2. Bago tuluyang maglakbay sa
panahon ng mga sinaunang
tao, marapat na baunin mo
ang mga impormasyong dati
mo nang alam. Makatutulong
ito sa pag-unawa sa paksang
kasunod na pag-aaral.
3. Gawain 1. Kung Ikaw Kaya?
Isiping isa ka sa mga taong nabuhay
sa daigdig noong sinaunang panahon.
Pumili sa mga kahon ng tatlong bagay
na sa tingin mo’y makatutulong sa
iyong pang araw-araw na pamumuhay.
Mahalagang maipaliwanag mo ang
dahilan ng iyong pagpili.
4.
5. Pamprosesong Tanong:
1. Alin ang iyong mga pinili ?
2. Bakit ang mga bagay na ito
ang iyong pinili?
3. Kaya mo bang mabuhay sa
sinaunang panahong kung taglay
mo ang bagay na pinili? Ipaliwanag
ang sagot.
6. Gawain 2. I-R-F (Initial-Refined-Final Idea) Chart
Isulat sa unang kolum ng chart ang sariling sagot sa
tanong. Paano umunlad ang pamumuhay ng tao
noong sinaunang panahon?
Alam Ko Ngayon Nadagdag Kong
Kaalaman
Ito na ang Alam ko
7. PAUNLARIN
Pagkatapos masabi ang alam mo
Ngayon tungkol sa paksa, ay maaari
nang magtungo sa susunod na
bahagi ng aralin. Sa yugtong ito,
inaasahang iyong matututuhan ang
mahahalagang konsepto tungkol sa
mga sinaunang tao sa daigdig gamit
ang mga teksto, graphic organizer,
at mga gawaing higit na
magpapayabong sa iyong kaalaman
8. Batay sa makaagham na pag-aaral
ng pinagmulan ng tao, nakita ang mga
ninuno ng tao may 2.5 milyong taon na
ang nakalilipas. Sila ang homo species
(homo na nangangahulugang tao)
nagtagumpay na makiayon sa kanilang
kapaligiran at nagawang harapin ang
mga hamon ng sitwasyon noong
sinaunang panahon.
May tatlong pangkat ng homo
species na namuhay sa daigdig at naging
mga ninuno ng mga kasalukuyang tao.
9. Pag-aralan ang dayagram tungkol sa
Teorya ng Ebolusyon ng tao mula sa
pagiging Ape hanggang sa paglitaw ng
mga Homo Sapiens.
Ape- sinasabing
pinagmulan ng tao
Chimpanzee- pinapalagay na
pinakamalapit na kaanak ng
tao ayon sa mga siyentista
13. TAKDANG ARALIN
Ilarawan ang mga sumusunod na
panahon batay sa pag-unlad ng tao
A. PALEOLITIKO
NEOLITIKO
PANAHON NG METAL
Sanggunian: Learners Module pp.
41-45
14. Pagkaraang lumitaw ang mga Homo species
partikular ang Homo habilis noong dakong 2.5
milyong taon ang nakararaan, nagsimula na rin
ang Panahong Paleolitiko, ang unang yugto sa
pag-unlad ng kultura ng mga sinaunang tao.
Tinatawag ding “Panahon ng Lumang Bato”
(Old Stone Age)
Nagmula ang Paleolitiko sa mga katagang
“paleos” o matanda at “lithos” o bato.
PANAHONG PALEOLITIKO
Dakong 2,500,000-10,000 BCE
15. Pinakamahabang yugto sa
kasaysayan ng sangkatauhan.
Maiuugat sa pagsisimula ng
paggamit ng kasangkapang bato
ng mga Hominid.
Unang gumamit ng apoy at
nangaso ang mga sinaunang tao
16. LOWER PALEOLITHIC PERIOD
Nagwakas dakong 120,000 taon na ang
nakararaan.
Pinakamaagang pananatili ng tao sa
daigdig
Hindi pa lumilikha ng mga kasangkapan
Ang Homo Habilis ay nangangahulugang
“able man” o “handy man” dahil sila ang
unang species ng homonid na marunong
gumawa ng kagamitang bato
Sinundan ng mga Homo Erectus na higit
na may kakayahan sa paggawa ng
kagamitang bato
17. MIDDLE PALEOLITHIC PERIOD
Dakong 120,000-40,000 taon ang
nakararaan
Paglitaw ng makabagong tao noong
100,000 taon ang nakalipas
Umusbong ang pagiging artisano ng
mga tao sa pagpipinta sa katawan at
pagguhit sa bato
Nabuhay ang Taong Neanderthal na
natuklasan sa Germany ang mga labi
18. UPPER PALEOLITHIC PERIOD
Dakong 40,000-8,500 taon ang
nakararaan
Nagkaroon na ng mga unang
pamayanan sa anyong mga campsite na
kadalasang matatagpuan sa mga lambak
Ang mga Taong Neanderthal ay nawala
sa panahong ito at napalitan ng mga
taong Cro-Magnon
Lumitaw ang mga komplikadong
pagpapangkat sa lipunan
19. Mga Tanyag na Prehistorikong Tao
Ang Homo Sapiens ang pinakahuling species
na ebolusyon ng tao, ang Homo sapiens
Neanderthalensis (circa 200,000 - 30,000 taon
BP). Higit na malaki ang utak ng Homo sapiens
kung ihahambing sa mga naunang species kaya
nangangahulugan higit ang kanilang kakayahan
sa pamumuhay at paggawa ng kagamitan. May
mga patunay na may kaalaman ang
Neanderthal sa paglilibing samantalang ang
Cro-Magnon ay lumikha ng sining ng pagpipinta
sa kweba.
21. Sa loob ng maraming libong taon,
namuhay ang mga prehistorikong tao
sa pangangaso at pangangalap ng
pagkain. Dakong 12,000 taon nang
matutuhan ng mga sinaunang tao ang
pagtatanim. Tuluyan ding umunlad ang
kanilang mga kasangkapan sa
paggamit ng mas makinis na bato. Ito
ang nagpasimula sa Panahong
Neolitiko.
22. Ang huling bahagi ng Panahong Bato ay
tinatawag na Panahong Neolitiko (Neolithic
Period) o Panahon ng Bagong Bato (New
Stone Age) na hango sa mga salitang
Greek na neos o “bago” at lithos o “bato.”
Ang terminong neolitiko ay ginagamit sa
arkeolohiya at antropolohiya upang italaga
ang isang antas ng ebolusyong
pangkalinangan o pagbabago sa
pamumuhay at teknolohiya
PANAHONG NEOLITIKO
Dakong 10,000- 4,000 BCE
23. Kilala ang panahong ito sa paggamit ng
makikinis na kasangkapang bato,
permanenteng paninirahan sa pamayanan,
pagtatanim, paggawa ng palayok at
paghahabi.
Naganap sa panahong ito ang Rebolusyong
Neolitiko o sistematikong pagtatanim.
Isa itong rebolusyong agrikultural sapagkat
natustusan na ang pangangailangan sa
pagkain.
Ito rin ang nagbigay-daan sa permanenteng
paninirahan sa isang lugar upang alagaan
ang mga pananim
24. Catal Huyuk- isang pamayanang
Neolitikong matatagpuan sa
kapatagan ng Konya ng gitnang
Anatolia (Turkey ngayon)
Isang pamayanang sakahan
25. May populasyon mula 3,000-6,000
katao
Magkakadikit ang mga dingding ng
kabahayan at ang tabing pasukan ng
isang bahay ay mula sa bubungan
pababa sa hagdan
Inililibing ang mga yumao sa loob ng
kanilang bahay
May paghahabi, paggawa ng alahas,
salamin at kutsilyo.
26. Nagkaroon ng malaking
pagbabago sa pamumuhay ng
mga sinaunang tao nang
matutuhan nila ang paggamit ng
mga kasangkapan at sandatang
yari sa metal. Naganap ito dakong
4000 B.C.E. Inilalarawan sa
susunod na diyagram – ang
Panahon ng Metal.
27. Panahon ng Tanso
Naging mabilis ang pag-unlad ng tao dahil sa
tanso subalit patuloy pa rin ang paggamit sa
kagamitang yari sa bato.
Nagsimulang gamitin ang tanso noong 4000
B.C. sa ilang lugar sa Asya, at 2000 B.C.E. sa
Europe at 1500 B.C.E. naman sa Egypt
Nalinang na mabuti ang paggawa at
pagpapanday ng mga kagamitang yari sa
tanso
Panahon ng Metal
4,000 BCE- Kasalukuyan
28. Panahon ng Bronse
Naging malawakan na noon ang paggamit
ng bronse nang matuklasan ang panibagong
paraan ng pagpapatigas dito
Pinaghalo ang tanso at lata (tin) upang
makagawa ng higit na matigas na bagay
Iba’t ibang kagamitan at armas ang
nagagawa mula sa tanso tulad ng espada,
palakol, kutsilyo, punyal, martilyo, pana, at
sibat
Sa panahong ito natutong makipagkalakalan
ang mga tao
29. Panahon ng Bakal
Natuklasan ang bakal ng mga Hittite,
isang pangkat ng Indo-europeo na
naninirahan sa Kanlurang Asya dakong
1,500 BCE
Natutuhan nila ang magtunaw at
magpanday ng bakal
Matagal nilang pinanatiling lihim ang
pagtutunaw at pagpanday ng bakal.
Nang lumaon, lumaganap ang paggamit
ng bakal sa iba pang kaharian
31. Gawain 3. I-Tweet Mo!
Bumuo ng apat na pangkat na ang bawat isa ay
inaasahang pupunan ng mga kailangang impormasyon
ang “I-Tweet Mo! Organizer.”
Ibigay ang mga hinihinging impormasyon ng
organizer batay sa pagkaunawa sa binasa. Nakatakda
sa pangkat 1 ang Panahong Paleolitiko,at sa pangkat
2 at 3 ang Panahong Neolitiko, at sa pangkat 3 at 4
ang Panahon ng Metal.
Ibibigay ng bawat pangkat ang mga hinihinging
impormasyon ng organizer sa anyo ng mga “tweet” o
maiikling pahayag.
Pagkatapos ng pag-uulat ng bawat pangkat,
magbigay ng komento sa mga pahayag ng mga mag-
uulat. Isulat ito sa kapirasong papel at idikit sa bahagi
ng komento ng diyagram
33. Pamprosesong Tanong
1. Ano ang mga katangian ng bawat
yugto ng pag-unlad ng kultura ng tao?
2. Ano ang mga patunay na may
naganap na pag-unlad sa kultura ng
mga sinaunang tao batay sa
kasangkapan, kabuhayan, at iba pang
aspekto ng pamumuhay?
3. Ano ang iyong mabubuong
kongklusyon tungkol sa mga sinaunang
tao?
35. TAKDANG ARALIN
1. Magsaliksik ng mga impormasyon
tungkol sa pamayanan ng Catal Huyuk
2. Ilarawan ang pamayanan ng Catal
Huyuk
3. Ano ang mga patunay na ang Catal
Huyuk ay lumitaw noong panahong Neolitiko?
4. Anu-ano ang mga kagamitang
natuklasan sa pamayanan ng Catal Huyuk?
36. Gawain 4. Tower of Hanoi Chart
Nasa tuktok ng Tower of Hanoi Chart ang mga
kongklusyon tungkol sa yugto ng pag-unlad ng kultura
ng mga sinaunang tao. Punan ang ibabang bahagi ng
tower ng ebidensiyang susuporta sa nakatalang
kongklusyon.
Malaki ba ang
epekto ng
heograpiya sa pag-
usbong ng unang
pamayanan?
1.
2.
3.
Malaki ba ang epekto
ng agrikultura sa
pamumuhay ng tao?
1.
2.
3.
Paano umunlad ang
pamumuhay ng tao
dahil sa paggamit
ng metal?
1.
2.
3.
37. Pamprosesong Tanong
1.Ano ang kaugayan ng iyong sagot sa
nakatalang konklusyon?
2.Nakabuti ba ang pagbabagong ito sa
pamumuhay ng sinaunang tao? Patunayan.
3.Maipagmamalaki ba ng kasalukuyang
henerasyon ang ginawang ito ng mga
sinaunang tao? Pangatwiranan.
4.Ano ang gustong ipahiwatig ng mga
konklusyon at ebidensyang nakatala sa Tower
of Hanoi Chart tungkol sa pag-unlad ng kultura
ng mga sinaunang tao sa daigdig?
38. Gawain 5 Ano Ngayon? Chart
Pagkatapos tukuyin ang mahahalagang konsepto
tungkol sa bawat yugto ng pag-unlad ng kultura ng
tao, maiisip din ang kahalagahan ng mga
konseptong ito sa kasalukuyang
pamumuhay.Nararapat iugnay ang mga pangyayari
ng nakaraan sa kasalukuyan sapagkat sa tulong
nito, mas nakikita ang tunay na kabuluhan ng
kasaysayan.
Tukuyin ang kahalagahan ng ilan sa mga
pangyayaring naganap sa iba’t ibang yugto ng pag-
unlad ng sinaunang tao sa tulong ng Ano Ngayon?
Chart, Isulat sa kahon ang kahalagahan o epekto sa
kasalukuyan ng pangyayaring nasa kaliwa ng kahon.
39. Mga Pangyayari sa Kahalagahan sa Kasalukuyan
Iba’t ibang yugto ng
Pag-unlad
Paggamit ng
apoy
______________________________
______________________________
____________________________
Pagsasaka
_____________________________
_____________________________
_______________________
42. Rubric sa Pagmamarka ng Ano
Ngayon?
Tsart
Pamantayan Paglalarawan Puntos
Nilalaman
Mahusay na nailahad ang
kaugnayan ng mga pangyayari
noong sinanunang panahon sa
kasalukuyan
10
Ebidensya Napatunayan ang kaugnayang
ito sa tulong ng mga
kongretong halimbawa
10
Kabuuan 20
43. Pamprosesong Tanong
1. Gaano kahalaga ang mga pag-
unlad na naganap noong sinaunang
panahon?
2. Paano hinubog ng mga
pagbabagong ito ang kasalukuyang
pamumuhay ng tao?
3. Sa iyong palagay, alin sa mga
pagbabago sa pamumuhay ng tao ang
may pinakamalaking epekto sa
kasalukuyan?
44. Sa pagkakataong ito, muling balikan
ang I-R-F Chart. Muling sagutin ang
tanong na nasa itaas ng Chart. Isulat
ito sa ikalawang kolum, sa Refined
Idea. Bunga ng mga bagong
kaalamang natutuhan mo mula sa
pagbabasa ng mahalagang teksto at
pagsagot sa mga gawaing
nagpapayabong ng iyong kaalaman,
maiwawasto mo ngayon ang mga
konsepto sa Initial Idea.
45. Sa puntong ito, mayabong na ang
iyong kaalaman tungkol sa paksa. Higit
pang palalalimin at patatatagin sa
bahaging ito ang iyong kaalaman sa
pamamagitan ng kritikal at malikhaing
pag-iisip. Isang hamon para sa iyo na
makabuo ng mga konsepto at
makapagbahagi ng iyong kaalaman sa
pangkatang gawain sa bahaging ito.
46. GAWAIN 6. Archaeologist at Work
Bumuo ng apat na pangkat para sa
gawaing ito. Isiping miyembro ka ng
isang pangkat ng mga archaeologist na
nakahukay ng mga artifact sa isang
lugar. Inyong susuriin ang bawat
artifact na nahukay gamit ang Artifact
Analysis Worksheet #1. Pagkatapos
nito, pag-uusapan ang mga ginawang
pagsusuri at sama-samang sagutan
ang Artifact Analysis Worksheet #2.
47. Task Card
Kabilang ka sa pangkat ng mga archaeologist mula sa
iba’t ibang bahagi ng daigdig na kasalukuyang naghuhukay
sa Catal Huyuk. Nakapaloob sa task card na itom ang ilang
artifact na natagpuan ng inyong pangkat sa nasabing lugar.
Ang iyong misyon
Gamit ang Artifact Analysis Worksheet #1, suriin ang
bawat artifact na nahukay sa Catal Huyuk. Tingnan ang
pisikal na katangian, gamit at kahalagahan ng mga artifact
na ito.
Kaligirang Impormasyon
Ang Catal Huyuk sa kasalukuyn ay isang lugar sa Turkey.
Sinasabing umunlad ang sinaunang pamayanan na ito
9000 taon na ang nakararaan. Ang lugar na ito ay may
lawak na 32 acres o halos 24 football fields. Malapit ang Catal
Huyuk sa pampang ng Ilog Carsamba.
48. Artifact Analysis Worksheet #1
1.Ano ang artifact? Ilarawan ang mga katangian nito.
___________________________________________
2. Sa iyong palagay, ano ang gamit nito noong
sinaunang panahon?
___________________________________________
3. Bakit mahalaga ang artifact na ito sa kasalukuyang
panahon?
__________________________________________
4. Ano ang nais ipahiwatig ng artifact na ito tungkol sa
Catal Huyuk?
__________________________________________
49. Artifact Analysis Worksheet #2
1.Anu-ano ang katangian ng Catal Huyuk batay sa
iyong ginawang imbestigasyon?
___________________________________________
___________________________________________
____________________
2. Ihambing ang paraan ng pamumuhay ng mga taga-
Catal Huyuk sa kasalukuyang pamumuhay gamit ang
sumusunod na aspekto:
a.pang-araw-araw na gawain
b.Paraan ng paglilibing
c.Sining
d.Pinagkukunan ng pagkain
50. Pamprosesong Tanong
1. Ano ang kaugnayan ng mga artifact
sa pagtukoy sa kultura ng mga taong
nabuhay sa Catal H y k?ȕ ȕ
2. Ano ang mga patunay na ang Catal
H y k ay lumitaw noong panahongȕ ȕ
Neolitiko?
3. Ano ang kongklusyong mabubuo
batay sa paghahambing ng buhay sa
Catal H y k at sa kasalukuyangȕ ȕ
pamumuhay?
51. Pamantayan Paglalarawan Puntos
Artifact
Worksheet #1
Mahusay na nsasuri ang katangian
ng bawat artifact; mahusay na
natukoy ang gamit at kahalagahan
ng mga artifact na ito
10
Artifact
Worksheet #2
Mahusay na nailalarawan ang mga
katangian ng Catal Huyuk gamit ang
mga sinuring Artifact ; mahusay na
napaghahambing ang pamumuhay sa
Catal Huyuk sa kasalukuyang
pamumuhay gamit ang iba’t ibang
aspekto
10
Pag-uulat Mahusay ang pagpapaliwanag ng
mga inilahad na kasagutan; mahusay
na nalagom ang mga impormasyong
inilahad
5
Kabuuan 25
Rubric sa Pagmamarka ng Archaeologist at Work
58. Pagkatapos talakayin ang mga
sagot sa Archaeologist at work,
muling sagutin ang tanong na nasa
I-R-F Chart. Sa puntong ito, ilagay
ang sagot sa huling kolum na Final
Idea. Pagkatapos, ibahagi sa klase
ang lahat ng iyong kasagutan sa
tatlong kolum ng chart.
59. Muling matututuhan ang pagsisikap ng
mga sinaunang tao na mapaunlad ang
kanilang pamumuhay, maiisip lamang na
tuluyan nilang nakamit ang mataas na
antas ng kalinangang kultural. Ito ang
pagtatatag ng mga kabihasnang
nagkaloob ng mga dakilang pamana sa
iyo at sa lahat ng tao sa kasalukuyang
panahon.
Halina’t pag-aralan ang mga sinanunang
kabihasnan sa daigdig.
61. TAKDANG ARALIN
1. Ano ang kabihasnan?
2. Paano sumibol ang mga sinaunang
kabihasnan?
3. Anu-ano ang batayan ng sinaunang
kabihasnan?
Batayang aklat pp. 54-57
