PENGGAL 1

1. PROSES ENDOGENIK;
PERGERAKAN DI
DALAM KERAK BUMI
Tutorial 6

2. 1 (a) Takrifkan maksud tenaga endogenik.
[3]
Tenaga endogenik merupakan tenaga yang berpunca
daripada dalam kerak bumi. Tenaga ini wujud dalam
lapisan mantel bumi yang menghasilkan berbagai
fenbmena di lapisan kerak bumi seperti gempa bumi,
letusan gunung berapi, lipatan, gelinciran, dan proses
metamorfosisme batuan.

3. 1 (b) Bagaimanakah tenaga endogenik telah
menghasilkan pelbagai proses pergerakan
dalam kerak bumi. [6]
i. Tenaga yang terhasil dari arus perolakan yang panas di
dalam mantel bumi berupaya menggerakkan plat-plat
kerak bumi menyebabkan berlakunya pertembungan
dan pencapahan plat yang menghasilkan gempa bumi.
ii. Tenaga haba dari magma yang panas – menyebabkan
berlakunya letusan gunung berapi.
iii. Tenaga tekanan dari kiri dan kanan lapisan kerak bumi
akan menyebabkan berlakunya perlipatan kerak bumi.

4. 1 (c) (i) Apakah bentuk tenaga yang terhasil di
bahagian X dalam rajah di atas? [2]
Tenaga haba dari lapisan astenosfera yang panas.

5. 1 (c) (ii) Bagaimanakah tenaga X mempengaruhi
pergerakan plat-plat tektonik [4]
Arus perolakan yang panas di dalam lapisan x
berupaya menggerakkan plat-plat kerak bumi
menyebabkan berlakunya pertembungan dan
pencapahan plat yang menghasilkan gempa bumi dan
gelinciran kerak bumi.

6. 1 (d) Takrifkan maksud hanyutan benua. [3]
Hanyutan benua adalah satu teori yang menerangkan
tentang kewujudan dan taburan benua-benua yang
ada pada hari ini. Benua yang wujud pada zaman
dahulu mengalami pergerakan (tektonik plate),
berpisah dan berpecah sehinggalah wujud taburannya
seperti hari ini.

7. 1 (e) Selain keselanjaran benua, kenal pasti
empat bukti lain yang menyokong teori
Hanyutan Benua. [4]
i. Bukti geologi – kesamaan jenis dan usia batuan walaupun
berada di benua yang berbeza.
ii. Bukti fosil – Fosil-fosil - haiwan yang ditemui juga
mempunyai ciri-ciri yang sama dari segi jenis dan usia
walaupun berada di benua yang berbeza.
iii. Bukti paleomagnet – kekutuban bumi. Penemuan
perpindahan kutub utara benua ini juga membuktikan
benua-benua mengalami pergerakan/hanyutan.
iv. Bukti oseanik – bukti mengenai bahan mendak/ sedimen
lautan yang sama walaupun lautannya berbeza menunjukan
berlakunya perluasan dasar lautan.

8. 1 (f) Bagaimanakah daya mampatan dan
tegangan yang dialami oleh lapisan kerak
bumi mempengaruhi proses orogenesis
dan sesaran. [4]
i. Daya himpitan dan regangan yang dialami oleh lapisan
kerak bumi menyebabkan terdapatnya blok bumi yang
terangkat membentuk gunung bongkah dan ada blok
bumf yang jatuh membentuk lurah gelinciran.
ii. Daya tolakan dari kiri dan kanan yang dialami oleh
lapisan kerak bumi. Akibatnya ada lapisan kerak bumi
yang akan terlipat membentuk banjaran gunung
(lintap mungkum) dan ada lapisan kerak bumi yang
terlendut/ lintap lendut yang membentuk lurah.

9. 2 (a) Apakah yang dimaksudkan dengan teori
plat tektonik. [3]
Teori yang menerangkan pergerakan lapisan kerak
bumi yang dibahagikan kepada kepingan-kepingan
yang disebut plat. Plat-plat ini digerakkan oleh arus-
arus perolakan yang panas yang wujud di dalam
lapisan mantel bumi.

10. 2 (b) Bezakan antara plat benua dengan plat
lautan. [4]
I. Plat benua ialah plat yang membawa
benua/daratan. Diantara plat-plat benua yang
besar terdiri daripada PlatAmedlka Utara, Plat
Amerika Selatan, Plat Eurasia dan Plat Afrika.
II. Manakala plat lautan ialah plat kerak bumi yang
membawa lautan di atasnya. Antaranya seperti
Plat Pasifik, Plat Indo-Australia dan Plat Antartika

11. 2 (c) Jelaskan kesan yang akan terjadi ke atas
lapisan kerak bumi akibat kedua-dua
bentuk pergerakan plat tektonik tersebut.
[4]
i. Pertembungan plat tektonik akibat pergerakan yang
bertenangan akan menghasilkan gunung berapi dan
gempa bumi.
ii. Percapahan plat membuatkan plat-plat terpisah dan
bergerak menjauhi antara satu sama lain. Pencapahan
menghasilkan tegangan yang kuat pada lapisan kerak
bumi. Tegangan ini menyebabkan kawasan di antar
sempadan pencapahan merekah membentuk lurah dan
jurang.

12. 2 (d) Bagaimanakah gelombang seismic terhasil.
[3]
Gelombang seismik ialah gelombang yang dikeluarkan
oleh gempa bumi apabila kerak bumi mengalami
gegaran. Akibat daripada pergerakan dan
pertembungan plat tektonik, maka tenaga yang
terkurung dibebaskan. Keadaan ini mewujudkan pula
gelombang seismik yang melingkar keluar dari pusat
gempa (epicenter).

13. 2 (e) Bezakan fenomena gempa bumi dengan
tsunami. [4]
i. Gempa bumi adalah gegaran yang dialami oleh
lapisan kerak bumi akibat pertembungan dan
pencapahan plat-plat tektonik yang membebaskan
gelombang seismik.
ii. Manakala tsunami ialah ombak besar yang terhasil
apabila tenaga seismik dari gempa bumi dasar laut
dipindahkan ke air laut yang mewujudkan
gelombang ombak yang besar menuju ke pantai.

14. 2 (f) Mengapakah berlakunya pelepasan tenaga
seismik. [3]
Tenaga seismik yang terkurung di dalam lapisan kerak
bumi akan dilepaskan apabila berlakunya
pertembungan dan pencapahan plat-plat tektonik.
Tenaga ini akan dilepaskan secara tiba-tiba.

15. 2 (g) Berdasarkan rajah, jelaskan bagaimana
gempa bumi dasar laut boleh
mengakibatkan tsunami. [6]
i. Gegaran akibat daripada gempa bumi di dasar laut
berupaya untuk mewujudkan ombak yang besar
yang disebut tsunami. Hal ini demikian kerana
tenaga seismik yang dipindahkan ke permukaan
laut mampu menghasilkan gelombang raksasa.
ii. Saiz ombak menjadi semakin tinggi apabila
memasuki kawasan pantai yang cetek akibat
daripada geseran dengan dasar pantai. Tenaga
yang tinggi menyebabkan tsunami bergerak
dengan laju ke pinggir pantai.

16. 2 (h) Berdasarkan contoh-contoh yang khusus,
jelaskan kesan tsunami terhadap alam
sekitar manusia di zon pinggir pantai. [ 6]
i. Kemusnahan tempat kediaman penduduk; rumah
dan bangunan akibat daripada hempasan ombak
yang kuat dan besar.
ii. Nyawa penduduk terancam/kematian akibat arus
ombak yang besar, kuat dan meluas.
iii. Kemusnahan infrastruktur – pelabuhan, jambatan,
jalanraya dan rangkaian telekomunikasi musnah.
iv. Kemusnahan kawasan pertanian apabila dimasuki
oleh air masin dari laut.

17. 2 (i) Cadangkan langkah yang sesuai untuk
mengurangkan impak tsunami ke atas
zon pinggir pantai. [4]
 Penggunaan sistem amaran tsunami yang canggih
seperti boya dan cepat menghantar maklumat
kepada penduduk melalui pelbagai media terkini.
 Penanaman hutan bakau di pinggir pantai untuk
mengurangkan impak tsunami – kerana pokok
bakau bersifat elastik.

18. 1. Tenaga endogenik dari arus perolakan magma
menghasilkan daya tolakan dari kiri dan kanan yang
dialami oleh lapisan kerak bumi mempengaruhi proses
perlipatan kerak bumi.
2. Tenaga endogenik dalam bumi juga menghasilkan
daya himpitan dan regangan yang dialami oleh lapisan
kerak bumi yang mempengaruhi proses gelinciran/
sesaran.
3. Tenaga sesimik dari perlanggaran/pencapahan plat-
plat tektonik. la akan membebaskan tenaga dan
gelombang seismik yang mampu menggegarkan dan
meretakkan lapisan kerak bumi menerusi kejadian
gempa bumi.
3 (a) Bagaimanakah tenaga endogenik
mempengaruhi aktiviti-aktiviti
tektonik di lapisan kerak bumi?
[10]

19. 4. Tenaga endogenik dari haba yang panas/cairarn
magma akan mengeluakan asap, debu, piroklas
dan lava dari lohong gunung berapi apabila
berlaku letusan gunung berapi/proses volkanologi.
5. Tenaga haba yang tinggi dan tekanan yang tinggi
juga mempengaruhi proses metamorfosisme/
penjelmaan batuan khususnya batuan igneus dan
enapan yang akan berubah rupa dan bentuknya.
3 (a) Bagaimanakah tenaga endogenik
mempengaruhi aktiviti-aktiviti
tektonik di lapisan kerak bumi?
[10]

20. 1. Bukti keselanjaran benua.
2. Bukti geologi.
3. Bukti fosil
4. Bukti paleomagnet
5. Bukti oseanik
3 (b) Huraikan bukti-bukti yang
menunjukkan kejadian hanyutan
benua pada zaman lampau dan kini.
[15]

21. Kejadian gempa bumi.
1. Di lapisan astenosfera yang terletak di atas mantel bumi,
wujud tenaga haba akibat daripada cairan batuan sehingga
menghasilkan arus-arus perolakan yang panas.
2. Arus perolakan tersebut sentiasa tertolak ke permukaan
bumi dan menyebabkan lapisan kerak bumi di atasnya yang
disebut plat-plat tektonik yang sentiasa bergerak.
3. Plat-plat bergerak dalam tiga cara, iaitu pertembungan,
pemisahan (pencapahan), dan perselisihan plat.
4. Akibat daripada pergerakan dan pertembungan plat
tektonik, maka tenaga yang terkurung dibebaskan. Keadaan
ini mewujudkan pula gelombang seismik yang melingkar
keluar dari pusat gempa (epicenter) menghasilkan gempa
bumi.
4 (a) Bagaimanakah gempa bumi dan
tsunami berlaku?
[9]

22. Kejadian tsunami
1. Gempa bumi yang berlaku didasar laut membebaskan
tenaga sesimik dan memindahkannya kepada air laut
yang berada di atas lapisan kerak bumi berkenaan.
2. Tenaga seismik yang kuat ini akan mewujudkan
gelombang air laut yang besar dan bergerak ke pinggir
pantai dengan kelajuan yang tinggi dari pusat gempa.
3. Semakin menghampin pantai, gelombang air laut
menjadi semakin besar akibat dasar pantai yang
semakin cetek sehingga menghasilkan ombak yang 30
meter tingginya.
4. Ombak tsunami ini akan menghempas pinggir pantai
dengan kuat.
4 (a) Bagaimanakah gempa bumi dan
tsunami berlaku?
[9]

23. Kesan persekitaran fizikal
1. Pergerakan jisim
2. Kenaikan dan penurunan aras laut
3. Hakisan pinggir pantai
4. Memusnahkan hutan pinggir pantai
Kesan persekitaran manusia
1. Kemusnahan infrasrutktur
2. Kemusnahan harta benda
3. Impak ekonomi
4. Kesan psikologi
4 (b) Bincangkan kesan gempa bumi dan
tsunami terhadap persekitaran
fizikal dan manusia.
[16]