Congres Stadsmonitor 17.03.2015 Stadsatelier Kinderarmoede Wim Van Lancker VUB

1. Wim Van Lancker
Centrum voor Sociaal Beleid Herman Deleeck
Universiteit Antwerpen
Kindermoedebestrijding op lokaal
niveau tussen droom en daad
17-03-2015

2. Kinderarmoede bestaat niet

3. Kinderarmoede bestaat niet
3
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
IS CZ NO NL AT DK SK LU SI FI HU SE FR CY CH BE MT DE UK EE PL PT LV IT LT EL ES BG RO
Correlatie = 0,83
bevolking kinderen

4. Kinderarmoede bestaat niet
• Armoede is een probleem op het niveau van het gezin
• Centraal staat een tekort aan middelen
• Armoede wordt gemeten op basis van het beschikbare
gezinsinkomen en vergeleken met de armoedegrens:
- €1.003 / maand voor een alleenstaande
- €1.605 / maand voor een alleenstaande moeder met twee kinderen
- €2.106 / maand voor koppel met twee kinderen
4

5. Kinderarmoede bestaat niet
Aandeel kinderen in gezin met moeder van niet-EU afkomst of alleenstaande moeder
5
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
% of all children % poor of all poor children

6. Armoedebeleid = tweesporenbeleid
• Beleid om de kinderarmoede te doen dalen moet het
gezinsinkomen van een grote groep gezinnen
verhogen (structureel beleid)
• Beleid om de gevolgen van leven in armoede te
verzachten (flankerend beleid)
6

7. Structureel armoedebeleid
• Hoe beïnvloed je de inkomens van een grote
groep mensen?
- Direct:
o Inkomensbescherming: uitkeringen, fiscaliteit
o Kostenbeheersing: huisvesting, nutsvoorzieningen, onderwijs
- Indirect:
o Tewerkstelling: actief arbeidsmarktbeleid
o Preventie: onderwijs, kinderopvang

8. Structureel armoedebeleid
8
AT
BE
BG
CY
CZ
DE
DK
EE
ES
FI
FR
GR
HU
IE
IS
IT
LT
LU
LV
NL
NO
PL
PT
RO
SESI
SK UK
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
0 0.5 1 1.5 2 2.5 3
Reductiekinderarmoede
Uitgaven voor kinderbijslagen (% van het BBP)

9. Structureel armoedebeleid
9
AT
BE
BG
CY
CZ
DE
DK
EE
ES
FI
FR
GR
HU
IE
IS
IT
LT
LU
LV
MT
NL
NO
PL
PT
RO
SE
SI
SK
UK
US
AU
0
.2.4.6.8
RII
10 15 20 25 30 35
child poverty
Kinderarmoede (%)
%kinderen0-2jaarinkinderopvang

10. Maar… structureel beleid loopt spaak
• Mattheuseffect in de kinderopvang
10
Gebruik van kinderopvang door 0-2 jarigen naar gezinsinkomen
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
1 2 3 4 5
Gezinsinkomen

11. Maar… structureel beleid loopt spaak
• Inkomensbescherming kan beter
11
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
ES GR LV BG IE UK LT BE RO CY PT DE HU AT LU EE IT SE FR SI PL FI NO IS SK DK CZ NL
Kinderarmoedereductie door de kinderbijslag per % van het BBP gespendeerd

12. Flankerend armoedebeleid
• De beleidsinstrumenten (vaak op een lager niveau)
waarmee de verdeling van inkomens niet wordt beïnvloed
maar die tot doel hebben directe noden te ledigen
• Opvoedingsondersteuning, budgetbeheer, gratis
maaltijden op school, (kinder)armoedeprojecten, Uitpas,
voedselbanken…
• Maar ook: kinderopvang
• “Dweilen met de kraan open”

13. Lokaal beleid zal de
kinderarmoede niet doen dalen

14. Lokaal beleid zal de kinderarmoede niet
doen dalen
• Schaalnadeel
- Hoe het gezinsinkomen van een grote groep mensen
te verhogen vanuit lokale besturen?
• Weinig instrumenten van structureel beleid
- Quid inkomensbescherming?
14

15. Lokaal beleid zal de kinderarmoede niet
doen dalen
• Weinig mogelijkheden om het beleid te evalueren
- Armoedemeting op Vlaams of federaal niveau
- Lokale indicatoren zijn secundaire indicatoren
o Bijvoorbeeld: aantal leefloners in een wijk of stad
- Wat is de impact van het beleid ?
o Stadsmonitor: geen beleidsevaluatie
15

16. Lokaal beleid zal de kinderarmoede niet
doen dalen
16

17. Een focus op kinderarmoede kan
contraproductief zijn

18. Focus op kinderarmoede kan
contraproductief zijn
18

19. Focus op kinderarmoede kan
contraproductief zijn
• Bedoeling om goodwill & legitimiteit te creëren
voor een kinderarmoedebeleid
• Gevolgen zijn merkbaar:
- Focus op jongste levensjaren (0-3)
- Focus op specifieke vormen van flankerend beleid
(prenatale zorg, individuele begeleiding en
opvoedingsondersteuning, kinderarmoedefonds)
19

20. Focus op kinderarmoede kan
contraproductief zijn
• Focus op 0-3 en flankerend beleid is belangrijk en
nodig, maar …
• … kan leiden tot ongewenste neveneffecten:
- Verwaarlozing van het beleid dat armoede echt kan
doen dalen (structureel herverdelingsbeleid)
- Net door te benadrukken dat kinderen onschuldig zijn,
dreigt het gevaar dat ouders wel verantwoordelijk
worden gesteld (‘zogezegd arm, maar wel een
smartphone’)
20

21. Voor lokale besturen is er echter
geen reden tot wanhoop

22. Wat dan wel te doen?
• Het lokaal beleid heeft een belangrijke rol te
spelen in het flankerende armoedebeleid
- Coördineren
o Vb. Huizen van het kind
- Initiëren
o Vb. Zorgen voor stimulerende leefomgeving (voldoende parken en
speelruimte; jeugdwerking; voldoende en toegankelijke
dienstverlening in de buurt)
- Sensibiliseren
o Vb. Onderwijs, maar ook naar eigen dienstverlening en werking toe
22

23. Wat dan wel te doen?
• Ook in het structurele beleid heeft de lokale overheid
een rol te spelen
- Sociale huisvesting, schoolfacturen, wijkgezondheidscentra
- Kinderopvang:
o Sociale motieven laten primeren bij uittekenen voorrangsbeleid
o Zoekproces van de ouders
o Uitbreiding van aantal plaatsen in buurten waar meest nood is
• Armoedeproblematiek is ruimer dan het OCMW,
kinderarmoede niet beperken tot het kind
23

24. Wat dan wel te doen?
• Signaalfunctie
- Lokaal niveau staat dicht bij mensen en is best
geplaatst om feedback te geven en te krijgen over
zowel structureel als flankerendbeleid (bv. door
samenwerking met armoedeverenigingen)
o Is de dienstverlening toegankelijk?
o Kunnen gezinnen met kinderen hun rechten opnemen?
• Rol als beleidsmaker
- Roeien tegen de stroom in

25. Wat dan wel te doen?
• “Tussen droom en daad staan wetten in de weg en
praktische bezwaren”
• Pragmatisme en realisme in het formuleren van
doelstellingen
• Beleidsevaluatie:
- Welke indicatoren zijn geschikt om impact van het beleid op
te volgen?
- Inspanning doen om gedane acties op te volgen en te
evalueren
25

26. Een ietwat optimistische conclusie
• Kan een lokaal beleid de kinderarmoede doen dalen?
• Niet echt, toch zeker niet op korte termijn.
• Maar dat hoeft ons niet tot wanhoop te drijven
• Het lokale niveau kan de effecten van armoede beperken
en het leven van heel wat mensen beter maken
• Op langere termijn kan het de omstandigheden
optimaliseren om de armoede te doen dalen