2. ก
ก
บทคัดยอ
ชื่อเรื่อง การพัฒนารูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรูเพื่อเสริมสรางทักษะในศตวรรษที่ 21
ผานกิจกรรมลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู ของสํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน
คําสําคัญ รูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรู/กิจกรรมลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู/ทักษะในศตวรรษที่ 21
ชื่อผูวิจัย นางสุกัญญา งามบรรจง
ปที่พิมพเผยแพร 2559
การวิจัยครั้งนี้ใชระเบียบวิธีการวิจัยและพัฒนา (Research and Development) มีวัตถุประสงค
3 ขอ คือ 1) เพื่อพัฒนาและศึกษาประสิทธิภาพของรูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรู 2) เพื่อศึกษา
ประสิทธิผลของรูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรู และ3) เพื่อจัดทําขอเสนอแนะเชิงนโยบายในการ
สงเสริมสนับสนุนการจัดกระบวนการเรียนรูเพื่อเสริมสรางทักษะในศตวรรษที่ 21 ผานกิจกรรมลดเวลา
เรียน เพิ่มเวลารู ดําเนินการวิจัย 4 ขั้นตอน ไดแก ขั้นตอน ที่ 1 การสังเคราะหขอมูลเพื่อกําหนดรูปแบบ
การจัดกระบวนการเรียนรูจากเอกสารงานวิจัยและความคิดเห็นของผูเชี่ยวชาญจํานวน 12 คน ขั้นตอน ที่ 2
การออกแบบและพัฒนารูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรู ซึ่งมี 6 องคประกอบ ขั้นตอนที่ 3
การทดลองใชกับกลุมตัวอยางที่เปนครูและนักเรียนจากสถานศึกษาที่เขารวมโครงการ ลดเวลาเรียน
เพิ่มเวลารู จํานวน 46 โรงเรียนที่เลือกมาโดยการสุมแบบหลายขั้นตอน และหาประสิทธิผลของรูปแบบ
การจัดกระบวนการเรียนรู และขั้นตอนที่ 4 การรับรองรูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรู ขยายผล และ
จัดทําขอเสนอแนะเชิงนโยบาย เครื่องมือที่ใชในการวิจัยมี 5 ฉบับ คือ 1) ประเด็นการสนทนากลุม
2) ประเด็นสัมมนาอิงผูเชี่ยวชาญ (connoisseurship) 3) แบบประเมินทักษะศตวรรษที่ 21
ประกอบดวย วิธีการคิด วิธีการทํางาน เครื่องมือในการทํางาน และการดํารงชีวิตในโลก เปนแบบมาตร
ประมาณคามีคาสัมประสิทธิ์แอลฟาครอนบาค เทากับ 0.948, 0.955, 0.972 และ 0.968 ตามลําดับ
4) แบบสังเกตพฤติกรรมการเรียนรูอยางมีความสุข และแบบบันทึกการเรียนรูของผูเรียน
มีคาสัมประสิทธิ์แอลฟาครอนบาค เทากับ 0.868 และ 5) แบบสอบถามความคิดเห็นของครูที่มีตอ
รูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรู การวิเคราะหขอมูลใชสถิติภาคบรรยาย และการวิเคราะหเนื้อหา
ผลการวิจัยสรุปไดดังนี้
1. รูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรูเพื่อเสริมสรางทักษะในศตวรรษที่ 21 ผานกิจกรรม
ลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู ที่พัฒนาขึ้นมีองคประกอบ ไดแก 1) หลักการ 2) วัตถุประสงค 3) กระบวนการ
จัดการเรียนรู 4) การวัดและประเมินผล 5) ปจจัยสนับสนุน 6) เงื่อนไขสําคัญในการนํารูปแบบไปใช โดย
ในกระบวนการจัดการเรียนรูประกอบดวย 5 ขั้น ไดแก ขั้นที่ 1 เกิดแรงบันดาลใจ (Inspire) ขั้นที่ 2
เลือกสนใจตามถนัด (Choose) ขั้นที่ 3 เปาหมายชัดปฏิบัติตามแผน (Aim & Act) ขั้นที่ 4 สะทอน
แกนการเรียนรู (Reflect) ขั้นที่ 5 การยกระดับสูคุณภาพ (Enhance) ประสิทธิภาพของรูปแบบการจัด
กระบวนการเรียนรูเพื่อเสริมสรางทักษะในศตวรรษที่ 21 ผานกิจกรรมลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู มีความ
เหมาะสม เปนไปได และเปนประโยชนโดยภาพรวมอยูในระดับมาก
2. ประสิทธิผลของรูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรูเพื่อเสริมสรางทักษะในศตวรรษที่ 21
ผานกิจกรรม ลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารูเปนไปตามเกณฑที่กําหนด ดังนี้
3. ข
ข
2.1 ผูเรียนที่ผานการจัดกระบวนการเรียนรูดวยรูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรูดังกลาว
มีทักษะในศตวรรษที่ 21 ไดแก 1) ความสามารถในวิธีการคิดเกี่ยวกับการคิดแกปญหา การคิดสรางสรรค
และนวัตกรรม 2) ความสามารถในวิธีการทํางานเกี่ยวกับทักษะการสื่อสาร และการรวมมือทํางานเปนทีม
3) ความสามารถในการใชเครื่องมือการทํางานเกี่ยวกับการรูเทาทันสารสนเทศ การรูเทาทันสื่อ และ
การรูเทาทันเทคโนโลยีสารสนเทศ และ 4) การประพฤติและปฏิบัติในการดํารงชีวิตเกี่ยวกับเปนพลเมือง
และพลโลก ความรู ทักษะ และเจตคติอยูในระดับมากทุกดาน
2.2 ผลการประเมินความสุขในการเรียนรู พบวา ผูเรียนใหความรวมมือในการทํากิจกรรม
ตาง ๆ มีความกระตือรือรนในการหาความรูเพิ่มเติมทั้งในและนอกหองเรียน กลาแสดงความคิดเห็น
ในมุมมองที่แตกตางกันดวยความมั่นใจ แสดงแนวคิดที่แปลกใหมหลากหลายในการแกปญหา ผูเรียน
มีการนําเสนอเหตุผลในการเรียนรูและทาทาย นําเสนอผลงานจากการระดมความคิด การวิพากษและให
ขอเสนอแนะ นอกจากนี้ ผูเรียนสามารถปรับตัวในการอยูรวมกับผูอื่นไดดี มีความประทับใจที่ไดเรียนรู
และฝกทักษะรวมทั้งสามารถนํามาเปนแนวทางในการเรียนรูของตนเอง
2.3 ครูมีความคิดเห็นหลังทดลองใชรูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรูเพื่อเสริมสรางทักษะ
ในศตวรรษ ที่ 21 ผานกิจกรรมลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู ในภาพรวมอยูในระดับมาก และสามารถนําไปใช
ไดจริง มีกระบวนการที่เปนขั้นตอน
3. ขอเสนอแนะเชิงนโยบายในการสงเสริมสนับสนุนการจัดกระบวนการเรียนรูเพื่อเสริมสราง
ทักษะในศตวรรษที่ 21 ผานกิจกรรมลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู โดยดําเนินการใน 3 ระดับคือ
3.1 ระดับสํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน ควรสรางความรู ความเขาใจและ
ความตระหนักในกระบวนการจัดการเรียนรูใหกับบุคลากรทางการศึกษาที่เกี่ยวของ การสงเสริม
สนับสนุนการบริหารจัดการเรียนรู และการนิเทศ กํากับ ติดตามประเมินผลอยางเปนระบบและตอเนื่อง
3.2 ระดับสํานักงานเขตพื้นที่การศึกษา ควรสื่อสารและสรางความตระหนัก สนับสนุน
สงเสริมและอํานวยความสะดวกแกสถานศึกษาไดอยางมีประสิทธิภาพ รวมทั้งการพัฒนาครู ผูบริหาร
กรรมการสถานศึกษาและชุมชนใหมีความรูความเขาใจการประเมินผลรูปแบบเพื่อการปรับปรุงพัฒนา
อยางยั่งยืน
3.3 ระดับสถานศึกษา ควรดําเนินการวิจัยและพัฒนาตอยอดกระบวนการจัดการเรียนรูใน
ลักษณะของการนิเทศ กํากับติดตาม เนนกระบวนการสรางระบบพี่เลี้ยง (coaching & mentoring) ของ
สถานศึกษาและการเสริมสรางชุมชนการเรียนรูทางวิชาชีพ
4. ค
ค
Abstract
Title: Development of a Learning Process Model to Strengthen the 21st
Century Skills through -‘Moderate Class More Knowledge’- Activity:
Office of the Basic Education Commission
Key Words: learning process model, Moderate Class More Knowledge activity,
21st
century skills
Researcher: Mrs. Sukanya Ngambunjong
Year of Publication: 2016
This research employed a research developmental method. The purpose of this research
was three-fold: 1) to investigate and develop efficiency of a learning process model, 2) to study
effectiveness of the learning process model, and 3) to propose policy suggestions in terms of
learning process to strengthen the 21st
century skills through -‘Moderate Class More
Knowledge”- activity. The four stages used in this research were: 1) data synthesis for the
learning process model indication derived from review of previous studies and notions of 12
experts, 2) design and development of the learning process model, containing six components, 3)
experiment with the teacher and student sample, selected using the multi-sampling technique
from 46 participating schools of the Moderate Class More Knowledge project, and 4)
accreditation of the learning process model, expansion, and proposed policy suggestions. Five
instruments were employed in the research, namely (1) focus group discussion, (2)
connoisseurship, (3) assessment of the 21st
century skills, consisting of ways of thinking, ways of
working, tools for working, and living in the world, with the reliability for the rating-scale by
Cronbach’s alpha-coefficient at 0.948, 0.955, 0.972 and 0.968 respectively, (4) observation form
of happy-learning behaviors and learner’s learning log, equaled at 0.868 of Cronbach’s alpha-
coefficient, and (5) a questionnaire of teacher’ opinions on the learning process model. Data was
analyzed through descriptive statistics and content analysis. The findings revealed as follows:
1. The learning process model to strengthen the 21st
century skills through -‘Moderate
Class More Knowledge’- activity consisted of six components: 1) principle, 2) objective, 3)
learning process, comprising five steps, namely Inspire, Choose, Aim & Act, Reflect, and
Enhance, 4) measurement and evaluation, 5) supporting factors, and 6) vital conditions of
applying the model. The overall efficiency of the learning process model to strengthen the 21st
century skills through -‘Moderate Class More Knowledge’- activity was useful, appropriate and
possible at the high level.
2. The effectiveness of the learning process model to strengthen the 21st
century skills
through -‘Moderate Class More Knowledge’- revealed the following criteria.
2.1 Students, who learned through the learning process model, demonstrated the 21st
century skills, namely: 1) ability of problem-solving, creative and innovative thinking skills, 2)
5. ง
ง
ability of communication skills and cooperatively team-working, 3) ability to use tools for
working and information technology, and 4) ability of living in the world. The results showed
that their knowledge, skills and attitudes were at a high level in all aspects.
2.2 The results of happiness in learning assessment indicated that the students
cooperated well on participating in various activities and they were eager to seek further
knowledge through in and out-of-class experiences. The students were confident in making
comments on different viewpoints in order to show new and diverse ideas of problem-solving. In
addition, they were able to express alternative opinions, demonstrate various problem-solving
skills, and provide rationale for challenging issues, together with presenting results deriving from
their brainstorming activities, criticisms, and suggestions. Furthermore, the students were well
adaptable to live with others as well as having an appreciation of learning and practicing skills of
their own learning guidelines.
2.3 The teachers revealed their after experiment opinions on the use of the learning
process model to strengthen the 21st
century skills through -‘Moderate Class More Knowledge’-
at the high level; therefore, these skills could systematically be applied to practical daily life.
3. The policy suggestions in the promotion of learning process to strengthen the 21st
century skills through -‘Moderate Class More Knowledge’- activity were divided into three
levels as follows: 1) Office of the Basic Education Commission should build up knowledge,
mutual understanding and awareness in the learning process to key personnel and stakeholders. It
should also promote the learning process administration, together with supervising, monitoring
and evaluating systematically and regularly. 2) Educational Service Areas (ESAs) should build
up awareness, support and facilitate schools effectively, so there is sustainable improvement
within schools and knowledge development for the professionals. The ESAs should work
closely with teachers, school administrators, school committees and the local community
for knowledge and understanding of the model evaluation. 3) Schools should research
and further develop the learning processes of supervision, focusing on coaching and
mentoring systems for schools, along with strengthening the Professional Learning
Community (PLC).
6. จ
บทสรุปผูบริหาร
ชื่อผลงานวิชาการ การพัฒนารูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรูเพื่อเสริมสรางทักษะ
ในศตวรรษที่ 21 ผานกิจกรรมลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู
ของสํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน
ผูวิจัย นางสุกัญญา งามบรรจง
หนวยงาน สํานักวิชาการและมาตรฐานการศึกษา
ป พ.ศ. 2558 - 2559
การวิจัยเรื่อง การพัฒนารูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรูเพื่อเสริมสรางทักษะ
ในศตวรรษที่ 21 ผานกิจกรรมลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู ของสํานักงานคณะกรรมการการศึกษา
ขั้นพื้นฐาน มีวัตถุประสงคการวิจัย 3 ขอ คือ 1) เพื่อพัฒนาและศึกษาประสิทธิภาพของรูปแบบการจัด
กระบวนการเรียนรู เพื่อเสริมสรางทักษะในศตวรรษที่ 21 ผานกิจกรรมลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู
2) เพื่อศึกษาประสิทธิผลของรูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรูเพื่อเสริมสรางทักษะในศตวรรษที่ 21
ผานกิจกรรมลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู (ทักษะในศตวรรษที่ 21 และความสุขในการเรียนรู)
และ3) เพื่อจัดทําขอเสนอแนะเชิงนโยบายในการสงเสริมสนับสนุนการจัดกระบวนการเรียนรู
เพื่อเสริมสรางทักษะในศตวรรษที่ 21 ผานกิจกรรมลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู
การวิจัยครั้งนี้ ใชระเบียบวิธีการวิจัยและพัฒนา (Research and Development)
โดยมุงพัฒนารูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรูเพื่อเสริมสรางทักษะในศตวรรษที่ 21 ผานกิจกรรมลด
เวลาเรียน เพิ่มเวลารู ซึ่งผูวิจัยไดกําหนดขั้นตอนการดําเนินการวิจัย 4 ขั้นตอน คือ ขั้นตอนที่ 1
การวิเคราะหและสังเคราะหขอมูลเพื่อกําหนดรูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรู (Research : R1)
ขั้นตอนที่ 2 การออกแบบและพัฒนารูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรู (Development : D1)
ขั้นตอนที่ 3 การใชและหาประสิทธิผลของรูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรู (Research : R2)
ขั้นตอนที่ 4 การรับรองรูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรูและขยายผล (Development : D2)
โดยมีวิธีดําเนินการวิจัยแตละขั้นตอน ดังนี้
ขั้นตอนที่ 1 การสังเคราะหขอมูลเพื่อกําหนดรูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรู
(Research : R1) โดยการสังเคราะหเอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวของกับการจัดกระบวนการเรียนรู
และการประเมินเพื่อการเรียนรู การระดมความคิดเห็นโดยใชวิธีการจัดสนทนากลุม (focus group
discussion) จากผูเชี่ยวชาญดานหลักสูตร กระบวนการเรียนรู และการวัดและประเมินผล รวมทั้งสิ้น
12 คน
ขั้นตอนที่ 2 การออกแบบและพัฒนารูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรู
(Development : D1) ประกอบดวย การยกรางรูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรู โดยมี
องคประกอบของรางรูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรู 4 องคประกอบ คือ หลักการ วัตถุประสงค
กระบวนการของรูปแบบ และการวัดและประเมินผล สวนการตรวจสอบคุณภาพของรูปแบบการจัด
กระบวนการเรียนรูและคูมือการใชรูปแบบฯ ดําเนินการ 3 วิธี คือ
วิธีที่ 1 ประชุมสัมมนาอิงผูเชี่ยวชาญ (connoisseurship) โดยผูเชี่ยวชาญและ
ผูทรงคุณวุฒิ จํานวน 15 คน ประกอบดวย ผูเชี่ยวชาญดานวิจัยและพัฒนาหลักสูตร 5 คน
7. ฉ
ดานการจัดการเรียนรู 5 คน และดานการวัดและประเมินผล 5 คน ทั้งนี้ การตรวจสอบคุณภาพ
ของรูปแบบดวยวิธีการประชุมสัมมนาอิงผูเชี่ยวชาญ (connoisseurship) จะทําใหผูวิจัยไดขอมูล
ในเชิงคุณภาพที่สําคัญนํามาปรับปรุงแกไขเพื่อใหไดรูปแบบและคูมือการใชรูปแบบที่มีความเหมาะสม
สอดคลองชวยเสริมสรางทักษะในศตวรรษที่ 21 และความสุขในการเรียนรูของนักเรียน
วิธีที่ 2 ประเมินความสอดคลองระหวางองคประกอบตาง ๆ ของรูปแบบ
ดานความเหมาะสมของรูปแบบ และดานความเปนไปไดในการนํารูปแบบไปใช ซึ่งพบวารางรูปแบบ
มีความสอดคลอง ความเหมาะสมและความเปนไปไดอยูในระดับมากที่สุด จากผูเชี่ยวชาญ จํานวน 5 คน
เพื่อพิจารณาวา รูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรู คูมือการใชรูปแบบ กิจกรรมและแผนการจัด
การเรียนรู มีคุณภาพดานความเที่ยงตรงเชิงเนื้อหา (content validity) สามารถนําไปใชในการจัด
กระบวนการเรียนรู เพื่อเสริมสรางทักษะในศตวรรษที่ 21 ผานกิจกรรมลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารูได
และพิจารณาระดับภาษาที่ใชวาเหมาะสมกับระดับของผูเรียน
วิธีที่ 3 ศึกษานํารอง (pilot study) โดยศึกษาความเปนไปไดของรูปแบบการจัด
กระบวนการเรียนรูและการใชรูปแบบ ปญหาและอุปสรรคในระหวางการใชรูปแบบ โดยนําไปใชกับ
กลุมที่ไมใชกลุมเปาหมายของงานวิจัย คือ โรงเรียนที่เขารวมโครงการลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู
ของสํานักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต 1 และสํานักงานเขตพื้นที่การศึกษา
ประถมศึกษาสงขลา เขต 3 จํานวน 10 โรงเรียน
ขั้นตอนที่ 3 การทดลองใชและหาประสิทธิผลของรูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรู
(Research : R2) ประกอบดวย 1) การนํารูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรูไปใช และ 2) การหา
ประสิทธิผลของรูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรู ดังนี้
1. การนํารูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรูไปใช โดยกลุมตัวอยางที่ใชในการวิจัย
ครั้งนี้ครอบคลุมพื้นที่ 4 ภูมิภาค ไดแก ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ คือ สํานักงานเขตพื้นที่การศึกษา
ประถมศึกษาหนองคาย เขต 1 ภาคใต คือ สํานักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลา เขต 1
ภาคเหนือคือ สํานักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษา เขต 35 (ลําปาง ลําพูน) และภาคกลาง
คือ สํานักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษา เขต 10 (เพชรบุรี ประจวบคีรีขันธ สมุทรสงคราม
สมุทรสาคร) ซึ่งใชสถานศึกษาที่เขารวมโครงการลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู ทุกแหงภายในเขตพื้นที่
การศึกษาดังกลาว รวมทั้งสิ้น 46 โรงเรียน และใชนักเรียนระดับประถมศึกษาและระดับมัธยมศึกษา
ตอนตน ภาคเรียนที่ 1 ปการศึกษา 2559 เปนกลุมทดลองใช
ขั้นตอนการทดลองใชรูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรู เก็บขอมูลระหวางเรียนและ
หลังเรียนโดยใชรูปแบบฯ มีวิธีดําเนินการดังนี้
1) ชี้แจงเพื่อสรางความเขาใจรวมกันระหวาง ครู ผูบริหาร ศึกษานิเทศก (Smart
trainer) ผูปกครอง และชุมชน เกี่ยวกับองคประกอบของรูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรู คูมือ
การใชรูปแบบทุกขั้นตอนในกระบวนการของรูปแบบ
2) ครูผูสอนเปนผูดําเนินการจัดกระบวนการเรียนรูตามแนวทางของรูปแบบการจัด
กระบวนการเรียนรูเพื่อเสริมสรางทักษะในศตวรรษที่ 21 ผานกิจกรรมลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู
(ICARE Model) ที่ผูวิจัยพัฒนาขึ้น โดยมีศึกษานิเทศก (smart trainer) ใหคําแนะนําและชวยเหลือ
ดําเนินการทดลอง (ตามแผนงาน 3 – 4 เดือน)
8. ช
3) ครูผูสอนประเมินทักษะในศตวรรษที่ 21 ระหวางการใชรูปแบบการจัด
กระบวนการเรียนรูและสังเกตพฤติกรรมการเรียนรูของผูเรียน โดยใชแบบสังเกตพฤติกรรมความสุข
ในการเรียนรู
4) ครูผูสอนใหผูเรียนบันทึกความรูสึกที่เกิดจากการจัดกระบวนการเรียนรู โดยผูเรียน
เปนผูเขียนและจดบันทึกความรูสึกตอตนเองในการเรียนในแบบบันทึกการเรียนรูของผูเรียน
5) ผูวิจัยสอบถามความคิดเห็นของครูที่มีตอการใชรูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรู
โดยใชแบบสอบถามความคิดเห็นของครูที่มีตอรูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรู
2. การหาประสิทธิผลของรูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรู โดยใชแบบประเมิน
ทักษะในศตวรรษที่ 21 ซึ่งประกอบดวย แบบประเมินดานวิธีการคิด ดานวิธีการทํางาน ดานเครื่องมือ
ในการทํางาน และดานการดํารงชีวิตในโลก มีคาความสอดคลองอยูในระดับมากที่สุด โดยมีคาเฉลี่ย
และสวนเบี่ยงเบนมาตรฐานตั้งแต X = 4.60, S.D.= 0.55 ถึง X = 5.00, S.D.= 0.00 ซึ่งแสดงวา
แบบประเมินทักษะศตวรรษที่ 21 มีคุณภาพดานความเที่ยงตรงเชิงเนื้อหา (content validity) และ
ตรวจสอบคุณภาพดานความเชื่อมั่น (reliability) โดยพิจารณาจากคาสัมประสิทธิ์ของครอนบาค มีคา
ตั้งแต 0.838 – 0.972 และมีการปรับปรุงแกไขแบบประเมินทักษะในศตวรรษที่ 21 ตามขอเสนอแนะ
ของผูเชี่ยวชาญ
ขั้นตอนที่ 4 การรับรองรูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรู ขยายผล และจัดทํา
ขอเสนอแนะ(Development : D2) ในขั้นตอนนี้ การรับรองรูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรูและ
แนวทางการเผยแพรรูปแบบสูชั้นเรียนอยางมีประสิทธิภาพ โดยจัดเสวนาผูทรงคุณวุฒิเรื่อง “รูปแบบ
การจัดกระบวนการเรียนรู เพื่อเสริมสรางทักษะในศตวรรษที่ 21 ผานกิจกรรมลดเวลาเรียน
เพิ่มเวลารู”เมื่อวันที่ 12-14 กันยายน 2559 ณ โรงแรมริเวอรไซด สําหรับการขยายผลรูปแบบการ
จัดกระบวนการเรียนรูดวยการเผยแพรรูปแบบสูการปฏิบัติ ไดนําเสนอผลการวิจัยตอเลขาธิการ
คณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน และผูบริหารระดับสูงของสํานักงานคณะกรรมการการศึกษา
ขั้นพื้นฐาน นําเสนอตอคณะกรรมการบริหารโครงการลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารูของสํานักงาน
คณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน นําเสนอผลการวิจัยในเว็บไซตของสํานักวิชาการและมาตรฐาน
การศึกษา และนําเสนอเปนบทความ เผยแพรในวารสารวิชาการ
สรุปผลการวิจัย
1. ผลการพัฒนาและศึกษาประสิทธิภาพของรูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรูเพื่อ
เสริมสรางทักษะในศตวรรษที่ 21 ผานกิจกรรมลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู
1.1 ผลการพัฒนารูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรูในกิจกรรมลดเวลาเรียน
เพิ่มเวลารู เพื่อยกระดับคุณภาพผูเรียน ประกอบดวย องคประกอบสําคัญ 6 องคประกอบ หลักการ
ของรูปแบบ 1) การจัดกิจกรรมใหสอดคลองกับความสนใจ ความตองการ ตอบสนองความแตกตาง
ระหวางบุคคลและพัฒนาการดานรางกาย อารมณ สังคม สติปญญาของผูเรียน 2) ผูเรียนคนพบ
ศักยภาพของตนเองและมีความสุขจากการเรียนรู 3) การจัดกิจกรรมเนนการลงมือปฏิบัติดวยตนเอง
พัฒนาทักษะกระบวนการคิดและเชื่อมโยงผูเรียนกับบริบททางสังคมโดยผูสอนเปนผูอํานวย
ความสะดวกในการเรียนรู 4) การจัดกิจกรรมการเรียนรูรวมกันมุงใหเกิดความรวมมือและ
สัมพันธภาพที่ดีตอกันระหวางผูเรียนกับผูเรียน ผูเรียนกับครู และโรงเรียนกับชุมชน 5) การประเมิน
9. ซ
พัฒนาการการเรียนรู โดยผูเรียนมีสวนรวมในการประเมินตนเองและใชขอมูลยอนกลับในการพัฒนา
ตนเองอยางตอเนื่อง วัตถุประสงคของรูปแบบ 1) ผูเรียนมีความสามารถในการคิดวิเคราะห
คิดแกปญหา คิดวิจารณญาณ และคิดสรางสรรคในการวางแผนการปฏิบัติงานรวมกันนําไปสู
การเรียนรูและการพัฒนาตนเอง 2) ผูเรียนสามารถปฏิบัติกิจกรรมไดตามความถนัดและความสนใจ
ตามศักยภาพของแตละบุคคล มีความเอื้อเฟอซึ่งกันและกัน 3) ผูเรียนมีความสามารถในการควบคุม
ตนเอง ในการแสดงออกทางอารมณอยางเหมาะสมกับสถานการณ มีความเชื่อมั่นในตนเอง ยอมรับ
และเห็นคุณคาในความแตกตางระหวางบุคคล และสามารถทํางานรวมกับผูอื่นไดอยางมีความสุข
4) ผูเรียนสามารถใชสวนตางๆของรางกายในการปฏิบัติกิจกรรมไดอยางคลองแคลว และประสาน
สัมพันธกันและมีจิตสาธารณะ กระบวนการเรียนรูของของรูปแบบการจัดการเรียนรู (ICARE)
มี 5 ขั้นตอน ขั้นที่ 1 เกิดแรงบันดาลใจ (Inspire) ขั้นที่ 2 เลือกสนใจตามถนัด (Choose) ขั้นที่ 3
เปาหมายชัดปฏิบัติตามแผน (Aim & Act) ขั้นที่ 4 สะทอนแกนการเรียนรู (Reflect) ขั้นที่ 5
การยกระดับสูคุณภาพ (Enhance) และการวัดและประเมินผลของรูปแบบกระบวนการเรียนรู
เปนการประเมินผลการเรียนรูของผูเรียนใชแนวทางและวิธีการประเมินผลตามสภาพจริงที่สอดคลอง
กับความแตกตางระหวางบุคคลของผูเรียน โดยเลือกใชการประเมินจากการสังเกตพฤติกรรมนักเรียน
การประเมินโดยใหนักเรียนสะทอนคิด การประเมินโดยใชแฟมสะสมงาน การประเมินจากผล
การปฏิบัติ การประเมินตนเอง และการประเมินพัฒนาการ
ผลการพิจารณารูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรูเพื่อเสริมสรางทักษะในศตวรรษที่ 21
ผานกิจกรรมลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู คูมือการใชรูปแบบ และเครื่องมือประกอบรูปแบบโดย
ผูเชี่ยวชาญ พบวามีความเหมาะสมในการนําไปใชในการจัดกิจกรรมลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู และมี
ขอเสนอแนะเพื่อการปรับปรุงในดานการจัดกิจกรรมการเรียนรู การบริหารเวลาในการทํากิจกรรมของ
ผูสอน ความชัดเจนของการปฏิบัติในแตละขั้นตอนของกิจกรรม ซึ่งผูวิจัยไดนําขอเสนอดังกลาวมา
ปรับปรุงรูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรูเพื่อเสริมสรางทักษะในศตวรราที่ 21 ผานกิจกรรมลดเวลา
เรียน เพิ่มเวลารู ใหมีความสมบูรณมากยิ่งขึ้น
10. ฌ
LEARNER IN 21st
CENTURY
การจัดกระบวนการเรียนรูเพื่อเสริมสรางทักษะในศตวรรษที่ 21
ผานกิจกรรมลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู
หลักการ
การจัดกิจกรรมโดยคํานึงถึงความ
แตกตางระหวางบุคคล มุงเนนใหผูเรียน
ไดคนพบศักยภาพ มีความสุขจากการ
เรียนรูและสรางองคความรูไดดวยตนเอง
โดยอาศัยการมีสวนรวมของทุกภาคสวน
และใชการประเมินเพื่อพัฒนาการเรียนรู
ของผูเรียน
วัตถุประสงค
1. เพื่อพัฒนาทักษะทางสมองแกผูเรียน ใหมีความสามารถในการคิดวิเคราะห
คิดแกปญหา คิดวิจารณญาณ และคิดสรางสรรค
2. เพื่อพัฒนาจิตใจของผูเรียน ใหมีความสามารถในการควบคุมตนเอง ในการ
แสดงออกทางอารมณอยางเหมาะสม มีจิตสํานึกที่ดีตอตนเองและสวนรวม
และสามารถทํางานรวมกับผูอื่นไดอยางมีความสุข
3. เพื่อพัฒนาทักษะการปฏิบัติของผูเรียน ใหสามารถปฏิบัติกิจกรรมไดตาม
ความถนัดและความสนใจ ตามศักยภาพของแตละบุคคล
4. เพื่อพัฒนาสุขภาพของผูเรียน ใหสามารถใชสวนตาง ๆ ของรางกายในการ
ปฏิบัติกิจกรรมไดอยางคลองแคลว และประสานสัมพันธกัน มีทักษะปฏิบัติดานสุขภาพ
จนเปนนิสัย
การวัดและประเมินผล
ใชการประเมินที่หลากหลาย โดยมุงเนนที่การ
ประเมินเพื่อพัฒนา 4H ของผูเรียน ยึดตาม
วัตถุประสงคและธรรมชาติกิจกรรม อาศัย
การประเมินแบบมีสวนรวม
เงื่อนไขสําคัญในการนํารูปแบบไปใช
1. ความเขาใจ ตระหนักและเห็นความสําคัญของกิจกรรมของ
ผูบริหาร
2. ผูบริหารและครูมีความรูความเขาใจตอรูปแบบการจัด
กระบวนการเรียนรู
3. ทุกคนที่เกี่ยวของมีความเขาใจเกี่ยวกับหลักการ/รูปแบบของ
กิจกรรม
4. ตองเปนการเรียนรูที่ตอบสนองผูเรียน
ปจจัยสนับสนุน
1. บุคลากร (Man)
2. การบริหารจัดการ (Management)
3. สื่อ อุปกรณ (Material)
4. งบประมาณ (Money)
I C A R E
กระบวนการจัด ขั้นที่ 1 Inspire ขั้นที่ 2 Choose ขั้นที่ 3 Aim & Act ขั้นที่ 4 Reflect ขั้นที่ 5 Enhance
การเรียนรู เกิดแรงบันดาลใจ เลือกสนใจตามถนัด เปาหมายชัด ปฏิบัติตามแผน สะทอนแกนการเรียนรู การยกระดับสูคุณภาพ
การประเมิน
เพื่อการเรียนรู
Feed – up
กระตุนการเรียนรู
Checking for understanding
ตรวจสอบความเขาใจของผูเรียน
Feedback
ใหขอมูลยอนกลับ
Feed – forward
ใชขอมูลเพื่อตอยอด
บทบาทผูเรียน Self - Regulation Self - Learning Self - Assessment Self - Reflection Self - Esteem
บทบาทผูสอน Motivation Coach & Mentor Assessment for learning Conclusion & Feedback Challenging Target
ตัวขับเคลื่อน
ผูบริหาร ครู นักเรียน ผูปกครอง ชุมชน
11. ญ
2. ผลการศึกษาประสิทธิผลของรูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรู เพื่อเสริมสราง
ทักษะในศตวรรษที่ 21 ผานกิจกรรมลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู
ผลการศึกษาประสิทธิผลของรูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรูเพื่อเสริมสรางทักษะใน
ศตวรรษที่ 21ผานกิจกรรมลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู โดยแบงเปนผลเชิงปริมาณและผลเชิงคุณภาพ
การศึกษาประสิทธิผลการใชรูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรูในกิจกรรมลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู
เพื่อยกระดับคุณภาพผูเรียน ประกอบดวย 1) การประเมินคุณภาพผูเรียน 2 ดาน คือ ดานทักษะ
ในศตวรรษที่ 21 และดานความสุขในการเรียนรู และ 2) การประเมินความสามารถในการโคชของครู
ที่เสริมสรางการคิดและการเรียนรู มีผลการประเมินดังนี้ พบวา
2.1. ผลการประเมินทักษะในศตวรรษที่ 21 ประกอบดวย 4 องคประกอบ ไดแก
องคประกอบที่ 1 วิธีการคิด (ways of thinking) องคประกอบที่ 2 วิธีการทํางาน (ways of
working) องคประกอบที่ 3 เครื่องมือในการทํางาน (tools for working) และองคประกอบที่ 4
การดํารงชีวิตในโลก (living in the world) ในแตละองคประกอบมีรายละเอียดดังนี้
ผลการประเมินองคประกอบที่ 1 วิธีการคิด (ways of thinking) โดยรวมอยูใน
ระดับมาก เมื่อพิจารณาเปนรายขอพบวา ขอที่มีคะแนนเฉลี่ยเรียงจากมากไปหานอย การเลือกวิธีการ
แกปญหา และการวิเคราะหปญหาและกําหนดปญหา การดําเนินการแกปญหา และการประเมินผล
การแกปญหา การคิดสรางสรรคและนวัตกรรม เมื่อจําแนกรายการประเมินเปนรายขอโดยเรียง
คะแนนเฉลี่ยจากมากไปหานอย พบวา ทุกขอมีความสามารถการคิดแกปญหาอยูในระดับมาก ไดแก
การนําเสนอการคิด การทํางานอยางสรางสรรค กระบวนการคิด การพัฒนาและนําไปใช และ
ความคิดริเริ่มสรางสรรค
ผลการประเมินองคประกอบที่ 2 วิธีการทํางาน (ways of working) ทักษะการ
สื่อสาร พบวา ภาพรวมมีความสามารถทักษะการสื่อสารอยูในระดับมาก เมื่อจําแนกรายการประเมิน
เปนรายขอโดยเรียงคะแนนเฉลี่ยจากมากไปหานอย พบวา ทุกขอมีความสามารถทักษะการสื่อสาร
อยูในระดับมาก ไดแก ความนาเชื่อถือ ความสุภาพ ความสมบูรณ และ ความชัดเจน ความกระชับ
ความสรางสรรค และความถูกตอง
ผลการประเมินความสุขในการเรียนรู พบวา จากการวิเคราะหแบบบันทึกการเรียนรู
ของผูเรียนของนักเรียน พบวา ดานความสนใจและความรวมมือในการเรียนรู พบวา ผูเรียนใหความ
รวมมือในการทํากิจกรรมตาง ๆ มีความกระตือรือรนในการหาขอมูล มีการหาความรูเพิ่มเติมทั้งใน
และนอกหองเรียน ดานความเชื่อมั่นในตนเองของผูเรียนมีพัฒนาการไปในทางที่ดีขึ้น กลาแสดงความ
คิดเห็นในประเด็นตาง ๆ ในมุมมองที่แตกตางกัน สามารถแสดงแนวคิดที่แปลกใหม หลากหลายใน
การแกปญหาตาง ๆ ดวยความมั่นใจ และจากสะทอนตนเองในการรวมกิจกรรมตาง ๆ อาทิ อภิปราย
กลุม การแสดงบทบาทสมมุติ การนําเสนอผลงานจากการระดมความคิด การวิพากษและ
ใหขอเสนอแนะ พบวา ผูเรียนสามารถปรับตัวในการอยูรวมกับผูอื่นไดดีขึ้น มีการประนีประนอมและ
นําเสนอเหตุผลในแงมุมตาง ๆ ในกรณีที่มีความเห็นที่แตกตางกัน ในดานสิ่งแวดลอมกับการเรียนรู
พบวา นักเรียนสามารถนําสิ่งแวดลอมมาใชใหเกิดประโยชนในการเรียนรูและทาทาย ใหแสวงหา
ความรูและใชชีวิตรวมกับสิ่งแวดลอมอยางมีความสุข นอกจากนี้จากการวิเคราะหแบบบันทึก
การสะทอนผลการเรียนรูของนักเรียน พบวา นักเรียนมีความพอใจในการรวมกิจกรรมการเรียนรู
12. ฎ
ประทับใจที่ไดเรียนรูและฝกทักษะตาง ๆ ในกิจกรรม นักเรียนพบวา รูปแบบการจัดกระบวนการ
เรียนรูเพื่อเสริมสรางทักษะในศตวรรษที่ 21 ผานกิจกรรมลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู สงผลใหนักเรียน
มีความสุขในการเรียนรูและเห็นวากิจกรรมที่จัดขึ้นสามารถนํามาเปนแนวทางในการเรียนรูของตนเอง
และมีประโยชนสําหรับการดําเนินชีวิตและอยากใหมีกิจกรรมเชนนี้อีก
3. ขอเสนอแนะเชิงนโยบายในการสงเสริมสนับสนุนการจัดกระบวนการเรียนรู
เพื่อเสริมสรางทักษะในศตวรรษที่ 21 ผานกิจกรรมลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู
ขอเสนอแนะเชิงนโยบายในการสงเสริมสนับสนุนการจัดกระบวนการเรียนรูเพื่อ
เสริมสรางทักษะในศตวรรษณที่ 21 ผานกิจกรรมลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู โดยดําเนินการใน 3 ระดับ คือ
3.1 ระดับสํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน ควรสรางความรู ความเขาใจ
และความตระหนัก ในกระบวนการจัดการเรียนรูใหกับบุคลากรทางการศึกษาที่เกี่ยวของ การสงเสริม
สนับสนุนการบริหารจัดการเรียนรู และการนิเทศ กํากับ ติดตามประเมินผลอยางเปนระบบและ
ตอเนื่อง
3.2 ระดับสํานักงานเขตพื้นที่การศึกษา ควรสื่อสารและสรางความตระหนัก
สนับสนุนสงเสริมและอํานวยความสะดวกแกสถานศึกษาไดอยางมีประสิทธิภาพ รวมทั้งการพัฒนาครู
ผูบริหาร กรรมการสถานศึกษาและชุมชนใหมีความรูความเขาใจการประเมินผลรูปแบบเพื่อการปรับปรุง
พัฒนาอยางยั่งยืน
3.3 ระดับสถานศึกษา ควรดําเนินการวิจัยและพัฒนาตอยอดกระบวนการจัดการ
เรียนรูในลักษณะของการนิเทศ กํากับติดตาม เนนกระบวนการสรางระบบพี่เลี้ยง (coaching &
mentoring) ของสถานศึกษาและการเสริมสรางชุมชนการเรียนรูทางวิชาชีพ
ขอเสนอแนะเพื่อการวิจัยครั้งตอไป
1. ควรมีการวิจัยเพื่อพัฒนาความสามารถในการจัดกระบวนการเรียนรูกับครูใหครอบคลุม
ทุกโรงเรียนที่เขารวมโครงการลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู เนื่องจากการวิจัยครั้งนี้ไดทําเฉพาะบางพื้นที่
เพื่อจะใหไดองคความรูที่ตอยอดจากการวิจัยครั้งนี้
2. ควรมีการสังเคราะหความสามารถในการจัดกระบวนการเรียนรูตามบริบทของแตละพื้นที่
แลวนามาเปนกรอบสําหรับการวิจัยพัฒนาความสามารถในการจัดกระบวนการเรียนรูของครู โดยอาจจะ
มีองคประกอบที่แตกตางไปจากความสามารถในการจัดกระบวนการเรียนรูที่ไดทําการศึกษาวิจัยครั้งนี้
ซึ่งจะเปนขยายขอบเขตของความสามารถในการจัดกระบวนการเรียนรูใหกวางขวางและเหมาะสม
กับบริบทแตละสถานศึกษามากขึ้น
3. ควรมีการวิจัยเพื่อพัฒนาระบบการพัฒนาผูบริหาร ครูผูสอนและผูที่เกี่ยวของ เพื่อเสริมสราง
ความเขาใจและความสามารถในการจัดกระบวนการเรียนรูเพื่อเสริมสรางทักษะในศตวรรษที่ 21
ผานกิจกรรมลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู
13. ฏ
ฏ
สารบัญ
หนา
คํานํา
บทคัดยอภาษาไทย …………………………………………………………………………………………………….. ก
บทคัดยอภาษาอังกฤษ ………………………………………………………………………………………………… ค
บทสรุปผูบริหาร ………………………………………………………………………………………….…………….. จ
สารบัญ ………………………………………………………………………………………………………………….….. ฏ
สารบัญตาราง ……………………………………………………………………………………………………..…….. ช
สารบัญแผนภาพ …………………………………………………………………………………………………..….. ซ
บทที่ 1 บทนํา ………………………………………………………………………………………………………….. 1
ความสําคัญและที่มาของปญหาการวิจัย …………………………………………………………… 1
คําถามการวิจัย …………………………………………………………………………………………….. 4
วัตถุประสงคของการวิจัย …………………………………………………………………………..…… 4
ขอบเขตของการวิจัย ……………………………………………………………………………………… 4
กรอบแนวคิดการวิจัย …………………………………………………………………………………….. 7
นิยามศัพทเฉพาะ ………………………………………………………………………………………….. 8
ความสําคัญของการวิจัย ………………………………………………………………………………… 9
บทที่ 2 เอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวของ ……………………………………………………………………. 10
ตอนที่ 1 นโยบายลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู …………………………………………………………………….. 10
1.1 เปาหมายยุทธศาสตรและแนวคิดการจัดกิจกรรมลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู ……. 10
1.2 ขอบขาย “ลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู” ………………………………………………………. 12
1.3 วิธีดําเนินการตามนโยบาย “ลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู” …………….………………… 13
1.4 แนวทางการปรับลดเวลาของสถานศึกษา …………………………………………………. 14
1.5 บทบาทของผูเกี่ยวของในสถานศึกษา ……………………………………………………… 15
1.6 แนวทางการวัดและประเมินผล ………………………………………………….……………. 18
ตอนที่ 2 มโนทัศนการจัดกระบวนการเรียนรู ……………………………………………………..…………. 18
2.1 กระบวนการเรียนรู …………………………………………………………………….…………. 18
2.2 ทฤษฎี แนวคิดที่สงผลตอกระบวนการเรียนรู ……………………………………………. 20
2.3 รูปแบบการสอน …………………………………………………………………….…..…………. 30
2.4 แบบการเรียนรู …………………………………………………………………………..…………. 32
2.5 การประเมินเพื่อการเรียนรู …………………………………………………………..…………. 34
14. ฐ
ฐ
สารบัญ (ตอ)
ตอนที่ 3 คุณภาพผูเรียน …………………………………………………………..…………........................... 37
3.1 การเรียนรูแหงศตวรรษที่ 21 ………………………………..………….......................... 37
3.2 ความสุขในการเรียนรู ………………………………..…………...................................... 47
บทที่ 3 วิธีดําเนินการวิจัย……………………………………………………..………….............................. 51
ขั้นตอนที่ 1 การสังเคราะหขอมูลเพื่อกําหนดรูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรู...... 53
ขั้นตอนที่ 2 การออกแบบและพัฒนารูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรู.................. 60
ขั้นตอนที่ 3 การทดลองใชและหาประสิทธิผลการใชรูปแบบการจัด
กระบวนการเรียนรู................................................................................ 66
ขั้นตอนที่ 4 การรับรองรูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรู ขยายผล
และจัดทําขอเสนอแนะ.......................................................................... 76
บทที่ 4 ผลการวิเคราะหขอมูล ............................................................................................... 79
ตอนที่ 1 รูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรูเพื่อเสริมสรางทักษะในศตวรรษที่ 21
ผานกิจกรรมลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู.......................................................... 80
ตอนที่ 2 ประสิทธิผลของรูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรูเพื่อเสริมสรางทักษะ
ในศตวรรษที่ 21 ผานกิจกรรมลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู.............................. 112
ตอนที่ 3 ขอเสนอแนะเชิงนโยบายในการสงเสริมสนับสนุนการจัดกระบวนการ
เรียนรูเพื่อเสริมสรางทักษะในศตวรรษที่ 21 ผานกิจกรรมลดเวลาเรียน
เพิ่มเวลารู.................................................................................................... 136
บทที่ 5 สรุปผล อภิปรายผล และขอเสนอแนะ ..................................................................... 139
สรุปผลการวิจัย .......................................................................................................... 142
อภิปรายผล .............................................................................................................. 143
ขอเสนอแนะ ............................................................................................................. 148
ขอเสนอแนะเชิงปฏิบัติ .............................................................................................. 150
บรรณานุกรม .......................................................................................................................... 151
ภาคผนวก ................................................................................................................................ 156
ภาคผนวก ก รายชื่อผูเชี่ยวชาญตรวจสอบเครื่องมือการวิจัย .................................. 157
ภาคผนวก ข เครื่องมือที่เก็บรวบรวมขอมูล ........................................................... 163
คณะผูจัดทํา............................................................................................................................... 217
15. ฑ
ฑ
สารบัญตาราง
ตารางที่ หนา
1. การจัดตารางการจัดกิจกรรมระดับชั้นประถมศึกษา ...................................................... 15
2. การจัดตารางการจัดกิจกรรมระดับชั้นมัธยมศึกษาตอนตน ........................................... 15
3. ตัวอยางการวัดและประเมินผลการจัดกิจกรรม “ลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู” .................. 18
4. การวิเคราะหทฤษฎีเซลลกระจกเงาไปใชในการพัฒนารูปแบบ ..................................... 22
5. การวิเคราะหทฤษฎียูไปใชในการพัฒนารูปแบบ ........................................................... 24
6. การวิเคราะหทฤษฎีพัฒนาการทางสติปญญาไปใชในการพัฒนารูปแบบ ....................... 29
7. การวิเคราะหแนวคิดการสอนแบบสรางสรรคเปนฐานไปใชในการพัฒนารูปแบบ ......... 31
8. การวิเคราะหแนวคิดแบบการเรียนรูไปใชในการพัฒนารูปแบบ .................................... 33
9. กลยุทธ 7 ประการ 3 คําถามสําหรับการประเมินเพื่อการเรียนรู ................................... 34
10. การวิเคราะหแนวคิดการประเมินเพื่อการเรียนรูและผลการวิจัยไปใช
ในการพัฒนารูปแบบ....................................................................................................... 36
11. การวัดและประเมินผลผานระบบคอมพิวเตอรที่เนนการใหภาระงาน ............................ 42
12. การวิเคราะหทฤษฎีการเรียนรูอยางมีความสุขที่นําไปใชในการพัฒนารูปแบบ .............. 50
13. โครงสรางประเด็นสนทนากลุม ...................................................................................... 55
14. โครงสรางแบบสัมภาษณ .............................................................................................. 55
15. โครงสรางแบบสังเกตพฤติกรรมการเรียนรู .................................................................... 56
16. โครงสรางของเครื่องมือที่ใชในการตรวจสอบและการหาคุณภาพ .................................. 61
17. รายชื่อกลุมตัวอยาง ลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู ............................................................... 66
18. คุณภาพดานความเชื่อมั่น ............................................................................................... 70
19. สรุปโครงสรางของเครื่องมือที่ใชในการหาประสิทธิผลของรูปแบบ
การจัดกระบวนการเรียนรู............................................................................................... 74
20. การสังเคราะหขอมูลพื้นฐานเพื่อกําหนดรูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรู
เพื่อเสริมสรางทักษะในศตวรรษที่ 21 ผานกิจกรรมลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู.................. 84
21. กระบวนการเรียนรูตามความสนใจและความตองการของผูเรียน .................................. 86
22. ความคิดเห็นของผูเชี่ยวชาญที่มีตอรูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรู
เพื่อเสริมสรางทักษะในศตวรรษที่ 21 ผานกิจกรรมลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู.................. 87
23. สรุปผลการพัฒนารูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรูเพื่อเสริมสรางทักษะ
ในศตวรรษที่ 21 ผานกิจกรรมลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู................................................ 90
16. ฒ
ฒ
สารบัญตาราง (ตอ)
ตารางที่ หนา
24. ความคิดเห็นของผูเชี่ยวชาญที่มีตอรูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรู
เพื่อเสริมสรางทักษะในศตวรรษที่ 21 ผานกิจกรรมลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู
ดานความเหมาะสม ความเปนไปได และความเปนประโยชน......................................... 91
25. รูปแบบ กระบวนการ หรือวิธีการ ในการขับเคลื่อนรูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรู
เพื่อเสริมสรางทักษะในศตวรรษที่ 21 ผานกิจกรรมลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู.................. 101
26. วิธีการกํากับติดตามผลการนํารูปแบบไปใช ................................................................... 103
27. คาเฉลี่ยคะแนนความสามารถการคิดแกปญหา .............................................................. 112
28. คาเฉลี่ยคะแนนความสามารถการคิดสรางสรรคและนวัตกรรม ..................................... 113
29. คาเฉลี่ยคะแนนทักษะการสื่อสาร .................................................................................. 113
30. คาเฉลี่ยคะแนนความสามารถการรวมมือทํางานเปนทีม ................................................ 114
31. คาเฉลี่ยคะแนนความสามารถการรูเทาทันสารสนเทศ ................................................... 114
32. คาเฉลี่ยคะแนนความสามารถการรูเทาทันสื่อ ................................................................ 115
33. คาเฉลี่ยคะแนนความสามารถการรูเทาทันเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร .......... 115
34. คาเฉลี่ยคะแนนคุณลักษณะความเปนพลเมืองและพลโลก ............................................ 116
35. พฤติกรรมการเรียนรูอยางมีความสุข ............................................................................. 118
36. พฤติกรรมการเรียนรูอยางมีความสุข ตามองคประกอบที่ 1 ดานผูเรียน ....................... 120
37. พฤติกรรมการเรียนรูอยางมีความสุข ตามองคประกอบที่ 2 ดานความสัมพันธ ............. 121
38. พฤติกรรมการเรียนรูอยางมีความสุข ตามองคประกอบที่ 3 ดานสิ่งแวดลอม ............... 122
39. พฤติกรรมการเรียนรูอยางมีความสุข ตามองคประกอบที่ 4 ดานการเรียนรู ................. 122
40. แสดงขอมูลทั่วไป ........................................................................................................... 125
41. ความคิดเห็นของครูหลังจากทดลองใชรูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรู
เพื่อเสริมสรางทักษะในศตวรรษที่ 21 ผานกิจกรรมลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู.................. 127
42. ผลการวิเคราะหกระบวนการจัดกิจกรรมการเรียนรูของครูตามขั้นตอนของรูปแบบ
การจัดกระบวนการเรียนรูเพื่อเสริมสรางทักษะในศตวรรษที่ 21 ผานกิจกรรม
ลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู.................................................................................................. 128
43. ผลการวิเคราะหกระบวนการจัดกิจกรรมการเรียนรูของครูตามขั้นตอนของรูปแบบ
การจัดกระบวนการเรียนรูเพื่อเสริมสรางทักษะในศตวรรษที่ 21
ผานกิจกรรมลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู.............................................................................. 130
18. ด
ด
สารบัญแผนภาพ
แผนภาพที่ หนา
1. กรอบแนวคิดการวิจัย .................................................................................................... 7
2. แนวทางการบริหาร “ลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู” ของสถานศึกษา ................................. 17
3. กระบวนการทฤษฎียู ...................................................................................................... 23
4. กรอบความคิดเพื่อการเรียนรูในศตวรรษที่ 21 โดยภาคีเพื่อทักษะแหงศตวรรษที่ 21.... 37
5. ปรามิดแหงการเรียนรู .................................................................................................... 39
6. กรอบในการดําเนินงาน โดยเนนที่ S หรือทักษะ ........................................................... 41
7. กรอบแนวคิดการสอนทักษะในศตวรรษที่ 21 ของ ASCD.............................................. 43
8. กรอบดําเนินการวิจัย ..................................................................................................... 52
9. วิธีการดําเนินการตรวจสอบคุณภาพของรูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรู
และคูมือการใชรูปแบบ................................................................................................... 65
10. การสัมมนาอิงกลุมผูเชี่ยวชาญ ....................................................................................... 92
11. รูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรูเพื่อเสริมสรางทักษะในศตวรรษที่ 21
ผานกิจกรรม ลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู............................................................................ 96
12. แนวทางการขับเคลื่อนรูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรูเพื่อเสริมสรางทักษะ
ในศตวรรษที่ 21 ผานกิจกรรมลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู.................................................. 108
19. บทที่ 1
บทนํา
ความสําคัญและที่มาของปญหาการวิจัย
จุดมุงหมายของการจัดการศึกษา คือการพัฒนาผูเรียนใหมีคุณภาพสอดคลองกับบริบท
ของสังคมทั้งปจจุบันและอนาคต เพื่อใหสามารถดํารงชีวิตไดอยางมีคุณภาพ โดยคุณภาพของผูเรียน
ในปจจุบันที่เปนที่ตองการในโลกศตวรรษที่ 21 คือ ทักษะ 4 C (Critical Thinking - การคิดวิเคราะห
Communication - การสื่อสาร Collaboration - การรวมมือ และ Creativity – ความคิด
สรางสรรค) (ภาคีเพื่อทักษะแหงศตวรรษที่ 21: Partnership for 21st Century Learning)
นอกจากนี้ทักษะการใชเทคโนโลยีดิจิทัล ยังเปนอีกทักษะหนึ่งที่มีความสําคัญและจําเปนตอการเรียนรู
ในโลกปจจุบันซึ่งโรงเรียนจําเปนตองพัฒนาใหกับผูเรียนอยางตอเนื่อง (Winthrop and McGivney,
2015;The National Council of Teachers of English, 2008; Jacob, 2010;Darling
Hammond, 2010)การพัฒนาการศึกษาสิ่งสําคัญอันดับแรกเปนการใหความสําคัญวาผูเรียนไดเรียนรู
อะไรในกระบวนการเรียนรู การสรางความมั่นใจใหผูเรียน การสงเสริมความสามารถที่จะเผชิญปญหา
ความทาทายและการตัดสินใจตางๆในชีวิต(UNICEFm2003) การบริหารหลักสูตรและกระบวนการ
เรียนรูตองตระหนักถึงความตองการของผูเรียนในการพัฒนาความสามารถที่หลากหลาย (Bush and
Bell,2009) โรงเรียนตองบมเพาะทักษะตางๆ ที่กําหนดและมีคุณคาตอสังคม ตามแนวคิด “The
Unschool Mind” วาการจัดกระบวนการเรียนรูในเรื่องเดียวกันควรทําหลาย ๆ วิธี ซึ่งจะชวยให
เหมาะกับวิธีเรียนรูของตนเอง ใหผูเรียนมีโอกาสแสดงออกถึงความรู ความเขาใจ ความสามารถ และ
เจตคติของตน (Gardner,1995)
การออกแบบกระบวนการเรียนรูเพื่อพัฒนาทักษะในศตวรรษที่ 21 จําเปนตองให
ความสําคัญการสรางความตระหนักถึงคุณคาศักยภาพของผูเรียนในดานความแตกตางระหวางบุคคล
เพื่อพัฒนาใหผูเรียนเกิดการเรียนรูไดอยางเต็มความสามารถ ซึ่งการจัดประสบการณในการเรียนรู
มีความสําคัญและสงผลตอผูเรียนทั้งปจจุบันและอนาคต มุงใหเกิดความงอกงาม (growth) อันเปน
การพัฒนาทั้งดานรางกาย ปญญา และจริยธรรม โดยการจัดการเรียนรูประกอบดวย 2 องคประกอบ
สําคัญ คือ กระบวนการจัดการเรียนรูของผูสอน และกระบวนการเรียนรูของผูเรียนซึ่งมีความสัมพันธ
กัน ซึ่งจุดเนนสําคัญของการศึกษา คือ กระบวนการเรียนรู (learning process) ที่ผูเรียนจะตองใช
กระบวนการเรียนรู เพื่อนําไปสูการพัฒนาตนเองในดานความรู ทักษะ และเจตคติ ที่จะชวยใหบรรลุ
เปาหมายการเรียนรู รูปแบบการจัดกระบวนการเรียนรูที่เหมาะสมสอดคลองกับหลักสูตรนับเปนสิ่ง
สําคัญ โดยใหผูเรียนสรางองคความรูไดดวยตนเองจากการมีปฏิสัมพันธกับบุคคลอื่นและสิ่งแวดลอม
อยางกระตือรือรน แลกเปลี่ยนความคิดเห็นกันในการสรางความรูใหม โดยมีผูสอนเปนผูอํานวยความ
สะดวก รวมทั้งกระตุนดวยคําถามที่ทาทายเพื่อใหผูเรียนฝกคิดและสรางองคความรูไดดวยตนเอง
(Eisner, 2002; Gardner, 1995; Jacob, 2010; Dewey, 1963) และใชการประเมินผลและการให
ขอมูลปอนกลับชวยใหผูเรียนเห็นความกาวหนาของตนหลายมิติทั้งเกี่ยวกับ ผลงาน กระบวนการ การ
ควบคุมตนเอง ชวยใหผูเรียนรับผิดชอบตอการพัฒนาตนเองและใชขอมูลปอนกลับเพื่อการเรียนรูตอยอด
(Hattie and Timperley, 2007: 86) สงเสริมใหเรียนรูไดดวยตนเอง มีความเขมแข็งของจิตใจ แมใน
ความผิดพลาดหรือลมเหลวของกระบวนการทํางานหรือชิ้นงานผูเรียนจะมองวาเปนการเรียนรูและ
