Лекц-6

1. 
 Экосистемийн тухай
 Экосистем дэх бодисын эргэлт, энергийн
хувирал, экологийн суваргын дүрэм
 Экосистемийн хөдлөл зүй, экосистемийн
солигдол буюу сукцесси
Товч агуулга лекц №6

2. 
 Амьд ба амьгүй биеийн хооронд явагдаж байгаа
бодисын эргэлт, эрчим хүчний урсгалын системийг
экосистем гэнэ. Өөрөөр хэлбэл бидний ярьдаг
ойлголтоор бол байгаль гэсэн үг.
1935 онд Английн эрдэмтэн А.Тэнсли экосистем гэдэг
нэр томьёог экологийн экологийн шинжлэх ухаанд
оруулжээ. Мөн оросын эрдэмтэн В. Сукачев (1942)
биогеоценоз гэсэн ойлголтыг шинжлэх ухаанд
оруулсан. Тэрээр дэлхийн бөмбөрцгийн гадаргын
тодорхой хэсэг дэх сав шим ертөнцийн нэгдлийг
биогеоценоз гэнэ хэмээжээ.



3. 

4. 
 Амьд биеийн үйл ажиллагааны үр дүнд үүсч
буй шим бодисыг биологийн бүтээгдэхүүн
гэнэ.
 Нэгж хугацаанд (цаг,хоног, улирал, жил) нэгж
талбай(м2
, га, км2
гэх мэт)юмуу нэгж эзлэхүүнд
үүсч буй биологийн бүтээгдэхүүнийг жингийн
нэгжээр илэрхийлснийг экосистемийн
биологийн бүтээмжит чадвар гэнэ.

5. 

6. 
Хоол
тэжээлийн
түвшин
Хоол тэжээлийн хэлхээнд
гүйцэтгэх үүрэг
Организмын
ангилал
IV Органик бодисыг органик биш
бодис болтол нь задална
Задлагчид
(деструктор)
III Амьтан, ургамал, мөөгийн
задарсан жижиг үлдэгдлээр
хооллодог
Ялзмаг идэштэн
(детритофаг)
Амьтны гаралтай амьд
органик бодисоор хооллоно
Ялзмаг идэштэн
II Ургамлын гаралтай амьд
органик бодисоор хооллоно.
Анхдагч хэрэглэгчид
(фитофаг )
I Нарны болон химийн энерги
ашиглан органик биш бодисоос
органик бодис бүтээнэ.
Бүтээгчид
(гелиотроф,
хемотроф)
Амьд организмыг хооллох аргаар нь ангилах

7. 
 Тэжээлийн холбооны ямар хэсэгт тухайн
биологийн бүтээгдэхүүн үүсч бүрэлдсэнээс
хамаарч түүнийг анхдагч ба хоёрдогч хэмээн
ангилдаг. Хэрэв тухайн биологийн
бүтээгдхүүнийг ногоон ургамал үүсгэн
бүрдүүлсэн бол анхдагч, харин хэрэглэгч,
задлагчдын түвшинд үүссэн бол хоёрдогч,
бүтээгдэхүүний хэмжээ эх газрынхаас үлэмж
илүү байдаг. Мөн эх газрын экосистемийн
биологийн бүтээгдэхүүний бараг тэн хагасыг
ойн систем бүрдүүлдэг байна. Экосистемийн
нэгж талбай юмуу эзлэхүүнд агуулагдаж буй
шим бодисын нийт хэмжээг экосистемийн
биомасс гэнэ.

8. 
 Экологийн суваргын дүрмийг 1928 онд
английн эрдэмтэн Ч.Элтон үндэслэжээ.
Экосистемийн тэжээлийн холбооны янз
бүрийн төвшинг бүрдүүлэгч амьд биетүүд тоо
толгой, биомассын харьцааны хувьд харилцан
адилгүй. Гэхдээ тэжээлийн холбооны эхний
төвшинг бүрдүүлж буй организмын тоо
толгой, биомасс дараагийн төвшнөөс ямагт
илүү байх ерөнхий зүй тогтолтой. Үүнийг
экологийн суварга гэнэ.
Экологийн суваргын дүрэм.

9. 
 Гадаад орчны нөхцлийн хувиралт, өөрчлөлттэй
уялдан ямар ч экосистем байнгын хөгжил,
хөдөлгөөнд оршдог. Үүнийг экосистемийн
хөдлөл зүй гэнэ. Гадаад орчны нөхцлийн
өөрчлөлтөнд тухайн экосистем дасан зохицох
нөгөө талаас уг нөлөөгөөр экосистем хувирч
хөгжих нь экосистемийн хөдлөл зүйн үндсэн
шалтгаан болно.

Экосистемийн хөдлөл зүй, экосистемийн
солигдол буюу сукцесси

10. 
 Экосистемийн хөдлөл зүйн хамгийн энгийн, түгээмэл
хэлбэр нь хоногийн ба жилийн хөдлөл зүй юм.
Экосистемийн хоногийн хөдлөл зүй нь биоценозыг
бүрдүүлэгч организмуудын хоногийн идэвхжилээс шууд
хамаарна. Байгалийн ямар ч биоценозыг бүрдүүлэгч
бүлэг организмуудхоногийн тодорхой үед амьдралын
өндөр идэвхитэй байдаг. Нийт организмыг ерөнхийд нь
өдрийн ба шөнийн идэвхтэй гэж ангилдаг. Чоно, үнэг,
хярс, алагдаахай, шар шувуу, харуй бүрийн цагаар үүр
оромжоос гарч идэвхтэй болдог.

11. 
 Экологийн солгидол буюу сукцесси. Экосистем нь
тогтвортой тэнцвэртэй хадгалагдахын зэрэгцээ
хувьсан солигддог. Энэхүү солигдлыг сукцесс
гэнэ.
 Сукцесс нь цаг хугацааны хувьд харилцан
адилгүй ч нэг нь нөгөөгөө зайлуулж холдуулах
нь аажим эсвэл үсрэлт маягаар явагдана.
 Аажим удаан үргэлжлэх уур амьсгалын
өөрчлөлт амьд биетийн түүхэн хувьсах
хөгжлөөс шалтгаална. Гэтэл ойн түймэр нь
тухайн бүлгэмдлийг хоромхон зуур эвддэг.

12. 