Lekts 6
- 1. Товч агуулга лекц №6
• Фермент биологийн хурдасгуур, өвөрмөц
уураг мөн.
• Бие махбодын фермент
- 2. Ферментийн шинж чанар, ангилал
Бие махбодод явагдаж буй бодисын
солилцоо нь химийн олон төрлийн
урвалуудын нэгдмэл, цогц байдлаар
тодорхойлогддог гайхамшигтай процесс
байдаг. Энэ нь молекул хооронд идэвхитэй
бүлгүүд зөөгдөх, химийн холбоо шинээр
үүсэх, задралд орох, бодисын солилцооны
завсрын болон эцсийн бүтээгдэхүүн үүсэх бүх
үйл явц ферментийн үйл ажиллагаар
явагддаг.
- 3. Фермент нь биокатализатор бөгөөд
биологийн гаралтай , химийн урвалыг
түргэсгэдэг (удаашруулдаг) үйлчлэлтэй. Амьд
эс болгон өөрийн гэсэн ферментүүдтэй (1 эс
дотор 104-тэй тэнцэх ферментийн молекул
агуулагдана) байх ба түүний үйлчлэл нь маш
хүчтэй.Ферментийн оролцоогүй явагдах нэг ч
урвал эсэд байхгүй.
- 4. Фермент гэдэг нь уургаас бүрдсэн
биохурдасгуур юм.
Орчин үед ойролцоогоор 2000 орчим
фермент тодорхойлогдоод байгаа бөгөөд
тэдгээрийн үйлчлэл, субстратын мөн чанар
түүнд фертмент үйлчлэх болон бусад
шинжээр нь ангилж нэрлэдэг
- 5. Фермент нь латины- fermentum эсгэх хөрөнгө
гэсэн утгатай үг .Фермент нь пептид
холбоогоор холбогдсон аминхүчлийн
үлдэгдэл бүхий полипептидээс тогтсон,
молекул масс ихтэй органик нэгдэл болно.
Дан аминхүчлийн үлдэгдлээс тогтсон
ферментийг энгийн фермент, харин нь
уургийн (апофермент) ба уургийн бус
(кофермент) 2 хэсгээс тогтсон ферментүүдийг
нийлмэл фермент гэнэ.
- 6. ФЕРМЕНТИЙН ҮЙЛЧЛЭЛ
Ферментийн үйлчлэлийн идэвхи нь орчны
pH-аас хамаардаг ба фермент бүр тодорхой
pH- бүхий орчинд, 370С-400С-д хамгийн
идэвхтэй сайн үйлчилнэ. Фермент бүр өөртөө
сонгон авсан тодорхой нэг бодист үйлчилдэг
ба энэ чанарыг ферментийн (ганц бодист
үйлчлэх, нэгэн төрлийн бүлэг бодист үйлчлэх,
бүлэг бодист харьцангуй үйлчлэх , орон зайн
хамааралтай үйлчлэх г.м ) сонгомол чанар
гэнэ.
- 7. КОФЕРМЕНТ
Коферментэд янз бүрийн органик нэгдэл орох
бөгөөд ихэвчлэн амин дэм, аминдэмийн
фосфот эфир, нуклеотидууд байдаг. Мөн
ферментийн идэвхитэй төвд холбогдож, салж
нийлж үйлчлэлийг сайжруулж байдаг
кофактор гэдэг бодис байх ба кофермент,
кофактор 2 нь нэгдмэл нэгдэл юм гэж үздэг.
Кофакторуудад витаминууд, ихэнхдээ
металлын ионууд , зарим нэгдлүүд багтана.
Металлын ионуудтай нэгдэж, химийн урвалыг
түргэсгэгч биокатализаторуудыг
металлофермент гэнэ.
- 8. Ферментүүд нь эсийн дотор янз бүрийн хэсэгт
(бөөмөнд , бөөмийн бүрхүүлд, митохондорт,
лизосомд, эндоплазмын торонд гиалоплазмад )
тархана.
Ферментийг энзим гэж нэрлэх ба фермент
судлалыг энзимологи гэж нэрлэдэг.
Орчин үеийн фермент судлалын шинжлэх
ухааны гол зорилго нь. Амьд эсийн дотор
фермент бий болгох, өсгөх юм. Эсийн дотор
байнга байдаг ферментийг конститут, эсэд
шинээр нийлэгждэг ферментийг индуцир гэнэ.
Ферментийн идэвхжилтийг саатуулдаг
бодисуудыг репрессор гэх ба өвөрмөц , өвөрмөц
бус байна.
- 9. Мөн ямар нэгэн ферментийн нийлэгжилтэнд
нөлөөлдөг бодисуудыг индуктор
гэдэг.Индуктор нь репрессортой холбогдож
идэвхжүүлсэнээс уураг, ферментийн
нийлэгжилт явагдана.Энэ нь ДНХ, РНХ-д
явагдана. Ферментийн нийлэгжилтийг
явуулах ДНХ-ийн тодорхой хэсгийг ген гэнэ.
- 11. • Оксидоредуктаза- Энэ ангийн ферментүүд
устөрөгч ба электрон зөөж биологийн
исэлдэлтийг явуулдаг.
• Трансфераза- Зөөвөрлөлтийн үүргийг
гүйцэтгэдэг.
• Гидролаза- Усны оролцоотойгоор явагддаг
урвалд оролцдог.
• Лиаза- Усны оролцоогүйгээр явагддаг
урвалд оролцоно.
- 12. • Изомераза- Олон төрлийн изомержих
урвалд оролцдог.
• Лигаза- Макроэнергийн тусламжтайгаар
нийлэгжих урвалд ордог
