1. ԹԻՎ 198 ԱՎԱԳ ԴՊՐՈՑԻ 11-5
ԴԱՍԱՐԱՆԻ ԱՇԱԿԵՐՏՈՒՀԻ
ՄԿՐՏՉՅԱՆ ԼՈՒՍԻՆԵ ԳՈՐԾՆԱԿԱՆ
ԱՇԽԱՏԱՆՔ ԿԵՆՍԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆԻՑ
ՏԵՍԱԿԱՅԻՆ ԲԱԶՄԱԶԱՆՈՒԹՅԱՆ
ՊԱՀՊԱՆՈՒՄԸ
2. Կենսոլորտի կայուն զարգացման համար
անհրաժեշտ է պահպանել տեսակային
բազմազանությունը: Որքան հարուստ լինի
Երկրի ֆլորան և ֆաունան, այնքան ավելի
փոքր կլինի պայմանների փոփոխման
դեպքում կենսոլորտի հավասարակշռված
վիճակի խանգարման վտանգը:
Միաժամանակ բազմաթիվ տեսակների
առկայությունը կենդանի բնությանը
հնարավորություն է տալիս ճկուն կերպով
հարմարվել արտաքին պայմաններին:
3. Կենդանի բնության էվոլյուցիայի ամբողջ
պատմության ընթացքում մեր մոլորակը
բնակեցված է եղել 50-100 անգամ ավելի շատ
տեսակներով, քան այժմ: Պալեոզոյան
դառաշչջանի կեսերին ոչնչացան պսիլոֆիտները:
Ավելի քան 100 մլն տարի հետո ոչնչացան
ծառանման պտերները, ձիաձետները, սերմնավոր
պտերները, եղջերուները:
4. Երբ մեր ձեռքն ենք վերցնում Հայաստանի
Հանրապետության կենդանիների և բույսերի
Կարմիր գիրքը, առաջին հայացքից չենք
պատկերացնում մեր բնաշխարհի կենդանական
և բուսական այն գեղեցիկ ու չափազանց
կարևոր տեսակների բազմազանությունը, ու
անգամ չենք մտածում նրանց իսպառ
ոչնչանալու վտանգը: Կարմիր գրքում
ներառված բույսերի, սնկերի, թռչունների,
ծղրիդների անվանումներն այնքան հրաշալի
ենհնչում, որ գիրքը թերթելիս հրճվում ես:
5. Շատ ձկնատեսակներ, օրինակ`
իշխանը, կողակը, բեղլուն, որոնց անուններն
անընդհատ շրջանառվում են, պարզվում է`
անհետացման լուրջ վտանգի տակ են: ն Մեր
պատկերացմամբ ինչից, որ շատ ունենք
(կենդանիներ, բույսեր), եթե այս տեմպերով
շարունակվեց, մոտ ապագայում այլևս ոչինչ
չենք ունենա: Առանց կենդանիների ւ բույսերի
մենք ոչինչ ենք: Կենդանիները և բույսերը չեն
ապրում մեր աշխարհում, այդ մենք ենք
ապրում նրանց աշխարհում:
6. Ռելիեֆի, հողի ու կլիմայի բազմազանության
պատճառով Հայաստանի կենսոլորտը հարուստ
է բույսերի ու կենդանիների տեսակների
բազմազանությամբ: Հայաստանում
հայտնաբերվել են սնկերի մոտավորապես 4200
տեսակ, 143 տեսակ հողային ջրիմուռ:
Հայաստանի ֆլորայի էնդեմիկների թիվը
կազմում է 106 տեսակ:
7. ՀՀ-ում բնակվում է սողունների 53 և
երկկենցաղների 8 տեսակ: Այստեղ բնակվում են
ջրային կրիաների` 2, ցամաքային կրիաների`
1, մողեսների`26. վիշապների`1, կույր
օձերի`1, իժերի` 4 տեսակներ:
Հայաստանում հանդիպում են թռչունների 349
տեսակ, որոնցից մեծ թիվ են կազմում
ճնճղուկանմանները:
8. Հայաստանում բնակվում է
կաթնասունների 83 տեսակ,
որոնցից 17 տեսակ` Մկնակերպեր,
17` Հարթաքիթներ, 7`
Գետնափորներ, 6` Կաըվազգիներ,
5` Կզաքիսներ, 5` Պայթաքիթներ,
ինչպես նաև Շնազգիներ Արջեր,
Սկյուռանմաններ, Եղջերուներ և
այլն: Էնդեմիկ են համարվում
հայկական մուֆլոնը, լեռնային
խլուրդը, կովկասյան մկնիկը,
արաքսյան չղչիկը:
9. Հայաստանում հանդիպում են
պտերանմանների 38 տեսակ և
ծածկասերմերի մոտ 3500 տեսակ,
որից միաշաքիլավորներ` 800 տեսակ,
երկշաքիլավորներ` 2700:
Հայաստանը հարուստ է մշակովի մի
շարք բույսերի տեսակների հեռավոր
բարեկամներով, մասնավորապես`
վայրի ցորենի, գարու, շաքարի
ճակնդեղի և այլն:
10. Հայաստանի տարածքում կա
հոդվածոտանիների մոտ 16.845
տեսակներ (2000 տեսակների
սարդանմաններ, 14.845
միջատներ):
Հայաստանում կա
անողնաշարավորների 316 էնդեմիկ
և շուրջ 100 անհետացող
տեսակներ: Հանրապետության
հիդրոէկոհամակարգերում
հայտնաբերվել են պլանկտոնային
կենդանիների 124 տեսակ, և
խեցգետնակերպերի 78 տեսակ:
11. Վերջին 10 հազար տարիների ընթացքում
կենսաբանական հետադիմության պատճառ է
հանդիսացել մարդու գործունեությունը, որը
շատ տեսակների ճակատագիր է որոշել`
անուղղակիորեն ոչնչացնելով դրանք կամ
փոփոխելով դրանց բնակության միջավայրը:
17-րդ դարի սկզբում ոչնչացվել է վայրի ցուլը`
տուրը, տարպանը 18-րդ դարի կեսերին`
կվագան ստելլերյան կովերը և այլն:
12. Մինչև 1600 թվականը
փաստացի տվյալներ չկան
կենդանիների անհետացման
վերաբերյալ: Այդ թվականից
սկսած կատարած
հաշվառումները ցույց են
տալիս, որ Երկրի վրայից լրիվ
անհետացել են ավելի քան 110
կաթնասունների և 160
թռչունների տեսակներ և
ենթատեսակներ:
13.
14. Գործնական
աշխատանքը
կատարելու համար
օգտվել են
գրականությունից և
ինտերնետային
կայքերից:
