5. ÇUKUROVA Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Kongresi Sosyal Bilimler- Güzel Sanatlar, Eğitim Bilimleri, Sağlık Bilimleri- Biyoloji- Mühendislik - Fen Bilimleri - Ziraat - Veteriner- Spor Bilimleri 9-11 Ekim 2020 ADANA, TÜRKİYE https://www.iksadkongre.net/

1. Geçmiş Salgınlardan Kaynaklanan
Ekonomik Kayıplar ve COVID-19
Dr. Öğr. Üyesi H. Vedat AKMAN
Beykent Üniversitesi, İİBF, Bankacılık ve Finans Bölümü

2.  Uluslararası Ödemeler Bankasının (2020) raporundaki
verilere göre 2003-2019 yılları arasında H5N1 kuş
gribinden dünya çapında en az 455 kişi hayatını
kaybetmiştir.
 2014-2016 yılları arasında Ebola salgınında ise dünya
çapında en az 11,323 kişi hayatını kaybetmiştir.
 Literatürde mevcut analizlerin çoğu, bulaşıcı hastalığın
ekonomik etkilerini değerlendirmek için üç ayda bir
periyodikliğe sahip CGE modellerini kullanmıştır.
Geçmiş Salgınlar

3.  Bu modelde ekonomik etkiler üç aylık modeller ile
değerlendirilmekte ve sonuçlar karşılaştırılmaktadır.
 CGE model analizi, grip salgınlarının kısa ve keskin süresini
yakalayabileceğinden üç aylık periyodikliğin önemini
göstermektedir.
 Sonuçlar, yıllık ekonomik modellerin, bulaşıcı hastalık
salgınlarının etkilerini doğru bir şekilde yakalayamadıkları
için, bir yıldan az bir ömrü olan bulaşıcı hastalık salgınlarının
ekonomik analizinde CGE modelinin daha etkili olduğunu
göstermektedir.
CGE Model Analizi

4.  Hiçbir iki salgın tam olarak birbirine benzemese de, mevcut
COVID-19 pandemisi geçmiş salgınlardan temel olarak çok
farklıdır. COVID-19'un ekonomik etkisi üzerine yapılan mevcut
çalışmalar, hızla değişen salgın koşullarıyla başa çıkmanın
kaçınılmaz zorluklarıyla karşı karşıyadır. (BIS, 2020)
 COVID-19'un potansiyel ekonomik maliyeti üzerine yapılan salgın
öncesi tüm çalışmalar yakın bir tehdit görmemiş ve ortaya atılan
senaryoların yaklaşık yarısı, salgının Çin'in içinde yer alacağını ve
küresel GSYİH açısından yüzde 0,3-2,2 arasında bir kayıba yol
açacağını varsaymıştır.
 Günümüzde, can kaybı oranının yüzde 3'e ulaştığı bir senaryoda
ise küresel GSYİH’de beklenen kayıp yüzde 11'e kadar
çıkmaktadır. (UNCTAD, 2020)
COVID-19

5.  1918-1919 yıllarındaki grip salgını dünya genelinde 50 milyon
insanın hayatını kaybetmesine neden olmuştur.
 Barro ve arkadaşları (2020) yaptıkları çalışmalarda salgına
bağlı ölüm oranındaki artışın önümüzdeki on yılda
ekonomik büyümeyi önemli ölçüde azalttığını bulmuşlardır.
 (Brainerd ve Siegler, 2003) Correia ve Sergio (2020)
Amerika’daki üretim faaliyetlerinin yıllık yüzde 18 düşüş
yaşadığını ve salgınların bu etkiyi daha kötüleştirdiğini
tespit etmişlerdir. (Stephan ve Verner, 2020)
Geçmiş Salgınlar ve Ekonomik Yansımaları

6.  2003 yılındaki SARS salgınında 29 farklı ülkeden
8.000'den fazla kişi enfekte olmuş ve dünya çapında
en az 774 kişi hayatını kaybetmiştir.
 SARS salgını, Dünya Sağlık Örgütü'nün tespitinden
sonra sadece 8 ay sürmüştür.
 Lee ve Mc Kibbin (2004) yılında yaptıkları çalışmada
CGE modelini kullanarak salgının küresel GSYİH’da
(Gayri Safi Yurt İçi Hasıla) yüzde 0.1 oranında bir
düşüşe neden olduğunu bulmuşlardır.
Geçmiş Salgınlar ve Ekonomik Yansımaları

7.  Hai ve arkadaşları (2004) yılında SARS virüsünün Çin’nin
GSYİH’da 1-2 puan arasında düşüşe neden olduğunu tespit
etmişlerdir.
 Uluslararası Ödemeler Bankasının (2020) raporundaki
verilere göre 2003-2019 yılları arasında H5N1 kuş gribinden
dünya çapında en az 455 kişi hayatını kaybetmiştir.
 Burns ve arkadaşları Dünya Bankası için yaptıkları
tahminlerde salgının küresel GSYİH’da yüzde 0,1 oranında
bir düşüşe neden olduğunu bulmuşlardır. Bu oranın Asya
ülkeleri için 0,4 oranında olduğu tespit edilmiştir.
Geçmiş Salgınlar ve Ekonomik Yansımaları

8.  2014-16 yılları arasında Ebola salgınında ise dünya
çapında en az 11,323 kişi hayatını kaybetmiştir.
 Dünya Bankası 2004 yılında hazırladığı raporda yine
CGE modelini kullanarak salgının görüldüğü Afrika
ülkelerinde GSYİH’nın (Gayri Safi Yurt İçi Hasıla) 2-3
puan arasında düşüş yaşadığını bulmuşlardır.
Geçmiş Salgınlar ve Ekonomik Yansımaları

9.  Varsayımsal grip salgınlarında ise Global Preparedness
Monitoring organizasyonu dünya’nın 1918 salgını gibi
bir salgın ile karşı karşıya kalması durumunda ciddi bir
küresel GSYİH ve can kaybı maliyetine yol açacağını
vurgulamışlardır. (Fan ve arkadaşları, 2016)
 Brown ve arkadaşları (2010) olası bir H1N1 salgının
İngiltere, Fransa, Belçika ve Hollanda gibi ülkelerde
CGE modeline göre GSYİH’nın yüzde 6 gibi bir orana
kadar düşüş yaşayabileceğini bulmuşlardır.
Varsayımsal bir 1918 tipi Grip Salgını
ve Ekonomik Sonuçları

10.  Burns ve arkadaşları ise yine olası bir 1918 tipi pandeminin
dünya genelinde GSYİH’da (Gayri Safi Yurt İçi Hasıla) yüzde
3,1 oranında bir düşüş beklemektedirler.
 Arnold ve arkadaşları (2006) olası bir 1918 tipi pandeminin
dünya genelinde GSYİH’da yüzde 4,25 oranında bir düşüşe
neden olacağını bulmuşlardır.
 Salgın sonrası ekonomik varsayımlar ve modeller
birbirinden farlılıklar göstermekle birlikte genel olarak
dünya genelinde 1918 benzeri varsayımsal bir grip
salgınında GSYİH’da yüzde 3 ile 6 oranında bir düşüş
beklenmektedir.
Varsayımsal bir 1918 tipi Grip Salgını
ve Ekonomik Sonuçları

11.  Hiçbir iki salgın tam olarak birbirine benzemese de, mevcut
COVID-19 pandemisi geçmiş salgınlardan temel olarak çok
farklıdır.
 COVID-19'un uluslararası entegrasyon ve semptomsuz
taşıyıcılar yoluyla daha hızlı bulaşma olasılığı küresel
yayılma hızını desteklerken, SARS gibi geçmiş salgınlardan
çok daha hızlı aktarıma yol açtığını söyleyebiliriz.
 Bu durum, küresel olarak neredeyse senkronize bir şekilde
uygulamaya konan ve dolayısıyla ekonomik faaliyette
küresel bir ani durmaya yol açan büyük ölçekli bir sınırlama
politikası yaratmıştır.
Varsayımsal bir 1918 tipi Grip Salgını
ve Ekonomik Sonuçları

12.  COVID-19'un potansiyel ekonomik maliyeti üzerine
yapılan salgın öncesi tüm çalışmalar yakın bir tehdit
görmemiş ve ortaya atılan senaryoların yaklaşık yarısı,
salgının Çin'in içinde yer alacağını ve küresel GSYİH
açısından yüzde 0,3-2,2 arasında bir kayıba yol
açacağını varsaymıştır.
 Günümüzde ise can kaybı oranının yüzde 3'e ulaştığı
bir senaryoda ise küresel GSYİH’de beklenen kayıp
yüzde 11'e kadar çıkmaktadır. (UNCTAD, 2020)
COVID-19 ve Ekonomik Yansımaları

13.  Uluslararası Ödemeler Bankasının en son raporunda araştırmacılar
Çin'deki sınırlama önlemlerinin bir sonucu olarak tedarik zinciri
aksaklıklarının altını çizerek, ara malı imalatındaki küresel ticaretin yüzde
20'sinin oradan geldiğini vurgulamıştır.
 BIS raporuna göre özellikle, Avrupa Birliği, ABD, Japonya, Kore ve
Tayvan'ın söz konusu tedarik zincirindeki arz kesintilerinden en çok
etkilenmesi beklenmektedir.
 Bu arada, pandemi ABD'de yayılmaya başlamadan kısa süre önce
yayınlanan OECD erken tahmin raporları, pandemi senaryosunda küresel
GSYİH (Gayri Safi Yurt İçi Hasıla) açısından yüzde 1,5'lik bir kayıp
olacağını belirtiyordu.
 COVID-19 pandemisinin ekonomik maliyeti hakkındaki mevcut tahminler
ile COVID-19 öncesi görünüm arasında önemli farlılıklar bulunmaktadır.
COVID-19 ve Ekonomik Yansımaları

14.  Uluslararası Ödemeler Bankasının (2020) raporunda yer alan
temel ekonomik senaryoda, ABD için COVID-19 öncesi yıllık
üretim kaybı tahminleri yüzde 5 ila 9'u ve küresel ekonomi içinse
yüzde 4 ila 4,5 arasında değişmektedir.
 Daha kötü senaryolarda, bu maliyetler ABD için yüzde 11'e ve
küresel ekonomi için yüzde 8'e ulaşabilmektedir.
 En son IMF (2020) tahminlerine göre ise, 2020 yılında ABD ve
küresel çıktı kayıplarının sırasıyla yüzde 8 ve yüzde 6 olacağı
yönündedir.
 Bu maliyetler, önceki salgın hastalıkların tahmini maliyetlerinden
çok daha yüksektir ve tüm bu raporlarda OECD ülkelerinin yılda
ortalama GSYİH'nın yüzde 3'ünü kaybettiği anlaşılmakta bu da
2008-2009'daki «Büyük Finansal Kriz» sırasındaki ekonomik
maliyetleri çoktan aşmaktadır.
COVID-19 ve Ekonomik Yansımaları

15.  COVID-19 sürecinde yaşanan uzun süreli yasaklamalardan
dolayı, ölçülmesi daha zor ancak potansiyel olarak önemli
olan uzun vadeli zararlar söz konusudur. (IMF, 2020)
 Pandemi sürecinde iflas eden firmalar, sınırlama
kaldırıldıktan sonra ekonomiye hiçbir çıktı katkısı
yapmayacak ve hayatta kalan firmaların tedarik zincirlerini
bozabilecektir.
 COVID-19 sürecinde yaşanan zorluk ve moral bozukluğunun
da emek verimliliği üzerinde ciddi bir etkisi olacaktır.
COVID-19 ve Ekonomik Yansımaları

16.  Geçmiş durgunluklardan elde edilen deneyimler, ekonomik
kumaş üzerindeki bu yara izlerinin derin ve kalıcı
olabileceğini düşündürmektedir. (Eichengreen, 2020)
 Sonuç olarak mevcut durumda sağlık politikalarındaki
maliyet-fayda analizi kesinlikle ekonomik kazanç ve
kayıpları açıklamanın ötesine geçmektedir.
 Bir yandan, COVID-19 pandemisini önleme konusundaki
küresel çabalardan kaynaklanan benzeri görülmemiş
yüksek üretim kayıpları ve öte yandan karşı-olgusal
senaryonun daha az maliyetli olup olmayacağı belirsiz
görünmektedir.
COVID-19 ve Ekonomik Yansımaları

17.  Geçmişte, 1918 Büyük Grip salgını gibi kontrolsüz bir salgın
süreci ciddi ve kalıcı hasarlarla sonuçlanmıştı. (BIS, 2020)
 COVID-19 şokunun ekonomiye geçiş kanallarının, ekonomik
kararlar ile salgın arasındaki etkileşimin ve politika
değişimlerinin daha iyi anlaşılması zorunludur. (Dünya
Bankası, 2020)
 COVID-19 geçmiş salgın hastalıkların maliyetlerini gölgede
bırakmıştır.
 COVID-19 pandemisinin 2020 yılı küresel GSYİH (Gayri Safi
Yurt İçi Hasıla) büyümesi üzerindeki mevcut tahmini etkisi
yüzde 4 civarındadır.
Sonuç

18. TEŞEKKÜR EDERİM