дотоод гадаад

3. Хувь хүний хүчин зүйл
Нийгмийн байгуулал, төрийн дэглэмийн хүчин
зүйл
Улстөр, эдийн засгийн хүчин зүйл
Соёл сэтгэлгээний хэв шинж

4. Шийдвэр гаргалтын доорх ерөнхий
хэлбэрүүд байна:
 • Ганц хүний буюу дан шийдвэр
 • Харилцан нөлөөлөлтэй буюу Олон талт
шийдвэр
 • Дэс дараалалтай шийдвэр
 • Олон талт дэс дараалалтай шийдвэр
 • Бүлгийн шийдвэр

5.  Маргарет Хэрманн 1976 онд дэлхийн удирдагчдыг зан
чанараар нь ангилсан бөгөөд олон судлаач түүний энэхүү
ангиллыг хувь хүний буюу удирдагчдын шийдвэр гаргалтыг
судлахдаа ашигладаг. АНУ-ын эрдэмтэн судлаач Өүл
Холсти улс төрийн удирдагчдийн зан байдлыг тайлан унших
“operational code”-г хөгжүүлсэн, Алекс Минц, Карл Дероун
“Гадаад бодлогын шийдвэр гаргалтыг ойлгох нь” /2010/ гэдэг
номондоо гадаад бодлогын шийдвэр гаргалт гэж яг юуг
хэлээд байгаа, ямар түвшинд шийдвэр хэрхэн гардаг болоод
хувь хүний хүчин зүйл буюу удирдагчдын хувийн онцлог
шийдвэр гаргалтанд хэрхэн нөлөөлдөг талаар, Валерий
Хадсон “Гадаад бодлогын дүн шинжилгээ” /2007/ номондоо
гадаад бодлого дахь хувь хүний буюу улс төрийн
удирдагчдын нөлөөллийн талаарх судалгаа хийсэн байдаг

6. М.Хэрманн дэлхийн 45 удирдагчийн шйидвэрт, давхардсан тоогоор 122 улс төрийн
удирдагчдын зан байдалд анализ хийн гадаад бодлогын шийдвэр нь араншинтай нь
хэрхэн уялдаж байгааг судалжээ.
М.Хэрманн судалгааныхаа үр дүнд шийдвэр гаргагчдын зан байдлыг доорх байдлаар
ангилсан .
 -Түрэмгий- бэрхшээлийг даван туулахад хэзээд бэлэн, мэдээлэл хүлээж авахад
хаалттай, нэг хүний эрх мэдэл, нөлөөллийг өргөжүүлэхэд анхаардаг
 -Шашны сургаалийг түгээдэг- бэрхшээлийг даван туулахад хэзээд бэлэн, мэдээлэл
хүлээж авахад хаалттай, бусдыг ятгахад гол анхаарлаа хандуулдаг
 -инкремэнтал- бэрхшээлийг даван туулахад хэзээд бэлэн, мэдээллийг нээлттэй
хүлээж авдаг, саад бэрхшээлээс зугтаах хандлагатай
 -харизматик- бэрхшээлийг даван туулахад хэзээд бэлэн, мэдээллийг нээлттэй
хүлээж авдаг, бусадтай харилцан тохиролцон тэднийг ятгаснаар зорилгодоо хүрдэг
 -директив- бэрхшээлийг ойлгодог, мэдээлэл хүлээж авахдаа хаалттай, дүрэм
журмыг даган ажилладаг бөгөөд өөрийн үзэл бодолдоо тулгуурлан зам заан
удирдан чиглүүлдэг
 -консултатив- бэрхшээлийг ойлгодог, мэдээлэл хүлээж авахдаа хаалттай, асуудлыг
шийдвэрлэхдээ бусад чухал гэсэн хүмүүсийн зөвлөгөөг дагадаг
 -реактив- бэрхшээлийг ойлгодог, мэдээллийг нээлттэй хүлээж авдаг, шаардлагатай
хууль дүрмийг мөрдөн тухайн нөхцөл байдалд хамгийн боломжит хувилбарыг
сонгохыг эрмэлздэг
 -экомодатив- ойлгодог, мэдээллийг нээлттэй хүлээж авдаг, ялгааг арилгаж
зөвшилцөлд хүрэхийг хичээдэг, бусдад эрх мэдэл олгодог гэж ялгасан байна.

7.  Улс төрчийн хувийн сэтгэлзүй нь албан тушаал, засаглалын
салаанаас үл хамааран илэрдэг
 Бусад хүмүүсийн адил улс төрч өмнө нь түүнд төлөвшсөн үнэт зүйл,
итгэл үнэмшлээр дэлхий ертөнцийг хүлээн авдаг.Энэ нь гадаад
мэдээллийг хүлээн авч боловсруулах үүрэг гүйцтэгэдэг юм.
 Кеннет Боулдинг, “улс төрд шийдвэр гаргагч хүмүүс нөхцөл байдлын
бодит байдалд бус, харин нөхцөл байдлын “өөрийн” төсөөлөлд хариу
үйлдэл үзүүлдгийг бид хүлээн зөвшөөрөх хэрэгтэй бидний үйлдэл
дэлхий ертөнц бодит байдал дээр ямар байдгаар бус, харин хэрхэн
бидэнд төсөөлөгддөгөөр тодорхойлогддог” гэж үзсэн
 Бодит байдал, түүний төсөөллийн ялгаа хэдий чинээ их байна,
төдийчинээ алдаатай шийдвэр гаргах магадлал өсч, шийдвэрийн үр
дагаврыг тооцоолох аргагүй болох юм.Б.Обама миний хамгийн
алдаатай шийдвэр бол Ливийн асуудалд оролцох тухай байсан.Тэр
үед би зөв гэж бодож байсан хэмээн олон нийтэд ил мэдэгдсэн

8.  Бусад улсын талаарх төсөөлөл бүрэлдэхэд гол сэтгэлзүйн
нөлөө үзүүлдэг төсөөлөл нь бусад улсыг өрсөлдөгч буюу ил
болон далд дайснаар хүлээн авдаг явдал гэж ихэнхи
сждлаач үздэг.Аль ч тохиолдолд бусад улсын хувьд
дайсагнал мэдрэх, бодит байдал дээр байхгүй дайсагналаар
төсөөлөн хүлээн авах, энгийн өрсөлдөөнийг хүртэл
дайсагналаар хүлээн авдаг.энэ нөхцөлд тухайн улсын
гадаад бодлого үл итгэлцэл бүхий гадаад бодлогоор
тодорхойлогдож, нөгөө улсын зүгээс ч мөн адил хариу
үйлдэл үзүүлдэг.Үүнийг “толин тусгал” гэдэг. Хэн хэн нь эсрэг
талаа дайснаар хүлээн ач, өөрийгөө цэвэр ариун эрх зүйт
шударга хэмээн үнэлдэг. Энэ нь гадаад харилцаан дахь
сэтгэлзүйн уур амьсгалыг үл итгэлцэлт, асуудалт орчин
болгож, үйл явц зөрчилт, хямралт шинжтэй болно.

9.  “Ийм байсан” буюу түүхэн туршлага
Мюнхений хуйвалдаан хүйтэн дайны туршид АНУ-ын
гадаад бодлогод нөлөөлж, дайсны толгойг илэх бус шууд
дайтаад ч хамаагүй дарахад чиглэгдэж байсан. Трумений
Солонгосын дайн
 Бусдад итгэж болох уу буюу тодорхой улсын талаарх
тогтвортой төсөөлөл.
Аливаа улс бусдаар хүрээлэгдсэн улсын хувьд үндэсний
имиж нь ихэнхидээ тогтвортой үндэсний уламжлал байдаг
бөгөөд гэр бүлээс үе үед, эсвэл түүхийн сурах бичгүүдээр
илэрдэг. Тодорхой улсын талаарх тогтвортой төсөөлөл нь
өмнөх түүхээс улбаалан орчин цагт аюулыг алдаатай
ойлгох эрсдэлийг дагуулж байдаг.

10.  Хувийн туршлага ба бодлого
Саяхныг хүртэл гадаад бодлогын төсөөллийн талаар ярихдаа “үндэсний ой
дурсамжийг” үндэс нь гэж үзэж байв.
Гэвч зөвхөн тодорхой улс төрчийн ой санамжид байх хязгаарлагдмал
төсөөлөл байж болдог.
Энэ нь тэдгээр улстөрчийн мэргэжлийн болон амьдралын өмнөх туршлага
дээр үндэслэсэн байдаг.1962 оны Карибын хямралын үеэр ?рөнхйилөгч
Ж.Кеннедигийн шийдвэрт ихээхэн хэмжээгээр мэрэгжлийн туршлага нь
нөлөөлсөн гэж Г.Аллисон үздэг. Тэрээр зөвлөлтийн пуужингууд Кубын арал
дээр байршсныг мэдсэн Ж.Кеннеди нөхцөл байдлыг илүү харлуулж буюу
бодит байдлаас хэт ноцтойгоор хүлээн авчээ. Гэтэл ЗХУ-ын АНУ-д учруулж
буй аюул заналыг бусад хүн, жишээ нь, Батлан хамгаалахын сайд Р.Макнамар
дайны хэмжээнд хүрэх аюжл гэж үзээгүй байдаг. Г. Аллисоны үзсэнээр
Ж.Кеннедийг ийм төсөөлөлтэй болоход 1961 онд Н.Хрущевтай уулзахад залуу,
бүрэн төлөвшөөгүй хэмээн дормжлуулсан залуу улстөрчийн сэтгэлзүйн тооцоо
нөлөөлсөн. Карибын хямралаар өрсөлдөгчдөө өөрийгөө үнэлүүлэх, эн тэнцүү
хэмээн харуулах сонирхол нь түүнийг хямралыг даамжрахад нөлөөлсөн.
Өргөн утгаар улс төрийн лидер түнш, өрсөлдөгчийнхөө хувьд өмнөх
харилцаандаа харуулсан сул дорой байдлыг нь дараа дараагийн храилцааны
үед ашиглах вий гэсэн айдсаас бодит байдлыг үнэлж оновчтой шийдвэр гаргах
боломжийг багасгадаг

11.  Өмнөх амьдралын туршлага түүний төсөөлөлд
нөлөөлж байдаг. Зарим судлаач бага хүүхэд
насан дахь амьдралын дурсамж нөлөөлдөг гэж
үздэг. В. Вильсон бусад улсын төрийн тэргүүн,
Конгрессийн сенатуудтай уулзахдаа өөрийгөө
авторитар удирдлагч хэмээн харуулахыг
эрмлэздэг байсан. Судлааядн үздэгээр түүний
бага насанд нь эцгийнх нь үзүүлдэг байсан
сэтгэлзүйн дарамтыг ийн хожмоо ерөнхийлөгч
болсон хойноо нөхөхийг дээрх байдлаараа
оролддог байсан. Түүний шийдвэрт хүмүүнлиг
ба авторитар шинж хосолж байв.

12.  Шийдвэр гаргагч этгээдүүд ихэнхидээ
нөхцөл байдалд тодорхой дотоод
болгоомжлолтой хнаддаг бол зарим
улстөрч мэдээлэл хүлээн авахдаа сайн,
илүү нээлттэй ханддаг.
 Төрийн нарийн Жон Ф.Даллес ба
Х.Киссенжер ЗХУ-д хандах хандлага нь
ялгаата байсан. Киссенжер илүү нээлттэй
байсан.

13.  Толгойгоо алдахгүй байх
Зарим судлаач шийдвэр гаргагч хямралын үед
стресс болон цаг хугацааны давчуу байдлаас
хамааран шийдвэр гаргахдаа өосөлдөгчийнхөө
тогтсон зан байдлаас хамааруулан өөрийн
үйлдлийг тодорхойлдог.Хямралыг үеийн 16
удирдагчийн хэлсэн үгэнд контент анализ хийж
үзэхэд энэ дүгнэлт батлагдсан. 1-д нь л огт
эсрэг төлөв ажиглагдсан.ЗХУ-ын ГЯЯ-ны сайд
А.Громыко эсрэгээр улам их бүрэн дүүрэн
мэдээлэл авахыг эрмэлзэж байсан байдаг. Энэ
тлвийг толгойгоо алдахгүй байх эрмэлзэл гэнэ.
Бисмарк мөн хамаарч байна

14.  Зарим судлаач биологийн буюу хүйсийн
байдлын талаар судалгаа хийсэн. Эмэгтэй
улстөрч дайн гаргахгүйгээр дайны бус аргаар
хямралыг гэтлэн давахыг илүү эрмэлздэг гэж
үзсэн ч судалгаанаас харахад шийдвэрт хүйс
нөлөөлдөггүй байсан. 1971 оны Энэтхэг
Пакистаны мөргөлдөөний үеийн жишээ. Голд
Майерийн үеийн и зрайлийн Сири, Египетийн
эсрэг 1973 оны дайн зэрэг. Маргарет
Тетчерийн 1982 оны Фольклендийн хямрал.

15.  Гэвч бодит байдал дээр гадаад бодлогы
шийдвэр гаргалт хэзээд бүлгийн үйл
ажиллагаа байдаг.Хамгийн дарангуйлах
дэглэмд ч шийдвэр нөлөөлөгч элит бүлэг
байдаг.Бүлгийн сэтгэлгээний хэв шинж
шийдвэр гаргалтанд нөлөөлдөг. Ирвин
Жэйнисийн үзсэнээр бүлгийн сэтгэлгээ нь
дурын эргэлзээг арилгах, олон хүчин зүйлийг
тооцох, боломж олгодог ч баг бүлэгт хэзээд
оновчгүй биеэ авч явах байдал зонхилдог
байна.

16.  Тухайн улсын төрийн хэлбэр хэзээд
гадаад бодлогын шийдвэр гаргалтанд
нөлөөлсөөр ирсэн. Төрийн байгууламжийн
хэлбэр гэдэг нь тухайн улсын засаглалын
хэлбэр, төрийн дэглэм, төрийн
байгууламжийн хэлбэрийг хамарсан цогц
ойлголт юм.

17. • Саудын Арави
• Кувейт
Хаант
• Их Британи
• Япон
Үндсэн хуульт хаант
• АНУ
• Бразил
Ерөнхийлөгчийн
• ХБНГУ
• Итали
Парламентын
• ОХУ
• Франц
Холимог

18.  1. Ардчилсан төрийн дэглэмтэй улс орнууд олон
улсын хамтын нийгэмлэгтэй хөл нийцүүлэн
алхахыг эрмэлзэж, аль болох өөрийн үндэсний
ашиг сонирхлоос гадна, дэлхийн нийгэмлэгийн
байр суурийг хүндэтгэн тооцож, олон улсын
харилцаанд идэвхитэй оролцохыг зорьдог. Ийм
улс оронд тодорхой нэг гадаад бодлогын
асуудлаар шийдвэр гаргахдаа олон нийтийн
санаа бодол, сөрөг хүчний байр суурийг тооцож
байдаг. Хэдий АНУ-ын ерөнхийлөгч ямар ч байр
суурьтай байсан түүний шийдвэрт шахалт
үзүүлэх гол хүчин бол АНУ-ын ард түмэн байдаг.

19.  2. Авторитар төрийн дэглэмтэй улс оронд
гадаад бодлогын шийдвэр эцсийн дүнд нэг
хүний болон түүнийг тойрон хүрээлэгчдийн
байр сууринаас хамаарч байдаг.
Парламенттай ёс төдий зөвшилцөж, олон
нийтийн санаа бодлыг шийдвэртээ
тусгадаггүй, хайхардаггүй. Олон улсын
хамтын нийгэмлэгийг ч тэр бүр үл
тоомсорлодог. Гагцхүү хүчийг чухалчлан,
бодит хүчээр далайлгасан, хаацайлсан
гадаад бодлого явуулдаг.

20.  Тоталитар дэглэм ихэвчлэн тодорхой нэг үзэл сурталд
тулгуурласан дарангуйлах дэглэм юм. Ийм улс орны
гадаад бодлого нь үзэл сурталжсан байдаг бөгөөд,
хамтын нийгэмлэгээс илүү өөрийн улсын үндэсний
аюулгүй байдлыг чухалчилж, гадаад бодлого нь
тодорхой нэг онолд суурилахаас илүүтэй үзэл сурталд
тулгуурласан байдаг. Гадаад бодлогын үйл ажиллагаа
нь ихэвчлэн нэг талын, чиглэсэн шинж чанартай байдаг
ба стратеги нь их гүрэн бол дэлхийг эзлэн түрэмгийлэх,
ноёрхох, жижиг улс бол өөрийгөө тусгаарлах бодлогоор
илэрч байдаг. Ийм гадаад бодлогоор туйлын аюултай,
томоохон хямрал мөргөлдөөнийг үүсгэх далд бодит
аюултай байхаас гадна, шийдвэр гаргалт нь огцом,
зөвхөн өөрийн үзэл суртлын ашиг сонирхлоор
илэрхийлэгдсэн шинж чанартай байдаг. Энд гадаад
орчин чухал нөлөө үзүүлдэггүй.

21.  Аливаа улсын засаглалын хэлбэр, улс төрийн тогтолцооноос гадна
дотоод улс төрийн байдал гадаад бодлогын стратеги ба тактик,
шийдвэр гаргалтанд нөлөөлж байдаг. Зүй нь улс орны эдийн засаг
уналтанд орсон, дотоод улстөрийн хямрал хурцадсан, нийгэм
бүхэлдээ бухимдсан зэрэг шалтгаан нь гадаад бодлогын стратегид
нөлөөлж, гадаад бодлогын зорилгын, тэр дундаа үндэсний ашиг
сонирхлын эрэмбийг өөрчилж болно. Жишээ нь, эдийн засгийн
уналтанд орсон улс орнууд эдийн засгийн ашиг сонирхлыг тэргүүн
зорилго болгож, үндэсний эдийн засгийг хямралаас богино
хугацаанд гаргах гол гарц боломж гэдэг утгаар гадаад зээл
тусламжийг татахыг гадаад бодлогын гол стратеги болгоно. Харин
дотоодод улстөрийн нөхцөл байдал хурцадсанаар тухайн улс
гадаад идэвхитэй бодлогоос татгалзаж, нийгмийг тогтворжуулахад
чиглэсэн дотоод бодлогодоо түлхүү анхаарахаас гадна,
шаардлагатай нөхцөлд иргэдийн олонхийн үзэл бодлыг хүлээн
зөвшөөрч гадаад бодлогын шийдвэртээ тусгах нь ч бий

22.  Тухайлбал, дээр дурдсан Вьетнамын асуудлыг дуусгах
амлалт өгснөөр засгийн эрхийг авсан ерөнхийлөгч Никсон
америкийн цэргийг гаргах амлалтынхаа хариуд хөрш
Камбож, Лаосын нутаг дэвсгэрийг бөмбөгдөх шийдвэрийг
гаргаснаар төвийг сахисан статустай байсан Камбожийн
хаант улс дахь дайны байдлаас шалтгаалан хурцадсан
улстөрийн тогтворгүй байдлыг даамжирахад хүргэсэн. Энэ
үед Вьетконгчууд болон хятадын дэмжлэгтэй улстөрийн
тэмцэл хийж байсан улаан кхмерүүд зэрэг олон хүчин
Камбожийн тогтвортой байдлыг алдагдуулж байв. 1970 оны
3 сард хаан хүү Сианукийн эсрэг төрийн эргэлт гарснаар
Камбож бүгд найрамдах засаглалыг тунхаглаж, нэг зэрэг
төвийг сахисан статусаа цуцалсан юм44. Ингэснээр төвийг
сахисан Камбожийн гадаад бодлогын чиглэл үндсээрээ
өөрчлөгдөж, дайнч бодлогод шилжихэд нөлөөлсөн шалтгаан
нь дотоод улстөрийн тогтворгүй байдал байжээ

23. Нэг
намын
Олон
намын
Хоёр
намын

24.  Түүхэндээ ч дэлхийн гүрнүүдийн гадаад бодлогын тэргүүлэх
чиглэлүүдийг тодорхойлохд эдийн засгийн хүчин зүйл чухал
үүрэг гүйцэтгэсээр ирсэн бөгөөд Даяаршлын нөлөөгөөр
эдийн засаг гол нөлөөлөх хүчин зүйл болж
хувирсан.Даяаршил нь олон талт үйл явц хэдий ч, шинжлэх
ухаан технологийн хөгжлөөр бэхэжсэн эдийн засгийн
өгөгдөл нь даяаршлын цөм бас хөдөлгөгч хүч юм.
 2008-2009 оны дэлхийн санхүүгийн хямралын дараагаас
эхлэн бас хөгжлийг түргэгтгэч болж байсан шинжлэх ухаан
технологийн дэвшлүүд ба эдийн засаг нь эргээд хямралын
шалтгаан болсон нь үүнтэй холбоотой.
 Олон улсын бараа худалдааны эргэлт, гадаадын хил
дамнасан хөрөнгийн болон хөдөлмөрийн урсгал нь түүнд
тохирсон эдийн засгийн болон нийгмийн бодлоготой байхыг
шаардах болсон

25.  Эдийн засгийн аюулгүй байдал нь
 1.улсынхаа нийгэм эдийн засгийн
хөгжлийг өөрөө хангах
 2. улсынхаа ҮАС-ын эдийн засгийн
сонирхлыг хангах чадваруудаар
тодорхойлогдож байгаа юм

26.  Гадаад бодлогын чухаг хэсэг нь гадаад эдин засгийн
бодлого бөгөөд улс орнуудын гадаад эдийн засгийн
бодлогын үндсэн чиглэлүүд нь протекционзм ба чөлөөт
худалдаа юм.Дэлхийн банкны судалгаагаар гаалийн
татварын дундаж 21-р зууны эхний байдлаар хөгжингүй
орнуулын хувьд 3% харин хөгжиж байгаа орнуудын хувьд
11% байгаа нь хамгаалалт ба чөлөөт худалдааг хослуулсан
бодлого баримталдаг болсныг илтгэнэ.
 Олон улсын эдийн засгийн харилцаа либералчлагдахын
хэрээр олон улсын худалдааны тарифын бус
хязгаарлалтуудын үүрэг огцом өссөн. Ялангуяа, стратегийн
чухал бараа бүтээгдэхүүний хувьд. Хятад, Энэтхэг, Орос
улсууд мэдээллийн технологийн бараанд техникийн саад
тавьдаг.
 Хоёрдахь чухаг гадаад эдийн засгийн бодлогын чиглэл нь
олон улсын худалдааг либералчлах юм. 1995 онд үүсэн
байгууолагдсан ДХБ-ын үйл ажиллаагаатай салшгүй
холбоотой.Илүү таатай нөхцөл дэглэмийг тогтоохо нь ДХБ-
ын гол зорилго. Олон улсын худалдааг илүү чөлөөтэй
болгоход чиглэсэн дүрмийг тодорхойлох.

27.  Улс гүрнүүд гадаад эдийн засгийн бодлогоо
олон аргаар хэрэгжүүлж болно.
 Үүний нэг нь санхүүгийн дэмжлэг юм. 2011
оны санхүүгийн хямралын үеэр Хятадын
засгийн газраас Төвд, Тайваний асуудлаар
Хятадыг байр суурийг дэмжсэний хариуд
Беларусьт 1тэрбум долларын хөнгөлттэй
зээл, 70 сая юаний буцалтгүй тусламж олгож
байв.

28.  Маш чухаг бас нэг арга нь гадаад тусламж юм. Донор
улсын хувьд гадаад туссламж үзүүлснээр өөрийн
нөлөөндөө байлгаж, ҮАСоо шийдэх боломжийг олгож
байдаг.
 Хөгжлийн Албан ёсны тусламж хөнгөлөлттэй
нөхцөлтэй зээл
 Донор улсууд өөрийн нөөцийг хөнгөлөлттэй нөхцлөөр
хүлээн авагч улсад мөнгөн, бараа бүтээгдэхүүний
болон ноу хау хэлбэрээр сайн дураар шилжүүлэхийг
хэлнэ.Зорилгоос хамаарч хүмүүнлигийн, эдийн засгийн,
тенхикийн, цэргийн тусламж гэж хуваана.
 1969 оноос хөгжлийн албан ёсны тусламж гэж илүү
нарийн томьёолох болсон.2010 онд 141,3тэрбум
доллар байсан.
 Хүлээн авагч улсын эдийн засаг-нийгмийг хөгжлийг
дэмжихэд чиглэсэн тусламжийг өгөхөд гол шалгуур улс
төрийн хүчин зүйл хэзээд тэргүүлэх байж ирсэн.

29.  Үүнтэй зэрэгцэн хүнсний тусламж чухаг юм.
Оросууд хүнсний тусламж хүртэгч улсуудын
нэгээр Монголыг нэрлэсэн байна.Хүсний
тусламж нь нэг зэрэг хүмүүнлигийн тусламж ба
худалдааны бодлогын арга байдаг.
 Эдийн засгийн хориг нь гадаад эдийн засгийн
бодлогын нэг ухаг арга хэрэгслүүр мөн. Гадаад
бодлогын шахалт бөгөөд .Дипломат
харилцаагаа хязгаарлах, соёл, боловсролын
харилцааг хязгаарлах, эдийн засгийн хориг зэрэг
нь адил төст аргууд.

30.  1.Тухайн улсын дэглэмийг өөрчлөх зорилгоор 2011онд
Кадаффийн дэглэмийг унагахын тулд, АНУ Кубын эсрэг
 2.Дотоод улс төрийн бодлогоо өөрчлөхөд нь шахалт
үзүүлэхээр Өмнөд Африкийн апартеидтэй тэмцэх зорилгоор
 3.Олон улысн эрх зүйг зөриж байгаа, цэргийн түрэмгийлэл
үйлдэж байгаа улсын эсрэг
 4.Өрсөлдөх чадварыг нь бууруулах зорилгоор
 2011 оны 8 сард АНУ Белоруссийн 4 төрийн компаний эсрэг
хориг тавьсан. Одоо ЕХ, АНУ ОРосын эсрэг хориг тавьсан
энэ нь олон улсын эрх зүйг зөрчсөн гэж үзсэнээс болж
байгаа.
 Эдийн засгийн хоригийн төрлүүд нь гадаад худалдааны
салбарыг хязгаарлах, санхүүгийн үйл ажиллагаа явуулах,
зэвсэг авах, нислэг хийхийг хориглох зэрэг байна. Агаараар
хориоглосон бараа бүтээгдэхүүн хилээр нь нэвтрүүлэхийг
хориглоно/нислэг хийх/

32. Aливаа улсын гадаад бодлогод бүхэлд
нь болон гадаад бодлогын тодорхой
шийдвэр гаргалтанд гадаад хүчин зүйлс
буюу ОУХ-ны орчин, хөрш улсууд,
ОУХ-ы чиг хандлага, дэг журам,
системийн зүгээс үзүүлэх нөлөө хүчтэй
байдаг. Зарим тохиолдолд гадаад орчны
нөлөө нь шийдвэрлэх байх шинжтэй
байна.

33. Даяаршлын эрин үед дэлхийн шинэ дэг журам
бүрэлдэхэд доорх хүчин зүйлс гол нөлөө үзүүлж байна.
Энэ нь, мэдээллийг хилийн чанад дахь улс төр, үзэл
суртлын нөлөөллийн үр дүнтэй арга хэрэгсэл болгож
байгаа харилцаа холбооны өндөр хөгжлийн түвшин,
сансрын эрх зүйн зарчим хэмээн нэрлэгддэг орон зайг
чөлөөтэй ардчилсан зарчмаар энх тайвны зорилгоор
эзэмших боломж, далайд эрх зүйн дэглэм тогтоосон
явдал юм.
Олон улсын хамтын нийгэмлэгт хамтын ажиллагаа,
харилцан хамаарал, тэгш эрх ба итгэлцэл зарчимд
тулгуурлан эвлэлдэн нэгдэж олон улсын харилцааг
хөгжүүлэх сонирхолтой улс орнуудын гадаад бодлогод
дээрх зарчмууд нь улам чухал нөлөөтэй болж байна.

34. Оршин буй
ОУХ-ны
систем, түүний
мөн чанар,
системийн
хууль
Бусад улсын
гадаад
бодлогын үйл
ажиллагаа,
бусад
тоглогчийн
олон улсын
үйл ажиллагаа
ОУХамтын
Нийгэмлэгийн
чиг хандлага
буюу дэлхийн
хөгжлийн
ерөнхий
байдал, төлөв

35. Үндэсний бүрэн
эрх улсууд
Олон Улсын
байгууллагууд
Олон улсын
засгийн газрын
бус байгууллагууд
(NGO)
Угсаатны ба
шашны
байгууллагууд
Олон улсын
террорист
байгуулагууд

36. 1.Улс гүрнүүд олон улсын улс
төрийн системд оролцсон.
2.ҮДТ-ын тоо огцом ихэсч нөлөө
нь өссөн
3.Шинжлэх ухаан технологийн
хувьсгал гарсан.

37.  Хүмүүс улам бүр үндэстэн дамнасан харилцаанд
татагдан орох болсон.
 Шинэ тоглогчид төрөх болсон. бүх өөрчлөлт
дэлхийн бодлогыг бий болон хөгжихөд нөлөөлсөн.
 Дэлхийн бодлогод олон улсын олон тоглогчид,
тэдний харилцаа, олон тооны асуудлууд хамаарч
байна. Өөрөөр хэлбэл, хөгжлийн онцлогоор олон
улсын харилцаанд бий болсоор байгаа глобал
асуудлуудыг зохицуулах, шийдвэрлэхээр олон
улсын улс төр болон бусад харилцаанд оролцож,
харилцаж байгаа олон улсын тоглогчдын үйл
ажиллагаа бол дэлхийн бодлого юм.

38. Даяаршил.
Интеграцчлал
Ардчилал юм.

39. Б.Бадигийн үзэж байгаагаар даяаршил 3
хэмжээсээр илэрч байдаг нь
 Байнга өрнөх түүхэн үйл явц
 Дэлхийн нэгэн
ерөнхийлчлөгдөх/өрнөджих/ хандлага
 Үндэсний хил хязгаар арилах үзэгдэл
юм.

40. 1985 оноос хойш дэлхийн хөгжлийн чиг хандлага
ОУХ-ны дотоод хөгжилд нөлөөлж ирсэн. Иймд
ГБШГ нь энэхүү хөгжлийн явцыг үгүйсгэж болохгүй
юм. Колонийн систем задарснаар хөгжлийн явц
зөрчилдөөнт болж, шинжлэх ухаан, техникийн
үсрэнгүй хөгжлөөр эрчимжин түргэсч, бас хэлэх
аргагүй шинжтэй болсноор Францчуудаас эхлэн
шийдвэр гаргалтыг “Удирдана гэдэг бол сонгоно”,
“Шийдвэр гаргалт гэдэг нь урьдчилан хэлнэ” гэсэн
үг гэж тайлбарлах болсон. Ромын клуб, Даосын
форум, Гурван талт хэлэлцээр г.м. засгийн газар
хоорондын бус олон улсын байгууллагууд үүсч,
хөгжлийн асуудлаар хамтран хэлэлцэх болсон.

41. Улс гүрнүүд ОУБ-уудын үйл ажиллагаа,
шийдвэрийг зайлшгүй гадаад бодлого, үйл
ажиллагаандаа тусгах болж, дээрээс чиглэсэн
өөрчлөлтөнд өртөж байгаа бол нөгөө талаас
өөрийн газар нутгийн нэгж, субьектүүдийнх нь
гадаад бие даасан худалдаа, харилцаа өсөхийн
хэрээр доороос чиглэсэн бүрэн эрхийн таналтанд
өртөж байна. Энэ нь дэлхийн хөгжлийн хандлага
олон улсын харилцааны гол тоглогч болох улсын
бүрэн эрхт байдалд нөлөөлж байгааг харуулаад
зогсохгүй тэдний гадаад бодлого, шийдвэрт ч тод
нөлөөлөх болжээ.

42.  ОУ-ын аюулгүй байдал, зэвсэглэлийг хорогдуулах. Улам бүр
хард биш софт бодлогод ач холбогдол өгч байна. Үй олноор
хөнөөх зэвсэг болон стратегийн зэвсэг тээгчийг
хориглох.Зэвсэг нийлүүлэх ба зэвсгийн наймаа.Терроризм
ба зохион байгуулалттай гэмт хэрэг, хар тамхины наймаа
 Орчин цагийн хямрал, мөргөлдөөнүүд
Урьдчилсан диломат ажиллагаа мөргөлдөөнд оруулахгүй байх
гал унтраах
Энхийг тогтоох. хямралын дараах зохицуулалтанд гуравдагч
талыг өргөнөөр татах
 Хүн амын өсөлт ба хүрээлэн байгаа орчны байдал
 Эдийн засгийн хүчин зүйл буюу худалдааны ардчилал
 Ёс зүй ба эрх зүйн асуудал
 Дэлхийн Боловсрол

43. Шийдвэр гаргалтын Р.Ричардсоны 5 онолоос
оновчтой сонголтын, сэтгэлзүйн, бүтцийн, харилцан
хамаарлын буюу интерационалистаас системийн
хандлагийн дэлхийн хөгжлийн хандлагыг гадаад
бодлогод хамаарч байгааг илүүтэй холбон авч
үздэг.
ГШГЭ нь олон улсын харилцаа, дэлхийн бодлогын
ерөнхий өгөгдлийг тооцоолон шийдвэр гаргах
хэрэгтэй гэж үздэг онол юм. Дүн шинжилгээ хийж
үзэхэд гол нь тухайн шийдвэр бус, харин дэлхийн
бодлогын системд оролцогч бүх оролцогчдын
харилцаа буюу шийдвэр буух орчин чухал юм.

44. Шийдвэр бусад улс, засгийн болон бус ОУБ-ууд, дотоод
хязгаар нутаг, ҮДК-уудад хэрхэн нөлөөлөхийг судлана.
Учир нь даяаршлын нөлөөгөөр гадаад бодлогын шийдвэр
маань өөрөө глобал үр дагавартай болсон.Иймээс гадаад
бодлогын ерөнхий чигээ тодорхойлох механизмууд бий болсон
нь Их 8, Их 20, ЕХ, ОУБ-ууд байна.
Олон тоглогчид, улсын бүрэн эрх өөрчлөгдөж эхэлсэн,
дэлхийн чанартай олон тооны асуудлууд бий болсоор байгаа
нь дэлхийн олон улсын улс төрийн тавцан дээр тоглож байгаа
тоглогчдоос харилцах дүрэм буюу зохицуулалтыг шаардаж
эхэлсэн нь глобал удирдлага юм. Глобал удирдлагад олон
оролцогчид оролцож байдаг, шатлал байхгүй, харилцааны
олонлог хэлбэр аргатай, зөвшилцөлд хүрэхдээ яриа хэлэлцээг
ашигладаг байна.
Тэгвэл эндээс харахад хөгжлийн чиг хандлага ямар байхаас
дэлхийн бодлого хамаарч, дэлхийн бодлоготой улс орнудын
гадаад бодлого шууд хамаарч байна.

45. Олон улсын харилцааны
үндсэн зүй тогтлыг хөгжлийн
үндсэн чиг хандлага болох
даяаршил, интеграцчлал,
ардчилалтай уялдуулан
тооцоолсноор улс гүрнүүд
гадаад бодлогын урт болон
богино хугацааны оновчтой
чиглэлээ тодорхойлж чадах
юм.