Presentación de Aula Curso 3º ESO Música - Hª da Música IES Cacheiras 2014-2015

2. Invasións Bárbaras Ruralización
Relixiosidade
- ignorancia
Inseguridade
2ª Invasións
do Occ.
Atomización
do poder
Milenarismo
Relaccións
Feudovasalláticas
Monarquías
feudais –
(nacións)
Sociedade
feudal
Renacemento
poder urbano
Pulso
Monarquías
vs. Papa
Cruzadas -
Reconquista
Románico –
Xuízo Final
Guerra dos 100 anos Crise do s. XIV
Revoltas
populares
Recuperación
poder real
Pestes
Auxe do
comercio
Culto mariano
- Gótico

3. En cambio, dita ruptura cos períodos anteriores non foi tal, en contra da visióm peiorativa deste
período da Historia europea, a Idade Media mantivo a pegada do Mundo Clásico a través do Imperio
Romano de Oriente, Bizancio; do dereito romano –fusionado e adaptado ás costumes bárbaras-; do latín que
se imporía como lengua “oficial”; ou a filosofía – o Escolasticismo ou o Aristotelismo de San Agustín-.
Pero é sobre todo o cristianismo, o gran nexo de unión, convertíndose os mosteiros no refuxio e
“arquivo” de todo o saber Clásico que rebrotaría a partir do s. XIV e sobre todo no Renacemento.

6. Feudalismo
Sistema político,
económico e
social baseado
nas relaccións
de fidelidade,
dependencia e
servidume
Xurde dende
mediados do s.
IX, a partir da
desintegración
do Imperio
Carolinxio
Primeiro en
Francia para xa,
nos s. X ao XII
espallarse de
forma desigual,
por toda Europa,
pero moi
especialmente
na franxa
occidental.

17. Punto de Partida, como e porque:
Cristianismo vs música grecorromana
• Boecio e Casiodoro, s. V- VI
• Traductores árabes en Al Andalus, s. VII - X
Salvación vs pecado e perdición
•Música vocal para embellecer a liturxia
Tipos de canto
•Ambrosiano (Milán), romano (Roma), galicano (Galia)
e mozárabe (Hispania).
S. XI Estableceuse a notación
• Do tetragrama (Guido de Arezzo) ao pentagrama.
• Contacto relixioso - profano

18. Gregorio I o Magno
• Papa e Doutor da Igrexa
• Inicia a recuperación da música
cristiá.
• Idea do purgatorio – expiar as
culpas.
• Xuízo Final – so os mártires se
libran.
• Renvou o culto, a liturxia e o
sentido de caridade
Gregorio VII
• Discutiu a autoridade dos Reis
fronte ao Papa
• Subordinación da razón á fé
(Escolástica)
• Hierocracia –autoritas pontificia:
• Papa, señor absoluto da Igrexa
• Señor supremo do mundo
• A Igrexa Romana é infalible
• Reforma Gregoriana

19. Canto Gregoriano - Características
•Recibe o nome en honor ao seu primeiro
recopilador Gregorio Magno (s. VI – VII).
•Unificar a liturxia e fomentar a
espiritualidade, paz e serenidade.
•Función educativa (pedagóxica), ensinar o
Evanxelio.
•Música vocal, a capella, sen
instrumentos.
•Voces só masculinas.
•Monódico (unha sola melodía) ou
monofónico.
•Texto en latín.
•Tiene un ritmo libre adaptado al texto e
emprega poucas notas.
•Canto oficial da Igrexa (Edición Vaticana
del Canto Gregoriano, 1903).
Segundo o número de
notas por sílaba.
• Silábico: 1 sílaba, 1 nota
• Salmódico ou
neumático: 1 sílaba,
varias notas
• Melismático: 1 sílaba,
muchas notas
Segundo o número de
notas por sílaba.
• Directo (solista ou coro)
• Antifonal (dous coros que
alternan o canto)
• Responsorial (alternancia de
solista e coro)

20. Ritmo libre, baseado na fala.
Monódico, mesma tesitura. (A
entonación marca a melodía en
ritmos ascendentes e
descendentes).
Homes a Capella
Forma Antifonal:
Coro – Recit. - Coro – Rec- Coro.
Anónimo, en latín.
Se cantaba o Domingo de Ramos
Alterna Schola Cantorum co
pobo.
Alterna Evanxelio de S. Mateo
(entrada de Cristo en
Xerusalem)e Salmo 23 do A.T.

21. Aparece no s. IX
• A finalidade é dar maior solemnidade ao canto
relixioso.
• Canto con varias melodías ou voces (poli –varias)
(fonos – voces) que sonan simultáneamente.
Evolución gradual
• Xurde a partir da adhesión de novas melodías ao
Canto Gregoriano.
• Voces paralelas, á mesma distancia interválica (de
4ª o 5ª).
ORGANUM
• Á vox principalis (melodía gregoriana) se lle engade
unha segunda voz, organalis.

22. Co tempo se engadiron melodías por o
movemento contrario, isto é, se o Canto
gregoriano se facía mais agudo, a melodía sería
mais grave. (Ex.)

23. Durante os s. XII ao XIV a
tendencia evolucionou
cara composicións onde as
melodías se movía con
maior liberdade ate
desparecer o canto
Gregoriano como base da
melodía. Deste xeito
aparecen os Conductus,
como o do Codex de Las
Huelgas.

24. No s. XIII a polifonía experimenta un forte
impulso dende a catedral de Nôtre Dame de
París a través das composicións do organista,
Leonin, e o seu discípulo Perotin.

25. • Canto relixioso, sobre unha melodía gregoriana,
con dúas ou tres voces as cales poden levar un
ritmo e un texto diferente e propio, podende
combinar o uso do latín e da lingua vulgar.
• Composición contrapuntística, é dicir, na que
todas as voces cantan a mesma melodía pero
realizan a súa entrada de forma progresiva,
unha tras outra.

27. Os precedentes da música medieval hispana,
con anterioridade á implantación do rito
romano e do canto gregoriano (S. XI), afunden
as súas raíces na música de orixe visigodo,
mesturada con tradicións tardorromanas
cristiás, xudeas e norteafricanas, dando lugar
ao sobrenome de música mozárabe.
No recitativo Pater Noster hispánico de
códices como el Antifonario de León ou os
libros de Santo Domingo de Silos ou San
Millán de la Cogolla podemos recoñcer dita
música hispana. O Cardenal Cisneros, a finais
do S. XV encargou a recompilación desta
música para a capela mozárabe de Toledo.

28. Nosa señora de
Montserrat
•Canon.
•Conservado no Llivre Vermell de Montserrat
•Cantos e favores á Virxe.
•Conten cantos (polifonías) e danzas
•Tiña por obxecto entreter, educar e atraer aos
peregrinos.
•Compás binario de 2/4 con ritmo constante.
•Voces femininas e masculinas por separado.
•Fem – canon –contraalto e soprano-.
•Masc. – baixo – tenor.
•Tres compases co esquema: 2 corcheas e 1 negra.
Lugar de Culto
monástico
(benedictino)
Centro de
Peregrinaxe
LAUDEMUS
VIRGINEM

29. Monodia Canon Monodia Canon Coro

30. Polorum
Regina
Rota mors vita
propitia
Xoros stella
Chanterai
d’aquesta
trovatore
Mariam
Matrem
O virgo
splendes
A inevitabilidade da morte e a necesidade
de deixar de pecar: Ad mortem festinamus
Cuncti simus
concanentes
Xoros vale
Robina
O Llivre Vermell de Montserrat,
contén toda unha serie de
composicións: danzas, canon e
motete, que podemos escoitar
nos seguintes enlaces á esquerda.
“Ad mortem festinamus, peccare desistamus...”
(Á morte nos apresuramos, de pecar desistamos...)

31. Trovadores:
•Nobreza
• Poeta lírico
• Melodía fixa
• Texto escrito
• Identificado co autor
Xograr:
• Condición humilde
• Vida ambulante
• Entonación non
melódica
•Memorística e
transmisión oral
• Dramatización
• Formaron gremios:
ministriles
• Intérprete

32. Música monofónica
• Instrumentos e voces realizan a mesma melodía
Instrementos
•Ritmo marcado por a percusión
• Lira, salterios, arpas, flautas, gaitas, laúdes, guitarras,
tambores e pandeiros.
Emprego da lingua vulgar
•Sobresaen as obras provenzais e galaico-portuguesas.
Melodías sinxelas con variedade temática
•Cantigas, danzas, temas de amor, de ledicia, pena,
cantares de amigo, de escarnio, de xesta…

34. Airas Nunes foi un clérigo e trobador do século XIII, nacido en
Galicia. Estivo ao servizo dun bispo e máis tarde, entre 1284 e 1289,
foi poeta na corte de Sancho IV de Castela. Consérvanse 15
composicións súas, das cales hai 7 cantigas de amor, 3 cantigas de
amigo, 4 de escarnio, dúas bailadas e unha pastorela. Nos
seuscantigas aparecen ás veces citas doutros autores, como
Don Denís,Alfonso X, João Zorro e Nuno Fernandes Torneol. Pénsase
que puido colaborar na composición das Cantigas de Santa María,
de Alfonso X o Sabio.
Pero Meogo (ou Pedro Meogo) foi un trobador galego-portugués do
que case non se ten información. Suponse que debeu de ser un
contemporáneo do rei trovadorDionisio I de Portugal quen reinou de
1279 a 1325 e compuxo unha cantiga de seguir que está relacionada
coa cantiga de Meogo Levantous ´ a velida. Consérvanse
novecantigas de amigo de autoría de Meogo.
Pay Gómez Chariño (Pai Gomes Chariño) (c. 1225 -1295) foi un poeta
e nobre galego. Primeiro señor de Rianjo e Adiantado Maior do
Reino de Galicia, foi unha figura política da coroa de Castela e
singular trobador en lingua galega.
Martín Codax foi un trobador galego, posiblemente de Vigo, polas
continuas referencias á devandita cidade nos seus poemas, de entre
mediados do século XIII e comezos do século XIV. Apenas existen
datos sobre a identidade do personaxe.
Santiago Macías, máis coñecido como «O Namorado», que conquisto
a toda muller guapa escritores: Lope, Bances, Larra.
Pertence á chamada escola galaico-castelá, recolléndose as súas
obras no Cancioneiro de Baena.

37. Espírito cortesán
• Obra atribuída ao rei Afonso X o Sabio
Lingua vulgar
• Galego - portugués
Emprego da lingua vulgar
• Sobresaen as obras provenzais e galaico-portuguesas.
Melodías sinxelas con variedade temática
• Cantigas, danzas, temas de amor, de ledicia, pena, cantares
de amigo, de escarnio, de xesta…
Mais de 400 temas
• Cantos de devoción mariana

38. Cantiga nº 100 das Cantigas de Sta. María
Ritmo constante, compás binario de 2/4
Textura monódica, 3 melodías: estribillo,
estrofa e volta
Emprego da fídula (precursor do violín);
laúde, tambor e pandeireta.
Voces masuclulinas e femininas.
Forma antifonal: coro mixto canta estribillo,
solista fem. estrofa e solista fem. volta

39. Foron clérigos que facían vida errante,
vagabundos e ociosos aos que xa a propia
Igrexa facía referencia. Actuaron en Europa a
partires do s. XIII, a maioría procedían
ademais de entornos urbáns e das
Universidades europeas. Os seus cantos eran
moi críticos coa Xerarquía de Igrexa ao tempo
que loubaban por o goce da vida.
No s. XIX, un manuscrito
atopado en Benediktbeuren
recollía toda unha serie de
cantos goliardos dos s. XII e XIII
que recibiron o nome de
Cármina Burana. Neles facíase
escarnio dos poderes civís e
relixiosos, se poñían en
cuestión os seus abusos e
privilexios ao tempo que se
cantaba ao goce da vida, dos
praceres naturais e do amor
carnal.
A colección atópase dividida en 6 partes:
•Carmina ecclesiástica (cancións
sobre temas relixiosos).
•Carmina moralia et satirica (cantos
morales e satíricos).
•Carmina amatoria (cancións de
amor).
•Carmina potoria (obras sobre a
bebida ou tamén, parodias).
•Ludi (representacións relixiosas).
•Supplemantum (versións de todas
as anteriores, con algunhas
variantes).

41. A escultura, sobre todo a partires das portadas das catedrais, como Compostela ou Ourense, (Pórticos da
Gloria e do Paraíso), son outros exemplos onde podemos estudar os instrumentos da Idade Media.

42. Actividade: Música na
“Gloria”, música no
“Paraíso”
Vai ao Pórtico da Gloria da Catedral
de Santiago ou da Porta do Paraíso
da Catedral de Ourense. Localiza un
plano xeral do pórtico e logo escolle
a un dos músicos e describe con que
instrumento aparece representado e
cales son as características dese
instrumento.