AKMAN HÜSEYİN VEDAT (2020). COVID-19 Salgını Sürecinde Düşük Gelirli Ülkeler Üzerine Bir İnceleme. Uluslararası Bakü Bilimsel Araştırmalar Kongresi, 1(1), 1-371. (Tam Metin Bildiri/Sözlü Sunum)

1. COVID-19 Salgını Sürecinde Düşük
Gelirli Ülkeler Üzerine Bir İnceleme
Dr. Öğr. Üyesi H. Vedat AKMAN
Beykent Üniversitesi, İİBF, Bankacılık ve Finans Bölümü
Ağustos 2020

2. COVID-19 ve LIC’LER
• Düşük gelirli ülkelerde (LIC’lerde) daha öncede ciddi iç
salgınlar yaşanmış (Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Gine ve
diğerleri) olmakla birlikte, sınırlı test kapasitesi muhtemelen
salgınların yoğunluğunu azaltmış olabilir.
• COVID-19 salgınının düşük gelirli ülkeler (LIC’ler) üzerinde
uzun süreli sosyo-ekonomik yara izleri bırakması
beklenmektedir.
• COVID-19 salgınının doğrudan ayrımcılık yapmadığı doğrudur
ancak LIC’ler bu durumdan en olumsuz şekilde
etkilenmektedir.
• Daha uzun süreli ve daha şiddetli bir salgın, LIC’lerdeki
ekonomik faaliyette daha da dik bir çöküşü tetikleyecektir.
(Dünya Bankası, 2020)

3. COVID-19 ve LIC’LER
• Kişi başına büyüme oranının keskin bir şekilde yavaşlamış ve
kırılgan olduğu düşük gelirli ülkeler (LIC'ler) arasında bu durum
yoksulluğun azaltılmasındaki ilerlemeyi tersine çevirmiştir.
• COVID-19 salgınının küresel ekonomiyi sarstığı özellikle
bundan en çok etkilenen düşük gelirli ülkelerde (LIC’ler) dış
talebin azalması, emtia fiyatlarının düşmesi, turizm
etkinliğindeki dramatik düşüş, doğrudan yabancı yatırımında
zayıflama, borçlanma maliyetlerinin keskin bir şekilde artması
ve havale işlemlerinde beklenen bir düşüşle karşı karşıya
bırakmıştır.
• COVID-19 düşük gelirli ülkelerde (LIC'lerde) yaşanan akut
güvensizlik sorunlarını gün yüzüne çıkarmıştır.

4. COVID-19 ve LIC’LER
• Sahra-altı Afrika'da olan ülkeler, tipik olarak aşırı yoksulluk içinde
yaşayan büyük nüfuslara sahiptir.
• Bu yüzden, Sahra-altı ülkeler başta olmak üzere düşük gelirli
ülkeler, kendilerini kronik bir resesyon kıskacının içinde
bulacaklardır.
• 2020 yılında toplam düşük gelirli ülkelerin (LIC'lerin)
büyümesindeki düşüşün, tarihin en kötüsü olması
beklenmektedir. Bu durumun kronikleşmesi bölgede ki fakirliğin
kronikleşme sürecini hızlandıracaktır.
• COVID-19 salgını, düşük gelirli ülkelerde (LIC’ler) hızla ve ciddi
ölçüde bozulan ekonomik aktiviteyi yaymıştır.
• Virüs yüzbinlerce kişiyi enfekte ederek ağır bir insan bedeli aldı ve
düşük gelirli ülkeler (LIC’ler) zayıf sağlık sistemleriyle, bu ölüm
oranlarının artmasına katkıda bulunmuştur.

5. COVID-19 ve LIC’LER
• Küresel ekonominin salgının yıktığı düşük gelirli ülkelerde
(LIC’ler) dış talebin azalması, emtia fiyatlarının düşmesi, turizm
etkinliğinde dramatik bir düşüş, doğrudan yabancı yatırımında
zayıflatma, borçlanma maliyetlerinin keskin bir şekilde artması
ve havale işlemlerinde beklenen bir düşüşle karşı karşıya
kalmıştır.
• Düşük gelirli ülkelerde (LIC’ler) hane halkı gelirleri için
finansman ve destek arayışına girmişlerdir. (Dünya Bankası,
2020)
• Birkaç düşük gelirli ülke (LIC’ler) ciddi iç salgınlar yaşamıştır
(Afganistan, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Gine); bununla
birlikte, sınırlı test kapasitesi muhtemelen pandeminin
yoğunluğunu azaltmaktadır.

6. COVID-19 ve LIC’LER
• Toplumsal uzaklaşma yoluyla yayılmayı yavaşlatma çabaları,
özellikle büyük nüfusun genellikle uygun sağlık hizmetlerine erişim
olmadan gayri resmi yerleşimlerde yaşadığı yoğun nüfuslu kentsel
alanlarda zor olmuştur. (Dünya Bankası, 2020)
• Aşırı yoksulluğun daha yüksek olduğu kırılgan düşük gelirli ülkeler
(LIC'ler) arasında, gelirdeki düşüşün daha dik olacağı tahmin
edilmektedir.
• Bu ülkelerde kişi başına düşen GSYİH’nın 2020 yılının sonunda
yaklaşık yüzde 4,6 oranında daralacağı öngörülmektedir. (Dünya
Bankası, 2020)
• COVID-19 salgınının yoksullar üzerinde uzun süreli sosyo-
ekonomik yara izleri bırakması beklenmektedir.
• COVID-19 salgının doğrudan ayrımcılık yapmadığı doğrudur ancak
LIC’ler bu durumdan en olumsuz şekilde etkilenmektedir.

7. COVID-19 ve LIC’LER
• Örneğin, okul kapatmaları sonucunda eğitim sistemlerindeki
aksaklıklar, birçok düşük gelirli ülkelerde (LIC'de) okul
beslenme programlarını durdurmuştur.
• En savunmasız popülasyonlar için, bu aksaklıkların yetersiz
beslenmeyi şiddetlendirmesi ve insan sermayesinin gelişimini
etkilemesi muhtemeldir. (Dünya Bankası, 2020)
• Daha uzun süreli ve daha şiddetli bir salgın, LIC’lerdeki
ekonomik faaliyette daha da dik bir çöküşü tetikleyecektir.
(Dünya Bankası, 2020)
• Kişi başına büyüme oranının keskin bir şekilde yavaşlamış ve
kırılgan olduğu düşük gelirli ülkeler (LIC'ler) arasında bu durum
yoksulluğun azaltılmasındaki ilerlemeyi tersine çevirmiştir.

8. COVID-19 ve LIC’LER
• Düşük gelirli ülkelerde ki (LIC'lerde) okul beslenme
programlarındaki aksaklıkların, potansiyel can kayıplarını
artırması muhtemeldir. (WFP, 2020)
• Düşük gelirli ülkelerde (LIC'lerde) sağlık sektörleri daha büyük
salgınlara cevap verme konusunda sınırlı kapasiteye sahiptir.
• Bazı düşük gelirli ülkelerde (LIC'lerde) gıda güvensizliği devam
eden bir gıda kaynaklı salgından dolayı daha da kötüleşebilir.
(Johns Hopkins Sağlık Güvenliği Merkezi, 2020)
• COVID-19 salgını öncesi bile, düşük gelirli ülkelerde (LIC'lerde)
nüfusunun neredeyse beşte birinde akut gıda güvensizliği krizi
yaşanmaktaydı.

9. COVID-19 ve LIC’LER
• Salgın, ithalatta aksamaları ve birçok düşük gelirli ülkede
(LIC'lerde) gıda güvensizliğini daha da artırmıştır. (Dünya
Bankası, 2020)
• Gıda güvensizliği, yaklaşan hasatlara ağırlık verebilecek tohum
ve gübre gibi kritik girdilere erişim eksikliği ile de uzayabilir.
• Toplumsal huzursuzluk gıda kıtlığı ile de tetiklenebilir.
• Dünya’da akut gıda güvensizliği ile karşı karşıya olan insan
sayısı 2020 yılında 260 milyondan fazla olabilir ve bu da sağlık
için ciddi sonuçlar doğurabilir. (WFP, 2020)
• Küresel gıda stokları yükselirken, düşük gelirli ülkelerin
(LIC’lerin) düşen hane halkı gelirleri ve para birimi bu
güvensizliğe katkıda bulunmaktadır. (Dünya Bankası, 2020)

10. COVID-19 ve LIC’LER
• COVID-19 salgını, Doğu Afrika'daki tarımsal ürünlere zarar
veren çekirge dalgasının kısmen salgın kaynaklı tedarik zinciri
kesintileri nedeniyle pestisitlerin teslimatını geciktirmesi
sonucu tarımsal ürünlerin büyüme mevsiminde daha büyük
zarara uğramasına neden olabilir.
• Bu da düşük gelirli ülkelerde (LIC'lerde) ciddi bir gıda sorununa
yol açacağı öngörülmektedir.
• Etkili müdahale olmadığında, bu çekirge istilası gıda güvenliğini
daha da artırabilir ve savunmasız popülasyonlarda daha uzun
vadeli refah etkileri olabilir. (Conte, Piemontese ve Tapsoba,
2020)

11. COVID-19 ve LIC’LER
• COVID-19 salgını düşük gelirli ülkede (LIC'lerde), tüm düzeylerde
okullaşmayı da engellemiştir. COVID-19 salgınında, düşük gelirli
ülkelerde (LIC'lerde) hükümetler, salgının yayılmasını kontrol
altına almak için eğitim sistemlerini tamamen veya kısmen
kapatmıştır. (UNESCO, 2020)
• Okul öncesi kapanışların COVID-19, düşük gelirli ülkelerde
(LIC'lerde) erken çocukluk gelişimi programlarındaki kesintilerle
birlikte, okulu bırakma oranlarını artırması ve insan sermayesi
gelişimini yavaşlatması beklenmektedir. (UNESCO, 2020)
• Okul beslenme programlarında kesintiler de dahil olmak üzere
artan gıda güvensizliği, uzun vadeli verimliliği de düşürebilir.
• Yaşamın erken dönemlerinde yetersiz beslenme, COVID-19,
düşük gelirli ülkelerde (LIC'lerde) çocukların öğrenme
yeteneklerini kalıcı olarak bozabilir. (Dünya Bankası, 2020)

12. COVID-19 ve LIC’ler
• Sağlık sistemleri zayıf olan düşük gelirli ülkelerde (LIC'lerde),
küresel ticarete, turizme veya yurt dışından gelen paraya
dayananlar, Emtia ihracatına bağımlı olanlar özellikle sert
darbe almış olacaktır. (Dünya Bankası, 2020)
• Kısa vadeli etkisinin ötesinde, salgın tarafından tetiklenen
derin durgunlukların, daha düşük yatırım dahil olmak üzere
birden fazla kanaldan düşük gelirli ülkelerde (LIC'lerde) kalıcı
yara izleri bırakması muhtemeldir.
• Acil politika önlemleri sağlık sistemlerini desteklemeli ve
salgının aktivite (eğitim ve ticaret) ve istihdam üzerindeki kısa
vadeli etkisini hafifletmelidir.

13. COVID-19 ve LIC’ler
• Buna ek olarak, yönetişim ve iş ortamlarını iyileştirerek ve
eğitim ve halk sağlığı yatırımlarını artırarak salgının uzun vadeli
büyüme beklentileri üzerindeki olumsuz etkisini azaltmak için
kapsamlı bir reform güdüsü gerekli olacaktır. (Dünya Bankası,
2020)
• Çok taraflı kuruluşlar, en savunmasız olanların yaşamlarını ve
geçim kaynaklarını korumak için LIC hükümetlerini
görevlerinde desteklemek olmak üzere acil fon paketleri
sağlamıştır ancak, salgının ölçeği göz önüne alındığında, daha
geniş küresel kalkınma topluluğundan daha fazla dış yardıma
ihtiyaç duyulabilir. (Dünya Bankası, 2020)

14. COVID-19 ve LIC’ler
• Bölgenin çok sayıda yerinden edilmiş nüfusu, çoğunlukla çatışma,
şiddet ve isyanlardan dolayı, ciddi bir COVID-19 salgını (Burkina
Faso, Kamerun, Orta Afrika Cumhuriyeti, Çad, Etiyopya, Mali,
Nijerya, Somali ve diğerleri 2020) riski altında bulunmaktadır.
(Refugees International, 2020)
• Virüsler, çoğunlukla halk sağlığı ve sağlık hizmetlerine erişimin
sınırlı olduğu yoğun nüfuslu kamplarda veya resmi olmayan
yerleşimlerde yaşadıkları için yerinden edilmiş insanlar arasında
daha hızlı yayılmaktadır.
• Ayrıca salgının bir sonucu olarak şiddet ve sosyal huzursuzluğun
patlayabileceği riski vardır.
• Dahası, artan işsizlik, düşen gelir ve gıda gibi temel öğelerin ciddi
eksiklikleri, pandemi azaldıktan sonra bile devam edecek gibi
görünüyor.

15. COVID-19 ve LIC’ler
• Merkez bankaları, finansal piyasalarda sistemik risklerin
oluşmasına karşı korunurken, kredi akışını desteklemek ve kriz
sırasında finansal piyasaların işleyişini korumak için önlemler
alma zorluğu ile karşı karşıya kalmıştır.
• Birçok düşük gelirli ülkeler (LIC’ler) krizin ele alınması için
sınırlı mali alana sahiptir ve uluslararası yardımın rolünü
vurgulamaktadır.
• Harcamaları, hayatları korumak ve en savunmasız kişileri
korumak için en acil ihtiyaçlara karşı öncelik vermek
gerekecektir.

16. COVID-19 ve LIC’ler
• Uzun vadede pandemi, esnek sağlık sistemlerine yatırım
yapmanın, yaygın kayıt dışılığın getirdiği zorlukları ele almanın
ve büyümeyi artırıcı yapısal reformları sürdürmenin önemini
vurgulamaktadır.
• COVID-19, en savunmasız nüfusu korumaya odaklanmış
küresel çözümler gerektiren küresel bir krizdir.
TEŞEKKÜR EDERİM