Robin Cooper, Robert Kaplan, Faaliyet Tabanlı Maliyetleme Yöntemi

1. FAALİYET TABANLI
MALİYETLEME

2. İÇİNDEKİLER
 Faaliyet Tabanlı Maliyetlemenin Ortaya Çıkışı
 Faaliyet Tabanlı Maliyetleme Kavramı
 Faaliyet Tabanlı Maliyetleme Sisteminin Uygulama Süreci
 Faaliyet Tabanlı Maliyetleme Sisteminin Üstünlükleri ve Yararları
 Faaliyet Tabanlı Maliyetleme Sisteminin Zayıflıkları ve Eksiklikleri
 Sonuç
 Kaynakça

3. FAALİYET TABANLI MALİYETLEMENİN
ORTAYA ÇIKIŞI
20. Yüzyılın son çeyreğinde artan teknolojik gelişmeler ile birlikte üretim
sistemlerinde de çeşitlilik artmış, küreselleşme ve rekabet hız kazanmıştır.
Artan rekabet koşulları içerisinde üretim teknolojilerinin de gelişim göstermiş
olması işletmeler arası farklılıkları azaltmaya başlamıştır. Tüketiciye sunulan
üründe büyük farklılıklar yaratamamaya başlayan işletmeler, rekabet avantajı
elde edebilmek ve diğer işletmelerin önüne geçebilmek adına maliyetlerini
minimize ederek fiyatlarını düşürme çabası içerisine girmiştir. Bu da maliyet
bilgisine ve analizine verilen önemin artmasını sağlamıştır.

4. FAALİYET TABANLI MALİYETLEMENİN
ORTAYA ÇIKIŞI
Faaliyet tabanlı maliyetleme ise ilk kez 1960 yılında temeli atılmış olsa da
özellikle de 20. yüzyılın son çeyreğinde ortaya çıkan değişimle birlikte
gelişim göstermiştir. Başlarda sayılı işletme tarafından tercih edilen bu
yöntem, Harward İşletmecilik Okulu’ndan Robert Kaplan ve Robin Cooper
tarafından yayımlanan makaleler ile birlikte popülaritesini arttırarak daha
geniş kitleler tarafından tercih edilir hale gelmiştir (Karcıoğlu ve Binboğa,
2010).

5. FAALİYET TABANLI MALİYETLEMENİN
ORTAYA ÇIKIŞI
Faaliyet tabanlı maliyetlemenin genel üretim giderlerinde doğru bir dağıtım
sağlaması, yöntemin gelişiminde önemli bir pay sahibi olmuştur. Faaliyet
tabanlı maliyetlemenin gelişim gösterdiği 1980 öncesi sürece bakıldığında
toplam maliyetlerin önemli bir bölümünü direkt hammadde ve direkt işçilik
giderlerinin oluşturduğu görülmektedir. 1980 sonrası süreçte artan
makineleşme ile birlikte ise özellikle direkt işçilik giderlerinin payında büyük
bir azalış yaşanırken, genel üretim giderlerinde %50’lik bir artış yaşanmıştır
(İyitoğlu, 2016).

6. FAALİYET TABANLI MALİYETLEMENİN
ORTAYA ÇIKIŞI
Faaliyet tabanlı maliyetlemenin ortaya çıkışında etkili olan birçok faktör
olmakla birlikte Vetrivel ve Jelsy (2012), bu faktörleri üç alt başlıkta
toplamıştır. Bu faktörler;
1. Genel üretim giderlerinin maliyetler içerisindeki payında meydana gelen
değişim,
2. İşletme içerisine çapraz fonksiyonel ilişkilerin işlevselliğinin artması,
3. Hızlı veri organizasyonu ve veri tabanları arasında ilişkilere gerek
duyulması.

7. FAALİYET TABANLI MALİYETLEME
KAVRAMI
Faaliyet olgusu, faaliyet tabanlı maliyetlemenin temelini oluşturan olguların
başında gelmektedir. Faaliyet kavramına yönelik birçok farklı tanıma rastlamak
mümkün olmakla birlikte “Çalışma gerektiren süreçler ve yöntemler” olarak
tanımlamaktadır. Faaliyet bir işletmedeki temel is ve birimler olarak da ifade
edilebilmektedir. Farklı bir tanımda faaliyet “işletmelerin amaçlarına ulaşmak
için, işletme içindeki her özel grup tarafından tekrarlı yapılan isler ve
görevlerdir” şeklinde bir tanımla özetlemek mümkündür (Bengü, 2002).

8. FAALİYET TABANLI MALİYETLEME
KAVRAMI
Faaliyet tabanlı maliyetleme, daha önce de ifade edildiği üzere toplam
maliyetin içerisine genel üretim giderlerini de dahil eden bir yöntemdir. Direkt
giderlerinin yanı sıra endirekt giderleri de toplam maliyete dahil ederek, söz
konusu faaliyetin maliyetine ilişkin kapsamlı bir bulgu ortaya koymaktadır. Bu
sayede işletme, yapmış olduğu faaliyetlerin maliyetlerine ilişkin detaylı bilgiye
kolayca ulaşabilir hale gelmektedir (Köse, 2005).

9. FAALİYET TABANLI MALİYETLEME
KAVRAMI
Faaliyet tabanlı maliyetleme, maliyetlerin düşürülmesinde, maliyetlerin
yönetilmesinde, faaliyetlerin performanslarının ölçülmesinde ve birçok alanda
önemli kazanımlar sağlamaktadır. Bununla birlikte yöntemin başlıca amaçları
şunlardır (Ülker, 2002).
 İmalat organizasyonunda yapılan faaliyetlerle ilgili bilgi ve takip sağlamak,
 Yöneticilerin karar alma süreçlerinde gerekli bilgiyi sunmak,

10. FAALİYET TABANLI MALİYETLEME
KAVRAMI
Faaliyet Tabanlı Maliyetleme’nin diğer önemli amaçları şunlardır (Alkan,
2005);
 Katma değeri düşük faaliyetlerin maliyetlerinin minimize etmek,
 Katma değeri yüksek faaliyetlerinin verimliliğini arttırmak,
 Süreç içerisinde ortaya çıkan sorunların tespitini yapmak ve çözüm önerileri
sunmak.

11. FAALİYET TABANLI MALİYETLEME
YÖNTEMİNİN UYGULAMA SÜRECİ
Faaliyet tabanlı maliyetleme yönteminin uygulama sürecinde sektörel ve işletme
bazlı farklılıklara rastlamak mümkün olsa da süreci 6 adımda özetlemek
mümkündür. Bu adımlar (Bengü, 2005);
 Faaliyetlerin belirlenmesi,
 Faaliyet sürücülerinin tespiti,
 Faaliyet maliyetlerinin hesaplanması,
 Faaliyet havuzlarının belirlenmesi,
 Maliyetlerin faaliyet havuzlarına aktarılması,
 Faaliyet maliyetlerinin yüklenmesi.

12. FAALİYET TABANLI MALİYETLEME
YÖNTEMİNİN ÜSTÜNLÜKLERİ VE FAYDALARI
Faaliyet tabanlı maliyetleme yönteminin sunduğu başlıca üstünlükler şunlardır
(Blocher, vd. 2013):
 Maliyetlerin düşürülmesi ve karlılığın arttırılması adına gerekli bilgi akışının
sağlanması,
 İşletme için etkinliği yüksek ürün ve proje tercihlerinde doğru karar alma
becerisinin gelişimi,
 Üretim ve yönetim süreçlerinin iyileştirilmesi.

13. FAALİYET TABANLI MALİYETLEME
YÖNTEMİNİN ÜSTÜNLÜKLERİ VE FAYDALARI
Faaliyet tabanlı maliyetleme yönteminin sunduğu diğer üstünlükler de şunlardır
(Blocher, vd. 2013):
 Planlama becerisinin geliştirilmesi ve bu sayede hem verimliliğin, hem de
etkinliğin artması,
 Atıl kapasitenin en aza indirgenmesi ve kaynak kullanımında etkinliğin
sağlanması.

14. FAALİYET TABANLI MALİYETLEME
YÖNTEMİNİN ÜSTÜNLÜKLERİ VE FAYDALARI
Özetlemek gerekir ise faaliyet tabanlı maliyetlemenin işletmeler sunduğu başlıca
kazanımlar şunlardır (Şakrak, 1997);
 Daha sağlıklı mamul maliyetleri,
 Üretim koşullarının anlaşılmasında gelişme,
 İşletme tarafından gerçekleştirilen faaliyetlerin açık bir fotoğrafı,
 Daha doğru kararların alınmasına yardımcı olma,
 Karara ilişkin maliyetlerin belirlenmesinde kolaylık,
 Mamul kârlılığının ve ürün karmasının doğru belirlenmesi.

15. FAALİYET TABANLI MALİYETLEME
YÖNTEMİNİN ZAYIFLIKLARI VE EKSİKLİKLERİ
Faaliyet tabanlı maliyetleme yönteminin işletmelere sağladığı üstünlüklerin yanı
sıra çeşitli zayıflıkları da bulunmaktadır. Başlıca bu zayıflıklar şunlardır
(Bekçioğlu ve Köroğlu, 2012);
 Sistemin karmaşık bir yapısının olması,
 Yapılan ölçümlerde hata payının mevcut olması,
 Sistem kurulumunun uzunluğu,
 Sistemin süreç içerisinde güncellemeye ihtiyaç duyması

16. FAALİYET TABANLI MALİYETLEME
YÖNTEMİNİN ZAYIFLIKLARI VE EKSİKLİKLERİ
Faaliyet tabanlı maliyetleme yönteminin sunduğu diğer zayıflıkları da şunlardır:
 Sistemin maliyetli oluşu,
 Bilgi birikimine ihtiyaç duyması,
 İşletme büyüklüğü arttıkça sistemin daha karmaşık bir hal alması,
 Yönetim desteğine ihtiyaç duyması.

17. FAALİYET TABANLI MALİYETLEME
YÖNTEMİNİN ZAYIFLIKLARI VE EKSİKLİKLERİ
Özetlemek gerekir ise faaliyet tabanlı maliyet yöntemi kullanıldığında çeşitli
problemler ortaya çıkmaktadır. Başlıca bu problemler şunlardır (Kaplan ve
Anderson, 2007):
 Sistem kullanımına bağlı oluşan yüksek maliyet,
 Teorik boşluklar sonucu ortaya çıkan hatalar,
 Değişen koşullara bağlı olarak güncelleme yetersizliği,
 Verileri toplama, saklama ve raporlama güçlüğü.

18. SONUÇ
İşletmeler arası rekabet üst düzeyde olup, özellikle artan makineleşme ve
küreselleşme ile birlikte işletmeler arasındaki farklar oldukça kapanmıştır.
Piyasada var olan birçok ürün ve hizmetin ikamesine kolayca ulaşılabiliyor
olması işletmeler arası rekabette fiyat farklılığının önemli bir belirleyici olmasını
sağlamaktadır.
İşletmelerin fiyat farklılığı sağlayarak rekabet avantajı elde edebilmeleri için ise
doğru maliyetleme sistemine ihtiyaçları artmıştır. Doğru maliyetleme sisteminin
işletmelere doğru bilgiyi, doğru zamanda sunabiliyor olması günümüz
koşullarında işletmeler adına olmazsa olmazlar arasında yer almaktadır.

19. SONUÇ
Genel maliyetleme sistemlerinin özellikle endirekt giderleri göz ardı ederek
oluşturulmuş olması zaman içerisinde işletmelerin eksik bilgiye sahip olduğu
gerçeğini ortaya çıkartmıştır. Söz konusu eksik bilginin giderilebilmesi için ise
faaliyet tabanlı maliyetleme sistemi işletmeler için önemli kazanımlar
sağlamıştır.
Geçmiş dönemde endirekt giderlerin oldukça düşük bir paya sahip olması genel
maliyetleme sistemlerinin işlevselliğini yüksek tutarken, 20. yüzyılın son
çeyreğinde yaşanan değişimle birlikte endirekt giderlerin de göz önüne alınması
gerekliliği ortaya çıkmıştır ki faaliyet tabanlı maliyetleme sistemi tam olarak bu
gerekliliğe hizmet etmektedir.

20. SONUÇ
Bu ihtiyaca cevap vermek amacıyla 1986 yılında Robert Kaplan ve Robin
Cooper tarafından FTM sistemi geliştirilmiştir. FTM, maliyetlerin daha doğru ve
anlamlı hesaplanabilmesi için kaynak maliyetlerini süreçlere, faaliyetlere, oradan
mamullere, hizmetlere ve müşterilere yükleyen bir yöntem olarak
tanımlanmaktadır. FTM’nin geleneksel sistemlerden üstün olan yanı, maliyet
objelerinin maliyetlerinin daha doğru belirlenmesi ve buna bağlı olarak
fiyatlandırma ya da operasyonel giderlerin azaltılması gibi konularda karar alma
mekanizmasının daha iyi çalışmasını sağlamasıdır. FTM sisteminde, geleneksel
sistemde olduğu gibi mamullerin kaynakları değil, faaliyetlerin kaynakları
tükettiği, mamulün ise faaliyetleri tükettiği kabul edilmektedir.

21. SONUÇ
Sonuç olarak faaliyet tabanlı maliyetleme sistemi özellikle 1980’li yıllardan
itibaren büyük ses getirmiş olsa da aradan geçen yaklaşık 40 yıl süreçte farklı
ihtiyaçlara yanıt veren farklı sistemler de geliştirilmiştir. Dolayısıyla faaliyet
tabanlı maliyetleme sisteminin en etkin ya da en faydalı sistem olduğu yönünde
bir iddia ortaya koymak mümkün değildir. Günümüzde kullanımı etkin bir
şekilde devam etmekle birlikte işletmelerin yapısına ve ihtiyaç duydukları
bilgiye bağlı olarak tercih edilmeye devam etmektedir.

22. KAYNAKÇA
• Alkan, A. T. (2005). Faaliyet Tabanlı Maliyet Sistemi ve Bir Uygulama, Selçuk
Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 13, S. 39–56
• Bekçioğlu, S. ve Köroğlu, Ç. (2012). Stratejik Maliyet Yönetimi Kapsamında
Sürece Dayalı Faaliyet Tabanlı Maliyetleme Yönteminin Bir Otel İşletmesinde
Uygulanması. Muhasebe ve Denetime Bakış, 1-24.
• Bengü, H. (2002). İplik Sanayinde Faaliyet Tabanlı Maliyetleme Sistemi
Modellemesi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi.

23. KAYNAKÇA
• Bengü, H. (2005). Faaliyet Tabanlı Maliyetleme Sisteminde Faaliyet
Seviyelerinde Maliyet Uygulaması, Mufad, Sayı 25, Ocak, S. 186–194
• Blocher, Stout, Cokins ve Juras. (2013). Cost Management: Activity Based
Costing and Customer Profitability Analysis, McGraw Hill International
Edition.
• İyitoğlu, V. (2016). Menü Analizinde Zaman Etkenli Faaliyet Tabanlı
Maliyetleme ve Veri Zarflama Analizinin Birlikte Kullanılması: Lüks Bir
Restoran İşletmesinde Uygulama. Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü Doktora Tezi, Antalya.

24. KAYNAKÇA
• Kaplan, R. S. ve Anderson, S. R. (2007). Time-Driven Activity Based Costing:
A Simpler and More Powerful Path to Higher Profit. Harvard Business School
Press: Boston.
• Karcıoğlu, R. ve Binboğa, G. (2010). Faaliyete Dayalı Maliyetleme ve Faaliyeti
Dayalı Yönetimin İşletme Stratejisinin Belirlenmesindeki Rolü. Atatürk
Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24(1), 1-14.
• Köse, T. (2005). Faaliyete Dayalı Maliyetleme ve Kısıtlar Teorisinin
Birleştirilmesi, Muhasebe ve Denetime Bakış, Sayı 14, Ocak, S.127–148

25. KAYNAKÇA
• Şakrak, M. (1997). Maliyet Yönetimi, Yasa Yayınları, İstanbul.
• Ülker, Y. (2002). Faaliyet Tabanlı Maliyetlemede Ön Maliyetleme Simülasyonu
ve Plastik Gıda Kapları Ambalaj Sanayinde Bir Uygulama, Sakarya
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi.
• Vetrivel, A. ve Jelsy, J. (2012). Time Driven Activity Based Costing For Spinnig
Mills To İmprove Financial Performance. Advancez In Management, 5(3), 40-
45.

26. Tutku KUNDUZ