Esquemas-resumo e actividades sobre As Vangardas, elaborados por Lourenço Álvarez.

1. AS VANGARDAS
- Movemento estético que produce, no inicio do século XX, unha profunda renovación nos distintos campos artísticos.
Preséntase de xeito fragmentario, en diferentes movementos: futurismo, cubismo, surrealismo, creacionismo...
- CRONOLOXÍA: Entre 1909, data de creación do FUTURISMO, e finais da década de 1920.
- LOCALIZACIÓN: Distintos países e cidades de Europa occidental, especialmente en París
- OBXECTIVO: A diferenza da concepción artística tradicional, que intenta reproducir fielmente a realidade, as van-
gardas pretenden transformala, reinterpretala, a partir da visión persoal do artista
- CARACTERÍSTICAS XERAIS:
- Ruptura radical coa tradición - Renovación da temática
- A arte ten sentido en si mesma - Arte cerebral, antisentimental, antirromántica
- Expresión hermética - Elaboración de manifestos programáticos radicais
- VIXENCIA: A pesar de ser un movemento relativamente efémero, deixou unha fonda pegada nas distintas mani-
festacións artísticas desde entón até a actualidade
- CARACTERÍSTICAS DOS PRINCIPAIS MOVEMENTOS:
FUTURISMO (PRINCIPAIS AUTORES: F. T. Marinetti, Álvaro de Campos, Almada Negreiros,V. Maiakovski)
Lourenço Álvarez
► Destrución absoluta da sintaxe
► Emprego do verbo en infinitivo
► Abolición do adxectivo e do adverbio e emprego de substantivos duplos (“multitude-resaca”)
► Substitución dos signos de puntuación por símbolos matemáticos (+ — < > = ...)
► Revolución tipográfica: mestura de distintos tipos e tamaños de letras, uso de chaves, espazos en branco..
► Abundante léxico de tipo técnico

2. CUBISMO (PRINCIPAIS AUTORES: Guillaume Apollinaire, Max Jacob, Joan Salvat Papasseit)
► Antisentimentalismo radical; predominio da realidade intelectual sobre a sensorial
► Fragmentación da realidade, ruptura da liña narrativa, simultaneidade
► Mestura de linguas e material heteroxéneo
► Sentido humorístico e lúdico da expresión artística
► Xogo coa disposición tipográfica, creación de imaxes visuais: os caligramas
DADAÍSMO (PRINCIPAIS AUTORES: Tristan Tzara, Francis Picabia)
► Rebeldía contra todo tipo de convencionalismo
► Desprezo radical de toda manifestación artística anterior
► Reivindicación absoluta do absurdo, do carente de sentido
► Profundo negativismo; máis que propor unha nova estética, destrúen toda estética imperante
► Humorismo, gusto polo ridículo
SURREALISMO (PRINCIPAIS AUTORES: André Breton, Louis Aragon, Paul Éluard, Álvaro Cunqueiro)
► Negación do mundo real como materia para a arte;antirrealismo
► A creación ten como punto de partida o mundo onírico
► A imaxinación rebélase contra o reinado da lóxica
► A escrita automática como expresión da liberación da razón
► Expresión hermética e multisignificativa
Lourenço Álvarez
CREACIONISMO (PRINCIPAIS AUTORES: Vicente Huidobro, Pierre Réverdy, Manuel Antonio)
► Creado polo poeta chileno Vicente Huidobro
► Semellante ao Ultraísmo, supón, como este, unha síntese de características variadas doutros movementos
► Procura a expresión poética baseada en imaxes, liberadas dos seus significados habituais
► O poeta é un ser elixido, capaz de captar a esencia da realidade e reinterpretala desde a súa propia óptica
OUTROS MOVEMENTOS DE VANGARDA: Imaxinismo, Ultraísmo, Expresionismo, Fauvismo...

3. AS VANGARDAS
Sitúa o seguinte poema na corrente de vangarda coa que máis se identifique
REZA UNHA RAPARIGA NO MEU VAIXEL
oh, ven onda min
e pousa con emoción
os teus labios na miña boca
-nun bico apaixonado
serei toda túa!
BAIXO AS VELAS POSUIREINA
Como sei que se bica
bicareina
mariñeiriño que non vixía corsario vén e a amada lle quita
se non lle leva ningunha canción- corsario vén e quítalle o
amor
MARSELLA PORTO DE AMOR
NOSA SEÑORA DA GARDA ROGADE POR NÓS
(Joan Salvat Papasseit))
(Joan Salvat Papasseit
Lourenço Álvarez
► Destaca as súas principais características
► Convérteo nun poema tradicional, adaptando o seu contido as formas expresivas convencionais
► Escribe un poema vangardista especificando a corrente na que se adscribe. Procura cumprir
da maneira máis completa as características dese ismo
Podes ampliar información sobre o autor clicando no seu nome

4. AS VANGARDAS GALEGAS
- CARACTERÍSTICAS PECULIARES DAS VANGARDAS GALEGAS
► Inexistencia dunha verdadeira escola vangardista galega (poucos autores plenamente vangardistas, un único
manifesto, carencia de revistas estritamente vangardistas...)
► Non hai unha renuncia ao compromiso coa realidade social e cultural do país
► Non se produce unha ruptura total coa tradición literaria
► Literatura menos cerebral, non totalmente afastada do sentimentalismo
- MANIFESTACIÓNS DAS VANGARDAS: revistas (Ronsel, Alfar, Cristal...) e manifestos (Máis alá (1922), asinado
por Manuel Antonio e Álvaro Cebreiro: crítica da literatura baseada na tradición, dos tópicos literarios galegos,
defensa radical do individualismo e da liberdade creativa)
- AUTORES:
MANUEL ANTONIO: Móvese dentro da órbita do Creacionismo, movemento que pretende captar a esencia da
realidade e reinterpretala desde a óptica persoal do poeta. Incorpora tamén características expresivas pro-
pias doutras correntes de vangarda
Lourenço Álvarez
• Obra principal: De catro a catro (1928): poemas estruturados a xeito de travesía mariña. Temáticas: o mar e
os elementos directamente relacionados con el, o paso do tempo, a soidade radical, a terra como contrapunto
ÁLVARO CUNQUEIRO: Parte da súa obra poética é de expresión próxima ao Surrealismo, con profusión de me-
táforas irracionais e un marcado gusto pola inspiración onírica
• Obras principais: Mar ao norde (1932) e Poemas do si e non (1933)

5. - MOVEMENTOS PARALELOS ÁS VANGARDAS:
NEOTROBADORISMO: Inspirado na recreación da lírica medieval galego-portuguesa, fundamentalmente nos
esquemas formais e no inxenuismo da cantiga de amigo, participa (esencialmente en Á. Cunqueiro) dunha certa
vontade expresiva proxima á linguaxe vangardista.
- AUTORES:
F. BOUZA BREY: máis tradicional na repetición dos esquemas formais da poesía trobadoresca
• Obras principais: Nao senlleira (1933) e Seitura (1935)
ÁLVARO CUNQUEIRO: Máis renovador a respecto das temáticas e formas medievais, presenta nas súas obras
neotrobadoristas, un tratamento das imaxes moi na liña dos movementos vangardistas
• Obras principais: Cantiga nova que se chama ribeira (1933) e Dona de corpo delgado (1950)
HILOZOÍSMO (IMAXINISMO): Destaca nesta poesía a presentación humanizada da natureza, continuando a li-
ña animista de Noriega Varela. Son de salientar tamén a descrición impresionista da paisaxe, a abundancia de
Lourenço Álvarez
imaxes e o gusto polo cosmopolitismo
- AUTORES:
AMADO CARBALLO:
• Obras principais: O galo (1928) e Proel (1967)

6. AS VANGARDAS GALEGAS
.- Busca no seguinte enlace [BIBLIOTECA VIRTUAL GALEGA – POESÍA MEDIEVAL]
unha cantiga de amigo con leixaprén da nosa literatura trobadoresca e compáraa coa
seguinte composición :
Tiña sono de cristais Tiña sombra de cristais
unha noiva que eu había, unha noiva que eu había,
ai, dolor! ai, dolor!
De cristais a cortaba De cristais a rachaba
o sono en que ela dormía a sombra en que ela morría
ai, dolor! ai, dolor!
(Álvaro Cunqueiro)
► Comenta os puntos que teñen en común, tanto desde o punto de vista formal, como
desde o punto de vista da temática
Lourenço Álvarez
► Repara agora nas diferenzas
► Que aspectos da composición de Cunqueiro cres que se poden considerar vangardis-
tas? Con que movemento gardarían relación?