1. Stj. Dr Aytaç CANDEMİR
Plastik ve Rekonstrüktif Cerrahi
2. Dünya da
◦ Her yıl 1000 000 üzerinde yeni yanık vakası
◦ 4500 kişi hayatını kaybetmekte
Türkiye de
◦ Yılda 70 000 yanık hastası
◦ Yaklaşık 200 kişi hayatını kaybetmekte
3. ◦ Alev yanıkları
◦ Haşlanma yanıkları
◦ Temas yanıkları
◦ Elektrik yanıkları
◦ Kimyasal yanıklar
◦ Radyasyon yanıkları
◦ İnhalasyon yanıkları
4. Yanık şiddetinin belirlenmesi
a) Derinliği
b) Genişliği
c) Yanan vucut bölgesi
değerlendirilir
Yanığın şiddetine göre sınıflandırılması
1. Küçük (minör) yanıklar
2. Orta (moderate)yanıklar
3. Büyük (major)yanıklar
6. I. derece yanık
◦ Epidermis sağlamdır,
eritem vardır,
örn. güneş yanıkları
Derinliğine göre
7. II. derece yanık
◦ Yüzeyel ikinci derece:
Epidermis bütünlüğü
bozulmuş, dermisin üst
tabakalarına sınırlı ,
◦ Derin ikinci derece
Dermisin alt (retiküler)
tabakaları tutulmuş
Yüzeyel çok ağrılı
Derin ikinci derecede daha az
ağrı ve künt bası hissi
hakimdir.
Derinliğine göre
8. III. derece yanık
◦ Dermisin tüm katları
tutulur.
◦ Deri sert, basık, soluk,
ağrısızdır, tromboze
damarlar izlenir, klasik
yanık eskarı vardır.
Derinliğine göre
9. IV. derece yanık
◦ Cildin tüm katları, cilt altı yağ ve derin yapılar (kas,
tendon, vb) tutulur, kömürleşmiş görünüm vardır
Derinliğine göre
10. Erişkinlerde pratik hesaplamada
“dokuzlar kuralı”
Pratik hesaplamada, hastanın
parmakları bitişik olarak elin
ayası ile birlikte yüzeyi, toplam
vücut yüzey alanının %1’i olarak
kabul edilebilir.
11. Çocuklar için daha hassas diyagramların kullanılması
daha uygun olacaktır
Lund Browder şeması:
13. Küçük (minör) yanıklar
a) Erişkinde %15 veya daha az II. derece yanıklar
b) Çocukta %10 veya daha az II. derece yanıklar
c) Erişkin veya çocukta %2 veya daha az III. derece
yanıklar
Orta (moderate) yanıklar
a) Erişkinde %15 -25 arası II. derece yanıklar
b) Çocukta %10 -20 arası II. derece yanıklar
c) Erişkin veya çocukta %2 -10 arası III. derece
yanıklar
14. Büyük (major) yanıklar
a) Erişkinde % 25 ten fazla II. derece yanıklar
b) Çocukta %10-20 arası II. derece yanıklar
c) Erişkin veya çocukta %2-10 arası III. derece
yanıklar
d) İnhalasyon yanıkları
e) Elektrik yanıkları
f) Başka bir travmanın eşlik ettiği yanıklar (kafa
travması-karın içi yaralanma-kırıklar vs)
g) Gebelikte yanık yaralanmaları
h) Yanığa ilave risk getiren boyutta yandaş
hastalığın varlığı (DM, steroid kullanımı, immün
baskılama vb)
i) Göz, kulak, yüz, el, ayak, büyük eklem ve genital
bölge yanıkları
15. Küçük yanıklar poliklinikte ayaktan veya yanık
odalarında tedavi edilebilir.
Orta ve büyük yanıklar bir ünite/merkez tarafından
tedavi edilmelidir.
16. Olay yerinde müdahale:
1. Yakıcı ajandan
uzaklaştırılması ve yanmanın
sonlandırılması
2. Hava yolu açıklığı, solunum ve
dolaşım
Çoklu travması olan olguda
“yanığı unutun” prensibi
geçerlidir ve hayati tehlike arz
eden yaralanma öncelikle
yönetilmelidir.
3. Küçük yanıklarda ilk 15 dk
içerisinde akan çeşme suyu
altında 20 dk tutularak yanma
süreci durdurulur.
17. Sıcak sıvı yanıklar:
Ortamdan uzaklaştır
Islanan tüm kıyafetler çıkarılır
Alev yanıkları:
1. Hasta kaza yerinden
uzaklaştırılarak açık havaya
çıkarılır, mümkün değilse
yangın söndürülür.
2. CO zehirlenmesi kontrol edilir,
hasta %100 O2 solutulur.
3. Endotrakeal entübasyon
gerekliliği
18. Tüm major yanıklarda
◦ İV damar yolu
◦ Tercih edilecek sıvı Ringer Laktat solüsyonu
◦ Dolaşım, solunum ve idrar çıkışı izlemi
◦ Olay hakkında detaylı bilgi edinilmeye çalışılır
hastanın tıbbi hikayesi öğrenilir
◦ Yönlendirilecek acil servis veya yanık birimi
hekimlerine yanığı şiddeti ve diğer bilgiler aktarılır.
◦ Geniş yanıklarda gelişecek ödem nedeniyle
bilezik, yüzük ve kolye benzeri takılar çıkarılmalıdır.
19. Tüm major yanıklarda
◦ Yanık yarasına olay yerinde hiçbir ilaç veya madde
sürülmez; yaralar temiz bir örtü ile sarılarak en
yakın acil birimine ulaştırılır.
◦ Eğer mevcutta varsa yaralı alan soğutucu örtüler
kullanılarak nakil edilebilir.
◦ Genel hipotermiden korunmak için hastanın yanık
dışı alanları kapatılarak vücut ısısı muhafaza
edilmelidir.
20. ACİL SERVİSTE MÜDAHALE
1. Hava yolu açık tutulmalı, gerekirse endotrakeal
entübasyon sağlanmalı, zorunlu hallerde ise
trakeostomi yapılmalıdır
2. İV sıvı yolu sağlanmalıdır. Geniş yanıklarda
“santral kateterizasyon” olmalıdır. Verilen
sıvıların sıcaklığı vücut ısısına yakın olmalıdır.
3. İdrar sondası takılmalı
4. Çoklu travma hastasında yanık bulunması halinde
öncelik hayati tehlike oluşturan durum ortadan
kaldırılmalıdır.
21. ACİL SERVİSTE MÜDAHALE
5. Eskaratomi- fasyatomi gerekliliği
değerlendirilmeli
6. Tetanoz proflaksisi yapılmalı
7. Yaradan kültür alınmalı
8. Yüz bölgesini içine alan yanıklar haricinde %1
gümüş sülfadiyazin ilk etapta tercih edilmesinde
sakınca bulunmayan teropatik ajandır.
9. Her yanık vakası mutlaka adli vaka yönünden
değerlendirilmelidir.
22. Sıvı replasmanı
Çocuklarda %10dan, erişkinlerde %20 den büyük
yanık alanı varsa İV sıvı başlanmalıdır.
Fazla sıvı ihtiyacının olduğu durumlar
Ek travma varlığı,
Alkolik hastalar
İnhalasyon hasarı
Gecikmiş veya yetersiz resüstasyon
Dehidratasyon
Elektrik yanıkları
23. Erişkin sıvı tedavisi ilk 24 saat
Modifiye parkland formülü:
4ml /kg /toplam yanık yüzdesi
Ringer Laktat solüsyonu
Yarısı ilk 8 saatte
Kalanı 16 saatte
24. Çocukta sıvı tedavisi ilk 24 saat
Galveston formülü:
2lt /m2 vücut yüzeyi +5lt /m2 yanık alanı
Ringer Laktat solüsyonu
Yarısı ilk 8 saatte
Kalanı 16 saatte
25. Sıvı takibinde idrar miktarı
Erişkin : 30-50 ml saat
Çocukta: 1-2 ml /kg saat
Elektrik yanıklarında ve inhalasyon yaralanmalarında
hedeflenen idrar miktarı x 2
26. Ağrıyı gidermek için, yaraya lokal anestetik içeren
pomat veya kremler sürülmesi kontrendikedir.
Yanık pansumanı yapıldığında hastanın ağrısı
azalacaktır
27. Yatırılarak tedavi edilmesi gereken hastalar
I. Her yaşta TYG > %20 II. derece yanıklar
II. Her yaşta TYG ≥ %5 – 10, III. derece yanıklar
III. 10 yaş altı ve 50 yaş üstü hastalarda TYG ≥ %10,
II. derece ve III. derece yanıklar
IV. Özel bölge yanıkları
V. Kimyasal, elektrik, yıldırım, inhalasyon yanıkları
VI. Yanığa eşlik eden çoklu travma olması
VII. Kronik hastalık varlığı (DM, HT, immün yetmzlk)
VIII.Gebelik
IX. Çocuk istismarı ve şüphesi varlığı
28. 1) Öncelikle hastanın yatarak veya ayaktan takip
gerekliliği belirlenmelidir
2) Pansuman ve yara temizliği:
oda sıcaklığında ılık çeşme suyu ile yıkanır
3) Küçük yanıklarda parafin ya da yağlı merhemler
(örn. %2 nitrofurazon pomad) emdirilmiş gazlı
bezler ile pansuman
4) Enfeksiyon veya eskar varlığında ve geniş
yanıklarda %1 gümüş sülfadiyazin kullanılır.
Yanıkta lokal yara bakımı
29. Birinci derece yanıklarda:
Kapatmak ve antibakteriyel ajan gereksiz
Nemlendirici krem veya merhem yeterli
Analjezik
Geniş yanıklarda ağrı ve hidrasyonun
yönetimi için hasta gerektiğinde yatış
yapılabilir.
Yanıkta lokal yara bakımı
30. İkinci derece yanıklarda:
Yüzeyel:
◦ Parafin emdirilmiş bezler ile kapama
Bül tedavisi: Küçük çaplı ve kontrolsüz patlamayacağı
düşünülen büller yerinde bırakılabilir. Büyük su
keseciklerinin boşaltılması veya uzaklaştırılarak
pansuman takibine alınması gereklidir.
Derin:
◦ Antibiyotik kremler (gümüş sülfadiyazin, mupirosin,
nitrofurazon)
Yanıkta lokal yara bakımı
31. Yanıkta lokal yara bakımı
Üçüncü ve dördüncü derece yanıklar
◦ Sıklıkla cerrahi
◦ Yanık ünite merkezlerine yönlendirilir
32. Elektrik yanıkları olay yerinde
Elektrik akımı kesilir veya
kazazede kaynaktan
uzaklaştırılır
Acil kardiyopulmoner
resüstasyon gerekliliği
değerlendirilir, (özellikle
düşük voltajlı
yaralanmalarda)
Çoklu travma ve künt veya delici
travmaya ait belirti veya
bulgu varlığı mutlaka
incelenmelidir.
33. Elektrik yanıkları hastanede
1. ABC
2. EKG- kardiyak monitörizasyon-CKMB, Troponin I
elektrik akış yönü kalbi de içine alıyorsa 24 saat
monitorizasyon
3. Kompartman sendromu – fasyatomi
4. Elektrik şiddeti sonucu kas yırtılmaları, kırık çıkık,
intraabdominal organ yaralanması
5. Myoglobinüri-hemaglobinüri gelişebilir. ABY
önlemek için sıvı replasmanı ve idrar takibi
34. Elektrik yanıkları sıvı tedavisi:
7ml / kg/ yanık yüzdesi (ringer laktat)
Her litrede 1 ampul (30meq) bikarbonat
İdrar çıkışı yoksa 25 gr mannitol verilir ve saat başı
12,5 gr dozda devam edilir.
Sıvı takibinde idrar miktarı
Erişkin : 60-100 ml / saat
Çocukta: 2-4 ml /kg/ saat
35. Kimyasal yanıklarda acil bakım
Kuru kimyasallar önce fırçalanarak, diğerleri
doğrudan suyla, ağrı dinene değil (60 dakikaya
kadar sürebilir) yıkanır
Nötralizan madde kullanılmaz.
36. Yanıklı hastada analjezi sağlanması
Akut Dönemde Önerilen tedavi kombinasyonları:
1) Erişkin ve çocukta fentanil 0.5-1 µgr/kg/saat +
midazolam 0.03 mg/kg/saat
2) Solunumun ve hemodinaminin stabil olmadığı
erişkin hastalarda ketamin 0.5 mg/kg IV yavaş
puşe verilir ve nakil süresince tramadol 100-150
mg/2-4 saat infüzyon
3) 12 yaş altı çocuk hastalarda ketamin 0.5 mg/kg
yavaş puşe, fentanil 1µgr/kg/saat infüzyon
4) 12 yaş üzerinde ketamin 0.5 mg/kg yavaş puşe,
tramadol 100 mg/2-4 saat infüzyon
5) Dozlar beklenen analjezi sürelerinin bitiminden
15-20 dakika önce tekrarlanmalı
