НОБЕЛИЙН ШАГНАЛЫН ТУХАЙ

1. 2016 ОНЫ ЭДИЙН ЗАСГИЙН
НОБЕЛИЙН ШАГНАЛ
Бэлтгэсэн: Н.Чимгээ, Б.Байгал

2. 2016 ОНЫ ЭДИЙН ЗАСГИЙН НОБЕЛИЙН ШАГНАЛ
“ГЭРЭЭНИЙ ОНОЛ-д оруулсан хувь нэмэр”
Оливер Харт Бэнгт Холмстром
Харвардын Их сургуулийн профессор Масачуссетсийн Технологийн их сургуулийн профессор

3. АГУУЛГА
1. Нобелийн шагналын ойлголт
2. 2016 оны Эдийн засгийн Нобелийн шагнал
3. Эдийн засгийн шинжлэх ухаан ба гэрээний онол
4. Оливер Харт болон Бэнгт Холмстром нарын гэрээний онолд оруулсан хувь нэмэр
5. Бэнгт Холмстромын гэрээний онол
6. Оливер Хартын бүрэн бус гэрээний онол

4. НОБЕЛИЙН ШАГНАЛ
Альфред Нобел (1833-1896)
Нобелийн шагнал нь Шведийн динамитыг нээсэн эрдэмтэн Альфред Нобелийн
нэрэмжит шагнал юм. Энэхүү шагнал нь 1901 оноос жил бүр олгогддог болсон
бөгөөд одоогоор дэлхийн хамгийн нэр хүндтэй шагналд тооцогддог.
Нобелийн шагнал олгодог салбарууд:
Физик
Хими
Биологи-Анагаах Ухаан
Уран зохиол
Энхтайван
Эдийн засаг
Монгол Улсад:
Нэгдсэн үндэсний байгууллагаас Сирийн химийн дайныг зогсоохоор 23 химийн
зэвсгийн шинжээч Сири улсыг зорьсоны нэг нь Монгол хүн байжээ. Хэдийгээр
байгууллагын шагнал байсан ч Сирийн дайныг зогсоосон гавьяаг нь үнэлж тус
химийн шинжээчдийн багын гишүүдэд Нобелийн шагналын сертфикат шагналын
тэмдгээр шагнуулсан байна.*
*Нобелийн шагнал хүртсэн монгол хүн, News.mn, 06-06-2014, http://www.news.mn/r/181362

5. ЭДИЙН ЗАСГИЙН ШИНЖЛЭХ УХААН
БА ГЭРЭЭНИЙ ОНОЛ
Гэрээ хэлцэл нь эдийн засгийн харилцаанд чухал
үүрэг гүйцэтгэдэг. Гэрээний гол зорилго нь аливаа
эрсдэлээс урьдчилан сэргийлснээр ирээдүйд бий
болгох үр ашгийг нэмэгдүүлэхэд оршдог.

6. ОЛИВЕР ХАРТ БОЛОН БЭНГТ ХОЛМСТРОМ НАРЫН
ГЭРЭЭНИЙ ОНОЛД ОРУУЛСАН ХУВЬ НЭМЭР
 Гэрээний талуудын мэдээлэл бүрэн байлгах тухай /Assymetric information/
 Гэрээний төрөл, хэлбэр, загварыг илүү тодорхой болгох тухай
 Гэрээний агуулгыг сайжруулах тухай
 Сайн гэрээ боловсруулах, үүгээр нийгмийн тогтолцоог өөрчлөн, сайжруулах тухай
 Гэрээнээс талуудын хүртэх үр ашгийг нэмэгдүүлэх тухай
/Тус эрдэмтэд Нийгмийн хөгжлийн аливаа харилцаанд гэрээ, хэлэлцээрийн зохицуулалт чухал үүрэгтэй болохыг онолын үүднээс судалсан бөгөөд тухайлбал, ашиг
сонирхлын зөрчлийг гэрээгээр хэрхэн зохицуулах, гэрээний бүтцийг хэрхэн оновчтой тодорхойлох тухай асуудлыг илүү тодорхой болгосоноор шинэлэг байсан. /

7. БЭНГТ ХОЛМСТРОМЫН ГЭРЭЭНИЙ ОНОЛ
• Авто тээврийн хэрэгслийн даатгал
• Гүйцэтгэлээр цалинжуулах

8. АВТО ТЭЭВРИЙН ХЭРЭГСЛИЙН ДААТГАЛЫН ГЭРЭЭ
1. Ослын хохирлын төлбөрийн тал хувийг жолооч хариуцах /moral hazard/
2. Даатгалын нөхөн төлбөр ногдуулсанаар /excess payments/ тухайн жолоочийг бүсээ зүүх,
хаалгаа цоожлох зэрэг үйлдлийг урамшуулах болно

9. ГҮЙЦЭТГЭЛЭЭР ЦАЛИНЖУУЛАХ
1970 он- Хэрхэн оптимал урамшууллын /optimal incentive/ гэрээ загварчлах вэ?
Гүйцэтгэлээр
цалин олгох
Удирдах албан
тушаалтны цалинг
тухайн салбарын
бүх байгууллагын
хувьд ойролцоо,
адил хэмжээнд
тогтоох
Удирдах албан
тушаалтны цалинг
“гүйцэтгэл-цалин”
системээр, тогтмол
ажилтны цалинг
үндсэн цалингийн
системээр тооцох
I үе II-үе III-үе

10. ОЛИВЕР ХАРТЫН БҮРЭН БУС ГЭРЭЭНИЙ ОНОЛ
1980 он
• Өмчийн эрх
• Санхүүгийн гэрээ
• Хувьчлал

11. ОЛИВЕР ХАРТ:
ӨМЧИЙН ЭРХ БА ГЭРЭЭНИЙ БУС ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТ
/non-contractible investment/
Бодит хөрөнгийн эзэмшил хэрхэн хуваарилагдах вэ гэдэгт дүн шинжилгээ хийсэн
Шинийг
санаачлагч
Дистрибьютор Машинист Машин

12. АНХААРАЛ ТАВЬСАНД
БАЯРЛАЛАА!