1. Амьд биеийн бүтэц зохион байгуулалтын түвшин
Нэг ба олон эст бие махбодийг дотор нь прокариот, эукариот гэж хоѐр том бүлэгт
хуваана. Амьд биесийг дараах байдлаар ангилна. Зураг 1,2
Амьд биеийн бүтэц зохион байгуулалтын түвшин нь дараах байдлаар ялгагдана.
1. Молекулын түвшин. Амьд биеийн бүтэц зохион байгуулалтын хагийн анхны
түвшин бөгөөд эсэд оршиж байгаа нуклейн хүчил, уураг, нүүрс ус, өөх тос, зэрэг
молекулууд энэ түвшинг үүсгэдэг. Удмын мэдээлэл хадгалах, дамжуулах, хуулбарлах,
амьсгалах, бодис энергийн солилцоо, хувьсал зэрэг амьдралын амин чухал олон үйл
ажиллагаанууд энэ түвшинд явагддааг. Молекулын түвшин хэд хэдэн онцлогтой.
Фикик химийн өвөрмөц онцлог: ямар зүйлийн амьтан ургамал вэ гэдгээс
хамаарахгүй бүх бие махбодь нэгэн ижил зохион байгуулагдсантул бүх макромолекул нь
түгээмэл шинжтэй байна. Амьд биеийн бүтэцэд маш олон тооны химийн нэгдлүүд ордог
боловч тэдгээр нь үндсэн 4 төрлийн (C, O, H, N) элементээс тогтдог.
Биологийн өвөрмөц онцлог: Энэ түвшинд явагдаж байгаа бодисын солилцооны
механизм түгээмэл шинж чанартай. Өөхний хүчлийн исэлдэлт, гликолизын нэгэн адил
нуклейн хүчил, уураг энергийн нийлэгжил нь бүх бие махбодид ижил явагддаг.
Молекулын түвшин дээр суурилж дараагийн эсийн түвшин үүснэ.
2. Эсийн түвшин. Амьд биеийн зохион байгуулалтын энэ түвшинг биеэ даасан
организмууд болох бактер, эгэл биетнүүд болон олон эст бие махбодийн эсүүд үүсгэдэг.
Эсийн түвшний гол онцлог нь чухам энэ түвшнээс амьдрал эхэлдэгтэй холбоотой юм.
Учир нь молекулын түвшний бүх процесс эс дотор явагддаг. Эс нь амьдрах, өсөх, үржих,
удамших, хувьсах чадвартай тул амьд биеийн материйн зохион байгуулалтын үндсэн
хэлбэр бүх амьд биеүүдийг үүсгэгч анхан шатны нэгж болдог.
Эдийн түвшин. Тодорхой бүтэц, хэмжээ, байрлалтай, ижил төстэй үүрэг
гүйцэтгэдэг эсүүд нийлж эдийг үүсгэнэ. Эдүүд эволюци хөгжлийн явцад олон эст бие
махбодь үүсэхтэй хамт нэгэн зэрэг бий болсон. Олон эст бие махбодид эд нэгэн биеийн
хөгжлийн явцад эсүүдийн ялгарах хөгжлийн үр дүнд үүсдэг. Эсүүдийн эдэд холбогдох
механизм бүрэн тайлагдаагүй боловч амьтдад, хучуур, холбогч, булчингийн, мэдрэлийн,
ургамалд хамгаалах, үндсэн, дамжуулагч зэрэг эдийг тодорхой ялгаж болно.

2. Эрхтний түвшин. Эгэл биетнүүдэд хоол боловсруулах, амьсгалах, ялгаруулах үйл
ажиллагаа, хөдөлгөөн, үржил зэрэг нь янз бүрийн эрхтэнцэрүүдийн тусламжтайгаар
явагддаг дээд хөгжилтэй боловсронгуй амьтанд эрхтний систем үүссэн.
Бие махбодийн түвшин. Ургамал, амьтны олон эст болон нэг эст бие махбодь энэ
түвшинг үүсгэнэ. Генетикийн мэдээлэл хэрэгжсэний дүнд зөвхөн тухайн зүйлийн
организмд байх бүтэц, үйл ажиллагааны онцлог шинж чанарууд хэлбэржин тогтдог нь энэ
түвшний онцлог юм.
Популяцийн түвшин. Ургамал амьтан ганц нэгээрээ тусгаарлагдмал оршдоггүй,
популяцид нэгддэг. Нэг зүйл нэгээс эхлээд олон мянган популяцид хуваагдаж болдог.
Популяци нь эволюцийн анхан шатны нэгж юм. Популяцид эволюцийн энгийн, анхан
шатны өөрчлөлтүүд явагдаж дасан зохицох хэлбэрүүд боловсордог.
Биогеоценозын түвшин. Биогеоценоз гэдэг нь бие биеэсээ харилцан хамаардаг бие
махбодийн бүлэг хүрээлэн буй орчны биологийн бус хүчин зүйлүүдийн систем юм.
Экосистемд бие махбодийн нэг хэсэг, органик бодисыг үйлдвэрлэж, бусад нь түүнийг
хэрэглэж, үлдсэн нь задалдаг. Энэ түвшинд бие махбодийн үйл ажиллагаатай холбоотой
бодис энергийн эргэлтүүд хэрэгждэг.
Амьд биеийн бүтэц зохион байгуулалтын дээрх түвшнүүд нь өөр хоорондоо
диалектик нэгдэлтэй. Нэг түвшнээс нөгөөд дэвшин шилжихдээ өмнөхийнхөө үүрэг
ажиллагааны үндсэн шинжийг хадгалахын зэрэгцээ шинэ бүтэц, ажиллагаа бүрэлдэн
тогтож түүнтэй уялдан шинэ шинэ онцлог чанарууд бий болно.