Library goes Green Through ICT: Online & Open Sources & Open Access

1. Library goes Green Through ICT:
Online & Open Sources & Open Access
อังสนา ธงไชย
การประชุมวิชาการประจาปี 2554 STKS
Library goes Green Through ICT
22 กรกฎาคม 2554

2. Library
ภารกิจหลักประการหนึ่งของห้องสมุดคือการจัดเก็บความรู้
เพื่อที่จะสามารถส่งต่อให้มนุษยชนในอนาคต
Electronic Library, Digital Library, Living Library, Modern Library
Green Library
ลดการใช้น้าและพลังงาน โดยการออกแบบในทางที่เพิ่มการใช้
ทรัพยากรธรรมชาติและพลังงานทดแทน

3. Green Library & Electronic Document
• สิ่งพิมพ์ใช้วัตถุดิบในการผลิตมากกว่า 3 เท่า ใช้นามากกว่า 78 เท่า
้
• การผลิตกระดาษทุก 1 กิโล จะใช้นา 324 ลิตร
้
• หนังสือพิมพ์ New York Times ฉบับวันอาทิตย์ ใช้กระดาษจากต้นไม้
75,000 ต้น
• อุตสาหกรรมกระดาษ ใช้น้ามันเป็นอันดับที่ 3
• ใช้สารเคมีในการผลิต 47 ชนิด
• หากคนอเมริกันงดส่งบัตรอวยพร 1 เทศกาล จะประหยัดกระดาษ
=50,000 ลูกบาศก์หลา

4. Green Library & Electronic Document
• เอกสารอิเล็กทรอนิกส์ลดต้นทุน ร้อยละ 70
• ประหยัดพื้นที่จัดเก็บ
• การเดินทางระยะทาง
• เครื่องมืออ่าน ตามความเหมาะสม
In Library
Off Campus 8%
43%
Location of Use On Campus
49%

5. 0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
Electronic Journals
2018
2019
2020
2021
2022
Paper Journals
Paper versus Electronic Journals
2023
2024
2025
2026
2027
2028
2029

6. ห้องสมุดควรจัดทาเอกสารอิเล็กทรอนิกส์อย่างไร
1. ลิขสิทธ์ (Copyright)
2. คงลิขสิทธ์ และอนุญาตสิทธิการใช้บางประการให้
(Copyright and grants some rights)
3. เป็นสาธารณะ (Public Domain) Project Gutenberg
มองไปข้างหน้า
ข้อ 2 และ 3 = การเข้าถึงแบบเปิด (Open Access)

7. เอกสารแบบเปิดแตกต่างกับเอกสารที่มีลิขสิทธ์อย่างไร
• เอกสารอิเล็กทรอนิกส์
• ออนไลน์
• เข้าถึงได้โดยไม่เสียค่าใช้จ่าย - งบประมาณ
• สาหรับวารสารแบบเปิด เจ้าของผลงานเป็นผู้จ่าย (จากแหล่ง
ทุน สถาบัน)
• เจ้าของผลงานเป็นเจ้าของลิขสิทธ์แต่อนุญาตสิทธิการนาไปใช้
บางประการ เช่น การคัดลอก การดัดแปลง การทาสาเนา
+ สัญญาอนุญาต (License) เช่น Creative Common
= Green

8. แนวคิด Open Access
สังคม
• ความรู้ มีนาไปใช้เชิงพาณิชย์ นักวิชาการเขียน ลิขสิทธ์ขาย/โอน
สานักพิมพ์ ห้องสมุดซื้อมาบริการ เปลี่ยน = ฟรี
• ทันที เพื่อประโยชน์สาธารณะต่อยอดความรู้ รวดเร็วขึ้น
• ยั่งยืน
เจ้าของผลงาน
• ได้รับการยอมรับทางวิชาการ ได้รับการนาไปอ้างถึง
• อ้างอิงขอทุนวิจัย
• เลื่อนวิทยฐานะ ต่อสัญญา
มหาวิทยาลัย/สถาบัน/หน่วยงาน
• ส่งเสริมการศึกษาค้นคว้า วิจัย ชื่อเสียง การจัดอันดับ

9. การจัดทา Open Access
• วารสารแบบเปิด (Open Access Journal)
• คลังจัดเก็บเอกสารแบบเปิด (Open Access Repository)
– เฉพาะทาง (Disciplinary)
– สถาบัน (Institutional) สถาบัน หน่วยงานในสถาบัน
องค์ความรู้ที่มีการผลิตในสถาบัน
บทความวิชาการ บทความวิจัย รายงานวิจัย เอกสารการประชุม
อาจารย์ นักวิชาการ นักวิจัย นักศึกษา

10. วารสารแบบเปิด
มีวารสาร 6,694 รายชื่อ

12. 12 OA journals from Thailand - 2011
• Asian Pacific Journal of Cancer Prevention Start year: 2000
• Engineering Journal Start year: 2009
• EnvironmentAsia Start year: 2008
• International School Bangkok Journal of Physics Start year: 2007
• International Transaction Journal of Engineering, Management, & Applied
Sciences & Technologies Start year: 2010
• Journal of Science and Technology Start year: 2008
• Maejo International Journal of Science and Technology Start year: 2007
• Science Journal Ubon Ratchathani University Start year: 2010
• ScienceAsia Start year: 1999
• Silpakorn University Science and Technology Journal Start year: 2007
• Songklanakarin Journal of Science and Technology Start year: 2002
• Thammasat International Journal of Science and Technology Start year: 1996

13. คลังจัดเก็บเอกสารแบบเปิด
3,096 IR
6,013 IR
Health&Medicine 149
LIS 71
ไทย 7

14. http://opendoar.org

15. สถานภาพ
• DOAJ 6,694 รายชื่อ ขยายตัว 4 เท่า เพิ่ม 4 รายชื่อ/วัน
• Electronic Journals Library (free journals of
academic interest) 29,000 รายชื่อ เพิ่ม 11 รายชื่อ/วัน
• OpenDOAR 3,096 คลังฯ เพิ่ม 1 คลังฯ/วัน
• ROARMAP 289 open access mandate policies
• BASE 29 ล้านฉบับ เพิม 11,000/วัน
่
http://poeticeconomics.blogspot.com/2011/06/let-competition-begin-dramatic-
growth.html

16. OSS – Journal Management
• E-Journal - Drupal
• Dpubs
• HyperJournal
• Topaz
• Open Journal System
– ใช้ OJS 7,500 รายชื่อ (December 2010)
– ใช้ OJS 10,000 รายชื่อ (April 2011)
• Open Conference System
http://pkp.sfu.ca/ojs-journals
http://pkp.sfu.ca/node/3946

17. OJS – วารสารประเทศไทย
• วารสารมหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ (OA) ไม่ได้ลงทะเบียน
• วารสารมหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ฉบับสังคมศาสตร์และ
มนุษยศาสตร์ (OA) ไม่ได้ลงทะเบียน
• วารสารมหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ฉบับวิทยาศาสตร์และ
เทคโนโลยี (OA)
• วารสารมหาวิทยาลัยศิลปากร (OA)
• วารสารวิศวกรรมศาสตร์ (จุฬา) (N/A) ไม่ได้ลงทะเบียน
• วารสารมนุษยศาสตร์สาร (OA - กาลังจัดทา) ไม่ได้ลงทะเบียน

18. OSS – Repository Management
• DSpace
• E-Print
• Fedora

19. ใครเป็นผู้จัดทาเอกสารแบบเปิด
• สถาบัน
• ห้องสมุด
– วารสารแบบเปิด
– คลังจัดเก็บแบบเปิด
– เผยแพร่ประชาสัมพันธ์แนวคิด OA
– ส่งเสริมสนับสนุนการใช้ OA
– ให้ทุนงบประมาณส่งตีพมพ์
ิ
องค์กรการกุศล สถาบันที่ไม่หวังกาไร ที่อยู่บริเวณใก้ลเคียง

20. ข้อเสนอ 1
สถานภาพการจัดทาวารสารแบบเปิดในประเทศไทย = 12
หน่วยงาน สถาบันอุดมศึกษาลงทุนการจัดพิมพ์

21. วารสารมนุษยศาสตร์สาร คณะมนุษยศาสตร์
ค่าดาเนินการ 51,700/300 ฉบับ 172 บาท/ฉบับ
• ค่าตอบแทนกองบรรณาธิการ 3,700 บาท
• ค่าตอบแทนผู้ทรงคุณวุฒิ 10,000 บาท
• ค่าตอบแทนเจ้าหน้าที่ดาเนินการ 2,000 บาท
• ค่าตีพิมพ์ (300 เล่ม) 3,6000 บาท
• SW - บาท

22. ข้อเสนอ 2
Repository = 7 ???
พัฒนาได้หรือไม่?
ความรู้มีอยู่มากมายในแต่ละสถาบัน

23. ตัวอย่างคลังจัดเก็บเอกสาร
1. eCommons @ Cornell: This project is a service of
the Cornell University Library that provides long-
term access to a broad range of Cornell-related
digital content of enduring value.
2. Open Access Books: The Hilton C. Buley Library at
Southern Connecticut State University offers
open access resources for the public and for
students.
3. Public Knowledge Project: This project is a college
and library cooperative dedicated to improving
the scholarly and public quality of research.

24. ข้อเสนอ 3
ความร่วมมือ
IREL-Open
Collaborative workspace of the IREL-Open Project
Working Group which is tasked with building a federated
open access repository service for Ireland. All Irish
universities (10) are represented on the Working Group.

25. ปัญหา
ความรู้ ความเข้าใจ
• ผู้บริหาร
• คณาจารย์ นักวิจัย
• เจ้าหน้าที่ IT

26. สรุป
Green + ICT + Content = องค์กรที่เป็นเลิศ
Online & Open Sources & Open Access