Discurso de Xosé Manuel Pazo Blanco, presidente honorífico da Coordenadora de Equipas de Normalización Lingüística de Ferrolterra, en representación do Consello Municipal da Lingua do Concello de Ferrol, no acto de homenaxe celebrado o día 28 de abril de 2013 por mor do 150 aniversario da publicación de Cantares Gallegos e do 50 aniversario da institucionalización do Día das Letras Galegas.
1. Sra. Concelleira, representantes do Consello Municipal da Lingua,representantes dos
partidos políticos, asociacións colaboradoras, veciños e veciñas:
A súa presenza neste acto conmemorativo do 150 aniversario da publicación de
Cantares Gallegos e 50 da institucionalización do 17 de maio como día das Letras
Galegas reflicte o grande interese por todo o relacionado coa nosa cultura e, pola súa
expresión máis xenuína, a nosa lingua.
Prégolles que me acompañen nun saúdo afectuoso e cheo de éxitos
( pois tamén serán para Ferrol) para o Sr. Vilariño que inicia unha nova andaina na súa
prolongada vida política.
A Coruña 28 de abril de 1963
[...] O secretario deu a coñecer unha interesantísima proposición que subscriben os
numerarios señores Fernández del Riego, Gómez Román e Ferro Couselo, en relación
coa publicación de "Cantares Gallegos" de Rosalía de Castro, que se cumpre o 17 de
maio vindeiro. Na súa vista, a asemblea acordou declarar "Día das Letras Galegas" o 17
de maio de cada ano, a partir do presente que esta Corporación celebrará coa máxima
solemnidade, recabando, como se solicita, a colaboración das institucións culturais
do país e a de todos os Centros Galegos do mundo para o maior realce de tan sinalada
efemérede.
Deste xeito resume a acta do Plenario da RAG a decisión de institucionalizar o 17
de maio como día das letras galegas.
1
2. Na proposta que se lle realizou ao Consello Municipal da Lingua de Ferrol para que
tomara en consideración a realización deste acto-homenaxe decíamos que :
“Entre as funcións proprias dunha língua está a da creación literaria. Porén, no noso
país, a literatura xogou e xoga un papel imprescindíbel para manter acesa a chama dun
horizonte normalizado da nosa lingua e de liberdade para o noso país. Foi esa, alén dos
valores literarios, a achega da obra de Rosalía ...” tal como o expresa a propria autora:
“non... pode o poeta prescindir do medio en que vive, nin ser alleo ao seu tempo.”
Cantares Gallegos vénse considerando o libro inaugural do Rexurdimento, non só por
ser o 1º libro de extraordinaria calidade poética escrito integramente en galego, pero
tamén, e sobre todo, pola intención e toma de posición da súa autora, que xa fica explícita
na propia dedicatoria e no prólogo :
1.- Demostrar que o noso idioma “ ´... é tan apropiado como o primeiro para
toda clase de versificación ... e “non é aquela lingua que bastardean e chapurran
torpemente ... cunha risa de mofa”.
2.- Combater a imaxe negativa que se tiña da nosa lingua e de Galicia:
“... pra desvanecer os errores que manchan e ofenden a miña patria.... pra dicir
dunha vez ... aos que sin razón nin coñecimento algún nos desprezan que a nosa
terra é digna de alabanza”
3.- Denunciar a emigración provocada pola grave crise económica, e mesmo no
poema “A Gaita Gallega” manifestar un claro posicionamento en defensa de
Galicia fronte ao centralismo político dominante.
En conclusión, Rosalía utiliza a súa pluma para a defensa dun idioma desprezado, a
denuncia das inxustizas e discriminación que sofren Galicia e os galegos, e reclama o
dereito das mulleres a seren consideradas en razón ao seu talento e non ao seu xénero,
nunha sociedade na que a súa marxinación era considerada unha consecuencia da súa
natureza inferior.
O seu compromiso social e a súa postura, contraria á moral dominante, carrexaríalle
non poucos problemas e a incomprensión manifesta da maioría da intelectualidade da
época. Ese rexeitamento foi recollido por Curros naqueles versos:
2
3. Ai, dos que levan no bico unha estrela!
Ai dos que levan no bico un cantar!
Apelamos , pois, a lle render homenaxe a unha muller e a súa obra que nos situou na
cartografía dos pobos que teñen lingua e cultura de seu e están orgullosos de posuílas e
cultivalas.
No contexto desta solemnidade, permitídeme unha outra licenza :
Daquel plenario da RAG de 1963 que instituíu a celebración anual do Día das Letras
Galegas, tamén formaba parte un ferrolán que dedicou gran parte das súas
investigacións a rescatar a figura de Rosalía. Refírome ao ilustre D. Ricardo Carvalho
Calero.
D. Ricardo tamén escolleu a mesma data de 1963 para publicar a súa obra de
investigación máis importante: Historia da literatura Galega Contemporánea. O valor
compilador dese estudo, a importancia doutros sobre Rosalía (Estudos rosalianos. –Vigo
1974-), o seu labor como filólogo, ademais da súa obra de creación, a xuízo de moitos
deberan ser avais suficientes para incluílo na nómina dos que destacaron pola
dignificación e defensa da nosa lingua e da nosa cultura.
Fique, pois, nas asas do vento o devezo de que o 2014 sexa o ano no que o Día das
Letras sexa para Carvalho Calero.
Ferrol 28 de abril de 2013
Recollendo o mandato da Real Academia Galega a cidadanía de Ferrol ( obreiros e
empresarios, funcionarios, labregos, relixiosos, mocidade, cidadanía en xeral)
manifestamos que a nosa presenza, nesta praza que recolle a memoria da nosa insigne
poeta nacional, obedece a expresarmos, de xeito plural – porque diversa é a realidade
que nos arrodea- o compromiso para acadarmos que a lingua nacional, a lingua propia
de Galiza ( como proprios de Galiza son os carvalhos e as roseiras) acade un status que
lle permita continuar sendo útil á humanidade.
Que asi sexa.
E así aparece recollido este acto no Libro de Actas da historia que está por
escribir.
3