Bahagian A Tema 3 Sistem Atmosfera

Tema 3 Sistem Atmosfera
Sistem Atmosfera
Struktur dan Kandungan Atmosfera
Atmosfera
1. Lapisan yang menyelimuti bumi dikenali sebagai lapisan atmosfera.
2. Lapisan atmosfera mengandungi gas seperti gas ozon, helium, neon, karbon dioksida,
oksigen dan natrium.
3. Antara kepentingan lapisan atmosfera:
1. Menghalang pancaran sinaran ultraungu yang menyebabkan berlaku penyakit seperti
kanser kulit, katarak dan melemahkan sistem pelalian badan manusia.
2. Tumbuhan memperoleh karbon dioksida untuk menjalankan proses fotosintesis
3. Membekalkan sumber nutrien (nitrat) bagi tujuan tumbesaran pokok dan haiwan
4. Kawasan pembentukan hujan, kerpasan, sejatan, dan sejat-peluhan
5. Membekalkan oksigen kepada hidupan bumi bagi tujuan pernafasan
4. Ciri-ciri struktur dan kandungan atmosfera:
(a) Berbeza mengikut ketinggian dan terdiri daripada lapisan troposfera, stratosfera,
mesosfera dé termosfera.
(b) Lapisan troposfera ialah lapisan yang paling rendah dan nipis pada ketinggian 0—12
daripada aras laut, mengandungi 75% jisim gas atmosfera dan didiami oleh hidupan di
bumi.
(c) Lapisan ini merupakan zon pembentukan hujan, suhu, wap air, awan, tekanan dan
kelembapé yang membentuk kepelbagaian cuaca dan iklim.

(d) Lapisan stratosfera berada di bahagian atas lapisan troposfera sehingga ketinggian 50
km dé aras laut. Lapisan ini mengandungi gas ozon yang bertindak sebagai penyerap
dan menghalar kemasukan cahaya ultraungu ke bumi dan menjadi panas.
(e) Lapisan mesosfera berada pada ketinggian 50—80 km dari aras laut. Lapisan ini bersut
rendah, iaitu —93 oc. Proses meteorit terbakar juga berlaku di lapisan ini.
(f) Lapisan termosfera berada di lapisan 80—500 km dari aras laut. Suhu semakin
meningkat dé tekanan semakin rendah mengikut ketinggian. Lapisan ini mengandungi
ion-ion gas dan elektrc bebas yang penting sebagai lapisan gelombang radio,
telekomunikasi dan satelit.
Kandungan Atmosfera
1. Atmosfera mengandungi gas nitrogen, oksigen, argon dan karbon dioksida. Gas nitrogen
oksigen meliputi 99% daripada isi padu atmosfera.
2. Gas karbon dioksida di lapisan atmosfera sentiasa bertambah disebabkan aktiviti manusia
sepe penggunaan bahan api fosil, aktiviti perindustrian, pengangkutan, organisma lautan
dan daratan.
3. Gas klorofluorokarbon (CFC) juga semakin meningkat kerana penggunaan pendingin hawa,
peti sejl dan aerosol.
4. Gas ozon semakin menipis akibat tindak balas atom oksigen dan gas CFC.
5. Gas nitrogen oksida semakin bertambah kerana aktiviti pembakaran arang batu, petroleum,
penggunaan baja kimia dan tindakan mekanisme biologi dalam tanah.
6. Gas sulfur dioksida terhasil daripada pembakaran arang batu, petroleum dan peleburan
tembaga.
7. Wap air yang wujud di lapisan atmosfera dalam bentuk gas dan cecair di lapisan yang
kurang daripada 10 km dari permukaan bumi mempengaruhi kelembapan bumi, cuaca, suhu
dan iklim.
Cuaca dan Iklim
Cuaca dan Iklim
1. Cuaca merujuk kepada keadaan atmosfera di sesuatu kawasan bagi tempoh satu hari dan
senti berubah-ubah.
2. Iklim pula merujuk kepada perubahan cuaca yang berlaku di sesuatu kawasan dalam tempoh
masa yang panjang sekurang-kurangnya dalam tempoh masa 30 tahun.
3. Unsur-unsur cuaca dan iklim terdiri daripada:
(a) bahangan suria atau bahangan matahari dikenali sebagai sumber tenaga eksogenik
yang diterima oleh bumi dalam bentuk gelombang elektromagnet pendek. Kadar
penerimaan tenaga matahari berbeza-beza mengikut masa dan tempat.
(b) bahangan bumi merujuk kepada pelepasan bahangan matahari yang diserap pada
waktu si dan dilepaskan pada waktu malam dalam bentuk gelombang panjang ke
angkasa dan selebihnya dipantulkan, diserap dan diserakkan semula ke bumi.
(c) suhu ialah darjah kepanasan di sesuatu tempat berdasarkan kadar penerimaan
tenaga haba dari matahari yang menyebabkan suhu di sesuatu tempat berubah-
ubah. Suhu diukur dalam unit darjah Celsius (oC).
(d) kerpasan merujuk kepada titisan air dari langit yang jatuh ke bumi dalam bentuk
cecair atau pepejal seperti hujan, hujan batu dan salji.
(e) kelembapan ialah jumlah kandungan wap air yang terkandung dalam udara.
Kelembapan udara terbahagi kepada:

i. kelembapan mutlak, iaitu wap air sebenar yang terdapat dalam suatu masa bagi
setiap 1 meter kubik udara. Unit ukuran kelembapan mutlak ialah gram per meter
padu (g/m3).
ii. kelembapan bandingan ialah jumlah wap air sebenar yang terdapat dalam udara
dengan jumlah wap maksimum yang boleh ditampung oleh udara dalam suhu
yang sama. Ukuran bagi kelembapan bandingan pula ialah menggunakan peratus
atau nisbah.
(f) Tekanan udara merujuk kepada berat jisim udara yang dihasilkan oleh lapisan udara
terhadap permukaan bumi. Tekanan udara di sesuatu tempat sentiasa berubah-ubah
daripada tekanan udara tinggi kepada tekanan udara rendah.
(g) Angin merujuk kepada pergerakan udara secara menegak atau mendatar. Pergerakan
angin secara mendatar dari kawasan yang mengalami tekanan tinggi kepada tekanan
rendah disebabkan perbezaan tekanan udara di sesuatu tempat.
(h) Litupan awan merujuk kepada kumpulan titisan air yang terdapat dalam udara yang
mengalami proses gelembungan wap air di udara yang melampaui takat beku
menyebabkan berlakunya proses pemeluwapan dan penyejukan udara.
Imbangan Bahangan
1. Imbangan bahangan merujuk kepada keseimbangan bahangan matahari yang masuk ke
sistem atmosfera dengan jumlah bahangan bumi yang dibebaskan kembali ke angkasa.
Tidak semua bahangan matahari sampai ke bumi begitu juga bahangan bumi dibebaskan
ke udara melalui proses serapan, serakan dan pantulan.
2. Pemindahan haba ke bumi melalui beberapa cara, antaranya:
(a) proses serakan—Bahangan matahari akan diserakkan secara mendatar oleh partikel-
partikel apabila terkena kepadanya.

(b) proses serapan—Partikel-partikel yang terdapat di lapisan atmosfera dan stratosfera
akan menyerap bahangan matahari gelombang pendek semasa dipancarkan ke bumi.
(c) proses pantulan—Partikel-partikel yang terdapat di atmosfera akan memantulkan
kembali bahangan matahari ke atmosfera secara menegak.
(d) proses albedo—Kawasan permukaan bumi yang cerah akan memantulkan semula
bahang matahari ke atmosfera secara terus seperti di kawasan yang bersalji.
Konsep Taburan Suhu Secara Menegak dan Mendatar
1. Taburan suhu secara menegak ialah perubahan suhu yang berlaku mengikut ketinggian
permukaan bumi di sesuatu kawasan. Semakin tinggi bentuk permukaan bumi, suhu akan
menjadi semakin rendah disebabkan oleh kadar tukaran adiabatik dengan kadar 10 o c bagi
setiap 1 000 meter. la berkadar songsang antara kenaikan suhu dengan ketinggian.
2. Faktor yang mempengaruhi taburan suhu secara menegak ialah:
(a) perbezaan ketumpatan udara di permukaan bumi serta bahan yang menyerap bahangan
dan membebaskan bahangan secara beransur-ansur menyebabkan permukaan bumi
menjadi panas.
(b) lapisan udara di atmosfera kering, nipis dan bersih menyebabkan lapisan udara menjadi
sejuk kerana kurang berlaku penyerapan dan pembebasan bahangan.
3. Taburan suhu secara mendatar merujuk kepada taburan suhu mengikut kawasan garisan
lintang di permukaan bumi seperti Garisan Khatulistiwa dan garisan hawa sederhana sejuk.
4. Faktor yang mempengaruhi taburan suhu secara mendatar ialah:
(a) garisan lintang—Garisan lintang mempengaruhi perbezaan taburan suhu dunia. Garisan
Khatulistiwa menerima cahaya matahari yang tinggi kerana kedudukan yang dekat dan
tegak dengan pancaran matahari, manakala kawasan Kutub Utara dan Kutub Selatan
kurang menerima cahaya matahari kerana sudut pancaran yang condong dan jauh.
(b) pengaruh kebenuaan dan kelautan—Pada waktu siang, daratan lebih cepat panas
berbanding dengan lautan. Pada waktu malam, daratan lebih cepat sejuk berbanding
dengan lautan.
(c) pengaruh badan-badan air—Tasik, sungai dan kolam dapat mempengaruhi suhu sekitar
pada musim panas dan musim sejuk.
(d) pengaruh arus kelautan—Pengaliran arus lautan panas dan sejuk dapat
menyederhanakan suhu musim sejuk dan musim panas di kawasan yang dilaluinya
melalui pemindahan haba.
(e) pengaruh angin lazim—Tiupan angin lazim akan menyederhanakan suhu kawasan yang
dilalui dan yang ditinggalkan.
(f) pengaruh banjaran gunung—Cerun gunung yang menghadap matahari akan lebih panas
berbanding cerun yang membelakanginya.
(g) pengaruh tumbuhan—Tumbuh-tumbuhan mempunyai peranan
penting dalam menyederhanakan suhu di sesuatu kawasan melalui proses perpeluhan
dan mengurangkan kandungan gas karbon dioksida melalui proses fotosintesis.
(h) albedo—Permukaan bumi dan lapisan atmosfera mempunyai nilai albedo yang
berbeza menyebabkan kadar serapan, pantulan dan balikkan bahangan matahari tidak
sama pada waktu siang dan malam.
(i) kehadiran bahan pencemar di udara—Sifat bahan pencemar ialah membenarkan
bahangan matahari maşuk dan menghalang pembebasan bahangan keluar ke angkasa
menyebabkan suhu persekitaran meningkat.
Konsep Kelembapan Udara

1. Kelembapan udara merujuk kepada kandungan wap air yang terdapat di udara.
2. Kelembapan udara terbahagi kepada dua, iaitu:
(a) kelembapan bandingan ialah nisbah jumlah wap air sebenar yang terdapat dalam
udara dengan jumlah wap maksimum yang boleh ditampung oleh udara dalam suhu
yang tertentu dan dinyatakan dalam peratus.
(b) kelembapan mutlak, iaitu jumlah wap air sebenar yang terdapat dalam suatu masa
(gm/m 3) dan berkadar langsung dengan suhu jisim udara.
3. Kepentingan wap air dalam kelembapan udara:
(a) Menunjukkan keupayaan atmosfera dalam menurunkan hujan
(b) Menyerap bahangan bumi pada waktu malam dan menjamin imbangan haba
(c) Menentukan kestabilan jisim udara daripada fenomena cuaca seperti ribut dan taufan
(d) Menyederhanakan suhu sekitar melalui penyerapan tenaga haba rasa
Konsep Kestabilan Udara
1. Kestabilan udara ialah udara yang mengandungi wap-wap air yang naik dan turun secara
menegak setelah mengalami sejatan seperti di permukaan laut, sungai dan tasik.
Kestabilan dicapai apabila udara turun ke tempat asalnya dan sebaliknya mengikut suhu
persekitaran.
2. Kadar tukaran adiabatik berlaku apabila udara berkembang, suhu udara akan berkurangan
diikuti kadar tukaran sekitar untuk mewujudkan udara yang stabil.
Sejatan
1. Sejatan ialah proses penukaran air daripada cecair atau pepejal kepada wap air daripada
permukaan bumi ke atmosfera.
2. Air wujud dalam bentuk cecair, pepejal dan gas.
3. Air daripada permukaan bumi dipindahkan ke lapisan atmosfera melalui proses sejatan dan
berubah daripada bentuk cecair kepada menjadi wap air.
4. Faktor-faktor yang mempengaruhi sejatan:
(a) Suhu mempengaruhi air. Suhu panas mempercepatkan proses sejatan.
(b) Kadar sejatan menjadi tinggi apabila wap permukaan air menjadi tepu dan tinggi
berbanding dengan suhu persekitaran.
(c) Tiupan angin mempercepatkan proses sejatan di permukaan air dengan menukarkan
udara lembap dengan udara yang kering.
(d) Air masin mempunyai kadar sejatan yang lebih tinggi berbanding dengan air tawar.
(e) Kadar sejatan semakin rendah apabila kadar kelembapan bandingan semakin
tinggi berbanding wap air permukaan.
(f) Kadar sejatan menjadi lebih tinggi di kawasan permukaan air yang luas seperti tasik,
kolam dan laut berbanding di alur sungai.
5. Proses-proses perubahan air:
(a) Pembekuan—Proses perubahan cecair menjadi pepejal
(b) PemeIuwapan—Dari wap air berubah kepada cecair
(c) Sejatan—Dari air berubah menjadi wap air
Pemeluwapan
1. Pemeluwapan ialah proses sejatan wap air ke udara kemudian berubah menjadi cecair.
2. Terdapat tiga faktor yang mempengaruhi proses pemeluwapan, iaitu:
(a) kandungan wap air yang cukup dalam atmosfera.

(b) takat embun sehingga suhu 0 o c membolehkan wap air bertukar menjadi cecair.
(c) nukleus pemeluwapan untuk menggalakkan dan mempercepatkan proses
percantuman wap-wap air dalam udara.
3. Proses pemeluwapan berlaku melalui proses penyejukan dengan tiga cara, iaitu:
(a) penyejukan alir lintang berlaku apabila pergerakan udara dari kawasan panas ke
kawasan sejuk, proses penyejukan berlaku ke takat embun dan membentuk awan
stratus dan angin alir lintang.
(b) penyejukan sinaran berlaku apabila bahangan bumi dilepaskan terus ke angkasa tanpa
halangan pada waktu malam ketika langit tidak berawan dan berangin. Kabus sinaran
dan embun terbentuk apabila jisim udara disejukkan ke tahap mengembun.
Awan
1 Awan ialah titisan-titisan air yang sangat halus, terapung-apung di lapisan atmosfera yang
berketinggian kurang 12 km daripada permukaan bumi hasil pemeluwapan di aras yang
tinggi.
2 Ciri-ciri yang mempengaruhi pembentukan awan ialah bentuk awan dan ketinggian awan.
3 Faktor-faktor yang mempengaruhi pembentukan awan:
(a) Kadar pemeluwapan awan menjadi semakin tebai apabila kadar pemeluwapan berlaku
semakin tinggi
(b) Jumlahkandunganwap airmempengaruhisifatawanseperti tebai ataunipismanakalacerah
atau gelap dipengaruhi oleh kadar pemeluwapan.
4 Awan terbentuk daripada proses perubahan wap air kepada titisan air atau hablur. Proses
pemeluwapan yang berlaku menyebabkan embun, kabus dan awan terbentuk.
5 Jenis-jenis awan ialah:
(a) Awan tinggi (6 100 meter ke ataş) dikenali sebagai awan sirus berbentuk kepulan nipis
seperti kapas kerana terdiri daripada hablur ais. Berbentuk berjalur-jalur sekiranya
cuaca buruk dan bertompok-tompok jika cuaca baik. Awan sirostratus berbentuk nipis
dan halus yang menunjukkan kehadiran ribut. Awan sirokumulus hadir dalam
kumpulan kecil dan bersisik.
(b) Awan pertengahan (1 200 — 6 100 meter) seperti awan altostratus yang membawa
hujan yang berterusan, berwarna kelabu atau kebiru-biruan. Altokumulus pula
kumpulan awan yang bertompok-tompok, berlapis seperti gelombang di langit dalam
bentuk tersusun.
(c) Awan rendah (0 — 1 200 meter) seperti awan stratokumulus yang
berbentuk sfera, kelabu dan bersusun. Awan stratus merupakan awan rendah
dan hampir di permukaan bumi, seragam, tebal dan berwarna kelabu. Awan
nimbostratus ialah awan yang tiada bentuk, tumpat, rendah dan membawa
hujan berterusan.
(d) Awan tegak (500 — 6 100 meter) seperti awan kumulus, awan tebal dan tumpat,
berbentuk seperti kubis. Awan ini menunjukkan cuaca yang baik. Manakala awan
kumulonimbus pula awan yang tumpat dan kemuncak seperti menara, membawa hujan
yang lebat, ribut petir dan hujan batu. Biasanya berlaku di kawasan tropika.
Kerpasan
1 Kerpasan ialah cecair atau pepejal yang jatuh daripada atmosfera ke bumi dalam
bentuk hujan, hujan batu atau salji. Proses pemeluwapan akan mempengaruhi
pembentukan awan dengan cantuman bintik-bintik ais lalu mencapai tahap tepu dan
turun sebagai kerpasan.

2 Proses-proses kerpasan:
(a) Teori Bergeron—Findeisen
(i) Berdasarkan saiz titisan air hujan yang diterima kesan daripada
perubahan kelembapan bandingan dan kadar tukaran adiabatik di
atas permukaan air menyebabkan berlakunya perbezaan tekanan
wap tepu.
(ii) Perbezaan tekanan menyebabkan wap air di awan berubah daripada
titisan air kepada hablur ais dan menarik titisan air menjadi
semakin besar dan berat.
(iii) Hablur ais yang besar dan berat akan jatuh ke bumi. Ketika jatuh,
suhu sekitar lebih panas daripada sebelumnya menyebabkan hablur
ais menjadi cair dan pecah kepada hablurhablur yang kecil dan
membentuk titisan air hujan.
(b) Teori Pelanggaran
(i) Hablur ais yang pelbagai saiz berlanggar dan bercantum antara satu
sama lain semasa jatuh daripada awan.
(ii) Pelanggaran bintik-bintik ais yang berbeza saiz menyebabkan
berlaku penyerapan dan percantuman antara bintik air
menyebabkan ia menjadi semakin besar, berat dan berubah menjadi
titisan air hujan.
(iii) Kebiasaannya, berlaku ketika pergerakan udara secara menegak,
proses pemeluwapan perlahan dan percantuman bintik air kurang
berlaku menyebabkan air turun ke bumi sebagai hujan renyai atau
gerimis.
(iv) Pelanggaran bintik-bintik ais berkesan semasa badai dan ribut serta
menurunkan hujan yang lebat.
Jenis-jenis Kerpasan
1 Hujan perolakan
(a) Proses sejatan berlaku apabila bumi berkeadaan panas kerana menyerap cahaya
matahari membebaskan jisim haba lalu menyebabkan jisim udara menjadi panas, ringan
dan mengembang naik ke lapisan udara. Di udara, jisim ini mengalami proses tukaran
adiabatik.
(b) Proses pemeluwapan yang berterusan akan membentuk awan yang tebal, berat dan
mengalami proses penepuan, jisim udara menjadi tidak stabil menyebabkan penurunan
titisan air yang disertai dengan kilat dan petir.
(c) Pemecahan titisan air hujan yang tidak seragam semasa di awan menyebabkan
berlakunya kejadian kilat dan petir. Perubahan dan pertemuan cas positif dan negatif
menyebabkan berlakunya kilat.
(d) Kawasan tenaga elektrik di awan menjadi lompong. Awan di atas dan di bawah
bergerak laju untuk mengisi kekosongan kawasan tersebut menyebabkan berlaku
pelanggaran dan terjadinya petir. Hujan perolakan sering berlaku di kawasan beriklim
khatulistiwa dan bersuhu panas.
2 Hujan orografik (hujan bukit)

(a) Berlaku di kawasan banjaran gunung yang kedudukan selari dengan pantai. Kawasan
yang menghadap pahtai menerima hujan yang lebat, sementara itu yang
membelakanginya menerima hujan yang sedikit.
(b) Hujan orografik dipengaruhi oleh kadar tiupan angin, sudut pertemuan angin dengan
cerun banjaran serta suhu air laut dan daratan.
(c) Wap-wap air dari laut yang dibawa oleh angin akan dipaksa najk mengîkut cerun yang
di hadapannya dan mengalami proses adiabatik.
(d) Perubahan suhu takat mengembun menyebabkan berlaku proses pemeluwapan dan
membentuk titisan air yang turun sebagai hujan apabila berlaku proses penepuan.
Tekanan Udara
1 Tekanan udara merujuk kepada daya yang terdapat pada udara bawahan dan berubah
mengikut ketinggian.
2 Kawasan yang mengalami suhu panas seperti kawasan mempunyai tekanan udara yang
rendah berbanding dengan kawasan sejuk yang udara tinggi. Udara sejuk akan turun serta
memenuhi kawasan bawah dan panas yang naik ke atas atmosfera.
3 Angin bergerak dari kawasan tekanan udara tinggi kepa±a tekanan udara rendah dan
mempengaruhi daya cerun tekanan menyebabkan 4 Daya-daya yang mempengaruhi tiupan
angin:
(a) Daya cerun tekanan—Kecerunan yang tinggi menyebabkan pergerakan angin menjadi
lebih laju.
(b) Daya koriolis—Pemesongan gerakan angin dari kawasan tekanan tinggi kepada
kawasan tekanan rendah akibat putaran bumi di atas paksinya.
(c) Daya putaran memusat mempengaruhi putaran angin secara putaran seperti puting
beliung, ribut taufan dan pelbagai jenis siklon.
(d) Daya geseran antara permukaan bumi dengan pergerakan angin yang bergerak secara
songsang.
Edaran Umum Atmosfera
1 Taburan tenaga dan lembapan di bumi dengan lapisan atmosfera tidak seragam kerana
perbezaan jumlah bahangan matahari yang diterima dipengaruhi oleh garis lintang dunia.
2 Angin berperanan dalam menyebarkan tenaga haba di permukaan bumi yang terbentuk
daripada tekanan udara rendah dan tekanan udara tinggi menyebabkan berlaku perbezaan
suhu.
3 Pergerakan angin dunia bergerak secara memesong kerana dipengaruhi putaran bumi
menyebabkan berlaku pembiasan arah tiupan udara. Jika di hemisfera utara, tiupan angin
bertiup ke arah kanan manakala di hemisfera selatan pula bertiup ke arah kiri.
4 Pembiasan daya koriolis menyebabkan wujud angin timuran kutub, angin timuran tropika
dan angin baratan.
5 Bahangan haba matahari yang tinggi di Garisan Khatulistiwa dipindahkan ke kutub melalui
edaran arus lautan dan wap air di atmosfera.
6 Udara panas dari Garisan Khatulistiwa akan bergerak ke Kutub Utara secara perolakan dan
membebaskan haba pendam.
7 Kekosongan udara di khatulistiwa diganti oleh udara sejuk dari Kutub Utara secara arus
permukaan. Pergerakan udara ini menyebabkan berlaku perbezaan tekanan udara di bumi dan
dipengaruhi oleh pesongan daya koriolis.

Angin Wilayah dan Angin Tempatan
1 Bayu darat dan bayu laut:
(a) Bayu darat berlaku pada waktu siang kerana daratan lebih cepat dipanaskan berbanding
laut menyebabkan suhu di daratan lebih tinggi. Tekanan udara di darat lebih rendah
berbanding dengan laut yang mengalami tekanan udara yang tinggi. Pergerakan udara
dari laut ke darat dapat menyederhanakan suhu di daratan.
(b) Bayu laut berlaku pada waktu malam kerana daratan lebih cepat disejukkan berbanding
dengan laut begitu juga dengan suhunya yang lebih rendah. Oleh itu, daratan mengalami
tekanan udara tinggi berbanding dengan laut yang bertekanan udara rendah. Pergerakan
udara dari darat ke laut membentuk bayu lauta
2. Angin pergunungan:
(a) Angin pergunungan merujuk kepada pergerakan angin dari gunung menuju ke kawasan
lembah kerana suhu gunung yang lebih sejuk (tekanan tinggi) berbanding dengan
kawasan lembah yang lebih panas (tekanan rendah).
(b) Pada waktu siang hari, kawasan tinggi lebih cepat dipanaskan berbanding dengan
kawasan lembah. Tekanan di lembah lebih tinggi berbanding di gunung sehingga
berlaku pengaliran udara ke lembah dan dikenali sebagai angin gunung.
(c) Pada malam hari, suhu di kawasan gunung lebih cepat sejuk berbanding dengan
kawasan lembah yang masih panas menyebabkan jisim udara mengembang, ringan dan
naik ke atas.
(d) Ruang udara tekanan rendah yang kosong diisi oleh udara dari gunung yang bergerak
ke kawasan lembah dan dikenali sebagai angin katabatik (katabatic Wind).
Angin Monsun
1 Angin monsun ialah satu pola pergerakan angin yang berlaku secara musiman dengan arah
yang tetap dalam tempoh beberapa bulan kemudian hilang dalam satu tempoh masa yang
singkat dan berubah arah bertentangan dalam tempoh masa yang berbaki dalam masa
setahun.
2 Perubahan tiupan angin monsun disebabkan oleh beberapa faktor seperti perubahan suhu
mengikut garis lintang, perubahan suhu mengikut musim dan perubahan kadar penyerapan
cahaya matahari.
3 Angin monsun terbahagi kepada dua, iaitu angin monsun timur laut dan angin monsun
barat daya.
4 Sistem angin monsun timur laut:
a. Bertiup semasa musim sejuk dari bulan November sehingga Mac disebabkan kawasan
hemisfera utara mengalami musim sejuk menyebabkan kawasan dataran tinggi Tibet,
Siberia dan Mongolia mengalami tekanan udara yang tinggi.
b. Perubahan tekanan udara di pedalaman Asia dan hemisfera selatan menyebabkan
jisim udara menjadi panas, ringan dan naik ke lapisan udara meninggalkan ruang
udara yang kosong.
c. Pergerakan udara berlaku dari benua Asia yang mengalami tekanan tinggi ke tekanan
rendah di benua Australia.
d. Pergerakan udara mengalami proses pesongan ke kanan oleh daya koriolis yang
menyebabkan angin bertiup kencang dan mampu menyejukkan suhu yang panas di
kawasan tropika dan khatulistiwa.
e. Pergerakan angin monsun timur laut merentasi lautan membawa bersama wap-wap
air lautan yang direntas akan menurunkan hujan yang lebat di daratan yang dilalui
seperti di kawasan pantai timur Semenanjung Malaysia.

5 Sistem angin monsun barat daya:
(a) Kawasan hemisfera utara mengalami musim panas pada bulan Mei hingga September
menyebabkan jisim udara di kawasan pedalaman Asia menjadi panas, ringan dan naik
ke atas dan meninggalkan satu kawasan udara yang kosong.
(b) Pada masa yang sama, benua Australia mengalami tekanan udara yang tinggi kerana
udara sejuk menyebabkan berlaku kecerunan tekanan udara.
(c) Perbezaan tekanan udara menyebabkan berlaku pergerakan tiupan angin dari benua
Australia ke benua Asia yang dikenali sebagai angin monsun tenggara yang dibiaskan
ke kiri oleh daya koriolis akan menjadi angin monsun barat daya.
(d) Jisim udara lembap yang mengandungi wap air semasa bergerak di lautan akan
menurunkan hujan di daratan.
Angin Sumatera (badai selari)
1 Bertiup dari bulan April sehingga Mei dan September sehingga Oktober pada musim
angin monsun barat daya.
2 Bertiup dari pulau Sumatera, membawa angin yang kencang secara tiba-tiba beberapa
minit hingga beberapa jam pada waktu malam sehingga waktu subuh.
3 Menyebabkan berlaku hujan yang lebat, disertai kilat dan petir serta memusnahkan
kawasan pertanian dan harta benda.
4 Berlaku apabila bahagian pantai timur Sumatera mengalami perubahan adiabatik akibat
pemanasan. Udara menjadi lembap apabila melalui Selat Melaka, dipaksa naik oleh
angin daratan dan bertembung dengan bayu darat.
5 Udara yang naik mengalami proses pemeluwapan dan menurunkan hujan yang lebat di
kawasan-kawasan selatan pantai barat Semenanjung.
Gangguan Atmosfera
Siklon Tropika
1 Siklon tropika merujuk kepada pergerakan kumpulan udara secara berputar mengelilingi
pusat tekanan udara rendah atau tinggi. Di kawasan tekanan udara rendah dikenali sebagai
siklon yang membawa hujan lebat dan angin kencang. Tekanan udara tinggi pula dikenali
sebagai antisiklon dan bergerak secara perlahan-lahan.
2 Siklon tropika berlaku di kawasan tropika yang mengalami suhu tinggi dan bertekanan
udara rendah.
3 Proses-proses siklon tropika:
(a) Berlaku di garisan lintang tropika
(b) Arus menjadi panas akibat pemanasan matahari yang tinggi di lautan menyebabkan
arus laut berubah menjadi panas, jisim udara mengembang dan menjadi ringan serta
naik ke atas lalu mewujudkan satu sel tekanan rendah di bawahnya.
(c) Angin akan bergerak dengan kencang untuk memasuki kawasan yang bertekanan
rendah berbanding dengan kawasan sekitarnya yang tinggi.
(d) Tekanan angin akan menjadi semakin rendah dan tiupan menjadi semakin tinggi
apabila menghampiri ke pusat dengan kelajuan melebihi 270 km/jam dan membentuk
pusaran ribut.
(e) Pusat siklon atau mata siklon berada di tengah-tengah, berudara tenang dan tidak
berlaku pembentukan hujan.
(f) Bagaimanapun jika mata siklon dikelilingi oleh 'vorteks', ia boleh menyebabkan
berlaku hujan lebat dan pusaran angin akan terbentuk menyebabkan laut bergelora jika
berlaku di lautan.

Tornado
1 Saiz lebih kecil, berkelajuan tinggi dan berlaku dalam tempoh masa yang pendek.
2 Tornado terjadi akibat perbezaan kecerunan tekanan udara antara tekanan udara rendah
dengan kawasan sekeliling.
3 Perbezaan ini menyebabkan angin luar masuk dengan kelajuan melebihi 650 km/jam dalam
bentuk pusaran dengan membawa arus perolakan.
Kaitan Sistem Atmosfera dengan Manusia
Pengaruh Cuaca dan Iklim terhadap Aktiviti Manusia
1. Perikanan—Kawasan yang beriklim khatulistiwa menerima cahaya matahari sepanjang
tahun yang menggalakkan pertumbuhan plankton yang menjadi makanan hidupan akuatik
seperti ikan, udang dan sołong seperti yang berlaku di kawasan Pentas Sunda dan pentas
benua. Bagi negara yang mengalami iklim empat musim, perikanan hanya dijalankan pada
musim panas dan musim bunga sahaja.
2. Pertanian—lklim khatulistiwa yang panas dan lembap sepanjang tahun menggalakkan
pertumbuhan dan pembesaran pokok seperti sayur-sayuran, padi, teh dan getah. Di
kawasan yang sederhana sejuk seperti Kanada, penerimaan hujan sedikit dan suhu rendah
hanya sesuai dengan penanaman bijirin seperti oat dan gandum.
3. Perdagangan—Perdagangan import dan eksport berlaku antara negara seperti dari benua
Asia yang menjual barangan komoditi seperti kelapa sawit dan getah manakala negara darł
Amerika Syarikat yang menjual bijirin seperti barli dan gandum.
4. Pelancongan—Kepelbagaian iklim dunia menarik kedatangan pelancong ke sesebuah
negara. Contohnya, Malaysia yang beriklim khatulistiwa menggalakkan pertumbuhan
hutan tropika, flora dan fauna yang menjadi tarikan pelancong dari luar seperti Eropah dan
Jepun. Iklim yang panas sepanjang tahun di Malaysia menggalakkan aktiviti di pinggir
pantai. Di kawasan yang beriklim sejuk, kawasan pergunungan salji menjadi tarikan
pelancong untuk meluncur salji.
5. Pengangkutan—Kadar hujan yang tinggi di kawasan beriklim khatulistiwa membantu
sistem perhubungan air sebagai sistem pengangkutan seperti Sungai Pahang, Sungai
Kelantan, Sungai Rajang dan Sungai Kinabatangan. Di Amerika Utara pula, jalan air boleh
dimudiki melalui tasik besar seperti Tasik Quebec, Tasik Winnipeg dan Tasik Ontario di
Kanada.
6. Perindustrian—Menggalakkan perkembangan industri kecil dan sederhana seperti aktiviti
menjemur ikan kering, pembuatan keropok dan batik kerana cuaca panas sepanjang tahun.
7. Pembalakan—lklim khatulistiwa menggalakkan pertumbuhan dan pembesaran pokok
hutan kayu keras seperti keruing, merbau dan cengal untuk tujuan pembalakan. Di
kawasan yang beriklim hawa sederhana sejuk, pembalakan hanya dijalankan pada musim
sejuk kerana keadaan getahnya yang beku. Antara pokok yang di balak seperti pokok
cedar, pain dan cyprus di hutan konifer Kanada.
Fenomena Iklim
Banjir
1 Ketidakmampuan sungai, tasik atau lautan untuk menampung jumlah air yang banyak
menyebabkan berlakunya limpahan air.
2 Kesan banjir terhadap alam sekitar fizikal dan manusia ialah.

(a) memusnahkan kawasan pertanian seperti padi sawah, nanas dan tembakau.
(b) tiupan angin monsun timur laut yang membawa hujan lebat pada bulan November
hingga Mac mengganggu aktiviti penangkapan ikan kerana laut yang bergelora dan
menyebabkan banjir.
(c) sistem pengangkutan terganggu kerana jalan-jalan ditenggelami air,
menenggelamkan lapangan terbang, merosakkan jambatan dan kenderaan seperti
banjir yang berlaku di Kelantan pada Disember 2014.
(d) aktiviti harian dan pekerjaan penduduk terjejas kerana banyak bangunan pejabat,
sekolah dan bank ditutup kerana banjir.
(e) aktiviti pelancongan terjejas akibat kawasan pelancongan terlibat dengan banjir.
(f) kegiatan ekonomi industri kecil dan sederhana terjejas kerana kerja-kerja menjemur
hasil laut dan batik tidak dapat dijalankan kerana kawasan ditenggelami air dan
kekurangan stok bahan mentah.
Kemarau
1 Kemarau merujuk kepada keadaan panas, kering dan tidak berhujan dalam tempoh masa
yang lama. Kadar sejat-peluhan melebihi kadar kerpasan menyebabkan berlaku
kekurangan air.
2 Kesan banjir terhadap alam sekitar fizikal dan manusia ialah:
(a) kemarau yang berpanjangan akan memusnahkan aktiviti pertanian seperti penanaman
padi sawah kerana kekurangan air untuk pertanian seperti yang berlaku di lapan
wilayah Thailand pada Februari 2015.
(b) pengeluaran kilang pembuatan dan elektronik akan berkurangan kerana kekurangan
sumber air yang dijadikan sebagai bahan penyejuk mesin. Kemarau menyebabkan air
di Empangan Timah Tasoh, Empangan Durian Tunggal dan Empangan Pedu
berkurangan.
(c) kemarau menyebabkan air minuman dan pertumbuhan rumput di padang ragut
terbantut dan tidak dapat menampung keperluan makanan haiwan ternakan.
(d) aktiviti penternakan ikan akuakultur akan terganggu terutama ternakan ikan dalam
sangkar dan tasik kerana jumlah air yang semakin berkurangan menyebabkan banyak
ikan mati seperti ternakan udang harimau dan ikan patin.
(e) isi padu air sungai yang sedikit menyebabkan perhubungan jalan sungai di kawasan
pedalaman terjejas dan tidak dapat dimudiki seperti Sungai Tembeling di Pahang.
(f) aktiviti berjemur di pantai dalam kalangan pelancong asing akan berkurang kerana
suhu yang sangat panas akan mengurangkan kedatangan pelancong. Kemarau juga
menyebabkan berlaku kehilangan air dalam badan dan penduduk tidak selesa untuk
melakukan aktiviti harian.
Siklon Tropika
1. Kesan siklon tropika terhadap alam sekitar fizikal dan manusia:
(a) Tiupan taufan menyebabkan berlaku kehilangan nyawa manusia seperti berlaku di Myanmar
yang dilanda Taufan Nargis pada tahun pada tahun 2008.
(b) Kejadian taufan turut membawa hujan lebat, menenggelamkan petempatan dan memusnahkan
harta benda penduduk sepertiyang berlaku di NewOrleans, Amerika Syarikat pada tahun 2005
yang dilanda Taufan Katrina.
(c) Taufan turut memusnahkan kemudahan infrastruktur dan prasarana seperti yang berlaku di
China yang memusnahkan sistem jalan raya, landasan kereta api dan bekalan elektrik
menyebabkan ribuan pengguna terkandas disebabkan oleh Taufan Bilis.

(d) Taufan juga menyebabkan kejadian tanah runtuh sepertiyang berlaku di Filipina kerana Taufan
Megi dan Taufan Haiyan.
Tornado
1 Tornado ialah pusaran udara yang bergerak dengan pantas dalam bentuk gelombang dan
dipengaruhi oleh kelembapan dan tekanan udara menyebabkan jisim udara yang kering
mengembang dan menjulang ke atas dalam bentuk pusaran bagi mengeluarkan udara
panas.
2 Pergerakan tornado menyebabkan:
(a) Pergerakan tornado Depauw yang berlaku pada Mac 2012 di Tennessee, Kentucky
dan Alabama di Amerika Syarikat menyebabkan berlakunya kemusnahan harta
benda seperti rumah, kenderaan dan kawasan pertanian. Di Malaysia, ribut taufan
yang melanda Kepala Batas dan Alor Setar, Kedah pada tahun 2014 telah
menyebabkan berlaku kerosakan harta benda.
(b) Tornado Depauw yang membadai bandar Marysville, Indiana, Amerika Syarikat
telah menyebabkan 14 orang terkorban serta memusnahkan kemudahan infrastruktur
di bandar tersebut.
El-Nino dan La-Nina
1 Fenomena El-Nino merujuk kepada gangguan yang berlaku di atmosfera dan Lautan
Pasifik yang menyebabkan berlakunya kemarau yang berpanjangan dan banjir besar seperti
yang dialami Malaysia pada tahun 1997.
2 Pada bulan Disember, kawasan air laut mengalami pemanasan luar biasa di Pantai Peru,
pantai barat Amerika Selatan dan Pantai Ecuador yang menyebabkan berlaku pemisahan
arus sejuk dan arus panas.
3 Kesannya, menyebabkan berlaku perubahan tiupan angin lazim dan suhu air lautan.
Lazimnya angin timuran yang bertiup dari pantai barat Amerika membawa hujan yang
lebat ke arah Asia Tenggara akan berubah menjadi udara kering. Manakala kawasan tengah
Amerika, Ecuador dan Peru menerima hujan yang lebat.
4 La-Nina pula merujuk kepada penurunan suhu bawah takat normal antara 2—5 oc daripada
suhu asal, iaitu 27 oc. Fenomena ini berlaku apabila angin lautan yang mempunyai udara
lembap yang tinggi bergerak ke daratan yang lebih rendah tahap kelembapannya
menyebabkan berlaku hujan yang lebat di kawasan dåratan seperti yang berlaku di
Malaysia pada Ogos 1998.
Proses Kejadian El-Nino dan La-Nina
1 Fenomena El-Nino berlaku disebabkan oleh pergerakan udara daripada tekanan udara yang
tinggi kepada tekanan udara rendah. Pada bulan November dan Disember, udara
bertekanan tinggi dari benua Australia dan Papua New Guinea bertiup menuju ke arah
udara bertekanan rendah di tropika menyebabkan berlaku pergerakan angin timuran dari
arah timur Lautan Pasifik ke arah barat Lautan Pasifik yang bertekanan rendah.
2 Tiupan angin lazim ini membawa bersama wap air yang disejatkan daripada angin timuran
dan menurunkan hujan lebat di bahagian barat Lautan Pasifik seperti di kawasan Asia
Tenggara, Papua New Guinea dan Australia. Manakala di kawasan timur Lautan Pasifik
mengalami fenomena kemarau.
3 Ketika El-Nino, tekanan udara di Lautan Pasifik bertukar menjadi rendah kerana
dipengaruhi oleh angin baratan yang menyebabkan berlaku pergerakan arus panas lautan

ke bahagian timur Lautan Pasifik dan menurunkan hujan yang lebat di Ecuador, Peru dan
Chile. Kawasan yang sepatutnya menerima hujan lebat seperti Asia Tenggara, Australia
dan Papua New Guinea mengalami kemarau.
Kesan El-Nino
1 Kawasan daratan mengalami kemarau kerana kadar sejatan melebihi kerpasan
menyebabkan simpanan air bawah tanah, tasik, kolam dan sungai berkurangan.
2 Cuaca panas dan udara kering menyebabkan berlaku kebakaran hutan dan memusnahkan
spesies flora dan fauna.
3 Kebakaran hutan yang berpunca daripada pemanasan El-Nino menyebabkan berlaku
pencemaran udara dan jerebu.
4 Peningkatan suhu air laut di pinggir pantai Amerika Selatan menjejaskan hidupan akuatik
yang terdiri daripada flora dan fauna.
5 Kemarau yang berpanjangan menjejaskan kawasan pertanian menyebabkan sumber
makanan semakin berkurangan.
6 Kesan daripada jerebu menyebabkan penduduk mengalami masalah kesihatan seperti
asma, batuk dan kekurangan air dalam badan disebabkan kepanasan yang melampau.
7 Sistem pengangkutan udara dan darat terjejas disebabkan jarak penglihatan yang kurang
disebabkan udara yang berjerebu.
8 Suhu panas yang melampau turut menyebabkan pendapatan penduduk tempatan
berkurangan kerana kekurangan kemasukan pelancong dari luar negara.
9 Kemarau yang berpanjangan menyebabkan berlaku krisis air. Suhu yang panas dan
kering menyebabkan tidak berlaku proses pemeluwapan dan kerpasan serta menjejaskan
aktiviti penduduk dan perkilangan.
Kesan La-Nina
1 Hujan yang turun dengan lebat menyebabkan berlaku kejadian banjir kilat dan tanah
runtuh serta mengorbankan banyak nyawa seperti yang berlaku di Ecuador dan Peru pada
tahun 1998.
2 Harta benda penduduk seperti rumah, kereta dan lain-lain kemudahan mengalami
kemusnahan kesan daripada fenomena La-Nina.
3 Banjir besar telah memusnahkan tanaman penduduk menyebabkan sumber pendapatan
penduduk terjejas dan hilang mata pencarian.
4 Berlaku rebakan penyakit seperti E-coli dan cirit-birit kerana kekurangan sumber air
yang bersih.
5 Hujan lebat menyebabkan banyak kemudahan asas seperti jalan raya, elektrik, sekolah
dan jambatan mengalami kerosakan dan kemusnahan.
6 Angin kencang yang melanda pinggir pantai menyebabkan berlaku hakisan pinggir
pantai dan kejadian puting beliung.
Perubahan Iklim
Konsep Perubahan Iklim
1 Perubahan iklim berlaku kerana peningkatan gas rumah kaca di lapisan atmosfera yang
berperanan memerangkap radiasi inframerah.
2 Berlaku peningkatan jumlah pengeluaran gas karbon dioksida di atmosfera hasil
pembebasan gas bahan api fosil daripada sistem pengangkutan dan perindustrian.

3 Kesannya, suhu bumi telah meningkat dan menyebabkan berlakunya pencairan ais di
Kutub Utara dan Kutub Selatan. Di negara tertentu seperti Amerika Syarikat telah
mengalami perubahan iklim dengan menerima hujan yang lebat dan kerap kerana proses
sejatan tinggi yang membentuk proses kerpasan.
4 Pertambahan gas metana dan karbon dioksida di atmosfera menyebabkan suhu menjadi
semakin panas, kadar kelembapan yang rendah, meningkatkan aras laut dan berlaku ribut
taufan.
Kesan Rumah Hijau yang Menyebabkan Pemanasan Global
1 Udara di sesuatu kawasan terperangkap dan bertindak memanaskannya kembali dikenali
sebagai lapisan selimut karbon dioksida di lapisan atmosfera.
2 Udara yang diterima oleh bumi melalui gelombang pendek, diserap dan dilepaskan
kembali ke udara melalui gelombang panjang. Kemudian gelombang tersebut dihalang,
diserap dan dipantulkan semula ke bumi oleh lapisan selimut karbon dioksida
menyebabkan suhu bumi meningkat 1-2%.
3 Molekul karbon dioksida, karbon monoksida, sulfur dioksida, nitrus oksida, metana serta
wap air bertindak sebagai cermin rumah hijau.
Faktor yang Mempengaruhi Kesan Rumah Hijau
1Pembakaran bahan api fosil oleh manusia seperti petroleum, gas asli, arang batu untuk
kegunaan domestik, industri dan kenderaan terbebas ke udara dan terperangkap
menyebabkan bumi menjadi panas.
2Gas penebat haba yang terhasil daripada najis haiwan seperti lembu dan kambing,
pereputan sampah sarap, lombong arang batu dan paip gas asli yang bocor.
3Pembebasan gas CFC daripada penggunaan aerosol, peti sejuk dan penyaman udara.
4Letupan gunung berapi yang membebaskan tenaga endogenetik akan meningkatkan
suhu dunia.
5Pembebasan asap kilang yang mengandungi gas karbon dioksida, metana dan karbon
monoksida yang menggunakan sumber tenaga asli menyebabkan bahangan matahari
terhalang keluar ke angkasa lepas.
6Peningkatan kenderaan bermotor yang menggunakan bahan api akan membebaskan gas
karbon dioksida, karbon monoksida dan sulfur kerana pembakaran yang kurang lengkap.
7Pembakaran terbuka dalam sektor pertanian seperti pembakaran jerami dan hutan akan
membebaskan gas seperti karbon dioksida, karbon monoksida dan sulfur dioksida. Gas
terampai ini memerangkap gelombang panjang inframerah bumi.
Kesan Fenomena Rumah Hijau
1 Meningkatkan suhu udara sehingga 4.5 0 C akan mengubah iklim di kawasan tertentu.
Contohnya, seperti iklim sejuk bertukar menjadi iklim Mediterranean.
2 Pencairan ais di Kutub Utara, Kutub Selatan dan kawasan pergunungan.
3 Peningkatan aras air laut akibat pencairan salji menyebabkan kawasan yang rendah akan
ditenggelami seperti Fiji, Bangladesh, Belanda dan Maldives.
4 Sumber makanan musnah kerana kemarau serta tanaman tidak berhasil.
5 Kenaikan aras laut menyebabkan hakisan ombak berlaku dengan lebih giat terutamanya di
kawasan paya bakau serta mengancam habitat pinggir pantai seperti Tanjung Aru dan Port
Dickson.

6 Perubahan fenomena cuaca dan iklim menyebabkan berlaku ribut taufan. Ribut taufan
akan memberi kesan kepada kegiatan perikanan dan pertanian.
Lapisan Ozon
1 Lapisan ozon merujuk kepada sejenis gas yang terhasil melalui tindak balas cahaya
ultraungu dengan atmosfera bumi yang mengandungi tiga atom oksigen. Berfungsi
melindungi bumi daripada pancaran sinaran ultraungu dengan menyerap dan membalikkan
sinaran tersebut ke angkasa lepas.
2 Punca-punca penipisan lapisan ozon:
(a) Penggunaan bahan klorofluorokarbon (CFC) yang bertindak sebagai pemangkin
mempercepatkan penipisan lapisan ozon dengan kehadiran cahaya ultraungu yang
tinggi.
(b) Peningkatan aktiviti perindustrian yang membebaskan asap yang mengandungi
karbon dioksida, karbon monoksida dan sulfur dioksida ke udara yang memerangkap
haba di lapisan troposfera. Lapisan troposfera mengalami kekurangan bahangan bumi
dan menjadi sejuk lalu membentuk hablur ais yang akan mempercepatkan penipisan
lapisan ozon.
(c) Pembebasan gas nitrogen oksida melalui ujian nuklear dan penggunaan baja nitrus
oksida dalam sektor pertanian akan menyebabkan lapisan ozon musnah.
(d) Penyahhutanan secara besar-besaran untuk tujuan pertanian atau pembinaan
empangan menyebabkan kandungan oksigen di atmosfera berkurangan dan
menjejaskan pembentukan ozon.
(e) Peningkatan jumlah kenderaan bermotor menyebabkan pertambahan gas beracun
seperti karbon dioksida yang menyumbang kepada peningkatan suhu di lapisan
troposfera dan penurunan suhu di lapisan stratosfera yang akan mempercepatkan
penipisan lapisan ozon.
Kesan Penipisan Lapisan Ozon
1Meningkatkan kadar penyakit barah kulit, kedutan kulit yang cepat, penuaan serta
katarak.
2Memusnahkan sistem imuniti badan dan saraf anggota badan kerana pendedahan yang
lama terhadap sinaran ultraungu.
3Mempengaruhi proses fotosintesis terhadap fitoplankton dan tumbuhan dalam
ekosistem lautan dan daratan menyebabkan sumber makanan dunia berkurangan.
4Pencairan lapisan salji di Kutub Utara dan Kutub Selatan akan meningkatkan paras air
laut dan menenggelamkan kawasan yang rendah.
5Sinaran ultraungu yang berlebihan menyebabkan berlakunya pemanasan global
disebabkan penipisan ozon yang membebaskan haba bumi ke atmosfera.
6 Sel-sel dan mikroorganisma dalam badan haiwan mudah dijangkiti penyakit disebabkan
oleh peningkatan jumlah sinaran ultraungu.
7 Membantutkan proses pembesaran, kesuburan dan pembiakan pokok kerana penerimaan
sinaran ultraungu yang berlebihan.
Kesan Perubahan Iklim terhadap Alam Sekitar Fizikal dan Aktiviti Manusia
1 Sistem geomorfologi—Pencairan ais berlaku di kutub dan puncak gunung yang
menyebabkan peningkatan aras laut mampu menenggelamkan kawasan yang rendah
seperti Maldives

2Sistem atmosfera—Perubahan cuaca dan iklim menyebabkan peningkatan suhu dunia
yang akan memberi kesan kepada pencairan ais di Kutub Utara dan Kutub Selatan.
3Sistem kitaran hidrologi—Kadar pemanasan yang melampau akan meningkatkan kadar
sejatan permukaan bumi seterusnya menyebabkan gangguan ke atas kitaran hidrologi.
Badan-badan air seperti tasik, sungai dan empangan akan mengalami penurunan paras
air dan menjadi kering.
4Simpanan air bawah tanah berkurangan kerana suhu yang panas menyebabkan kadar
sejatan menjadi lebih tinggi dan kadar hujan yang turun menurunkan jumlah hujan yang
sedikit dan mempengaruhi simpanan air bawah tanah.
5Sistem ekologi—Ekosistem lautan dan daratan terganggu menyebabkan berlaku
kepupusan hidupan akuatik di tasik, sungai, paya dan laut serta flora dan fauna di daratan.
6Kebakaran hutan secara semula jadi kerana peningkatan suhu yang tinggi akan
mengancam dan memusnahkan kepelbagaian biodiversiti hutan, habitat hidupan liar,
rantaian dan siratan makanan.
7Memusnahkan kawasan pertanian seperti kawasan penanaman padi kerana kekurangan
sumber air untuk pengairan.
Mikro Iklim Bandar
Mikro Iklim Bandar
1 Perubahan iklim yang berlaku di sesuatu kawasan yang mempunyai keluasan yang
terbatas berbanding dengan kawasan sekitarnya kerana dipengaruhi oleh pembandaran.
2 Perubahan unsur cuaca dan iklim di kawasan bandar:
(a) Unsur suhu—Wujud pulau haba bandar disebabkan perbezaan suhu dengan kawasan
sekitarnya kerana dipengaruhi oleh morfologi bandar dan aktiviti domestik
penduduk. Pada waktu siang, cahaya matahari diserap oleh tar, bitumen dan
bangunan dan melepaskan bahangnya pada waktu malam menyebabkan suhu
menjadi panas.
(b) Kelembapan udara—Udara di bandar menjadi kering kerana kurangnya berlaku
proses sejatpeluhan air permukaan. Ini disebabkan oleh permukaan yang berturap
dan bersimen. Air hujan tidak diserap ke dalam tanah dan menjadi air larian
permukaan.
(c) Hujan—Hujan turun dengan lebat di bandar kerana terdapat pelbagai nukleus yang
mempengaruhi pembentukan wap air seperti habuk, debu dan gas hasil daripada
aktiviti manusia.
(d) Tiupan angin—Pergerakan udara di kawasan bandar dihalang oleh bangunan-
bangunan tinggi menyebabkan pertukaran udara sejuk dari kawasan sekitar tidak
berlaku menyebabkan suhu di bandar sentiasa panas.
(e) Keamatan cahaya—Kadar penerimaan cahaya di kawasan bandar lebih rendah
berbanding dengan kawasan sekitar kerana lapisan atmosfera diselimuti oleh partikel
terampai di udara seperti debu, habuk, asap dan gas beracun.
Pulau Haba Bandar
1 Pulau haba merujuk kepada peningkatan suhu bandar berbanding dengan kawasan
sekitarnya kerana dipengaruhi oleh morfologi bandar dan permukaan bumi yang
berturap, pada waktu siang haba diserap dan disimpan sebagai haba pendam dan
dibebaskan pada malam hari tetapi terhalang oleh partikel yang terdapat di lapisan
atmosfera.

2 Faktor-faktor yang mempengaruhi pulau haba bandar:
(a) Suhu di kawasan bandar tinggi kerana kurangnya tumbuh-tumbuhan. Tumbuh-
tumbuhan berperanan menyederhanakan suhu.
(b) Pergerakan angin secara mendatar kurang berlaku kerana terhalang oleh bangunan
yang tinggi menyebabkan haba yang panas terperangkap dan tidak terbebas ke
atmosfera.
(c) Kawasan bandar kurang mempunyai kawasan takungan air seperti tasik dan sungai
menyebabkan kadar kelembapan udara yang rendah menjadikan proses sejatan
kurang berlaku.
(d) Penggunaan bahan api fosil seperti petroleum berplumbum dalam sistem
pengangkutan menyebabkan berlaku pembebasan gas-gas karbon dioksida dan gas
karbon monoksida di udara yang berperanan memerangkap haba dan memanaskan
suhu sekitar.
(e) Penggunaan pendingin hawa di bangunan-bangunan menyebabkan berlakunya
pembebasan haba daripada alatan tersebut.
(f) Kegiatan pembinaan, perlombongan dan perindustrian di kawasan bandar
menyebabkan pembebasan habuk, debu dan gas yang terampai di udara dan
memerangkap haba serta memanaskan kawasan bandar.
(g) Kawasan persekitaran bandar yang berturap, bertar dan bersimen seperti jalan raya
dan tempat meletak kereta menyebabkan bahangan matahari diserap pada waktu
siang dan membebaskan suhu secara perlahan-lahan pada waktu malam
menyebabkan suhu bandar sentiasa tinggi.
Langkah Menyederhanakan Suhu Bandar
1 Menanam semula tumbuhan hijau di kawasan bandar bagi menyederhanakan suhu dengan
mewujudkan bandar dalam taman, bandar lestari dan mewajibkan penanaman pokok di
kawasan perumahan yang baharu dibina.
2 Beralih kepada sistem pengangkutan awam yang mesra alam seperti menggunakan
monorel, LRT dan komuter. Meninggikan dan memasang penapis asap di kilang dan
menggantikan sumber tenaga berplumbum kepada tanpa plumbum seperti RON95 dan
RON97.
3 Mengubah susun atur bandar dari segi letakan petempatan penduduk dan perindustrian
bagi memastikan suhu bandar stabil ke kawasan pinggir bandar.
4 Mewujudkan lebih banyak kawasan kolam, tasik dan taman tema yang bertindak untuk
menyederhanakan suhu di kawasan bandar.
Pulau Sejuk Haba
1 Fenomena cuaca di pusat bandar lebih sejuk berbanding dengan kawasan sekitarnya.
2 Faktor-faktor yang menyebabkan berlaku pulau sejuk haba ialah:
(a) Tumbuhan hijau di bandar dapat menyerap gas karbon dioksida dan menjalankan
proses fotosintesis menyumbangkan penurunan suhu yang rendah di kawasan bandar
melalui proses sejat-peluhan.
(b) Memperbanyakkan kawasan bandar yang mesra alam dengan menanam tumbuhan
hijau di kawasan perumahan yang baharu dibina atau bandar dalam taman dan bestari
yang bersifat mesra alam.
(c) Penggunaan kenderaan mesra alam seperti kenderaan cekap tenaga LRT dan monorel
dapat mengatasi masalah pembebasan gas karbon dioksida.

(d) Memindahkan atau mengurangkan kilang-kilang industri di kawasan bandar ke
kawasan luar bandar dapat mengurangkan pelepasan bahan pencemar yang
menyumbang peningkatan suhu bumi.
(e) Membina bangunan di kawasan bandar yang mesra alam bagi membolehkan berlaku
pergerakan udara dengan lebih baik, mengurangkan kadar larian air larian permukaan
dan meningkatkan kadar serapan air tanah.
(f) Mengurangkan penggunaan cermin dan bangunan konkrit yang bertindak sebagai
pemantul dan penyerap haba pada siang hari kerana secara tidak langsung akan dapat
mengurangkan peningkatan suhu di kawasan bandar.
Kesan-kesan Pulau Sejuk Haba
1 Mengurangkan peningkatan suhu bandar kerana kekurangan bahan PMIO yang
meningkatkan suhu bandar.
2 Mengurangkan aktiviti yang berkaitan dengan perkilangan dan pengangkutan di bandar
dapat mengurangkan penyakit yang berkaitan dengan saluran pernafasan seperti asma,
batuk dan sakit tekak.
3 Suhu bandar menjadi lebih sejuk, aktiviti harian dapat dijalankan dengan selesa dan
meningkatkan kesihatan penduduk.
4 Penggunaan pendingin hawa dan kipas elektrik dapat dikurangkan kerana suhu yang sejuk.
Pencemaran Udara
1 Pencemaran udara ialah kehadiran bahan pencemar yang berbahaya kepada manusia dan
alam sekitar seperti karbon dioksida, sulfur dioksida, habuk dan debu.
2 Jerebu merujuk kepada kandungan partikel yang tinggi dan terampai di udara
menyebabkan udara di lapisan atmosfera menjadi kering yang mengandungi bahan seperti
gas hidrokarbon, nitrogen dioksida dan partikel halus.
Punca-punca Jerebu dan Pencemaran Udara
1 Pembakaran hutan untuk pertanian secara besar-besaran seperti penanaman kelapa sawit
dan getah pada musim panas dan kering menyebabkan jerebu.
2 Letusan gunung berapi yang berlaku akan mengeluarkan habuk, debu, asap dan sulfur
dioksida terampai ke atmosfera.
3 Peningkatan penggunaan kenderaan menyumbang kepada pencemaran udara dan jerebu
yang membebaskan bahan pencemar seperti karbon dioksida, sulfur dioksida dan karbon
dioksida.
4 Penggunaan bahan api fosil dalam penjanaan kuasa elektrik dan industri menyumbang
kepada pencemaran udara dengan membebaskan gas nitrogen dioksida, karbon dioksida
dan partikelpartikel halus.
5 Pembakaran terbuka di kawasan pelupusan sampah dan pertanian akan membebaskan
partikel halus, pencemaran bau busuk sampah dan sisa yang bertoksik.
Langkah&langkah Mengatasi Pencemaran Udara
1 Menjalankan pembenihan awan di seluruh negara dengan menyembur larutan garam iodida
ke gumpalan awan kumulonimbus yang bertindak sebagai nukleus membentuk wap air.

2 Menjalankan program kitar semula dengan mengasingkan bahan buangan akan dapat
mengurangkan pembakaran terbuka di kawasan pembuangan sampah dan pertanian
melalui kaedah tebang reput.
3 Menjalankan kerjasama antarabangsa bagi mengatasi masalah jerebu yang merentasi
sempadan melalui perjanjian dan bantuan yang berkaitan.
4 Mengenakan denda, menyaman dan menarik balik lesen kepada syarikat atau individu yang
terlibat dalam aktiviti yang mengakibatkan jerebu dan mencemarkan udara.
Hujan Asid
Hujan asid merujuk kepada air hujan yang turun mengandungi tahap keasidan yang tinggi
kerana telah bercampur dengan bahan pencemar di udara seperti sulfur dioksida dan nitrogen
dioksida lalu membentuk asid sulfurik dan asid nitrit.
Punca yang Menyebabkan Berlaku Hujan Asid
1 Kegiatan perindustrian menyebabkan berlakunya hujan asid. Pelepasan bahan
pencemar seperti sulfur dioksida dan nitrogen oksida daripada asap kilang bercampur
dengan wap air akan turun sebagai hujan asid.
2 Pembakaran arang batu, petroleum dan gas asli dalam penjanaan tenaga elektrik
membebaskan gas sulfur dioksida ke udara.
3 Peleburan bahan kuprum menyebabkan pembebasan gas sulfur dioksida ke udara,
bertindak balas dengan air hujan dan membentuk hujan asid.
4 Pelepasan asap kenderaan bermotor meningkatkan kandungan bahan pencemar di
udara seperti gas nitrogen dioksida, oksigen dioksida dan karbon dioksida yang akan
bertindak balas di udara dan membentuk hujan asid.
5 Pembakaran terbuka terutama di kawasan pembuangan sampah yang membebaskan gas
beracun seperti sulfur dioksida, karbon dioksida dan bahan pencemar lain yang
mengandungi partikel terampai bertindak balas dan membentuk hujan asid.
6 Debu daripada letusan gunung berapi mengandungi asap, debu, sulfur dioksida,
nitrogen dan karbon monoksida dilepaskan ke atmosfera ketika berlaku letusan gunung
berapi akan menyebabkan pembentukan hujan asid ketika waktu hujan.
7 Kebakaran hutan akan menyebabkan pembebasan gas pencemar seperti nitrogen dioksida,
karbon monoksida, karbon dioksida dan hidrokarbon yang menyumbang kejadian hujan
asid.
Kesan Hujan Asid
1 Hujan asid menyebabkan pokok kurang subur kerana kandungan aluminium dalam tanah
yang tinggi menghalang penyerapan nitrat serta menyebabkan daun pokok berwarna
kuning dan menggugurkan daunnya.
2 Memusnahkan ekosistem hutan terutama ketika proses fotosintesis kerana daun mengalami
kerosakan.
3 Memusnahkan ekosistem hidupan akuatik kerana air mengandungi asid yang tinggi
menyebabkan zooplankton, fitoplankton dan hidupan air yang lain terancam dan mati.
4 Mengurangkan kesuburan tanah kerana kandungan asid yang tinggi menjejaskan aktiviti
pertanian.
Kesan Perubahan Iklim Bandar terhadap Alam Sekitar Fizikal dan Manusia

1. Partikel yang terampai dalam udara boleh mengganggu kesihatan manusia seperti
kesukaran untuk bernafas, penyakit mata dan kulit.
2. Pencemaran udara dan jerebu mengurangkan jarak penglihatan kerana partikel yang
terampai di atmosfera akan menyerap, menyerak dan memantul partikel ke udara. Ini boleh
menyebabkan berlaku kemalangan jalan raya dan mengganggu sistem penerbangan.
3. Kurangnya penerimaan cahaya matahari oleh tumbuhan boleh mengganggu proses
fotosintesis dan kesuburan tanih menyebabkan aktiviti pertanian terganggu.
4. Proses pembesaran tumbuhan akan terbantut dan mengganggu sistem rantaian makanan
kerana daun-daun hijau diselimuti oleh bahan yang beracun.

Bahagian A Tema 3 Sistem Atmosfera

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to Bahagian A Tema 3 Sistem Atmosfera

Similar to Bahagian A Tema 3 Sistem Atmosfera (20)

More from Asmawi Abdullah

More from Asmawi Abdullah (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (12)

Bahagian A Tema 3 Sistem Atmosfera