AKMAN HÜSEYİN VEDAT (2020). COVID -19 sonrası Dünya Emtia Fiyatlarındaki Güç Kaybı ve Salgın sonrası Dünya Emtia Piyasaları. Uluslararası Çağdaş Bilimsel Çalışmalar Kongresi (Tam Metin Bildiri/Sözlü Sunum)

1. COVID
-19
SONRASI DÜNYA
EM
TİA
FİYATLARINDAKİ GÜÇ
KAYBI VE
SALGIN
SONRASI DÜNYA
EM
TİA
PİYASALARI
D
R
.
Ö
Ğ
R
.
Ü
Y
E
S
İ
H
Ü
S
E
Y
İ N
V
E
D
A
T
A
K
M
A
N

2. GİRİŞ
• Dünya Bankası’nın 2020 yılı Küresel Ekonomik Beklentiler raporu 183 ülkenin
150 yıllık (1870-2020) verilerini kullanarak Emtia ihracatçısı ve ithalatçısı
ülkeler üzerine ilginç bir takım karşılaştırmalarda bulunmuştur.
• Son 150 yıl içinde dünya ekonomisinde 14 kez küresel ekonomik durgunluk
yaşanmış, bu çerçevede dünya emtia piyasaları da düşmüştür.
• En yüksek oranlı küresel ekonomik daralma 1930-32 yıllarında yaşanmış olup,
ikinci sırada 1945-46 ekonomik durgunluğu bulunmaktadır.
• Dünya Bankası’nın 2020 yılı için yaptığı tahmin doğru çıkarsa dünya ekonomisi
bu yıl yüzde 5,2 oranında küçülerek 1946 yılından sonraki en yüksek oranlı
ekonomik daralma olacaktır.
• Dünya genelinde Emtia fiyatları, küresel talebin düşmesi ve özellikle petrolün
etkilenmesi nedeniyle keskin bir düşüş göstermiştir.

3. COVID-19 VE DÜNYA EMTİA PİYASALARI
• Dünya Emtia piyasalarının görünüm riskleri büyük ölçüde aşağı yönlüdür ve
olası bir ikinci bir COVID-19 dalgası, petrol fiyatlarındaki ve küresel ekonomik
aktivitedeki düşüş bölgesel çatışmaların yoğunlaşmasına neden olacaktır.
• Emtia piyasalarında aktif olan küresel ekonomi aktörleri büyük ölçüde
ihracatlarının yüzde 80'inden fazlasını temsil eden petrol gelirlerine, bankacılık
sektörü kredilerinin yaklaşık üçte birine ve genel hükümet gelirlerinin yarısına
bağımlıdır.
• Ancak, mevcut durumda, sadece küresel ekonomiye olan salgın şoku azaldıkça
petrol fiyatlarının ve diğer Emtia piyasalarının 2021 yılında toparlanması
beklenmektedir.
• COVID-19 sonrasında dünya Emtia fiyatlarının çoğu 2020 yılının ilk yarısında
küresel talepteki sert iniş nedeniyle düşmüştür. (Dünya Bankası, 2020).

4. COVID-19 VE DÜNYA EMTİA PİYASALARI
• Salgın sürecinde dünya brent ham petrol fiyatları geç dönemlere göre neredeyse
yüzde 70 oranında değer kaybetmiştir.
• Salgının yayılmasını yavaşlatan kontroller petrol talebinin üçte ikisini oluşturan
seyahat ve nakliye tüketiminde keskin bir düşüşe neden olmuştur.
• Petrol tüketiminin 2020 yılının sonuna doğru yüzde 8,6 düşmesi bekleniyor ki bu
düşüş benzeri görülmemiş bir rekor bundan önceki rekor yüzde 4 ile 1980 yılında
gerçekleşmiştir.
• Salgın sürecinde OPEC ülkelerinin kesintileri ve yeni üretim rakamları ile birlikte
küresel petrol üretimi düşmeye başlamış ancak bu düşüş talepten daha yavaş bir
hızda olmuştur.
• Dünya Bankası’nın 2020 yılı Küresel Ekonomik Beklentiler raporu 183 ülkenin 150
yıllık (1870-2020) verilerini kullanarak Emtia ihracatçısı ve ithalatçısı ülkeler
üzerine ilginç bir takım karşılaştırmalarda bulunmuştur.

5. COVID-19 VE DÜNYA EMTİA PİYASALARI
• Metal fiyatlarının 2020 yılında yüzde 16 oranında düşmesi beklenirken salgın
sonrasında küresel ana metal talebinin yüzde 50’sini oluşturan Çin'deki talebin
toparlanmasıyla 2021 yılında metal fiyatlarında toparlanma mümkün
görünmektedir.
• Ayrıca yükselen pazar ülkeleriyle gelişmekte olan ülkeleri içeren EMDE ülkeleri
ekonomilerinin toplam büyüklüğü 2020 yılı sonunda tahmini yüzde 2,5 oranında
daralarak son 60 yıldan beri ilk kez küçülmüş olacaklardır.
• Güç kavramı finansta belirli bir dönemdeki fiyat değişiminin başka bir döneme
göre fiyat değişimini karşılaştırarak ortaya çıkan farkı analiz eden bir
göstergedir.
• Dünyanın dört bir yanındaki hisse senedi piyasaları düşmüş, daha riskli borç
kategorilerine yayılmış ve Yükselen Pazar ülkeleriyle Gelişmekte olan ülkeleri
içeren EMDE ülkeleri 2020 yılının Mart ve Nisan aylarının çoğunda dibe
vurarak büyük sermaye çıkışları yaşamıştır.

6. COVID-19 VE DÜNYA EMTİA PİYASALARI
• Dünya genelinde Emtia fiyatları, küresel talebin düşmesi ve özellikle petrolün
etkilenmesi nedeniyle keskin bir düşüş göstermiştir.
• Emtia ihraç eden EMDE'lerin dörtte üçü, emtia fiyatlarının çökmesine rağmen
2009 yılında durgunluktan kaçınmayı başarırken, bunların üçte ikisinden
fazlasının 2020 yılın sonunda daralması beklenmektedir.
• Bu büyük ölçüde daha geniş küresel yayılmadan ve küresel şokun büyüklüğünden
kaynaklanmaktadır.
• Küresel petrol ve ihracat talebindeki keskin düşüş, bölgedeki petrol
ihracatçılarındaki ihracatı kısıtlamakta olup, yurt dışı sektörlere olumsuz
yayılımlar yaşanmaktadır.
• Buna ek olarak, MENA bölgesinde, uzun süredir devam eden güvenlik sorunları ve
mültecilerin yanı sıra büyümeye yönelik büyük yapısal engellerle ilgili zorluklar
devam etmektedir.

7. COVID-19 VE DÜNYA EMTİA PİYASALARI
• Geniş bir ekonomik faaliyet alanı üzerindeki mevcut kısıtlamalar bağlamında, düşük
petrol fiyatlarının EMDE ülkelerindeki salgının ekonomik etkilerini hafifletmesi çok
mümkün olmamakla birlikte, ancak bu kısıtlamalar kaldırılmaya başladıktan sonra
ekonomik iyileşme sürecine destek sağlayabilir.
• Diğer ülkeler gibi, enerji ihraç eden Yükselen Pazar ülkeleriyle Gelişmekte Olan
ülkeleri içeren EMDE ülkeleri de benzeri görülmemiş bir halk sağlığı kriziyle karşı
karşıyadır, ancak petrol pozisyonlarında son zamanlarda yaşanan çöküşten önce bile
bu ülkelerin çoğunun mali pozisyonları zaten gerilemiştir.
• Mali destek programları için piyasa temelli finansmana erişimin korunmasına
yardımcı olmak için, bu EMDE'lerin sürdürülebilir orta vadeli mali pozisyon için
güvenilir taahhütlerde bulunması gerekecektir.
• Bazıları için mevcut düşük petrol fiyatları, orta vadede verimlilik ve mali kazançlar
sağlayan enerji fiyatlandırma politikaları uygulama fırsatı sunmaktadır. (Dünya
Bankası, 2020)

8. COVID-19 VE DÜNYA EMTİA PİYASALARI
• Dünya’da 1960 yılından bu yana küresel durgunluklar yıllık veriler açısından
sadece bir yıl sürmüştür.
• Üç aylık veriler, küresel durgunluk süresinde daha fazla değişiklik
göstermektedir, ancak ortalama hala bir yıl olarak görünmektedir.
• Tarihsel olarak, ülke ekonomileri küresel durgunlukları, küresel mali krizden
hemen sonra olduğu gibi, faaliyette geniş tabanlı bir toparlanma ile karakterize
edilen küresel toparlanma sürecini bir yıl içinde takip etme eğilimindedir.
• 2021 yılı için beklenen bu sonuç, esas olarak, kilitleme önlemlerini gevşetmeye
başlayan ve faaliyette erken bir toparlanma belirtisi gösteren Çin'de beklenen
iyileşmeden de kaynaklanmaktadır.

9. COVID-19 VE DÜNYA EMTİA PİYASALARI
• Bununla birlikte, bölge hala 50 yıldan uzun bir süredir en zayıf büyüme
performansı ile sonuçlanacak gibi görünmektedir, çünkü diğer tüm büyük
bölgesel ekonomilerde bu yıl ciddi düşüşler yaşayacaktır.
• Petrol ve endüstriyel metaller için talep ve fiyatlardaki ciddi düşüş, emtia
ihracatçıları için önemli bir rüzgârdır, çünkü emtialar 2019 yılında bu grubun
ortalama bir üyesinde ihracatın yüzde 75'inden fazlasını oluşturmuştur. (Dünya
Bankası, 2020)
• Petrol ve endüstriyel metaller için talep ve fiyatlardaki ciddi düşüş, emtia
ihracatçıları için önemli bir rüzgârdır, çünkü emtialar 2019 yılında bu grubun
ortalama bir üyesinde ihracatın yüzde 75'inden fazlasını oluşturmuştur. (Dünya
Bankası, 2020)

10. COVID-19 VE DÜNYA EMTİA PİYASALARI
• Dünya’da Emtia ihracatçısı ülkeler COVID-19 salgını ve salgının etkilerini azaltmaya
yönelik kısıtlamaların ekonomik yan etkileri ile boğuşmaktadır.
• Bu kısıtlamaların sayısı başlangıçta Emtia ihracatçılarında Emtia ithalatçılarına göre
daha yüksekti, bu durum kısmen halk sağlığı sisteminin kapasitesinin düşük olduğu
ülkelerde salgının yayılma oranına ait sonuçların daha büyük korkuyu tetiklemesinin
sonucudur.
• GSYİH'nın bir payı olarak, Emtia ihracatçıları arasında devlet sağlık harcamaları,
Emtia ithalatçılarına göre ortalama yüzde 30 daha düşük kalmıştır. (Dünya Bankası,
2020)
• Emtia ihracatçıları 2020 yılına küresel mali kriz öncesine göre daha zayıf dış ve mali
pozisyonlarla girmiş, dış talepteki yavaşlama ve düşük emtia fiyatları cari dengelerini
düşürürken, kalıcı mali borçları artan borç seviyelerine katkıda bulunmuştur. Bazı
emtia ihracatçısı ülkeler mali teşviklerini açıklarken, bazıları da hedefli destek
sağlamak için harcamaları kısmen yeniden tahsis etmiştir.

11. COVID-19 VE DÜNYA EMTİA PİYASALARI
• Petrol ihraç eden ekonomiler arasındaki ekonomik faaliyet genel olarak
yavaşlamıştır.
• Büyük petrol ihracatçılarından (ör. Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri)
salgın bölgeye girdikten sonra petrol dışı faaliyetlerde keskin bir şekilde
yavaşlama yaşamışlardır.
• Salgın nedeniyle küresel talepteki çöküş petrol fiyatlarında belirgin bir düşüşe
neden olmuştur.
• Bu durumu hafifletmek amacıyla, 2020 yılının Mart ayında geçici bir çöküşün
ardından yeni bir OPEC + üretim kesintisi anlaşması yeniden müzakere
edilmiştir.
• Yatırımlar, salgın kaynaklı ekonomik bozulmalarla ilişkili yüksek belirsizlikler
nedeniyle de engellenmektedir.

12. COVID-19 VE DÜNYA EMTİA PİYASALARI
• Petrol ithalatçıları turizm faaliyetlerine bağımlıdır ve turistlerin gelmesi ve
küresel aksaklıklarda ekonomileri daha fazla düşüşe açıktır.
• Çoğu emtia ithalatçısının büyümesi, ağır tüketim ve yatırımlar üzerinde ağırlıklı
olarak ağırlaşan şiddetli yerli virüs salgınları ve salgını köklendirme
kısıtlamaları nedeniyle azalmıştır. (Dünya Bankası, 2020)
• Emtia ithalatçıları ortalama olarak emtia ihracatçılarından daha gelişmiş sağlık
sistemine sahip olsalar da, bölgeler arasında önemli farklılıklar bulunmaktadır.
• Bazı petrol ihracatçısı ülkeler, düşük fiyatlarından etkilenmeden harcamalarını
sürdürebilirler, ancak birçoğu yerel ekonomilerinin desteğe ihtiyacı olduğu
zaman döngüsel kemer sıkmaya zorlanacaktır.

13. COVID-19 VE DÜNYA EMTİA PİYASALARI
• Petrol fiyatlarındaki düşüş ve faaliyetteki çöküş, bu ülkelerdeki ortalama
enflasyonunun düşmesine yardımcı olacaktır. Ancak bununla birlikte, bazı
ülkeler önemli ölçüde para birimlerinin değerinde düşüş yaşamıştır.
• Ülke merkez bankaları aktif alımları ve piyasa likiditesini desteklemek için
varlık alımları gibi alışılmadık politikalar da dahil olmak üzere benzeri
görülmemiş para politikası önlemleri almışlardır.
• Varlık satın alma programlarına sahip ülkelerde devlet tahvili getirilerinde daha
keskin düşüşler görülmüştür.
• Sıkıntılı borçlulara derhal rahatlama sağlamak için bir makro-ihtiyati
politikalar cephanesi de kullanılmıştır. (Dünya Bankası, 2020)
• Son zamanlarda petrol fiyatlarındaki gerileme, petrol ihracatçısı ülkelerde,
özellikle düşük ve zayıf hedefli enerji sübvansiyonlarını kalıcı olarak ortadan
kaldıran mekanizmaları oluşturmak için bir fırsat penceresi sunmuştur.
(Guénette, 2020)

14. COVID-19 VE DÜNYA EMTİA PİYASALARI
• Petrol ihracatçısı ülkeler düşük petrol fiyatları ve üretimdeki kesintilerden
dolayı mali yapılarında sıkıntılar yaşayacaklardır.
• Bu olumsuz etki, özellikle hem enerji hem de demir cevheri (Rusya) gibi diğer
emtiaları da ihraç eden ülkeler ile petrol ithal eden ancak rafine petrol ürünleri
ihraç eden ülkeler (Belarus ve Bulgaristan) için daha geçerli olabilir.
• Ancak, Kırgız Cumhuriyeti ve Özbekistan gibi ülkeler içinse altın fiyatlarındaki
artış, diğer metaller için fiyat düşüşlerinin dengelenmesine yardımcı olacaktır.
• Dünya Emtia piyasalarının görünüm riskleri büyük ölçüde aşağı yönlüdür ve
olası bir ikinci COVID-19 dalgası, petrol fiyatlarındaki ve küresel ekonomik
aktivitedeki düşüş bölgesel çatışmaların yoğunlaşmasına neden olacaktır.

15. COVID-19 VE DÜNYA EMTİA PİYASALARI
• Emtia piyasalarında aktif olan küresel ekonomi aktörleri büyük ölçüde ihracatlarının yüzde
80'inden fazlasını temsil eden petrol gelirlerine, bankacılık sektörü kredilerinin yaklaşık
üçte birine ve genel hükümet gelirlerinin yarısına bağımlıdır.
• Oysa, dünya petrol üretiminin yüzde 10,6 oranında daralması, petrol dışı üretimin ise yüzde
2,1 oranında düşmesi beklenmektedir.
• Petrol ithalatçısı ülkelerde daha düşük petrol fiyatlarının bu ülkelerdeki yatırımcı
güvenini artırması beklenirken, petrol ihracatçısı ülkelerde daha düşük petrol
gelirleri ve daha sıkı borçlanma koşulları yüzünden bu ülkelerdeki kamu
yatırımlarının azalması beklenmektedir.

16. COVID-19 VE DÜNYA EMTİA PİYASALARI
• Bununla birlikte, küresel durgunluğun yanı sıra daha sıkı finansal koşullar
altında doğrudan yabancı yatırımlarda beklenen bir düşüş, bu ekonomilerdeki
altyapı projelerinin çoğunu geciktirebilir.
• Ancak, mevcut durumda, sadece küresel ekonomiye olan salgın şoku azaldıkça
petrol fiyatlarının ve diğer Emtia piyasalarının 2021 yılında toparlanması
beklenmektedir
• Yakın vadede, bir aşı gelişimini destekleme, ön cephedeki sağlık çalışanlarına
çok ihtiyaç duyulan desteği sağlama ve zamanında kanıta dayalı mesajlaşma
yoluyla kamu güvenini oluşturma da dahil olmak üzere, sağlık politikası
çabalarının COVID-19'u hafifletmeye ve tedavi etmeye adanması
gerekmektedir.

17. TEŞEKKÜR EDERİM