleras (Himalaia, Alpes, Andes...) illas (Xapón,
Filipinas, Nueva Zelanda) e numerosos fenómenos de vulcanismo e sismos

62. Bordos converxentes
Converxencia continental oceánica:
- Formación de cordilleras
- Vulcanismo
- Terremotos
2a. Converxencia oceánica-oceánica

63. 2b. Converxencia oceánica-oceánica
Converxencia oceánica oceánica:
- Formación de arcos illa
- Vulcanismo
- Terremotos

64. 2c. Converxencia continental-continental
Converxencia continental:
- Formación de cordilleras
- Terremotos

65. 3 - BORDOS PASIVOS
.
Nestes bordos pasivos as placas friccionan
lateralmente polo que ocorren abundantes
terremotos
Forman as Fallas transformantes:
Exemplo: Falla de S. Andrés en California

66. O ciclo de WilsonO ciclo de Wilson
• Explica a evolución das distantas zonas
litosféricas:
Punto quente (Monte Kilimanxaro-Kenia) Rift continental (Rift Valley
africano) Mar interior (Mar Vermello)  Océano sen bordos de
subdución (Atlántico) Océano con bordos de subdución (Pacífico)
Converxencia continental (Himalaia)
• Na actualidade podemos atopar na Terra zonas que están en
distintas fases do ciclo de Wilson
• Explica a evolución das distantas zonas
litosféricas:
Punto quente (Monte Kilimanxaro-Kenia) Rift continental (Rift Valley
africano) Mar interior (Mar Vermello)  Océano sen bordos de
subdución (Atlántico) Océano con bordos de subdución (Pacífico)
Converxencia continental (Himalaia)
• Na actualidade podemos atopar na Terra zonas que están en
distintas fases do ciclo de Wilson

67. Punto
quente:
Kilimanxaro
Rift Valley
africano
Mar interior
(M.
Vermello)
Dorsal
oceánica
Subdución litosfera
continental-continental:
formación cordillera
continental (Himalaia)
Subdución litosfera oceánica-
oceánica: Arco illa (Xapón)
Subdución litosfera
oceánica-continental:
cordillera no bordo do
continente (Rochosas,
Andes)

68. Evolución punto quente
Os puntos quentes
Os puntos quentes (do inglésOs puntos quentes (do inglés hotspothotspot) son áreas de actividade volcánica) son áreas de actividade volcánica
alta en relación aos seus entornos. A diferenza doutras áreas dealta en relación aos seus entornos. A diferenza doutras áreas de
vulcanismo como as zonas de subducción ou as dorsais oceánicas, ovulcanismo como as zonas de subducción ou as dorsais oceánicas, o
vulcanismo dos puntos quentes non está necesariamente asociado ásvulcanismo dos puntos quentes non está necesariamente asociado ás
partes limítrofes das placas tectónicaspartes limítrofes das placas tectónicas

72. OS VOLCANS

73. ZONAS VOLCÁNICAS

74. MATERIAIS EXPULSADOS

75. VOLCANS FAMOSOS
CHICHÓN
(México). En
1982 causó 2.000
muertos y proyectó a
la atmósfera gran
cantidad de gases.
ETNA: Se encuentra en la isla de Sicilia
(Italia). Tiene una altura de 3269 m y el
perímetro de su base alcanza los 150 Km.Se
encuentra en actividad.

76. FUJI YAMA: Volcán
extinto de Japón. Es
considerado una
montaña sagrada
KRAKATOA: Esta isla se
encuentra en Indonesia. En 1883 la
explosión violenta de este volcán,
equivalente a 600 bombas H, hundió
la isla más de tres metros y mató a
más de 35.000 personas.

77. MAUNA
LOA: Principal
volcán de Hawai
cuya base está a
5.000 m de
profundidad y la
cima a 4.205 m.
Está en actividad
MONTE PELÉ
(Martinica). En
1902 destruyó la
ciudad de Saint
Pierre
VESUBIO:
Situado cerca de la
ciudad de Nápoles, en
Italia. Mide 1132 m de
altura. En el año 79, su
erupción sepultó las
ciudades de Pompeya,
Herculano y Stabila. Su
última erupción
importante tuvo lugar
en el año1944.

78. En resumo: Os fenómenos xeolóxicos que coñecemos (formación deEn resumo: Os fenómenos xeolóxicos que coñecemos (formación de
montañas, movemento dos continentes, volcáns, terremotos e formaciónmontañas, movemento dos continentes, volcáns, terremotos e formación
dalgún tipo de rochas) débense á enerxía interna do noso planeta.dalgún tipo de rochas) débense á enerxía interna do noso planeta.
……se algún día a Terra perdera a calor interna deixarían de producirse novosse algún día a Terra perdera a calor interna deixarían de producirse novos
relevos e por efecto da erosión a superficie terrestre sería prácticamenterelevos e por efecto da erosión a superficie terrestre sería prácticamente
plana…..plana…..