1. Үндэсний инновацийн хөгжилд
нанотехнологийн гүйцэтгэх үүрэг
Удирдагч багш: Л.Оюунцэцэг “ШУТИС, КтМС, маркетинг үйлдвэрлэлийн
профессорын багийн профессор”
Л.Отгонцэцэг “ШУТИС, КтМС, маркетинг үйлдвэрлэлийн
профессорын багийн дэд профессор”
Илтгэгч: “ШУТИС, КтМС, Хүний нөөцийн удирдлагын 4-р курсын
оюутан О.Наранбаатар
“ШУТИС, КтМС, Маркетингийн удирдлагын 4-р курсын
оюутан Б.Болортулга
E- mail: o_naraa45@yahoo.com
Хураангуй
Өнөөгийн дэлхий дахины нийтлэг чиг хандлагаас үзэхэд улс орнуудын
нийгмийн эдийн засгийн хөгжлийн түвшин инновацийн идэвхжилээр
тодорхойлогдох боллоо. Инновацийн удирдлага, түүнийг хэрэгжүүлэх арга
механизмын хүрээнд улс орнуудын үндэсний инновацийн тогтолцоог хөгжүүлсэн
туршлага, өөрийн орны шинжлэх ухаан технологийн тэргүүлэх чиглэл,
шинжлэх
ухаан
технологийн
хоцрогдлыг
багасгах
арга
болсон
нанотехнологийн талаар авч үзлээ.
Түлхүүр үгс- Инноваци, шинжлэх ухааны тэргүүлэх чиглэл, нанотехнологи

2. Оршил
Инновацийн онолын хөгжлийн үзэл баримтлал нь эдийн засгийн өсөлтийг
хангахын тулд үйлдвэрлэлийн хүчин зүйлсийн үр ашгийг дээшлүүлэн оновчтойгоор
нэгтгэн ашиглах, өртөг зардлыг бууруулж, бүтээмжийг дээшлүүлэх, чанарыг
сайжруулах, үйлдвэрлэлийн шинэ арга барилыг нэвтрүүлэхэд чиглэгдэж байна.
Инноваци нь өрсөлдөх чадварыг бий болгоод зогсохгүй нийгэм эдийн засгийн гол
хөдөлгөгч хүчин зүйл, хөдөлгөгч хүч бөгөөд аж үйлдвэрийн өсөлтийг хангаж
улмаар эдийн засгийн өсөлтөд хүргэдэг. Үүнтэй холбоотойгоор аливаа улс орны
хөгжлийн түвшин инновацийн идэвхжлээр тодорхойлогдоно гэж үзэх болж, олон
улс орон төрийн инновацийн бодлого боловсруулан хэрэгжүүлж, үндэсний
инновацийн тогтолцоо, мэдлэгт тулгуурласан эдийн засгийн үндэс суурийг
бүрдүүлэн ажиллаж ихээхэн амжилтад хүрч байна. Ийм учраас энэхүү сэдвийг
сонгон авч Монголд нанотехнологийг хөгжүүлснээр уламжлалт технологиудад
инноваци хийгдэнэ гэж үзэж байна.
1. Улс орнуудын үндэсний инновацийн
тогтолцоог хөгжүүлсэн туршлага
Дэлхий дахины туршлагаас үзэхэд улс орнуудын бодлогын орчныг сайн
бүрдүүлсэн төдийгүй, төрийн бодлогыг хэрэгжүүлэх оновчтой механизмыг бий
болгох тал дээр голлон анхаарч, үүнийг үндэсний инновацийн тогтолцоо
хэлбэрээр бүрдүүлэн хөгжүүлж байна. Энэхүү тогтолцооны хүрээнд төр, бизнесийн
салбар, шинжлэх ухаан болон боловсролын байгууллагуудын хамтын ажиллагааг
хөгжүүлэх арга механизмыг сайтар бүрдүүлж чадсан нь инновацийн хөгжлийг
эрчимжүүлэхэд чухал үүрэг гүйцэтгэж байна. Түүнчлэн шинжлэх ухааны ололтыг
практикт нэвтрүүлэх, инновацийг хөгжүүлэх чиглэлд зохион байгуулалтын өвөрмөц
бүтцийг шинжлэх ухаан, аж үйлдвэр, технологийн парк, технологийн инновацийн
төв, технологи бизнесийн инкубаторын хэлбэрээр бий болгож, үндэсний
инновацийн тогтолцооны бүрэлдэхүүн хэсэг болгож эрчимтэй хөгжүүлж байгаа нь
ихээхэн үр дүнд хүргэжээ.
Улс орнууд инновацийн бодлого, түүнийг хэрэгжүүлэх байдлаар нь Финлянд, Швед,
Ирланд, Япон,
АНУ, Хятад, ОХУ, Өмнөд Солонгос зэрэг оруудыг хамруулсан
судалгаанаас харахад
Хүснэгт 1
д/
д
Улсын нэр
1
2
Инновацийн тогтолцоог бүрдүүлсэн
туршлага
Тэргүүлэх чиглэл
АНУ
Нэн тэргүүнд эрхзүйн таатай орчинг бүрдүүлж,
хувийн
хэвшлийн
инновацийн
үйл
ажиллагаанд төрийн оролцоо бага
Нанотехнологи,
цэвэр
нүүрсний
технологи,
бичил түлшний технологи
Япон, БНСУ
Инновцийн төвүүдийг олноор байгуулж, гадны
технологийг үр ашигтайгаар нутагшуулж,
тэдгээрийг
сайжруулан
шинэчлэл
хийх
чадавхийг хөгжүүлсэн
Нанотехологи,
Биотехнологи, харилцаа
холбооны
технологи,
материалын технологи

3. 3
Ирланд
Гадаадын хөрөнгө оруулалт ҮДК-ийн судалгаа
хөгжлийн үйл ажиллагааг өөрийн оронд татах,
үр ашигтайгаар зарцуулах
Дэвшилтэт
үйлдвэрийн,
биотехнологи,
нанотехнологи
4
Финлянд
ШУ технологи, инновацийн түншлэлийг
хөгжүүлж, төрөөс томоохон хөрөнгө оруулалт
хийж, орон нутгийн санаачилгыг дэмжих
Мэдээлэл,
холбооны
электроник
5
ОХУ
Судалгааны байгууллагууд давамгайлсан
бүтэцтэй, үндэсний эрдэмтдийн хүчинд
тулгуурлан хөгжүүлж байна
Мэдээлэл,
харилцаа
холбооны
технологи,
үйлдвэрлэл,
амьд
системийн технологи
6
БНХАУ
Гадаадын хөрөнгө оруулалтыг хөхүүлэн
дэмжиж
хувийн
секторийн
инновацийн
идэвхжлийг өрнүүлэх, ОУ-ын инновацийн
сүлжээнд нэгдэн орох
Мэдээлэл,
харилцаа
холбооны
технологи,
дэвшилтэт
үйлдвэрийн
технологи, биотехнологи
харилцаа
технологи,
Эх сурвалж: Инноваци ба нийгэм-эдийн засгийн хөгжил илтгэлүүдийн эмхтгэл
Улс орнуудын инновацийн бодлого нь тухайн орны шинжлэх ухаан технологийн
болон аж үйлдвэрийн бодлогыг нэгдмэл цогц байдлаар тодорхойлж байна.
.
Инновацийн
бодлого
Зах зээл
Бизнесийн
салбар
И
Т
Шинжлэх ухаан
технологийн
бодлого
Аж
үйлдвэрийн
бодлого
Шинжлэх ухаан
боловсролын
байгууллага
Эх сурвалж: Инноваци ба нийгэм-эдийн засгийн хөгжил илтгэлүүдийн эмхтгэл
Зураг 1.1
Инновацийн бодлого
зураг 1.2
ИТ-Инновацийн тогтолцоо
Үндэсний инновацийн тогтолцооны бүрэлдэхүүн хэсгүүд :
1.
Шинжлэх ухаан, технологи, инновацийн үндэсний зөвлөл: (ШУ технологийн
бодлогын зөвлөл, шинжлэх ухаан технологийн үндэсний зөвлөл, судалгааны
зөвлөл гэх мэт)
2.
Шинжлэх ухааны академи
3.
Яам газрууд- (Шинжлэх ухаан технологийн яам, дээд боловсролын газар,
шинжлэх ухаан технологийн бодлогын газар гэх мэт)
4.
Агентлагууд- (Бизнесийн агентлаг, бизнес хөгжлийн агентлаг гэх мэт)

4. 5.
Шинжлэх ухаан, технологийн сан- (Шинжлэх ухааны үндэсний сан, судалгаа
хөгжлийн үндэсний сан, технологийн хөгжлийн сан, суурь судалгааны сан гэх
мэт)
6.
Технологийн хөгжлийн төв, хүрээлэн
7.
Их дээд сургуулиуд инкубаторууд
8.
Шинжлэх ухаан, аж үйлдвэрийн парк, бизнесийн байгууллага компаниуд гэх
мэт дараах нийтлэг нэгжүүд үндэсний инновацийн тогтолцоог бүрдүүлэхэд чухал
нөлөө үзүүлдэг нь туршлагаас харагдаж байна.
Үндэсний инновацийн тогтолцоонд төрийн үүрэг өндөр. Харин хувийн
секторын инновацийн идэвхжил сул байдаг. Инновацийн тогтолцоо бүрэлдэн
тогтох эхний үе шатуудад төрийн бодлого, эрхзүйн таатай орчинг бүрдүүлэх,
инновацийн хөгжилд дэмжлэг үзүүлэх хувийн хэвшлийн сонирхлыг үүнд
чиглүүлэхэд гол төлөв анхаарлаа хандуулдаг.
Улс орнуудын ШУ технологийн тэргүүлэх чиглэлээ тодорхойлж, тэдгээр нь
инновацийн бодлогод чухал байр суурь эзэлж байна. Тодруулбал
Инновацийн бодлогын орчин
Судалгаа ба хөгжил (R&D)
Үндэсний инновацийн
бодлого
Салбарын уялдаа холбоо
•
ЭШБ
•
Төрийн байгууллага
•
Их сургууль
•
Төрийн бизнес
Боловсрол сургалт
o
Бизнесийн сургууль
o
Үндэсний
инновацийн
тогтолцоо
Хандивын сан
Эрсдлийн капитал
Менежмент хэрэгжүүлэлт

Арилжих

ТИТ


Технологи
нэвтрүүлэх
Õºãæèë äýâøèë
•
•
Бизнес сургалтын төв
Технологи дамжуулалт
Санхүү хөрөнгө оруулалт
Технологи бизнесийн
инкубатор

5. Өрсөлдөх чадвар
Зураг 1.3 Үндэсний инновацийн тогтолцооны хөгжлийн
туршлага
Монголд инновацийн тогтолцоог бүрдүүлэх нөөц болоìæ
Олон улсын туршлагаас үзэхэд суурь хөрөнгө байхгүй тохиолдолд
байгуулах ашиглах–шилжүүлэх зарчмын үндсэн дээр жижиг, дунд үйлдвэрүүдийг
байгуулах, цаашилбал, үр өгөөжтэй салбарийг хөгжүүлэх, шинэ ажлын байр бий
болгоход ихээхэн анхаардаг байна 1. Япон, Өмнөд, Финлянд улсуудын инновацийн
үр ашигтай тогтолцоо нь манай орны хувьд ихээхэн сонирхол татахуйц
хэрэгжүүлэх боломжтой юм. Энэхүү томоохон асуудлыг төрийн оновчтой бодлогын
хүрээнд богино хугацаанд хэрэгжүүлж өөрийн орны зарим нэг онцлогт тохируулан
их дээд сургууль тэдгээрийг түшиглэн технологи бизнесийн инкубатор, технологи
дамжуулах болон технологийн инновацийн төвүүдийг байгуулснаар улс эх орны
нийгэм эдийн засаг, үндэсний үйлдвэрлэлийн хөгжлийг хурдасгах боломжтой гэж
үзэж байна.
1
Л.Оюунцэцэг “Инноваци ба нийгэм-эдийн засгийн хөгжил” хурлын эмхтгэл УБ 2005 он

6. Эх сурвалж: www..com
Зураг 1.4 Дэлхийн улс орнуудын нэг сая хүнд ноогдох судлаачийн тоо
2007
2006
2005

7. 2004
2003
2002
2001
0%
20%
40%
60%
Анагаах ухаан
Байгалийн ухаан
Техникийн ухаан
80%
100
Нийгмийн ухаан
ХАА
Эх сурвалж: 2008 оны Статистикийн эмхтгэл
Зураг 1.5 Монгол улсад судлаачдын эзлэх хувь, шинжлэх ухааны салбараар
Монгол улсын шинжлэх ухаан технологийн тэргүүлэх чиглэлээ нанотехнологи,
биотехнологи, мэдээлэл харилцаа холбооны технологи, экотехнологи зэрэг
чиглэлүүдээр хөгжүүлэх боломжтой гэдгийг Үндэсний хөгжлийн цогц бодлогод
тусгасан байдаг.
2. Нанотехнологийн хөгжлийн чиг хандлага
XXI зуунд шинжлэх ухаан, техник технологийн орчинд хамгийн тохиромжтой үр
ашигтай байх үйлдвэрлэлийн хөгжлийн шинэ эрин үе эхлээд удаагүй байна.
үйлдвэрлэлийн хөгжлийн энэ “шинэ ертөнц” д нэвтрэн орох үүд хаалга нь
эрдэмтэн судлаачдын анхаарлыг ихээр татаж буй нано шинжлэх ухаан
нанотехнологи юм. Иймд бидний цаашдын зорилт бол оюун ухаан, эрдэм
мэдлэгийнхээ үндсэн дээр дараачийн шинэ дэвшилтэт технологийг бүтээх явдалд
оролцох, бас түүнээс хувь хүртэхээс гадна манай улсын шинжлэх ухаан,
технологийн хөгжлийг шинэ түвшинд гаргах, технологийн хоцрогдлыг багасгах нэг
арга бол нанотехнологийг хөгжүүлэх явдал мөн.
Орчин үеийн шинжлэх ухаан, технологийн нэр томъёонд “нано” (1 нанометр=10-9
метр буюу метрийг тэрбум (1,000,000,000) хуваасны нэг нэгж) гэсэн угтвар үг
хэрэглэгдэх болж, нано шинжлэх ухаан, нанотехнологийн олон шинэ салбарууд
хөгжлийн хурдацад хэдийнээ авч эхлээд байна.
Уртын хэмжүүрийн боломжит хамгийн жижиг хэмжээст орших атом, молекулуудыг
хооронд нь холбох, бодисын бүтэц, шинж чанарыг судлаж, улмаар шинэ материал,
нано-бүтэц бүхий шинэ бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэх технологийг бий болгоход уг
салбарын мөн чанар оршино.
Өндөр хөгжилтэй улс орнуудад эдийн засаг, нийгмийн салбарт нөлөөлөх үүрэгтэй,
аж ахуйн эргэлтэд түргэн оруулах боломж бүхий нанотехнологийн дараах 9
чиглэлийг тодорхойлон хэрэгжүүлж байна.

8. 1.
Нано-бүтэц бүхий шинэ материал
2.
Нано-хэмжээст дэх боловсруулалт ба үйлдвэрлэл
3.
Химийн, биологийн, цацраг идэвхт бодисуудыг бүртгэх ба хамгаалах
4.
Нано-хэмжээст багажит төхөөрөмж ба хэмжил зүй
5.
Нано-электроник, нано-органик ба нано-соронзон төхөөрөмжүүд
6.
Эрүүл мэнд, эм зүй, эмчилгээ ба оношилгоо
7.
Эрчим хүч бий болгох, хувиргах ба хадгалах
8.
Микро-төхөөрөмж ба робот
9.
Хүрээлэн буй орчныг хамгаалах ба хөгжүүлэх
Аж үйлдвэр хөгжсөн улс орнуудын нанотехнологийн салбарт зохицуулсан болон
төлөвлөсөн төсвийн дүн (сая доллараар)
хүснэгт-2
1997
2001
2002
2003
2004
2005
АНУ
116
465
697
862
989
1,081
Япон
120
465
720
800
900
950
Баруун Европ
126
225
400
650
950
1,050
Бусад улсууд*
70
380
550
800
900
1,000
Нийт дүн
432
1,535
2,350
3,100
3,700
4,100
1997 оны %
100%
355%
547%
720%
866%
945%
Улс
*- Австрали, Канад, ОХУ, БНХАУ, Зүүн Европ, Израйль, Өмнөд Солонгос, Тайвань гэх мэт
Эх сурвалж: “Нанотехнологийн хөгжил ба Монгол улс” хурлын
эмхтгэл
Анагаах ухаан, биологи, материал судлал, хагас-дамжуулагч, электроник болон
компьютер техник , инженерийн ухааны эрчимтэй хөгжилт нь судалгаа шинжилгээг
нано түвшинд хийхийг шаардаж байна.
Сүүлийн жилүүдэд нано-шинжлэх ухаан нанотехнологийн туршлага, хэрэглээний
судалгааг хэрэгжүүлэхийн тулд мэргэжилтэн бэлтгэх, шинжлэх ухаан, технологи,
инженерийн салбарын хөгжлийн чиг хандлагыг нийгмийн хөгжилтэй холбох
харгалзах зохицуулалтыг хийх шаардлага зүй ёсоор урган гарч байна.

9. 1. Нано технологи ба эрчим хүч.
Фотосинтезээр нарны энергийг ашиглан усыг О2, Н2 болгон
задлахад асар их энерги ялгарах бөгөөд энэ нь маш хямд,
байгаль орчинд ямар ч хоргүй энергийн эх үүсвэр юм. Үүнийг
гаргаж авахад катализатор, арга гээд бүх л юм нь бэлэн
болсон, ганцхан тэр их энергийг хадгалж, ашиглах бат бөх,
дулаанд тэсвэртэй материал байхгүй байгаа юм.
2. Нано технологи ба эрүүл мэнд.
Нанотехнологийн ачаар ферментүүд, улаан, цагаан бөөм гэх мэт байгалийн
наномашинд хүчин хавсрах хиймэл наномашиныг хүний биеийг эс нэг бүрчлэн
хөгшрөлт, өвчлөл, гэмтэлд үл автах, автмагц сэргээн засварлагдах боломж
бүрмөсөн шийдвэрлэгдэх юм.
3. Нано технологи ба хоол хүнс.
Мах, сүү, өндөг, гурил, будаа гэх мэт хүнсэнд агуулагдаж
байгаа элементүүд л байхад нанотехнологиор эдгээр
бүтээгдэхүүнүүдийг гарган авч болно. Өвс, ус гэх мэт үхрийн
иддэг, хэрэглэдэг зүйлүүд л байхад мах, сүүг хийж чадна гэсэн
үг
4. Нано технологи ба үйлдвэрлэл
Нанотехнологиор атомын төвшинд угсрагдсан эд ангийн
адаргууд барзгар, овон товон байхгүй, жигд гөлгөр гадаргуутай
байх юм. Эд анги, зангилаа нь нөгөөтэйгээ хамт ургаж
угсрагдсан боловч гол холхивч дээрээ эргэж, хөдлөх эд ангиуд
нь хоорондоо харьцаж, одоогийн бүдүүлэг технологиор үйлдвэрлэсэн
хөдөлгүүрийн нэгэн адил ажил үүрэг гүйцэтгэнэ.
3. Монголд нанотехнологийг хөгжүүлэх боломж
ХХI зууны шинжлэх ухааны хөгжлийн шинэ хандлага, технологийн хувьсгалын мөн
чанар нь технологийн онол, туршилт, судалгааг нанометрийн буюу
10-9 м ийн

10. хэмжээнд атом, молекулын шинэ ертөнцөд нийж, нано-бүтэц бүхий бүтээгдэхүүн
үйлдвэрлэхэд оршиж байна. Бид одоохондоо нанотехнологиос хол хоцорчихоогүй
байна. Нано шинжлэх ухаан, нано технологи дэлхийн хэмжээнд хөгжлийнхөө эхний
шатанд байна.
Монгол улсад Нанотехнологийн судалгааг хөгжүүлснээр үр ашиг бүхий дэвшилтэт
технологи, үйлдвэрлэлийн салбарыг бий болгож, үндэсний үйлдвэрлэлийн
бүтээгдэхүүний чанарын хувьсгал гарч, экспортын бүтээгдэхүүний технологийн
хэмжээ нэмэгдэж, улс орны эдийн засгийн өсөлтөд эерэг нөлөө үзүүлнэ2.
Эрдэмтэн судлаачдын шинэлэг үзэл санааг суурь судалгааны үндэс болгон
явуулж, дараа нь түүнд тохирох арга технологийг боловсруулж, үйлдвэрлэлд
шилжүүлэх асуудлыг зөв шийдэх нь манай төрийн бодлогын чухал асуудлын нэг
билээ. Ялангуяа нанотехнологийн эхэн шатны суурь судалгааг санхүүжүүлэхэд,
түүнийг тодорхой үечлэлтэйгээр зөв эхэлж явуулахад анхаарах нь нэн чухал
байна.
Манай улс технологийн инноваци болон нанотехнологийг хөгжүүлэх хүрээнд
Монгол улсын Үндэсний хөгжлийн цогц бодлого (2008-2021), Монгол улсын
шинжлэх ухаан, технологийг хөгжүүлэх Мастер төлөвлөгөө (2007-2020), Монгол
улсад Үндэсний Инновацийн тогтолцоог хөгжүүлэх хөтөлбөр (2008-2015),
Дэвшилтэт технологийг хөгжүүлэх хөтөлбөр (2008-2015)-ийг үндэслэн холбогдох
зорилтуудыг тус тус хэрэгжүүлэх зорилгоор 2008 оны 10-р сард МУИС-ийн дэргэд
“Нано шинжлэх ухаан, нанотехнологийн үндэсний төв”-ийг байгуулжээ. Нано
технологийн үндэсний төв нь дараах чиглэлийн судалгааг явуулж байна.
1. Нано-нунтаг материал: Барилга, хот байгуулалт болон дэд бүтцийн бусад
олон салбарт хэрэглэх боломж
2. Нано-фотокатализ ба нано-катализ: энергийн шинэ үүсгүүрийн ба нүүрс
шингэрүүлэх процесс
3. Нано-сенсор ба нано-бүрхүүл үе үүсгэх: Хүрээлэн буй орчны бохирдол,
хорт бодисыг хянах ба барилгын болон бусад хэрэглээний материалууд
4. Нанотехнологи: Анагаах ухаан, эм зүй, эм бэлдмэл, байгалийн цэвэр
бүтээгдэхүүн, эмчилгээний хүнс ба хүнсний нэмэлт, нэхмэл, ноос
ноолууран материал
5. Нано-металл: ба нано-бүтцэд шинэ материал: Уул уурхай, байгалийн
эрдэс түүхий эд, үйлдвэрлэлийн хаягдал боловсруулах
2
Ч.Ганзориг “Нанотехнологийн хөгжил ба Монгол улс ” УБ 2008 он

11. 6. Нано-загварчлал тооцоолон бодох кластер төв: Органик ба органик бус
полимер нэгдлүүд болох молекулын бүтэц, уураг, өөх тос, нүүрс-ус, ДНХ
зэрэгт онолын бодолт, тооцоо, загварчлал хийх, үр дүнг туршлагын дүнтэй
харьцуулах
7. Нано-боловсрол: Нанотехнологийн салбарт үндэсний боловсон хүчин
бэлтгэх, шаталсан сургалтын баазыг бүрдүүлэх зэрэг асуудлууд судлагдаж
байна.
Засгийн газрын 2007 оны 307 дугаар тогтоолоор батлагдсан Дэвшилтэт
технологийг хөгжүүлэх дэд хөтөлбөрийн хүрээнд “Нано-анализмын болон нанобүтцэт материалын лаборатори”, “Нано-сенсарын багаж зохион бүтээх
лаборатори”-ийн 180 сая төгрөгийн өртөгтэй эхний тоног төхөөрөмжийг БСШУЯны захиалгаар 2008 онд худалдан авах тендер шалгаруулж, МУИС болон ШУА-ийн
физик, технологийн хүрээлэнгийн хамтын ашиглалттай нано-материал болон
нано-сенсорын судалгааны үндсэн суурь багаж, тоног төхөөрөмжийг МУИС-ийн
дэргэдэх Нано шинжлэх ухаан, нанотехнологийн Үндэсний төвийн лабораторит
суурилуулж эхлээд байна.
Дээрх лабораторийг бүрэн хэмжээгээр байгуулж ажиллуулснаар эх орны
түүхий эдийг боловсруулан нано-бүтэц бүхий материалыг гарган авах, улмаар
шинэ бүтээгдэхүүн болгон бөөнөөр үйлдвэрлэж дэлхийн зах зээлд экспортлох
технологийг бий болгох боломж бүрдэх юм. Нано-сенсорыг зохион бүтээж
ашигласнаар манай улсад хурцаар тулгамдаж буй агаар, ус, хөрс, хүнсний
бохирдол, түүнд агуулагдах хорт нэгдлүүдийг тодорхойлох, хорыг саармагжуулах,
хоргүйжүйлэх технологи боловсруулах боломжтой юм.
МУИС –ийн дэргэд Ч.Ганзоригоор ахлуулсан нанотехнологийн хүрээлэн
байгуулагдан ажиллаж байна. ШУТИС-ийн ХБТС-ийн багш доктор Ж.Туяацэцэг
Нано хэмжээст технологиор үнэрийг судалж мэдрэхүйн үнэлгээтэй харьцуулан
үзсэн байна. ШУТИС-ийн ХБТС-ийн тэргүүлэх профессор Л.Дамдинсүрэн хүнсний
үйлдвэрт нанотехнологийг ашиглах зарим боломжийг судалж, ШУТИС-ийн ҮТДС
ийн Г.Надмид, Г.Батчимэг, Ц.Ганболд нар ширхэгтийн эвдрэлийг багасгах
ургамлын гаралтай нано бүтэц бүхий биобэлдмэл бэлтгэж будгийн технологийг
“нано” түвшинд боловсруулсан байна.
Дүгнэлт
Судалгаанаас үзэхэд хөгжсөн улс орнууд үндэсний инновацийн оновчтой
тогтолцоог бий болгож, нийгэм, эдийн засаг, хууль эрхзүйн таатай орчинг
бүрдүүлж чаджээ. Гэтэл Монгол улсад Үндэсний Инновацийн Тогтолцоо бүрдээгүй

12. байна. Харин 2015 он хүртлэх Хөгжлийн хөтөлбөр боловсруулагдан мөрдөгдөж
байна. Үндэсний инновацийн бодлого, стратегийг боловсруулж хэрэгжүүлэх
тогтолцоо бүрдүүлэх, хяналтын механизмыг оновчтой болгох, үйл ажиллагааг
сайжруулах, үйл явцыг тасралтгүй болгох шаардлагатай байна. Шинжлэх ухаан
технологийн сvvлийн vеийн ололт нээлтvvд нано хэмжээсийн тvвшинд хийгдэн, энэ
нь технологийн, бизнесийн, аж vйлдвэрийн дараагийн хувьсгалыг дуудаж байна.
Бид гайхамшигаас хол хоцорчихоогүй байна. Нано шинжлэх ухаан, нано технологи
дэлхийн хэмжээнд хөгжлийнхөө эхний шатанд байна. Эрдэмтэн судлаачдын
шинэлэг үзэл санааг суурь судалгааны үндэс болгон явуулж, дараа нь түүнд
тохирох арга технологийг боловсруулж, энэ талын судалгааг сонирхож буй аж
ахуйн байгууллагатай холбох нь ач холбогдолтой.
Ашигласан ном, хэвлэл
1. “Нанотехнологийн хөгжил ба Монгол улс” эрдэм шинжилгээний хурлын
эмхтгэл УБ 2008

13. 2. Монгол Улсын Шинжлэх Ухаан Технологийн Их Сургууль “Инноваци ба
нийгэм эдийн засгийн хөгжил” УБ 2005
3. Боловсрол Соёл Шинэлэх Ухааны Яам “Монгол улсын шинэлэх ухаан,
технологийн салбарын нэгдсэн үнэлгээ” УБ 2006
4. Шинжлэх Ухаан Технологийн Их Сургааль, Жижиг дунд Үйлдвэрлэлийн
Судалгаа Сургалтын Төв “ Үндэсний инновацийн тогтолцоо: Хөгжлийн
хандлага олон улсын туршлага” УБ 2007
5. Шинжлэх Ухаан Технологийн Их сургууль Компьютерийн техник
Мененжментийн Сургууль “Сургалт- Эрдэм шинжилгээ–үйлдвэрлэлийн
холбоо” УБ 2007
6. Технологи ба Монгол улсын хөгжил, Гадаадад суралцаж төгссөн залуу
эрдэмтдийн чуулга уулзалын илтгэл, зөвлөмжийн эмхтгэл. МУЕТГ,
БСШУЯ, УБ 2007