Presentaties van de workshop handgevormd aardewerk van 15 maart 2015.

1. Bart Vanmontfort, Eenheid Prehistorische Archeologie
Workshop handgevormd aardewerk
Pivo-site, Provincie Vlaams-Brabant
15 maart 2016
Handgevormd aardewerk in Vlaanderen
Neolithicum

2. Neolithicum in Vlaanderen: uitdagingen
• Onderzoeksbalans: ondervertegenwoordigd
• Oorzaken?
o Ontbreken van aangepaste terreinmethodes
o Spoorherkenning
o Materiaalherkenning (ook vuursteen): fragmentatie,
weinig diagnostisch; toewijzing o.b.v. kleine
ondiagnostische scherfjes moeilijk tot onmogelijk
• => belang, ook van “geïsoleerd spoor” (vb Carvin)
• Bij twijfel: neem contact op!
(bart.vanmontfort@kuleuven.be)

3. Crombé & Vanmontfort 2007. The neolithisation of the Scheldt basin in western Belgium, in Whittle & Cummings,
Going over: the Mesolithic-Neolithic transition in north-west Europe, Proceedings of the British Academy 144 .

4. Louwe Kooijmans 2006

5. Neolithisch aardewerk
• Enkele specifieke onderzoeksvragen
o Herkomst aardewerk: lokale productie vs uitwisseling
o Herkomst grondstoffen: petrografie, chemisch
o (Culturele of chronologische) betekenis van variatie in
morfologie/decoratie/technologie
o (Interne) chronologie
o Reconstructie productieketen
• Klei/pasta; magering; opbouw; oppervlakteafwerking; bakking
o Gebruik (residu analyse)
o Schaal van de organisatie van aardewerkproductie
(leerlijnen, culturele betekenis?...)

6. Fabric: magering
Bazel Sluis (Crombé et al. 2015)

7. Constructie: vb. rolopbouw
Spiere (Vanmontfort 2004)

8. Gomart 2014
Oppervlakteafwerking

9. BANDKERAMIEK
Gomart 2014

10. BANDKERAMIEK
FIJN GROF
Vormen
Decoratie
frequent zeldzaam
Magering
zeer fijn (chamotte/o.m./zand) chamotte, kwarts, plantaardig materiaal, bot
Constructietechniek (Gomart 2014)
rolopbouw, hamer-en-aambeeld, pastalappen, modellage
Oppervlakteafwerking
exterieur – gepolijst interieur - geglad
Bakking
Vnl. ‘reducerend’ Vnl. ‘oxiderend’

11. Modderman 1970
BANDKERAMIEK

12. LA HOGUETTE & BEGLEITKERAMIK
LIMBURGAARDEWERK
Witte ruiten:
La Hoguette
Sterren:
Limburg
Stippen:
LBK
Gearceerd:
LBK nederzettingen
Amkreutz, Vanmontfort & Verhart 2009

13. Geleen (Brounen 2010 –
appendix in Vanmontfort et al.)
LA HOGUETTE
Dautenheim
• Magering: o.m. (bot), chamotte, zand
• Rolopbouw
• Hoge kwaliteit (hard)
• Open vormen, ronde basis
• Decoratie: guirlandes met een band afgebakend
door twee rijen indrukken, vaak met 2-tandige
spatel
Ittervoort (Brounen 2010 –
appendix in Vanmontfort et al.)

14. Sweikhuizen (Brounen 2010 –
appendix in Vanmontfort et al.)
Haelen (Brounen 2010 – appendix in Vanmontfort et al.)
Alzingen (Hauzeur 2010 –
appendix in Vanmontfort et al.)
BEGLEITKERAMIK
• Magering: o.m. (bot), chamotte, zand
• Rolopbouw
• Hoge kwaliteit (hard)
• Decoratie: parallelle cannelures met
telkens enkelvoudige rij indrukken

15. Weiler-la-Tour (Hauzeur 2010 – appendix in Vanmontfort et al.)
(Illet & Constantin 2010 – in Vanmontfort et al.)
LIMBURGAARDEWERK
• Magering bot, plant (schelp)
• Rolopbouw
• Open vormen, ronde basis
• Decoratie: brede, ondiepe groeven

16. Gomart 2014
LIMBURGAARDEWERK

17. Foto’s: Vaux-et-Borset (Hauzeur 2010 – appendix in Vanmontfort et al.);
Tekeningen: Blicquy (Constantin et al. 1991)
GROUPE DE BLICQUY/VSG
• Fijn vs. grofwandig
• Magering: bot
• Rolopbouw
• Sferische/peervormige vormen, ronde bodem
• Doorboorde oren * decoratie
• Decoratie vanuit rand (itt LBK)
• Fasering decoratie
1. Kam / visgraat
2. V-vormig / kam↓
3. Visgraat X / relief

18. SWIFTERBANT Doel Deurganckdok (Crombé 2010 – in Vanmontfort et al)
• Magering: chamotte, plant
• Rolopbouw
• Dikwandig
• Open vormen, ronde & konische basis
• Decoratie: indrukken, randkerven
• (ondoorboorde) knobbels

19. HAZENDONK
Meeuwen
Opoeteren
Amkreutz & Verhart 2006
• Magering: kwarts, (zand, chamotte)
• Rolopbouw
• Dikwandig
• Open vormen, vlakke basis
• Decoratie: lijnen & indrukken (nagel,
vingertop, spatel) , willekeurig op
lichaam
• Knobbeloren
Hazendonk (vb. Louwe Kooijmans 2007)

20. MICHELSBERG
& Spiere groep
© Provincie Vlaams-Brabant

21. o.a. Constantin & Kuijper 2002; Constantin 2010
MAGERING: SILEX & MOS
Carvin (Praud & Vanmontfort 2014)

22. Spiere ‘de Hel’
Vanmontfort 2004
Vormen

23. Decoratie
Lauwin-Planque
Fouille Ch. Severin
(DAPCAD)
Seidel & Jeunesse 2000
Spiere ‘de Hel’ (Vanmontfort 2004)
MICHELSBERG/SPIERE

24. Literatuurlijst
Amkreutz, L. & L. Verhart. 2006. De Hazendonkgroep en het middenneolithicum van Limburg. Archeologie in Limburg 104: 10-17.
Amkreutz, L.W.S.W., B. Vanmontfort & L.B.M. Verhart. 2009. Diverging Trajectories? Forager-farmer interaction in two adjacent
regions, in D. Hofmann & P. Bickle (red) Creating Communities: New Advances in Central European Neolithic Research 11-31.
Oxford: Oxbow.
Bostyn, F., C. Monchablon, I. Praud & B. Vanmontfort. 2011. Le néolithique moyen II dans le sud-ouest du bassin de l'Escaut.
Nouveaux éléments dans le Groupe de Spiere, in F. Bostyn, E. Martial, & I. Praud (red) Le Néolithique du nord de la France dans
son contexte européen. Habitat et économie aux 4e et 3e millénaires avant notre ère (Actes du 29e Colloque interrégional sur le
Néolithique, Villeneuve d'Ascq, 2-3 octobre 2009), Revue Archéologique de Picardie, n° spécial 28 55-76.
Constantin, C., I. Sidera & L. Demarez. 1991. Deux sites du Groupe de Blicquy à Blicquy et Aubechies (Hainaut). Anthropologie et
Préhistoire 102: 29-54.
Crombé, P., M. Boudin & M. Van Strydonck. 2011. Swifterbant pottery in the Scheldt basin and the emergence of the earliest
indigenous pottery in the sandy lowlands of Belgium, in S. Hartz, F. Lüth, & T. Terberger (red) Early Pottery in the Baltic. Dating,
Origin and Social Context (International workshop at Schleswig from 20th to 21st October 2006), 89 465-484. Mainz: Berichte der
Römisch-Germanische Kommission.
Crombé, P., J. Sergant, Y. Perdaen, E. Meylemans & K. Deforce. 2015. Neolithic Pottery Finds at the Wetland Site of Bazel-Kruibeke
(Prov. Oost-Vlaanderen/B). Evidence of Long-Distance Forager-Farmer Contact during the Late 6th and 5th Millennium Cal BC in
the Rhine-Meuse-Scheldt Area. Archäologisches Korrespondenzblatt 45.
Crombé, P. & B. Vanmontfort. 2007. The neolithisation of the Scheldt basin in western Belgium, in A. Whittle & V. Cummings (red)
Going over: the Mesolithic-Neolithic transition in north-west Europe, Proceedings of the British Academy, 144 263-285. Oxford:
Oxford University Press.
Giligny, F., C. Colas, L. Manceau & B. Vanmontfort. in press. "Pottery making techniques in the Michelsberg culture (4300-3600 BC):
morpho-functional categories and « chaînes opératoires » in the Aisne valley and the Scheldt valley." EAA Oslo, in press.
Gomart, L. 2014. Traditions techniques et production céramique au Néolithique ancien. Étude de huit sites rubanés du nord est de la
France et de Belgique.
Jadin, I. 2003. Trois petits tours et puis s'en vont... La fin de la présence danubienne en Moyenne Belgique (avec la participation de D.
Cahen, I. Deramaix, A. Hauzeur, J. Heim, A. Livingstone Smith & J. Verniers). ERAUL 109. Liège: Université de Liège.
Louwe Kooijmans, L.P. 2006. Schipluiden: a synthetic view, in L.P. Louwe Kooijmans & P.F.B. Jongste (red) Schipluiden, A Neolithic
settlement on the Dutch North Sea coast c. 3500 cal BC, Analecta Praehistorica Leidensia, 37/38 485-516. Leiden.

25. —. 2007. The gradual transition to farming in the Lower Rhine Basin, in A. Whittle & V. Cummings (red) Going over: the Mesolithic-
Neolithic transition in north-west Europe, Proceedings of the British Academy, 144 287-309. Oxford: Oxford University Press.
Lüning, J., U. Kloos & S. Albert. 1989. Westliche Nachbarn der bandkeramischen Kultur: die Keramikgruppen La Hoguette und
Limburg. Germania 67: 355-393.
Modderman, P.J.R. 1970. Linearbandkeramik aus Elsloo und Stein. Analecta Praehistorica Leidensia 3. Leiden.
Praud, I. & B. Vanmontfort. 2014. Approche contextuelle, typologique et technologique du mobilier céramique, in C. Monchablon (red)
Carvin "La Gare d'Eau". Une enceinte du Néolithique moyen II 115-164.
Raemaekers , D. & M. Rooke. 2006. The Schipluiden pottery, (red) Schipluiden, A Neolithic settlement on the Dutch North Sea coast c.
3500 cal BC, Analecta Praehistorical Leidensia 113-128. Leiden.
Raemaekers, D.C.M. 1999. The Articulation of a new Neolithic. The meaning of the Swifterbant culture for the process of neolithization
in the Dutch-North German Plain. Archaeological Studies Leiden University 3. Leiden: Faculty of Archaeology.
—. 2001. Aardewerk en verbrande klei, in L.P. Louwe Kooijmans (red) Hardinxveld-Giessendam De Bruin. Een kampplaats uit het
Laat-Mesolithicum en het begin van de Swifterbant-cultuur (5500-4450 v.Chr.), 88 edition, Rapportage Archeologische
Monumentenzorg, 88 117-152. Amersfoort: Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek.
Seidel, U. & C. Jeunesse. 2000. A propos d'un tesson du Néolithique récent de la vallée du Neckar. La technique du bouton au
repoussé et la question de la diffusion du Michelsberg. Bulletin de la Société Préhistorique Française 97: 229-237.
van Berg, P.-L., D. Cahen & L. Demarez. 1982. Groupe de Blicquy: Faciës nouveau du Néolithique Ancien en Belgique. Helinium 22:
3-32.
Vanmontfort, B. 2001. The Group of Spiere as a New Stylistic Entity in the Middle Neolithic Scheldt Basin. Notae Praehistoricae 21:
139-143.
—. 2004. Converging Worlds, The Neolithisation of the Scheldt basin during the late fifth and early fourth millennium cal BC. PhD
thesis, KU Leuven.
—. 2005. Techno-functional aspects of a Middle Neolithic pottery assemblage (Spiere "de Hel", Belgium), in A. Livingstone-Smith, D.
Bosquet, & R. Martineau (red) Pottery Manufacturing Processes: Reconstruction and Interpretation. Acts of the XIVth UISPP
Congess (Liège, Belgium, 2-8/09/2001)Colloque/Symposium 2.1, BAR International Series, 1349 115-125: Archaeopress.
Vanmontfort, B., A.-I. Geerts, C. Casseyas, C.C. Bakels, C. Buydens, F. Damblon, R. Langohr, W. Van Neer & P.M. Vermeersch.
2004. De Hel in de tweede helft van het 5de milleniumv.Chr. Een midden-Neolithische enclosure te Spiere (prov. West-
Vlaanderen). Archeologie in Vlaanderen VIII (2001/2002): 9-77.
Vanmontfort, B., L.P. Louwe Kooijmans, L. Amkreutz & L. Verhart. Editors. 2010. Early Pottery Traditions in the Lower Rhine Area. Vol.
20. Archaeological Studies Leiden University. Leiden.

26. De studie van handgevormd
aardewerk uit de
Metaaltijden en Gallo-Romeinse periode
dr. Guy De Mulder

27. Soorten verschraling
- Schervengruis
- Vegetale verschraling
- Schelpengruis
- Gefragmenteerd bot
- Calciet
- Zand
- Vermalen gesteente
Toevoegen van verschraling

28. Wandafwerking
Protohistorie
- Ruw
- Geëffend
- Geglad
- Gepolijst
- Besmeten
- Versierd (met verdere indeling)
- Onbepaald (wegens erosie van
het oppervlak)
219
70
91
14 12
51
0
50
100
150
200
250
ruw besmeten geëffend geglad versierd onbepaald
Wandafwerking:Erps Kwerps

29. Oss: decoratiepatronen

30. Laat-neolithicum:
Klokbekers

31. Kruishoutem/Kapellekouter: standvoetbeker

32. Klokbekers
Kruishoutem Temse

33. Vroege bronstijd

34. “Wikkeldraadaardewerk”
Funerair aardewerk Nederzettingsaardewerk

35. Midden bronstijd

36. Hilversumaardewerk
- Hilversum (1-3)
- Drakenstein (4)
- Laren (5)

37. Ronse:Muziekberg Kluisbergen

38. Stekene: afvallaag

39. Sint-Amandsberg

40. Late bronstijd aardewerk

41. Etappe 1 B.C.
Bronzezeit D Bronze final I 1300 - 1200
Hallstatt A1 Bronze final IIa 1200 - 1100
Hallstatt A2 Bronze final IIb 1100 - 1000
Hallstatt B1 Bronze final IIIa 1000 - 900
Hallstatt B2/3 Bronze final IIIb 900 - 800
Hallstatt C Hallstatt ancien 800 - 600

42. Etappe 1
Ceramiek
‣ ‘à décor cannelé
‣ ‘licht gereifte Stil
Temse-Velle
Herstal

43. Etappe 2 B.C.
Bronzezeit D Bronze final I 1300 - 1200
Hallstatt A1 Bronze final IIa 1200 - 1100
Hallstatt A2 Bronze final IIb 1100 - 1000
Hallstatt B1 Bronze final IIIa 1000 - 900
Hallstatt B2/3 Bronze final IIIb 900 - 800
Hallstatt C Hallstatt ancien 800 - 600

44. RSFO-typologie

45. Type 10: schouderbeker met trechtervormige hals

46. Type 11 schouderbeker met vertikale hals
Temse/Veldmolenwijk
Blicquy

47. Type 18 afgeronde biconische urne met decoratiepatroon
Temse/Veldmolenwijk
Vlakke lip
Onversierd

48. Type 19: biconische urne met uitstaande rand en brede
cannelures
Temse/Velle

49. Type 21: biconische urnen
Sint-Gillis-
Waas/Ripstraat
Aalter/Oostergem

50. Type 21: biconische urnen
Temse/Veldmolenwijk

51. Type 26: biconische amfoor
Aalter/Oostergem
Destelbergen

52. Type 26: biconische amfoor
Velzeke/Paddestraat
Blicquy

53. Type 26: biconische amfoor
Mini-amfoor type
Temse/Veldmolenwijk
Wetteren

54. RSFO invloed
Overview of the RSFO influence
26
106
35
14
41
9 2
11
4
12
2 1 2 2 1
0
20
40
60
80
100
120
Aalter
Destelbergen
Blicquy
Temse/Velle
Velzeke/Pad
Cremations
Ha A2-B1
RSFO
Overview of the RSFO influence
24
70
6
32
1
12
0
10
20
30
40
50
60
70
80
SGW/Ripstraat Temse/Veldmolenwijk
Pottery
Ha A2-B1
RSFO

55. Temse-Veldmolenwijk
Invloeden RSFO op
de ceramiek

56. Atlantische ceramiek:België ?

57. Atlantische ceramiek: België

59. Destelbergen-Eenbeekeinde
Aardewerkselectie
Late Bronstijd

60. Destelbergen-Eenbeekeinde
Eindfase late bronstijd

61. Velzeke-Paddestraat (Ha A2-B1)

62. Absolute datering vs typochronologie
Jean BOURGEOIS & Guy DE MULDER
Faculteit Letteren en Wijsbegeerte
Case-study: Velzeke/Paddestraat

63. 14C-datering: graf 21
Atmospheric data from Reimer et al (2004);OxCal v3.10 Bronk Ramsey (2005); cub r:5 sd:12 prob usp[chron]
1400CalBC 1200CalBC 1000CalBC 800CalBC
Calibrated date
Phase GRAVE 21
KIA-21786 2800±25BP
C_Date TYPO -1050±25
Typologie : Ha A2
14C-datering: 2800±25 BP

64. 14C-datering: graf 20
Atmospheric data from Reimer et al (2004);OxCal v3.10 Bronk Ramsey (2005); cub r:5 sd:12 prob usp[chron]
1600CalBC 1400CalBC 1200CalBC 1000CalBC 800CalBC 600CalBC
Calibrated date
Phase GRAVE 20
KIA-20201 2825±25BP
C_Date TYPO -825±35
Typologie : Ha B2/3
14C-datering : 2825±25 BP

65. 14C-datering: graf 6
Atmospheric data from Reimer et al (2004);OxCal v3.10 Bronk Ramsey (2005); cub r:5 sd:12 prob usp[chron]
1400CalBC 1200CalBC 1000CalBC 800CalBC
Calibrated date
Phase GRAVE 6
KIA-20200 2785±25BP
C_Date TYPO -950±25
Typologie : Ha B1
14C-datering : 2785±25 BP

66. Nederzettingscontexten
2000
156
45
368
31 77 74
457
75 55
601
0
500
1000
1500
2000
2500
Belsele
Sint-Denijs-Westrem
DrongenKeiskant
Erembodegemf3000
Velzekef369
Velzekef207
Wetterenf74
Velzekef683
Wetterenf17
Kruishoutemf4
Kruishoutemf6
Br f A Br f A Br f A Br f R Br f Br f Br f Br f R Br f R Br f R Br f R

67. Nederzettingsaardewerk ‘Belsele-Waas’

68. Nederzettingsaardewerk ‘Belsele-Waas’

69. Drongen-Keiskant
Atmospheric data from Reimer et al (2004);OxCal v3.10 Bronk Ramsey (2005); cub r:5 sd:12 prob usp[chron]
1400CalBC 1200CalBC 1000CalBC 800CalBC
Calibrateddate
2500BP
2600BP
2700BP
2800BP
2900BP
3000BP
3100BP
Radiocarbondetermination
KIA-41373 : 2865±25BP
68.2%probability
1120BC( 5.2%) 1100BC
1090BC(63.0%) 990BC
95.4%probability
1130BC(89.9%) 970BC
960BC( 5.5%) 930BC

70. Sint-Denijs-
Westrem

71. SGW/Reepstraat
late bronstijd
nederzettings-
aardewerk

72. Kruishoutem-Wijkhuis

73. Kruishoutem-Wijkhuis

74. Kruishoutem-Wijkhuis

75. Kruishoutem-Wijkhuis

76. DE VROEGE IJZERTIJD
Aardewerktypes

77. Schräghalsurne

78. Harpstedt & Kalenderberg aardewerk

79. Eierbeker

80. Lappenschaaal

81. Destelbergen Ha C-D

82. Destelbergen Ha C

83. Destelbergen Ha D

84. Destelbergen Ha D

85. Massemen

86. Velzeke Provinciebaan
Overgang late bronstijd –
vroege ijzertijd
Kreisdellen/coupoles

87. Velzeke Provinciebaan

88. Berlare

89. Berlare

90. Sint-Gillis-Waas/Reepstraat

91. Jean BOURGEOIS & Guy DE MULDER
Faculteit Letteren en Wijsbegeerte
Kemmelberg
late Hallstatt aardewerk

92. Erps-Kwerps
Percentage wandbehandeling
48%
15%
20%
3%
3%
11%
ruw
besmeten
geëffend
geglad
versierd
onbepaald
Atmospheric data from Reimer et al (2004);OxCal v3.10 Bronk Ramsey (2005); cub r:5 sd:12 prob usp[chron]
3000CalBP 2800CalBP 2600CalBP 2400CalBP 2200CalBP
Calibrated date
2200BP
2300BP
2400BP
2500BP
2600BP
2700BP
2800BP
Radiocarbondetermination
KIA-31720 : 2575±25BP
68.2% probability
800BC (68.2%) 770BC
95.4% probability
810BC (84.4%) 750BC
690BC ( 9.0%) 660BC
620BC ( 2.0%) 590BC

93. Vroeg La Tène (5de eeuw)
Les Jogasses (475-450)
Marne (450-400/375)

94. Jean BOURGEOIS & Guy DE MULDER
Faculteit Letteren en Wijsbegeerte

95. Jean BOURGEOIS & Guy DE MULDER
Faculteit Letteren en Wijsbegeerte

96. Jean BOURGEOIS & Guy DE MULDER
Faculteit Letteren en WijsbegeerteDourges

97. Jean BOURGEOIS & Guy DE MULDER
Faculteit Letteren en WijsbegeerteDourges

98. Jean BOURGEOIS & Guy DE MULDER
Faculteit Letteren en Wijsbegeerte
Dourges

99. Jean BOURGEOIS & Guy DE MULDER
Faculteit Letteren en Wijsbegeerte
Lede

100. Jean BOURGEOIS & Guy DE MULDER
Faculteit Letteren en Wijsbegeerte

101. Jean BOURGEOIS & Guy DE MULDER
Faculteit Letteren en Wijsbegeerte
Lede

102. Jean BOURGEOIS & Guy DE MULDER
Faculteit Letteren en Wijsbegeerte
Quevaucamps
La Tène ancienne

103. Kemmelberg

104. Kemmelberg

105. Jean BOURGEOIS & Guy DE MULDER
Faculteit Letteren en Wijsbegeerte
Kemmelberg

106. Jean BOURGEOIS & Guy DE MULDER
Faculteit Letteren en Wijsbegeerte
Kemmelberg

107. Kemmelberg

108. Jean BOURGEOIS & Guy DE MULDER
Faculteit Letteren en Wijsbegeerte
Kemmelberg

109. Jean BOURGEOIS & Guy DE MULDER
Faculteit Letteren en Wijsbegeerte
Kemmelberg

110. Jean BOURGEOIS & Guy DE MULDER
Faculteit Letteren en Wijsbegeerte
Kemmelberg

111. Jean BOURGEOIS & Guy DE MULDER
Faculteit Letteren en Wijsbegeerte
Kemmelberg
La Tène Ic (4de eeuw)

112. Kemmelberg
Rood beschilderde Kemmelwaar

113. Kemmelberg

114. Kemmelberg

115. Groupe de la Haine: 4de eeuw-3de eeuw

116. Groupe de la Haine

117. Kooigem Bos
‘groupe de la Haine’
4de eeuw

118. Denderbelle/Fonteintje

122. Jean BOURGEOIS & Guy DE MULDER
Faculteit Letteren en Wijsbegeerte
Laat La Tène
Dourges

123. Jean BOURGEOIS & Guy DE MULDER
Faculteit Letteren en Wijsbegeerte Dourges

124. Jean BOURGEOIS & Guy DE MULDER
Faculteit Letteren en Wijsbegeerte
Aalter-Langevoorde

125. Jean BOURGEOIS & Guy DE MULDER
Faculteit Letteren en Wijsbegeerte
Arras Actiparc
Laat La Tène

126. Jean BOURGEOIS & Guy DE MULDER
Faculteit Letteren en Wijsbegeerte
Koekelare

127. Jean BOURGEOIS & Guy DE MULDER
Faculteit Letteren en Wijsbegeerte
Ursel La Tène III

128. Wervik

129. Jean BOURGEOIS & Guy DE MULDER
Faculteit Letteren en Wijsbegeerte
Raillencourt

130. Ghislenghien: laat La Tène

131. Jean BOURGEOIS & Guy DE MULDER
Faculteit Letteren en Wijsbegeerte
Regionale evolutie
Vinderhoute: La Tène
I

132. Jean BOURGEOIS & Guy DE MULDER
Faculteit Letteren en Wijsbegeerte
Vinderhoute
La Tène I

133. Jean BOURGEOIS & Guy DE MULDER
Faculteit Letteren en Wijsbegeerte
Vinderhoute
La Tène I

134. Jean BOURGEOIS & Guy DE MULDER
Faculteit Letteren en Wijsbegeerte
Vinderhoute
La Tène III

135. Jean BOURGEOIS & Guy DE MULDER
Faculteit Letteren en Wijsbegeerte
Vinderhoute
La Tène III

136. Jean BOURGEOIS & Guy DE MULDER
Faculteit Letteren en Wijsbegeerte
Regionale evolutie
Onnaing: La Tène ancienne

137. Jean BOURGEOIS & Guy DE MULDER
Faculteit Letteren en Wijsbegeerte Onnaing: La Tène finale
Onnaing: La Tène moyenne

138. Gallo-Romeinse ceramiek

139. Velzeke: augusteïsche ceramiek

140. Velzeke: mid 1ste eeuw n.Chr.

141. Velzeke: mid 1ste eeuw n.Chr,

142. Velzeke:Flavische periode

143. Velzeke: 3de eeuw

144. Workshop
Handgevormd
Aardewerk
15 maart 2016
PIVO-site Zellik
Rica Annaert

145. Inhoud
1. Inleiding
2. Laat-Neolithicum
3. Vroege tot midden bronstijd
4. Late bronstijd – vroege ijzertijd
5. Midden ijzertijd
6. Late ijzertijd
7. Romeinse tijd
8. Middeleeuwen

146. Inleiding
Moeilijke materie
Steeds vanuit samenhangende context bekijken, nooit
individuele stukken op zich
Randscherven zijn gidsprofiel
Weinig variatie doorheen de tijden

147. Laat Neolithicum (3.800-2.100 v.C.
Klokbekercultuur

148. Vroege en midden bronstijd
(2.000-1.200 v.C.)
Zgn. Hilversumaardewerk
Zeer ruw en dikwandig, slecht gebakken
Zeer grove magering met o.a. kwarts
Breukvlak donkergrijs, buitenoppervlak bruin tot grijs
gevlekt met veel scheuren
Emmervormige potten al dan niet met decoratie op
schouder

149. Vroege en midden bronstijd
(2.000-1.200 v.C.)
Zgn. Hilversumaardewerk

150. Vroege en midden bronstijd
(2.000-1.200 v.C.)
Zgn. Hilversumaardewerk

151. Late bronstijd en vroege ijzertijd
(1.000-500 v.C.)
Urnenveldencultuur (late bronstijd)
Bol of geknikt profiel met hoge hals
Versierd met geometrische motieven in kerfsnedetechniek
Geglad
Technisch hoogstaande kwaliteit
Types: bolle of geknikte potjes met cilinderhals, schalen, tassen
met bandvormig oor
Hallstattcultuur (vroege ijzertijd)
S-vormige profielen met schuin uitstaande rand
Besmeten wand en gegladde hals/rand, vingernagelindrukken
op rand
Opkomst Kalenderbergversiering
Types: Schrägrandurnen, Harpstedturnen, kleine recipiënten
(zgn. eierpotjes), lappenschalen, lage kommen

152. Late bronstijd en vroege ijzertijd
(1.000-500 v.C.)
Urnenveldencultuur (late bronstijd)

153. Late bronstijd en vroege ijzertijd
(1.000-500 v.C.)
Urnenveldencultuur (late bronstijd)

154. Late bronstijd en vroege ijzertijd
(1.000-500 v.C.)
Hallstatt (vroege ijzertijd)

155. Late bronstijd en vroege ijzertijd
(1.000-500 v.C.)
Hallstatt (vroege ijzertijd)

156. Midden ijzertijd (500-200 v.C.)
Vroeg La Tène
Opkomst Noord-Franse Marne-vormen: scherp biconische
pottenen schalen met kleine bodem
Situla-vormige potten
Tonvormige potten
Lappenschalen
Zgn. Kemmelberg-aardewerk
Toenemende wandversiering o.a. kamversiering
Percentage besmeten potten mindert

157. Midden ijzertijd (500-200 v.C.)
Vroeg La Tène

158. Midden ijzertijd (500-200 v.C.)
Vroeg La Tène

159. Midden ijzertijd (500-200 v.C.)
Vroeg La Tène

160. Late ijzertijd (200 v.C. –
Romeinse invallen)
Laat La Tène
Gesloten, 3-ledige vormen
Ronde vormen met geprofileerde schouder en korte
uitstaande of rechte rand
Bodems met hoekige overgang bodem/buik
Technisch van mindere kwaliteit
Ofwel ruwwandig ofwel vlakversiering
Geen besmeten potten
kustaardewerk

161. Late ijzertijd (200 v.C. –
Romeinse invallen)
Laat La Tène

162. Late ijzertijd (200 v.C. –
Romeinse invallen)
Laat La Tène

163. Late ijzertijd (200 v.C. –
Romeinse invallen)
Laat La Tène

164. Late ijzertijd (200 v.C. –
Romeinse invallen)
Laat La Tène

165. Romeinse periode
Inheems Romeinse sites
Verder leven van ijzertijdtradities
Handgevormd, zware,ronde vormen met geprofileerde
schouder en korte uitstaande of rechte rand
Bodems met hoekige overgang bodem/buik
Technisch van mindere kwaliteit
Ofwel ruwwandig ofwel vlakversiering (regionaal sterk
verschillend)
Geen besmeten potten
Laat-Romeinse periode
Handgevormd aardewerk naar Germaanse traditie na inwijking
Foederati

166. Romeinse periode
Inheems Romeins

167. Romeinse periode
Laat Romeins

168. Vroege middeleeuwen (5de-9de
eeuw)
Geïmporteerd aardewerk
Angelsaksisch
Saksisch
Hessens Schortens
Herkenbaar aan magering en vorm
Lokaal naar Germaanse traditie
Met rode magering: chamotte (Scheldevallei) of ijzeroer
(Kempen)
Organische magering (kuststreek)
Nog redelijk ongekend
Tot begin Karolingische periode

169. Vroege middeleeuwen (5de-9de
eeuw)
Geïmporteerd aardewerk

170. Vroege middeleeuwen (5de-9de
eeuw)
Lokale productie naar Germaanse
traditie