AKMAN HÜSEYİN VEDAT (2020). COVID-19 Pandemisinin Ekonomik Etkileri Üzerine Bir Literatür İncelemesi. 1. Uluslararası Hazar Bilimsel Araştırmalar Kongresi, 1(1), 1-987. (Tam Metin Bildiri/Sözlü Sunum)

1. COVID-19 Pandemisinin Ekonomik
Etkileri Üzerine Bir Literatür
İncelemesi
Dr. Öğr. Üyesi H. Vedat AKMAN
Beykent Üniversitesi, İİBF, Bankacılık ve Finans
Bölümü

2. Literatür İncelemesi
Literatürde, COVID-19'un küresel ekonomiyi ciddi
şekilde etkileyeceği, dünyanın küresel durgunluğa
yöneldiğini öne süren birçok görüş mevcuttur.
Literatür, yaygın olarak COVID-19 pandemisinin
dünya ekonomisi üzerinde önemli bir olumsuz etkisi
olduğunu ortaya koymaktadır.
Literatürde, ayrıca COVID-19 kaynaklı küresel
ekonomik krizden geri kazanım sağlayabilecek
süreçlerin önemini vurgulayan çalışmalarda
bulunmaktadır.

3. Literatür İncelemesi
Literatür’de COVID-19 pandemisinin ortaya çıkarttığı ekonomik
etkiyi birçok araştırmacı tarihsel bir perspektiften düşünmeye
çalışmıştır.
Ancak, mevcut COVID-19 salgınının yakın tarihte yaşanan
salgınlarla bir paralelliği bulunmadığı görülmektedir.
Literatürde lineerliği olmayan oldukça muhafazakâr bir
senaryoda, COVID-19 gibi pandemilerin, çok büyük ekzojen
şoklara eşdeğer olduğunu öngörmüştür.
Literatür’de 1918 İspanyol Gribi, 1958 Asya Gribi, 1968 Hong
Kong gribi ve 2002 SARS salgını gibi önceki pandemilerden
farklı olarak COVID-19 pandemisinde ekonomik toparlanmanın
doğrudan ve hızlı olması beklenmediği vurgulanmaktadır.

4. Literatür İncelemesi
Literatür pandeminin şokunun çok yönlü doğasını,
ekonomik sistem üzerindeki nihai etkisinin
tahmininin çok zor olduğunu göstermektedir.
Günümüzde giderek büyüyen bir literatür COVID-19
krizinin ekonomik etkisine ışık tutmaya çalışmaktadır.

5. Literatür İncelemesi
Literatürde, COVID-19'un küresel ekonomiyi ciddi
şekilde etkileyeceği, dünyanın küresel durgunluğa
yöneldiğini öne süren birçok görüş bulunmaktadır.
Küresel durgunluk, küresel sanayi üretiminin düşeceği
ve küresel ticaret faaliyetlerinin ekonomik
durgunluktan büyük ölçüde olumsuz etkileneceği
anlamına gelmektedir.
Bu tartışmayı adeta destekler şekilde dünya merkez
bankaları faiz oranlarını rekor seviyelere
indirmişlerdir.

6. Literatür İncelemesi
Literatürde, COVID-19 kaynaklı ekonomik krizlerden geri
kazanım sağlayan süreçlerin önemini vurgulayan çalışmalar
bulunmaktadır.
Literatür “Şok Geometrisi” kavramı ile ekonomik şoklardan
sonra farklı toparlanma türlerini açıklamaktadır. Literatürde
ekonomik iyileşmelerin önem derecelerine göre üç senaryosu
mevcuttur.
Birincisi, 'V-şeklinde'ki en iyimser senaryodur. Bu durumda
resesyona giren ülke ekonomileri durgunluğun dibini
gördükten sonra hızla bu durumdan çıkarak, ekonomik
teşviklerin etkisiyle sağlanan ekonomik canlılıkla kriz öncesi
seviyelerine yani normale doğru dönmeye başlamaktadırlar.

7. Literatür İncelemesi
Literatürde ikinci olarak, çıktının hızlı bir şekilde düştüğü, ancak
kriz öncesi durumuna dönmediği bir 'U-şekilli' senaryo
bulunmaktadır.
Bu durumda ülke ekonomileri dibi gördükten sonra hemen
toparlanmak yerine bir süre daha dipte kalacaktır ve daha sonra
toparlanma başlayacaktır. Kısaca, bu senaryoya göre ülke
ekonomilerinin toparlanması ancak 2020 yılının sonunda başlacak
ve tam normale dönüş süreci 2021 yılının ikinci yarısında hayat
bulacaktır.
Başka bir deyişle literatürde "U" tipi grafik, reel ekonomi ve finansal
piyasalarda sert düşüşün ardından toparlanmanın, uzun bir zamana
yayılacağı, dipte en az birkaç çeyreğin geçmesinin ardından
gerçekleşeceği beklentilerini yansıtmaktadır.

8. Literatür İncelemesi
Literatürde üçüncü olarak, çok korkunç 'L şeklinde'
bir senaryo söz konusudur.
"L" tipi toparlanma senaryosununda büyümede çok
sert düşüş ve çok geç bir toparlanma süreci olmasıdır.
Bu senaryonun gerçekleşmesi için küresel koronavirüs
salgınının yayılmaya devam etmesi ve karantinaların
uzun süreli olması bulunmaktadır.

9. Literatür İncelemesi
Literatürde henüz anılmayan ama gözlemciler
arasında popüler olan diğer senayolar ise “W” ve
“I” senaryolarıdır.
"W" senaryosunda gözlemciler virüs'ün
mütasyona uğrayarak tekrar ortaya çıkacağı
öngörülmektedir. "W" tipi senaryoda,
ekonominin çift dip yapması beklenmektedir.

10. Literatür İncelemesi
Bu senaryoda koronavirüs sürecinde yaşanan ilk dip
seviyesinde koruyucu önlemlerin bırakılması ve
ülkelerin kısıtlayıcı tedbirlerini gevşetmesinin ardından
hızlı bir toparlanma yaşanıyor gibi olsa da, ekonomide
yeniden ikinci bir dibe vuruş dalgasının yaşanacağı
varsayılmaktadır.
"I" senaryosu olabilecek en kötümser tahmindir. Bu
tanımı dünyaca ünlü ekonomist Nouriel Roubini
kullanmıştır. Bu senaryo da ülke ekonomilerinde ki sert
düşüşün ardından yeniden bir çıkış beklenmemektedir.

11. Literatür İncelemesi
Literatürde COVID-19 pandemisinin ortaya çıkarttığı
ekonomik etkiyi birçok araştırmacı tarihsel bir
perspektiften düşünmeye çalışmıştır.
Literatürdeki diğer araştırmacılar yaşadığımız bu
COVID-19 kaynaklı ekonomik krizinde küresel tedarik
zincirlerinin rolünü incelemişlerdir.

12. Literatür İncelemesi
Literatürde, küresel tedarik zincirlerindeki
aksaklıkların, reel GSYH'da yaşanan düşüşle birlikte
ekonomik faaliyetlerdeki daralmada büyük bir payının
olduğunu bulmuşlardır.
Literatürde, COVID-19 pandemisinin ülkelerde işçi
verimliliğini, işgücü arzını ve şirket gelirlerini olumsuz
etkilediğini bulmuşlardır. Bu durumda gelirlerde
yaşanan düşüş ve bu durumu müteakip borç
yükümlülüklerinin geri ödenmemesi, finansal aracıları
kurumsal bir temerrüt dalgası içine düşürebilmektedir.

13. Literatür İncelemesi
Literatür’de COVID-19 pandemisinin kilitlenme
önlemlerinin (sosyal uzaklaşma dahil) sosyoekonomik
sonuçlarını belgeleyen çalışmalarda, işgücü
piyasalarının, zihinsel sağlığın ve refahın, ırksal
eşitsizliğin ve cinsiyet rollerinin olumsuz etkilendiğini
bulmuşlardır.
Bu çalışmalarda bazı çevresel çıkarımların olumlu
olması muhtemel olmakla birlikte, dikkatli bir analiz
yapılması gerektiği vurgulanmıştır.

14. Literatür İncelemesi
Literatürde, Çin finansal piyasalarının mevcut COVID-19
salgınına rağmen güçlü ve istikrarlı kaldığını ortaya koyan
çalışmalar bulunmaktadır.
COVID-19 pandemisi dolayısıyla Çin'den mal ithalatına
bağlı olan çok sayıda ülke otomatik olarak krizden
olumsuz etkilendiği görülmüştür.
Çin'e yapılan ithalatta yaşanan olumsuzluklar diğer
ülkelerin ihracat ekonomisini de doğrudan etkilemektedir.
Finansal piyasaların Literatürde, COVID-19 salgınına
dünya piyasalarının tepkisinin yatırımcıların aşırı endişesi
olduğuna inanlarda mevcuttur.

15. Literatür İncelemesi
Bu çalışmanın odağı COVID-19 ekonomisi ile ilgili
araştırmaları nispeten kısa sürede ele alarak güncel
tartışmalara ve daha ileri araştırmalara yardımcı
olmaktır.
Literatür taramasında COVID-19 pandemisine ülke
ekonomilerin tepkilerini ve pandeminin ülke
ekonomileri üzerindeki etkilerini araştıran en popüler
veri kaynaklarına yer verilmiştir.

16. Literatür İncelemesi
Pandeminin şokunun çok yönlü doğası, ekonomik
sistem üzerindeki nihai etkisinin tahmininin çok zor
olduğunu göstermektedir.
Günümüzde giderek büyüyen bir literatür COVID-19
krizinin ekonomik etkisine ışık tutmaya çalışmaktadır.
Bu çalışmada literatür hakkında kısa bir özet
sunulmuştur.

17. Literatür İncelemesi
Literatür, COVID-19 pandemisinin dünya ekonomisi
üzerinde önemli bir olumsuz etkisi olduğunu ortaya
koymuştur.
Literatürde ekonomi uzmanları COVID-19
pandemisinin genel olarak sosyal refah ve ekonomi
üzerindeki etkilerini, özellikle finansal piyasa
gelenekleri, ithalat ve ihracat, üretim ve petrol
fiyatlarını, temel alarak analiz etmişlerdir.

18. Literatür İncelemesi
TEŞEKKÜR
EDERİM