ჩემი მხარის ტურისტული გიდი

1. რაჭის ტურისტული
გიდი
წარმდგენი: I კურსის IIIჯგუფის კადეტი კიბაბიძე
ანრი
საგანი: გეოგრაფია

2. რაჭა მდებარეობს დასავლეთ საქართველოს
ჩრდილო-აღმოსავლეთ ნაწილში,
მდინარე რიონისა და მისი შენაკადების ხეობაში.
ჩრდილოეთით მას ესაზღვრება კავკასიონის
ქედი ,ჩრდილო-დასავლეთიდან ქვემო
სვანეთისგან გამოყოფს მდინარე ასკისწყალი და
თავშავის ქედი, სამხრეთით - იმერეთი,
აღმოსავლეთით შიდა ქართლისგან გამოყოფილია
ჯეჯორის ხეობით უღვირის ქედამდე,
დასავლეთით - ლეჩხუმი. ისტორიულ-
გეოგრაფიულად რაჭა სამ კუთხედ იყოფოდა:
მთის რაჭა, ზემო რაჭა და ქვემო რაჭა. ზემო და
ქვემო რაჭას შორის საზღვარი გადის მდინარე
რიონზე ხიდისკარის ვიწროებში სოფელ წესის
მახლობლად. ამჟამად რაჭის ტერიტორია
შედის ონისა და ამბროლაურის მუნიციპალიტეტე
ბში. რაჭის ფართობი 2818 კმ2-ა.

3. კატიწვერას მწვერვალი და უძირო ტბა
უძირო ტბა (იგივე სახელი რამდენიმე ტბას ქვია) რაჭაში, ონის მუნიციპალიტეტში, კერძოდ სოფლების
გლოლასა და შოვის მახლობლად მდებარეობს, მწვერვალი კატიწვერას (3129 მ) დასავლეთ ფერდობზე,
ზღვის დონიდან 2800 მეტრზე. ტბიდან ულამაზესი ხედი იშლება კავკასიონზე. ტბასთან მისასვლელი გზა 18
კმ სიგრძისაა, მარშრუტი წრიულია და იგი იწყება შოვამდე 1 კმ-ით ადრე. გზის ბოლომდე გავლას ორი დღე
სჭირდება. მთლიანი მარშრუტი საშუალო სირთულისაა, უძირო ტბიდან დაბრუნება შესაძლებელია მეორე
გზით, რომელიც ბილიკით სოფელ გლოლაში ეშვება და მისი დაფარვა 3-4 საათში შეგიძლიათ.

4. ნიკორწმინდის სამონატრო კომპლექსი
ნიკორწმინდა ცნობილი სამონასტრო კომპლექსია, რომელიც გუმბათოვანი ტიპის ტაძარს
წარმოადგენს და აგებულია მე-11 საუკუნის დასაწყისში, მდებარეობს ამბროლაურის
მუნიციპალიტეტის სოფელ ნიკორწმინდაში. მისი შექმნის ინიციატორი გაერთიანებული
საქართველოს პირველი მეფე ბაგრატ III იყო, რომელმაც ეს ადგილი საერისთავოს ცენტრად
აქცია. ამ პერიოდში დიდი ყურადღება ექცეოდა ფასადების დეკორატიულ გაფორმებას,
რითიც ნიკორწმინდის მონასტერი გამორჩეულია საქართველოს სხვა ტაძრებისგან. იგი
უნიკალური იმითაცაა, რომ არსებობის განმავლობაში არ განუცდია დიდი ცვლილებები და
ტაძრის გუმბათი პირვანდელი ფორმითაა დღემდე შემორჩენილი. ყველა ზემოთ
ჩამოთვლილი მახასიათებლიდან გამომდინარე 2007 წელს ნიკორწმინდის მონასტერი
იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის საცდელ სიაშია შესული.
2012 წელს სარეაბილიტაციო სამუშაოებისას ჭვარტლით დაფარულ კარიბჭეებში აღმოჩნდა
XVI საუკუნის მანამდე უცნობი ფრესკები: ტაძრის ქტიტორთა, ადგილობრივ ფეოდალთა და
მთავარანგელოზ მიქაელის გამოსახულებები. ერთ-ერთი ფრესკული წარწერა იხსენიებს
ტაძრის მომხატველს, ვინმე ჯავახაძეს. ქტიტორთა გამოსახულებებთან მოხსენიებულია ორი
გვარი, ჯავახაძეები და წულუკიძეები.

6. შ ა ო რ ი ს წ ყ ა ლ ს ა ც ა ვ ი
რაჭაში ისე ვერ მოხვდებით, თუ შაორის წყალსაცავს გვერდით არ
ჩაუარეთ. იგი შექმნილია მიწაყრილის კაშხალით, რომელიც
აგუბებს მდინარე შაორს. მისი მიმდებარე ლამაზი ბუნება თვალს
სჭრის ნებისმიერ გამვლელს და საუკეთესო ადგილს წარმოადგენს
გზაზე შესვენებისთვის და რაჭის ხედებით ტკბობისთვის. შაორი
ფოთლოვანი ხეებით დაფარულ ქვაბულშია მოქცეული. სიგრძე 7,1
კილომეტრი, უდიდესი სიგანე – 2,7 კილომეტრი. უდიდესი სიღრმე
14,5 მეტრი, საშუალო სიღრმე 9,8.
აღსანიშნავია ისიც, რომ შაორის ტერიტორია გამოირჩევა
სამკურნალო თვისებებით.

8. მრავალძალი— XI საუკუნის ხუროთმოძღვრების ძეგლი რაჭაში. წმინდა
გიორგის სახელობის დარბაზული ეკლესია მდებარეობს ონის
მუნიციპალიტეტის სოფელ მრავალძალის მიდამოებში. ეკლესია გამოირჩევა განუმეორებელი
ბარელიეფებით. მასში რამდენიმე ისტორიული მნიშვნელობის საგანი იყო დაცული (მათ
შორის ჯალალ-ედ-დინის მუზარადი და შაჰ აბას I-ის ხმალი). 1894 წელს დარბაზული ეკლესია
გუმბათოვან ნაგებობად გადააკეთეს და დასავლეთის მხრიდან სამრეკლო მიუშენეს. 1991 წლის 29
აპრილს რაჭაში მომხდარმა მიწისძვრამ მნიშვნელოვნად დააზიანა, როგორც ეკლესიის ძველი, ასევე
ახალი ნაწილები. 2009 წელს დასრულდა ტაძრის სარესტავრაციო სამუშაობი და ეკლესიამ
თავდაპირველი სახე დაიბრუნა. ტაძარი თავიდანვე წმინდა გიორგის სახელობის ყოფილა, ხოლო
რატომ ეწოდა მას „მრავალძალი“, გადმოგვცემს 1894 წელს გაზეთ „ივერიაში“ გამოქვეყნებული
სტატია, რომლის მიხედვითად თამარის მეფობის შემდეგ, ოსმალებმა გადაწყვიტეს ამ ადგილის
აოხრება, როდესაც ჯარი მიუახლოვდა სოფელს ორი ვერსის მანძილზე, ერთბაშად
დაბნელდა,გზააბნეული ჯარისკაცები მიადგნენ კლდეს, რომლის ძირშიც იყო ტბა, საკმაოდ ბევრი
ჯარისკაცი გადავარდა ამ კლდიდან, როცა ეს შენიშნეს ოსმალებმა სწორედ ღვთის განგებააო იფიქრეს:
აქ სწორედ წმინდა გიორგის სალოცავი უნდა იყოსო.ამ ფიქრის შემდეგ ოსმალოს ჯარმა, დაიწყო
ლოცვა და დადეს აღთქმა, რომ ამ ადგილზე ,,ჩიტსაც არ ააფრენდნენ,, ამის შემდეგ უეცრად ინათა.
ერთი დღე და ღამე ამ ეკლესიის კედლებში გაატარეს ჯარისკაცებმა, ამავე ლეგენდის თანახმად, ამ
ადგილის მახლობლად უზარმაზარი ხარი და ძროხა ბინადრობდა, რომელთა მოკვლა არავის შეეძლო.
გადმოცემით, უფლის ძალით ხარი და ძროხა ეკლესიასთან გაჩნდნენ. ხარი და ძროხა ადვილად
დანებდა ჯარს დასაკლავად. ოსმალებმაც დაკლეს ცხოველები, ხოლო სასწაულის აღსანიშნად ძროხისა
და ხარის მარჯვენა რქები ვერცხლით შეაჭედვინეს და მრავალძლის ეკლესიას შესწირეს. ეს რქები
დღესაც ამ ეკლესიაში ინახება ძველის ვერცხლით შეჭედილი.ამდენი სასწაულის მნახველმა,
ოსმალეთის ჯარმა უწოდეს ამ ეკლესიას: „მრავალძალი“, ანუ მრავალძლიერი

10. რაჭის სამზარეულო
გარდა ისტორიული თუ კულტურული ღირშესანიშნაობებისა რაჭაში შეხვდებით ასევე საინტერესო
სამზარეულოსაც. რაჭა ცნობილია ისეთი კერძებით როგორიცაა ლობიო, ლობიანი, ლორი, შქმერული.
მაგრამ მათ გარდა ძველად რაჭაში აკეთებდნე სხვა გემრიელ და საინტერესო კერძებს.
წყალდასხმულა ეს კერძი მხოლოდ სოფელ ღებში იციან.
ქალაკოდა ფხალის სახეობაში გადის..
ღებური პურუკა, ერთი შეხედვით ჩვეულებრივი პურია, თუმცა, თუ რაჭაში მოხვდები და იგრძნობ რომ
პურს სულ სხვა გემო დაჰკრავს, ეს, იმ ბუნებრივი საფუარის დამსახურებაა რომელსაც რაჭველები იყენებენ
პურში.მთის რაჭაში ხარობს ასეთი ბუჩქნარი, სახელად სვე, და, როგორც ტყემლის ხეს ყვავილობისას ისე ამ
ბუჩქსაც გამოაქვს გაზაფხულზე თავის ყვავილები. ამ კოკრის თავთავებს მთის რაჭაში ზაფხულში
დაჰკრეფენ, მოხარშავენ, გასწურავენ და წვენი რომ გაუვა ამოუკიდებენ ჭადის ფქვილს და აკეთებენ პატარა
კოკრებს. შემდეგ დებენ გასახმობად და რომ გახმება ინახავენ როგორც საფუარს. ინახება თვეობით.
ხვანჭკარა – ჩვენი ქვეყნის ერთ–ერთი ყველაზე იშვიათი და ძვირფასი ღვინოა, რომელიც ორი ჯიშის
ყურძნისგან კეთდება, “ხვანჭკარა” (ამ სახელწოდებით იწარმოება 1932 წლიდან), რომელსაც მე-19
საუკუნეში “ყიფიანის ღვინო” ერქვა, როგორც აღმოჩნდა რაჭაში არსებული ნიადაგის ტიპები, რომლებიც
ძირითადად მხოლოდ ქვემო რაჭის რამდენიმე სოფელშია გავრცელებული, ასევე კლიმატის
თავისებურებები , არის მიზეზი, რომ რაჭა გამოირჩევა ხარისხიანი ყურძნითა და ძალზე საინტერესო
ღვინოებით. ყურძნის ჯიშები რაჭაში თითქმის მთლიანად ადგილობრივია.

11. მ ა დ ლ ო ბ ა ყ უ რ ა დ ღ ე ბ ი ს თ ვ ი ს