2. Φξύγαλα.
i) Φπύγανα: Αλαπηύζζνληαη ζηηο μεξόηεξεο πεξηνρέο ηεο ρώξαο θαη κέρξη πςόκεηξν 300
πεξίπνπ κέηξσλ θη αθόκε ζε πεξηνρέο όπνπ ε θσηηά θαη ε βόζθεζε έρνπλ ππνβαζκίζεη
ηελ πξνϋπάξρνπζα βιάζηεζε. Απαξηίδνληαη από αξαηνύο θαη ρακεινύο ζάκλνπο κε
κηθξά θαη ζπρλά ρλνπδσηά θύιια, αγθαζσηά θιαδηά θαη είλαη πξνζαξκνζκέλνη ζηε
ζεξηλή μεξαζία.
Σν όλνκα ηνπο πξνέξρεηαη από ην Θεόθξαζην ηνλ Δξέζην (372-287 π.Υ), πνπ ζεσξείηαη
ν παηέξαο ηεο Βνηαληθήο. Υαξαθηεξηζηηθό ηνπο γλώξηζκα είλαη ν εποσιακόρ
διμοπθιζμόρ (κηθξά θύιια ην θαινθαίξη, κεγάια ην ρεηκώλα), ηνλ νπνίν εκθαλίδνπλ γηα
ηε ξύζκηζε ηεο ηαρύηεηαο απώιεηαο ηνπ λεξνύ κέζσ ηεο δηαπλνήο. Καιύπηνληαο ην
έδαθνο ζε εμαηξεηηθά δπζκελείο ζπλζήθεο παξέρνπλ πξνζηαζία από ηε δηάβξσζε
εμαηηίαο ηνπ εθηεηακέλνπ (γηα ην κέγεζνο ηνπο) ξηδηθνύ ζπζηήκαηνο πνπ δηαζέηνπλ.
Αλζίδνπλ ηελ άλνημε δεκηνπξγώληαο έλα πνιύρξσκν θαη ειθπζηηθό πεξηβάιινλ κε
ηδηαίηεξα επράξηζην άξσκα.
Η κπξσδηά ζηα θξύγαλα γίλεηαη αθόκε πην έληνλε ην θαινθαίξη, όηαλ θάησ από ηελ
επίδξαζε ησλ πςειώλ ζεξκνθξαζηώλ απειεπζεξώλνπλ αηζέξηα έιαηα.
Κπξίαξρα είδε ζηα θξύγαλα είλαη: ην ζπκάξη (Corydothymus
capitatus), ε αζηοιβή (Sarcopoterium spinosum), ε γαλαζηοιβή (Euphorbia
acanthothamnos), ε θπούμπα (Satureja thymbra), ε αζθάκα (Phlomis fruticosa), νη
ιαδαληέο (είδε Cistus), ε λεβάνηα (Lavandula stoechas), εαθάνα (Genista
acanthoclada), ε ξίγαλε (είδε Origanum), ην ακάξαλην (Helichrysum ciculum), ην
ιπρλαξάθη (Ballota acetabulosa), ε αζμςπιά(Anthyllis
hermaniae), ην αζπποθύμαπο (Phagnalon graecum) θ.ά.
Από ηα βνιβώδε ζεξόθπηα, ζπλεζέζηεξα απαληώληαη ν αζθόδελορ (Asphodelus sp.)
θαη ε ζκςλοκπεμμύδα (Urginea maritima).
Σα θξύγαλα θαηαιακβάλνπλ ην 12,5% ηεο έθηαζεο ηεο Διιάδαο θαη αλαπηύζζνληαη

4. Μακί.
ii) Μακί: Αλαπηύζζνληαη ζηηο πγξόηεξεο πεξηνρέο ηεο κεζνγεηαθήο δώλεο θαη κέρξη πςόκεηξν 700 πεξίπνπ
κέηξσλ θαη πνιιέο θνξέο ζε πεξηνρέο πνπ ππνβαζκίζηεθαλ από θσηηά ή βόζθεζε.Απνηεινύλ ίζσο ην πην
εθηεηακέλν θπζηθό ζύζηεκα ηεο ρώξαο καο κε έθηαζε πνπ αγγίδεη ην 27,5%. Σα θπξίαξρα θπηά είλαη
ζάκλνη ύςνπο κέρξη 2-2,5 κέηξα κε βαζηέο ξίδεο γηα λα αληινύλ ην απαξαίηεην λεξό θαη κηθξά δεξκαηώδε
θύιια γηα λα πεξηνξίδνπλ ηε δηαπλνή ην θαινθαίξη, όηαλ ε μεξαζία γίλεηαη έληνλε. Ιδηαίηεξν ραξαθηεξηζηηθό
ησλ ώξηκσλ, ππθλώλ θαη πςειώλ καθί είλαη ε απνπζία πνσδώλ θπηώλ ζηνλ ππόξνθν.
Κπξίαξρα είδε είλαη ην ποςπνάπι (Quercus coccifera), ε κοςμαπιά (Arbutus unedo), ν ζσίνορ (Pistacia
lentiscus), ην θηιύθη (Phillyrea media), ε απιά (Quercus ilex), ε σαποςπιά (Ceratonia
siliqua), ηα πείκια (είδε Erica), ε μςπηιά (Myrtus communis), ε αγξηειηά (Olea oleaster), θη αθόκε καδί ηνπο
απαληώληαη αείθπιια ή θπιινβόια είδε όπσο ε δάθνη (Laurus nobilis), ε ιαδαληά
(είδε Cistus), εάπκεςθορ (Juniperus oxycedrus), ην αγπιοκςπάππιζζο (Juniperus
phoenicea), ε αγπιοκοςμαπιά (Arbutus adrachnae), εκοκκοπεβςθιά (Pistacia
terebinthus), ε κοςηζοςπιά (Cercis siliquastrum), ην ζπάπηο (Spartium junceum), ε αζπαιαζηά
(Callicotome villosa), ν απκοςδόβαηορ (Smilax aspera), ην ζπαπάγγι (Asparagus acutifolius).
΢ηηο πην πγξέο πεξηνρέο ησλ νξίσλ εμάπισζεο ησλ καθί θαη ζηηο όρζεο ρεηκάξξσλ ή
ξεπκάησλ, απαληώληαη δείρλνληαο ην δξόκν ηνπ λεξνύ ε πικποδάθνη (Nerium oleander) θαη
ε λςγαπιά (Vitex agnus - castus).
Οη ηππηθέο πεξηνρέο ηεο ρώξαο πνπ απαληώληαη ηα καθί είλαη ε Υαιθηδηθή, ην Πήιην (κέρξη ηα 500 κέηξα), ε
Δύβνηα, ε Κξήηε, ε παξάθηηα Θξάθε, ηα λεζηά ηνπ Αηγαίνπ (εθηόο από ην κεγαιύηεξν κέξνο ησλ
Κπθιάδσλ), ν Όιπκπνο (από ηα 300 έσο 600 κέηξα πςόκεηξν) θαη ηα παξάιηα ηνπ Ακβξαθηθνύ.

6. Μεζογειακά δάζη
κωνοθόπων
Μεζνγεηαθά δάζε θσλνθόξσλ, είλαη ραξαθηεξηζηηθά ζπζηήκαηα ζηηο
παξάιηεο δώλεο ηεο ρώξαο, όπνπ θαηά πεξίπησζε θπξηαξρεί έλα κόλν είδνο
θσλνθόξνπ.
Σα πην θνηλά είλαη ηα δάζε κε σαλέπιο πεύκη (Pinus halepensis), πνπ
εκθαλίδνληαη θπξίσο ζε αζβεζηνιηζηθά αιιά θαη ακκώδε εδάθε κέρξη ην
πςόκεηξν ησλ 1200 κέηξσλ. Πεξηνρέο ηεο ρώξαο όπνπ απαληώληαη είλαη ε
Πεινπόλλεζνο, ηα Ιόληα λεζηά, ε Αηηηθή, ε Βνησηία, ε Δύβνηα θαη ε
Υαιθηδηθή.΢ηελ Κξήηε, ζηα λεζηά ηνπ Αηγαίνπ, ζηε Θξάθε, ηε Θάζν θαη κηθξό
ηκήκα ηεο Υαιθηδηθήο ηε ζέζε ηεο ραιεπίνπ πεύθεο παίξλεη έλα άιιν είδνο ε
ηξαρεία πεύθε ή θαζίηικο πεύκο (Pinus brutia), είδνο πνπ παξνπζηάδεη
αλζεθηηθόηεηα ηόζν ζηνπο αλέκνπο θαη ηελ μεξαζία, όζν θαη ζην ςύρνο. Ο
ππόξνθνο πνπ ζρεκαηίδεηαη ζηα δάζε απηώλ ησλ δύν θσλνθόξσλ, αλάινγα
κε ηελ πεξηνρή εκθάληζεο ηνπο, θπξηαξρείηαη από είδε ησλ καθί θαη ησλ
θξπγάλσλ.
Ο ππόξνθνο πνπ ζρεκαηίδεηαη ζηα δάζε απηώλ ησλ δύν
θσλνθόξσλ, αλάινγα κε ηελ πεξηνρή εκθάληζεο ηνπο, θπξηαξρείηαη από είδε
ησλ καθί θαη ησλ θξπγάλσλ.
Σα δάζε κοςκοςναπιάρ (Pinus pinea) απαληώληαη θπξίσο ζε αξγηινακκώδε
εδάθε θαη ε έθηαζή ηνπο είλαη εμαηξεηηθά πεξηνξηζκέλε ζηε ρώξα καο. Κύξηεο
πεξηνρέο εκθάληζεο ηνπο είλαη ε Γ. Πεινπόλλεζνο, ν Μαξαζώλαο, ε
΢θηάζνο, ε Νάμνο θαη ηκήκα ηεο ρεξζνλήζνπ ηνπ Αζσ.
΢ε αθόκε κηθξόηεξε έθηαζε παξνπζηάδνληαη ηα
δάζε κςπαπιζζιού (Cupressus sempervirens). Απαληώληαη θπξίσο ζηελ
Κξήηε, ηε Ρόδν, ηε ΢άκν θαη ηε ΢ύκε θαη απνηεινύλ πηζαλόηαηα ππνιείκκαηα

8. Οπεινά δάζη κωνοθόπων
Πνιύ ρακειέο ζεξκνθξαζίεο θαη ζπρλέο ρηνλνπηώζεηο ραξαθηεξίδνπλ ηα
ςειά ζεκεία ησλ ειιεληθώλ βνπλώλ. ΢ε πςόκεηξα πάλσ από ηα 800
κέηξα επηθξαηνύλ είδε θσλνθόξσλ πνπ αληέρνπλ ζην ςύρνο όπσο
ε μαύπη πεύκη (Pinus nigra), ε κεθαλληνιακή ελάηη (Abies
cephalonica), ε δαζική πεύκη (Pinus sylvestris), ην ξόκπνιν (Pinus
leucodermis), θαη ε πβξηδνγελήο ειάηε (Abies borisii-regis).Γάζε
καύξεο πεύθεο απαληώληαη θπξίσο ζηα βνπλά ηεο Πεινπνλλήζνπ θαη
ζηελ Κεληξηθή θαη Βόξεηα Διιάδα μεθηλώληαο από ρακειόηεξν
πςόκεηξν. Γάζε δαζηθήο πεύθεο ζρεκαηίδνληαη ππθλά θπξίσο ζηα όξε
ησλ ΢εξξώλ θαη ηεο Γξάκαο, ελώ αξαηέο ζπζηάδεο παξνπζηάδνληαη θαη
ζε άιια βνπλά κε λνηηόηεξν όξην εμάπισζεο ηα Πηέξηα θαη ηνλ Όιπκπν
ζε πςόκεηξα κεγαιύηεξα ησλ 1100 κέηξσλ. Γάζε ξόκπνινπ
εκθαλίδνληαη από ηα 1700 κέηξα θαη πάλσ, λνηηόηεξν όξην εμάπισζεο
ηνπο γηα ηελ Δπξώπε είλαη ν Όιπκπνο θαη απαληώληαη θπξίσο ζηελ
Πίλδν θαη ην Βέξκην. Η θεθαιιεληαθή ειάηε είλαη ελδεκηθή ησλ
ειιεληθώλ βνπλώλ θαη εκθαλίδεηαη ζε όιεο ηηο πςειέο νξνζεηξέο ηεο
Νόηηαο θαη Κεληξηθήο Διιάδαο κέρξη ηνλ Όιπκπν, αλάκεζα ζηα 800 θαη
700 κέηξα. Βνξεηόηεξα ηε ζέζε ηεο παίξλεη ε πβξηδνγελήο ειάηε πνπ
ζρεκαηίδεη ακηγή δάζε ζηηο πςειόηεξεο πιαγηέο ζηνλ Όιπκπν, ηελ
Πίλδν, ην Βέξκην θαη ηνλ Άζσ, ελώ ρακειόηεξα ζρεκαηίδεη κηθηά δάζε κε
άιια θσλνθόξα ή θαη κε θπιινβόια.

10. Ηπειπωηικέρ
κενηποεςπωπαϊκέρ δενδπώδειρ
διαπλάζειρ ην ρεηκώλα πέθηεη
Παξνπζηάδνληαη ζε πεξηνρέο πνπ ε ζεξκνθξαζία
θάησ από ην όξην ηνπ παγεηνύ. Οη βξνρνπηώζεηο θαηαλέκνληαη ζρεηηθά
νκνηόκνξθα ζε όιε ηε δηάξθεηα ηνπ ρξόλνπ θαη θπκαίλνληαη από 600
κέρξη 1500 ρηιηνζηά. Απνηεινύλ ηα πινπζηόηεξα απνζέκαηα μύινπ ηεο
ρώξαο. Γηαθξίλνληαη δύν θύξηεο δώλεο: i) Κπξηαξρία ηεο πιαηύθπιιεο
βειαληδηάο ζηηο βόξεηεο νξνζεηξέο ηεο ρώξαο, ζηελ Πεινπόλλεζν θαη
ζηε ΢ηεξεά Διιάδα. Κπξηαξρία ηεο εςθύθςλληρ βελανιδιάρ (Quercus
cerris) ζηελ ελδνρώξα ηεο Ηπείξνπ, ηεο Θεζζαιίαο, ηεο Μαθεδνλίαο θαη
ηεο Θξάθεο. ΢ηα δάζε απηά είλαη έληνλε θαη ε παξνπζία ηνπ γάβξνπ
(είδε Carpinus) θαη ζπρλά νλνκάδνληαη δάζε βειαληδηάο-γάβξνπ. ΢ηελ
ίδηα δώλε απαληά θαη εκαζηανιά (Castanea sativa) πνπ θύεηαη ζηηο
νξεηλέο πεξηνρέο ηεο ρώξαο κε εμαίξεζε ηελ Αξγνιίδα, ηελ
Αηηηθνβνησηία θαη ηνλ Παξλαζζό.
ii) Σα ακηγή δάζε δαζικήρ οξιάρ (Fagus sylvatica) απαληώληαη ζηηο
νξεηλέο πεξηνρέο ηεο Θεζζαιίαο, ηεο Ηπείξνπ θαη ηεο Μαθεδνλίαο πάλσ
από ηα 700 θαη κέρξη ηα 1700 κέηξα. Αληίζηνηρα ζηελ Αλαηνιηθή
Μαθεδνλία θαη κέρξη ηε ρεξζόλεζν ηνπ Άζσ απαληά ε αναηολική
οξιά (Fagus orientalis). Σα δάζε απηά έρνπλ πνιύ θησρό ππόξνθν.

12. Υποαλπικά και αλπικά
ζςζηήμαηα
΢ηηο θνξπθέο ησλ βνπλώλ θαη ζε πςόκεηξα πάλσ από
1700 έσο 2900 κέηξα απαληώληαη θπηά θαη δώα πνπ
ζπλζέηνπλ ηα ειιεληθά αιπηθά ζπζηήκαηα.Η
ζεξκνθξαζία ζηηο πεξηνρέο απηέο δελ μεπεξλά ηνπο 0νC
από ηνλ Οθηώβξην κέρξη ηνλ Μάην θαη θαιύπηνληαη από
ρηόλη ην κεγαιύηεξν κέξνο ηνπ ρξόλνπ. Σα δέληξα
αλαπηύζζνληαη κεκνλσκέλα κέρξη θάπνην ύςνο θαη
ςειόηεξα δίλνπλ ηε ζέζε ηνπο ζε ζάκλνπο θαη πνώδε
θπηά πνπ ζρεκαηίδνπλ ηα αιπηθά ιηβάδηα. Οη
ζπλεζέζηεξνη ζάκλνη είλαη ε ξεπαγκαθιά (Berberis
cretica), νη ηεηξαγθαζηέο (είδε Astragalus), ν
θνηλόο αγπιόκεδπορ (Juniperus communis) θαη
ε ζκλήθπα (Alnus viridis). ΢ηα αιπηθά ιηβάδηα πνπ είλαη
παλέκνξθα ηελ επνρή ηεο αλζνθνξίαο ηνπο ζπλήζσο
απαληώληαη δηάθνξα είδε αγξηνινύινπδσλ θαζώο θαη

14. Υποηποπικά ζςζηήμαηα
Τπνηξνπηθή βιάζηεζε ζηε ρώξα καο
παξνπζηάδεηαη θαηά ζέζεηο κόλν ζηελ Κξήηε θαη
ζπγθεθξηκέλα ζην πεξίθεκν θνηληθόδαζνο ηνπ
Βάη κε ηνλ θνίληθα ηνπ Θεόθξαζηνπ (Phoenix
theophrastii), πνπ είλαη εύηξσην είδνο θαη
πξνζηαηεπόκελν από ηελ ειιεληθή λνκνζεζία
θαη ηε ζύκβαζε ηεο Βέξλεο. Μηθξόηεξν ζε
έθηαζε κε εμαηξεηηθή νκνξθηά είλαη θαη ην
θνηληθόδαζνο ζην Κνπξηαιηώηηθν θαξάγγη.
Φνηληθνδάζε απαληώληαη ζε πνιύ κηθξόηεξε
όκσο έθηαζε θαη ζε άιιεο πεξηνρέο ηεο Κξήηεο.