Διαφάνειες Νευροψυχολογίας

1. Η γλώσσα και οι διαταραχές της

2. Επικοινωνία
 3 βασικά στοιχεία
◦ Μήνυμα
◦ Έκφραση μηνύματος
◦ Κατανόηση μηνύματος
 Πρέπει να υπάρχουν και τα 3 στοιχεία για καλή
επικοινωνία

3. Λόγος και γλώσσα
 Λόγος: η διαδικασία της επικοινωνίας
◦ Άρθρωση
◦ Kατανόηση, μορφοποίηση και μετάδοση ιδεών και
συναισθημάτων
◦ Kατανόηση προφορικών και γραπτών λέξεων και
έκφραση της σκέψης μέσω προφορικών ή γραπτών
λέξεων (εξωτερικός λόγος)
◦ Oι σιωπηλές διαδικασίες της σκέψης και της
μορφοποίησης των λέξεων (εσωτερικός λόγος)
 Γλώσσα: η γνώση και κατανόηση ενός συμβολικού
συστήματος διαπροσωπικής επικοινωνίας

4. Δομή της γλώσσας
Επιμέρους στοιχεία Λειτουργία
Φωνήματα Μεμονωμένες ηχητικές μονάδες, που όταν τοποθετηθούν
με συγκεκριμένη σειρά σε αλληλουχία, παράγουν τα
μορφήματα
Μορφήματα Οι μικρότερες μονάδες μιας λέξης που έχουν νόημα, ο
συνδυασμός τους σχηματίζει μία λέξη
Λεξικό Το σύνολο των λέξεων μιας γλώσσας. Κάθε λήμμα αυτού
του λεξικού περιλαμβάνει όλες τις πληροφορίες με τα
μορφολογικά ή συντακτικά επιμέρους στοιχεία τους αλλά
δεν περιλαμβάνει εννοιολογικές γνώσεις.
Συντακτικό Ο συνδυασμός των λέξεων σε προτάσεις
Σημασιολογία Σημασίες οι οποίες αντιστοιχούν σε όλες τις λέξεις και σε
όλες τις πιθανές προτάσεις
Προσωδία Ο τονισμός της φωνής, ο οποίος μπορεί να τροποποιήσει
την κυριολεκτική σημασία των λέξεων και των προτάσεων
Ομιλία Ο συνδυασμός προτάσεων ώστε να παραχθεί αφήγηση

5. Παραγωγή του ήχου

6.  Keith & Catherine Hayes (1940s)
 Vicki
◦ Παραγωγή 4 ήχων που προσομοίαζαν σε
λέξεις μετά από 6 χρόνια εκπαίδευσης

7.  Ο αέρας που εκπνέεται από τους πνεύμονες
προκαλεί δονήσεις των φωνητικών χορδών
◦ Λάρυγγας
 Η ενέργεια που παράγεται μεταφέρεται μέσω της
φωνητικής οδού (φαρυγγική, στοματική, ρινική
κοιλότητα)
 Ρουθούνια και χείλη

8.  Καθώς η ενέργεια διέρχεται από
τη φωνητική οδό διηθείται
◦ Οι δομές της φωνητικής οδού
ομαδοποιούν τα ηχητικά
κύματα που είναι ειδικά για
κάθε φωνήεν, και τα οποία
ονομάζονται ιδιοσυχνότητες
(ή διαμορφωτές)
◦ Οι ιδιοσυχνότητες
τροποποιούν τον ήχο που
εκπέμπεται, επιτρέποντας σε
συγκεκριμένες συχνότητες να
διέρχονται απρόσκοπτα ενώ
αναστέλλουν την εκπομπή
άλλων

9.  Επιτρέπεται η διέλευση
συγκεκριμένων συχνοτήτων
◦ Τα χαρακτηριστικά των
ιδιοσυχνοτήτων καθορίζονται
από
 Το μήκος και το σχήμα της
φωνητικής οδού
 Την κίνηση της γλώσσας, των
χειλιών, κλπ κατά την ομιλία
 Οι ιδιοσυχνότητες δίνουν
έμφαση στις συχνότητες του
ήχου, που έχουν νόημα κατά
την παραγωγή λόγου

10.  Διαφορές ανάμεσα στον άνθρωπο και τον
πίθηκο
◦ Η στοματική κοιλότητα του ανθρώπου είναι
μακρύτερη
◦ Ο λάρυγγας του ανθρώπου βρίσκεται σε
κατώτερο σημείο
 Η γλώσσα κινείται κάθετα και οριζόντια
 Μεγαλύτερη ποικιλία ήχων

11. Προέλευση της γλώσσας

12.  Δύο κύριες θεωρητικές προσεγγίσεις
 Η θεωρία της ασυνέχειας (discontinuity
theory)
 Η θεωρία της συνέχειας (continuity theory)

13. Η θεωρία της ασυνέχειας
 Η γλώσσα εμφανίστηκε ξαφνικά και εξελίχθηκε γρήγορα
στον άνθρωπο τα τελευταία 200.000 χρόνια
 Έμφαση
◦ Α) Στο συντακτικό, το οποίο είναι μοναδικό στον
ανθρώπινο λόγο
 Philip Lieberman (2003)
 Μελέτησε τις ιδιότητες της φωνητικής οδού που δίνουν τη
δυνατότητα στο σύγχρονο άνθρωπο να παράγει τους ήχους που
χρησιμοποιεί στη γλώσσα
 Ούτε οι σύγχρονοι πίθηκοι ούτε τα βρέφη των ανθρώπων
μπορούν να παράγουν όλους τους ήχους που χρησιμοποιούνται
στο λόγο μας
 Καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η γλώσσα εμφανίστηκε μαζί με
τη χαμηλωμένη φωνητική οδό του σύγχρονου ανθρώπου,
δηλαδή κατά τα τελευταία 200.000 χρόνια περίπου.

14. ◦ Β) Στις ομοιότητες ανάμεσα στην ομιλία και τη γραφή (π.χ.
απαιτούνται λεπτές κινήσεις)
 Alexander Marshack (1971)
 Τα πρώτα σύμβολα που αποδίδονται στον άνθρωπο
χρονολογούνται περί τα 30.000 χρόνια πριν, ενισχύοντας τις
αποδείξεις υπέρ του ότι ο λόγος εμφανίστηκε πριν ή τουλάχιστον
την ίδια χρονική περίοδο
◦ Γ) Στην άρθρωση, η οποία είναι μοναδική στον άνθρωπο
 Peter MacNeilage (1998)
 Η μορφή που παίρνει το στόμα εναλλάσσεται μεταξύ σχετικά
ανοιχτής (στα φωνήεντα) και σχετικά κλειστής (στα σύμφωνα
 Το ερώτημα που εγείρει αυτή η παρατήρηση είναι πώς
μεταβλήθηκε ο εγκέφαλος για να επιτύχει τον κινητικό έλεγχο
που απαιτείται για να παράγει το στόμα τις συλλαβές;
 Πολλές από αυτές τις μεταβολές ενδεχομένως σχετίζονται με
την ανάπτυξη των λεπτών κινήσεων του στόματος που
κάνουμε όταν τρώμε τις τροφές που αποτελούν τη διατροφή
του σύγχρονου ανθρώπου.

15. Η θεωρία της συνέχειας
 Η γλώσσα αναπτύχθηκε σταδιακά: τροποποιήσεις σε γονίδια
και συμπεριφορές των ανθρωπιδών οδήγησαν στην παραγωγή
της γλώσσας
 Gordon Hews (1977): ανασκόπηση θεωριών για την
παραγωγή ήχου στα ζώα
◦ Η γλώσσα προέκυψε από ήχους που:
◦ σχετίζονται με έντονα συναισθήματα (Θεωρία της
συγκινησιακής πηγής)
◦ έγιναν για τη μίμηση ήχων της φύσης (Θεωρία της μιμητικής)
◦ έγιναν για να συντονιστούν με τους ήχους της φύσης
(Θεωρία της κοινωνικής πηγής)
◦ έγιναν κατά τη διάρκεια παιχνιδιού (Θεωρία της αρμονικής
πηγής)

16.  Βασίζεται στη μελέτη πρωτευόντων
◦ Jane Goodall (1986): παραγωγή 32 ήχων με στόχο
την επικοινωνία
 Σημαντική και η συμβολή της κίνησης
◦ David McNeil (2005): οι κινήσεις των χεριών και
του σώματος συνοδεύουν περίπου το 90% της
ομιλίας μας
 Οι περισσότεροι άνθρωποι χειρονομούν με το
δεξί χέρι όταν μιλούν (οι κινήσεις ρυθμίζονται από
το αριστερό ημισφαίριο, όπως ο λόγος)
 Νοηματική γλώσσα

17. Το νευρωνικό υπόστρωμα
της γλώσσας

18.  Διάφορες προσεγγίσεις στην περιγραφή των
κύριων περιοχών που ρυθμίζουν τη γλώσσα
Έλικες και Σχισμές

19. Περιοχές κατά Brodmann
Περιοχή Broca
Περιοχή Wernicke

20. Σε σχέση με την πλάγια σχισμή

21. Δίκτυα Συνδέσεων
 το μοντέλοWernicke–Geschwind
◦ δεδομένα από ασθενείς με βλάβες
Περιοχή Broca
Περιοχή Wernicke
Τοξοειδής δεσμίδα
Η κατανόηση προκύπτει από την κατανόηση των
ήχων στην περιοχή Wernicke….
…και μέσω της τοξοειδούς δεσμίδας
μεταφέρεται…
…στην περιοχή Broca όπου
αρθρώνεται σε λόγο

22. Fedorenko &Thompson-Schill (2014)
Ο κροταφικός και ο μετωπιαίος φλοιός συνδέονται με ζεύγη ραχιαίων
και κοιλιακών οδών για τη γλώσσα, οι οποίες θεωρούνται προεκτάσεις
του ραχιαίου και του κοιλιακού οπτικού ρεύματος
Αμφίδρομη
ροή
πληροφοριών
μεταξύ
κροταφικού &
μετωπιαίου
φλοιού

23. Οι οπτικές πληροφορίες εισέρχονται στις ακουστικές οδούς της γλώσσας
μέσω του ραχιαίου και του κοιλιακού οπτικού ρεύματος και συμβάλλουν στην
ανάγνωση
Οι πληροφορίες από τις σωματοαισθητικές περιοχές του βρεγματικού φλοιού
συμβάλλουν στις ραχιαίες και κοιλιακές γλωσσικές οδούς και έτσι συμμετέχουν
σε απτικές μορφές της γλώσσας, όπως η γραφή Braille

24. Η ραχιαία οδος μετατρέπει τις ακουστικές πληροφορίες σε κινητική
αναπαράσταση –δηλαδή σε άρθρωση
Η κοιλιακή οδός μετατρέπει τις ακουστικές πληροφορίες σε νόημα –δηλαδή,
μετατρέπει τις φωνολογικές πληροφορίες σε σημασιολογικές

25. Η ροή των πληροφοριών στη ραχιαία οδό επιτελείται «από κάτω προς τα πάνω» :
ο κροταφικός φλοιός συνδυάζει τους ήχους με βάση τη φωνητική δομή τους και
τους μεταβιβάζει στο μετωπιαίο φλοιό προς άρθρωση.
Η ροή των πληροφοριών στην κοιλιακή οδό βασίζεται περισσότερο σε διεργασίες
«από πάνω προς τα κάτω», νοηματοδοτώντας τις λέξεις και τις φράσεις

26.  Οι ραχιαίες και οι κοιλιακές οδοί της γλώσσας
συμμετέχουν σε διεργασίες που αφορούν στη
σύνταξη προτάσεων
◦ ραχιαία οδός: κατηγοριοποίηση των ήχων με βάση τη
συχνότητα των σχέσεων μεταξύ των λέξεων
◦ κοιλιακή οδός: εξαγωγή νοήματος από τη γραμματική
οργάνωση των λέξεων

27.  Αφασικοί ασθενείς
◦ Διατήρηση της ικανότητα ανάγνωσης αλλά αδυναμία
κατανόησης του νοήματος
 βλάβη στις κοιλιακές οδούς της γλώσσας
◦ Διατήρηση της ικανότητας κατανόησης αλλά αδυναμία
άρθρωσης
 βλάβη στις ραχιαίες οδούς
◦ Αδυναμία επανάληψης λέξεων και αδυναμία
νοηματοδότησης
 βλάβη και στις δύο οδούς της γλώσσας
 επανάληψη λέξεων (ραχιαίες οδούς)
 νοηματοδότηση (κοιλιακές οδούς)

28. Διαταραχές του λόγου και
της γλώσσας

29.  Αφασία: διαταραχή στην αντίληψη ή την
αναπαραγωγή του γραπτού ή προφορικού λόγου
 Δυσαρθρία: διαταραχή στην άρθρωση του λόγου
(αμιγώς κινητική διαταραχή των μυών της
άρθρωσης)
 Δυσφωνία: διαταραχή στη παραγωγή του ήχου
λόγω διαταραχής του λάρυγγα ή της νεύρωσής του
 Δυσπροσωδία: διαταραχή στη συναισθηματική
έκφραση του λόγου

30.  Paul Broca
◦ παρατήρησε ότι η βλάβη της
μετωπιαίας περιοχής του
αριστερού ημισφαιρίου ενός
ασθενούς προκαλούσε
αδυναμία παραγωγής λόγου.
◦ Ταν, επειδή αυτή ήταν η μόνη
λέξη που μπορούσε να
αρθρώσει με σχετική ευκολία.
◦ η κατανόηση του λόγου δεν
είχε επηρεαστεί.

31. Περιοχή Broca ◦ περιοχή Broca (στα περισσότερα
άτομα βρίσκεται στο αριστερό
ημισφαίριο)
◦ αφασία Broca
◦ προκαλεί το σχηματισμό των
λέξεων με τις συνδέσεις που έχει
με την παρακείμενη κινητική
περιοχή
 ρυθμίζονται οι
συνδυασμένες κινήσεις
των μυών των χειλιών,
της γλώσσας, του
στόματος, της μαλακής
υπερώας, του λάρυγγα
και των αναπνευστικών
μυών κατά την ομιλία

32. Περιοχή Wernicke
 μία περίπτωση όπου
βλάβη της αριστερής άνω
κροταφική έλικας είχε ως
αποτέλεσμα δυσχέρεια
στην κατανόηση του
λόγου
 περιοχή Wernicke
 αφασία Wernicke

33. Διαταραχές της γλώσσας

34. Διαταραχές του λόγου/της γλώσσας
Διαταραχές της κατανόησης
Γραπτός λόγος ΠροφορικόςΛόγος
Διαταραχές της παραγωγής
Διαταραχές της άρθρωσης
Ανομία (δυσκολία ανεύρεσης της σωστής λέξης)
Παραφασία (λανθασμένη χρήση λέξεων)
Διαταραχές της γραμματικής/του συντακτικού
Αδυναμία επανάληψης προφορικών πληροφοριών
Μειωμένη λεκτική ευφράδεια
Αγραφία (αδυναμία παραγωγής γραπτού λόγου)
Απροσωδία

35.  Δυσγραφία/αγραφία (διαταραχή της γραφής)
 Δυσλεξία (διαταραχή στην ανάγνωση)
◦ περιλαμβάνει πολλούς υποτύπους
◦ ομαδοποιούνται σε δύο βασικές κατηγορίες
 επίκτητες και αναπτυξιακές

36.  αφασία (διαταραχή στην κατανόηση ή στην παραγωγή του
λόγου)
◦ διαταραχή της κατανόησης ή της παραγωγής προφορικού,
γραπτού ή συμβολικού λόγου
◦ το 85% των περιπτώσεων είναι αποτέλεσμα εγκεφαλικών
αγγειακών επεισοδίων στις γλωσσικές περιοχές του
εγκεφάλου
 Άλλες αιτίες περιλαμβάνουν τους εγκεφαλικούς όγκους και
τους εγκεφαλικούς τραυματισμούς.
◦ η διάγνωση γίνεται μόνο στην περίπτωση απουσίας
αισθητηριακών διαταραχών, διαταραχών στην αντίληψη,
κινητικών διαταραχών, ψυχολογικών διαταραχών

37. Κατηγοριοποίηση αφασικών
συνδρόμων
 Αφασίες με ευχέρεια λόγου (fluent aphasias)
◦ Λόγος με ευχέρεια
◦ Δυσκολίες στην προφορική κατανόηση ή στην
επανάληψη λέξεων και φράσεων
 Αφασίες χωρίς ευχέρεια λόγου (nonfluent aphasias)
◦ Δυσκολίες στην άρθρωση του λόγου
◦ Καλή προφορική κατανόηση
 Αμιγείς αφασίες (pure aphasias)
◦ Επιλεκτικές διαταραχές στην ανάγνωση, τη γραφή ή
την αναγνώριση λέξεων

39.  Video case: patient with Wernicke’s aphasia
 Λεκτική σαλάτα

40. Αφασία Αγωγής = Βλάβη στην τοξοειδή δεσμίδα

41.  Video cases: patients with Broca’s
aphasia

42. Εντοπισμός των βλαβών
στην αφασία

43.  Η νευρωνική οργάνωση της γλώσσας είναι πολύπλοκη
 Καλά περιγεγραμμένα αφασικά σύνδρομα δεν
οφείλονται αποκλειστικά στη βλάβη συγκεκριμένων
περιοχών
◦ Π.χ. η αφασία Wernicke ή Broca δεν οφείλεται
αποκλειστικά σε βλάβη της περιοχής Wernicke ή
Broca, αντίστοιχα

44.  Τέσσερις βασικοί παράγοντες
 1.Το μεγαλύτερο μέρος του εγκεφάλου
συμμετέχει στη γλώσσα με τον έναν ή τον
άλλο τρόπο
◦ Συμπεριφορά περιεκτική και περίπλοκη

45.  2. Οι περισσότεροι ασθενείς που
εξετάζονται σε μελέτες σχετικές
με τη γλώσσα έχουν υποστεί
εγκεφαλικό επεισόδιο, συνήθως
της μέσης εγκεφαλικής αρτηρίας
◦ Επειδή το εγκεφαλικό επεισόδιο
προκαλείται από απόφραξη της
αρτηρίας ή αιμορραγία, μπορεί να
καταστραφούν όλες οι κύριες περιοχές
της γλώσσας ή μόνο μικρότερες
περιοχές, ανάλογα με το σημείο
εκδήλωσης του εγκεφαλικού
◦ Οι ατομικές διαφορές στο μοτίβο
διακλάδωσης της ΜΕΑ αυξάνουν
ακόμα περισσότερο τις διαφορές στη
συμπτωματολογία και την έκβαση του
εγκεφαλικού επεισοδίου

46.  3. Αμέσως μετά από ένα εγκεφαλικό επεισόδιο,
τα συμπτώματα σε γενικές γραμμές είναι σοβαρά
αλλά με το πέρασμα του χρόνου σημειώνεται
σημαντική βελτίωση
◦ Τα συμπτώματα δεν είναι εύκολο να αποδοθούν σε βλάβη
μίας συγκεκριμένης περιοχής του εγκεφάλου
 4.Τα αφασικά σύνδρομα που περιγράφονται ως
αφασία χωρίς ευχέρεια λόγου (αφασία Broca) ή
με ευχέρεια λόγου (αφασία Wernicke)
αποτελούνται από πολλά διαφορετικά
συμπτώματα, κάθε ένα από τα οποία μπορεί να
έχει διαφορετικό νευρωνικό υπόστρωμα

47. Φλοιικές συνιστώσες της γλώσσας
 Dronkers et al (1999)
 Συσχέτιση διαφορετικών συμπτωμάτων αφασίας
χωρίς/με ευχέρεια με συγκεκριμένες περιοχές του
φλοιού

48.  Η αφασία χωρίς ευχέρεια λόγου αποτελείται
από τουλάχιστον πέντε είδη συμπτωμάτων
◦ απραξία λόγου (δυσκολία στην παραγωγή
αλληλουχίας ήχων)
 ΝΗΣΟΣ
◦ έλλειμμα στην κατανόηση προτάσεων
 ΑΝΩ & ΕΣΩ ΚΡΟΤΑΦΙΚΗ ΕΛΙΚΑ
◦ στερεοτυπικός λόγος
 ΤΟΞΟΕΙΔΗΣ ΔΕΣΜΙΔΑ
◦ έλλειμμα στην άρθρωση των ήχων
 ΚΟΙΛΙΑΚΟΣ ΠΡΟΜΕΤΩΠΙΑΙΟΣ ΦΛΟΙΟΣ
◦ έλλειμμα στη μνήμη εργασίας για προτάσεις
 ΚΟΙΛΙΑΚΟΣ ΠΡΟΜΕΤΩΠΙΑΙΟΣ ΦΛΟΙΟΣ

49.  Το κύριο σύμπτωμα της αφασίας με ευχέρεια
λόγου είναι
◦ ελλειμματική κατανόηση προφορικού λόγου
 ΕΣΩ ΚΡΟΤΑΦΙΚΟΣ ΛΟΒΟΣ &ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΗ ΛΕΥΚΗ
ΟΥΣΙΑ
 Αποσύνδεση των περισσότερων περιοχών του ινιακού,
του κροταφικού και του βρεγματικού λοβού από τη
βασικότερη περιοχή της γλώσσας

50. Υποφλοιικές συνιστώσες της γλώσσας
 Βασικά γάγγλια
◦ Μελέτες ασθενών που είχαν υποστεί εγκεφαλικό
επεισόδιο
 Θάλαμος
◦ Μελέτες ερεθισμού
◦ Συνδέσεις με το φλοιό
◦ Μελέτες ασθενών
 Δυσφασία, αυξημένος χρόνος απάντησης, χαμηλός
τόνος φωνής, μειωμένη παραγωγή λόγου

51. Υποφλοιικές αφασίες

52.  Θαλαμική αφασία (στο επικρατούν ημισφαίριο)
◦ μειωμένη εκπομπή λόγου ή αλαλία
◦ συχνές οι παραφασίες
◦ διατηρείται η ικανότητα επανάληψης
◦ η ανάγνωση και η γραφή μπορεί να επηρεαστούν
◦ πλήρης ανάρρωση σε διάστημα ημερών

53.  Αφασία μετά από βλάβη αριστερής ραβδωτο-
καψικής περιοχής
◦ Μειωμένη εκπομπή λόγου
◦ Συχνές οι παραφασίες και η δυσαρθρία
◦ Η επανάληψη, η κατονομασία αντικειμένων, η
ανάγνωση και η γραφή μπορεί να επηρεαστούν
◦ Αποκαθίσταται βραδύτερα από τη θαλαμική

54. Ανάκαμψη από την αφασία

55.  Εντατική λογοθεραπεία
 Η πρόγνωση εξαρτάται από παράγοντες όπως
◦ Αιτιολογία
◦ Ηλικία έναρξης
◦ Αρχική σοβαρότητα
◦ Μέγεθος και θέση της βλάβης

56.  Περίπου το 1/3 των ασθενών ανακάμπτουν μέσα
στο πρώτο 3μηνο
◦ Από το χρόνο αυτό και έπειτα, η πιθανότητα
ανάκαμψης μειώνεται σημαντικά
 Πώς επιτυγχάνεται η ανάκαμψη;
◦ Οι γειτονικές περιοχές αναπτύσσουν κάποιες
γλωσσικές ικανότητες
◦ Οι αντίστοιχες περιοχές του δεξιού ημισφαιρίου
αντισταθμίζουν τα ελλείμματα

57. Βαθιά Δυσφασία

58.  Δυσφασία: μερική απώλεια της ικανότητας του λόγου
 σπάνια μορφή δυσφασίας, η οποία χαρακτηρίζεται
από την αντικατάσταση λέξεων με άλλες
σημασιολογικά σχετικές
◦ Π.χ. αν ζητηθεί από τον ασθενή να επαναλάβει τις
λέξεις «αετός» ή «φλούδα», μπορεί να απαντήσει
«γεράκι» ή «κόρα».
 οι ασθενείς συχνά αναφέρουν ότι ξέχασαν αυτή
καθ’αυτή τη λέξη που τους παρουσιάστηκε, αλλά
θυμούνται το γενικό νόημά της, το οποίο και
χρησιμοποιούν για να μαντέψουν τη συγκεκριμένη
λέξη, (συχνά λανθασμένα)

59.  η ακρίβεια της επανάληψης εξαρτάται από την
κατηγορία των λέξεων
◦ Συγκεκριμένα ουσιαστικά
επαναλαμβάνονται ευκολότερα σε σχέση με
αφηρημένες λέξεις, ενώ τα ουσιαστικά
γενικότερα επαναλαμβάνονται με
μεγαλύτερη ακρίβεια από τα ρήματα
 βλάβες του κροταφικού λοβού

60. Δυσλεξία

61. Επίκτητη δυσλεξία
 Διαταραχή στην ανάγνωση μετά από εγκεφαλική
βλάβη σε άτομα που, πριν νοσήσουν, είχαν
φυσιολογική ικανότητα ανάγνωσης

62.  Δυσλεξία προσοχής
◦ Δυνατό το διάβασμα ενός γράμματος ή μίας λέξης
αλλά όχι παραπάνω, ακόμα και όταν έχουν
επισημανθεί (π.χ. υπογράμμιση)
 Δυσλεξία παραμέλησης
◦ Λανθασμένη ανάγνωση του πρώτου ή του δεύτερου
μισού της λέξης (π.χ. «φτάνω» αντί για «πιάνω»)
 Ανάγνωση γράμμα-γράμμα
◦ Ανάγνωση μόνο με συλλαβισμό

63.  Βαθιά δυσλεξία
◦ Από τα σοβαρότερα προβλήματα στην ανάγνωση
◦ Κύριο σύμπτωμα: σημασιολογικά λάθη (π.χ.
«τουλίπα» αντί για «κρίνος»)
◦ Τα συγκεκριμένα ουσιαστικά διαβάζονται
ευκολότερα, ακολούθως τα επίθετα και ακολούθως
τα ρήματα
◦ Υπάρχει μεγάλη δυσκολία στην ανάγνωση
αφηρημένων λέξεων
◦ Πλήρης αδυναμία ανάγνωσης ψευδολέξεων
◦ Διαταραχή και στη γραφή

64.  Φωνολογική δυσλεξία
◦ Σπάνια διαταραχή που αφορά στην αδυναμία
ανάγνωσης ψευδολέξεων
 Επιφανειακή δυσλεξία
◦ Αδυναμία άμεσης αναγνώρισης λέξεων με
δυνατότητα κατανόησης χρησιμοποιώντας τις σχέσεις
ανάμεσα στα γράμματα και τους ήχους τους, κατά τη
μεγαλόφωνη ανάγνωση
 Μπορούν να διαβάσουν λέξεις που τα γράμματα αντιστοιχούν
σε ξεκάθαρους ήχους (π.χ. σπίτι)
 Δυσκολία με λέξεις που έχουν ιδιομορφίες στην ανάγνωση (π.χ.
δίφθογγοι – «μοϊράζω» αντί για «μοιράζω»)
◦ Κοινό σύμπτωμα σε παιδιά με δυσκολίες στην
ανάγνωση

65. Αναπτυξιακή δυσλεξία
 World Federation of Neurology: η αναπτυξιακή δυσλεξία
αναφέρεται στη δυσκολία εκμάθησης της ανάγνωσης,
ανεξάρτητα από το νοητικό επίπεδο και τις εκπαιδευτικές
ευκαιρίες
 Έχουν αναγνωριστεί δύο είδη αναπτυξιακής δυσλεξίας
◦ το ένα αναφέρεται σε ένα βασικό έλλειμμα στην
ακουστική έκφραση των λέξεων (εφαρμογή των
κανόνων μετάφρασης γραφήματος-φωνήματος)
◦ και το άλλο σε μία ελλειμματική ικανότητα
αναγνώρισης λέξεων με βάση την οπτική τους μορφή.

66. Δυσγραφία και Αγραφία

67.  Αγραφία: η απώλεια της ικανότητας για
παραγωγή γραπτού λόγου
◦ συχνά είναι δευτερογενές σύμπτωμα κάποιας
διαταραχής του ΚΝΣ.
 Δυσγραφία: διαταραχή της ικανότητας
παραγωγής γραπτού λόγου.
◦ συχνά συνυπάρχει με τη δυσλεξία, αν και μερικές
φορές παρατηρείται παρά την απουσία άλλων
γλωσσικών διαταραχών.

68.  Οι δυσγραφικές δυσκολίες δεν αποτελούν κινητικό
πρόβλημα
◦ ο ασθενής κατά κανόνα διατηρεί την ικανότητα
εκτέλεσης των αναγκαίων για τη γραφή κινήσεων
 Οι δυσκολίες αυτές θεωρούνται ορθογραφικά
ελλείμματα
◦ αδυναμία μετατροπής του προφορικού λόγου σε
γραπτό.

69.  Φωνολογική δυσγραφία
◦ αδυναμία γραφής ψευδολέξεων, αν και διατηρείται η
ικανότητα γραφής πραγματικών λέξεων
◦ βλάβη στον άνω κροταφικό λοβό
 Ορθογραφική δυσγραφία
◦ αδυναμία γραφής πολύπλοκων λέξεων
◦ βλάβη στον κάτω βρεγματικό λοβό
 Βαθιά δυσγραφία
◦ η τάση να αντικαθιστούνται οι πραγματικές λέξεις
που εκφωνούνται με άλλες σημασιολογικά σχετικές
◦ εκτεταμένες βλάβες στο αριστερό ημισφαίριο

70. Ο ρόλος του δεξιού
ημισφαιρίου στη γλώσσα

71.  Μελέτες ασθενών με διχασμένο εγκέφαλο
◦ Καλή προφορική κατανόηση της γλώσσας
◦ Μέτρια αναγνωστική ικανότητα
◦ Μειωμένη ικανότητα για γραφή
◦ Καλή αναγνώριση λέξεων (σημασιολογική
συνιστώσα) αλλά μειωμένη κατανόηση
γραμματικών κανόνων και δομής (συντακτική
συνιστώσα)

72.  Μελέτες ασθενών με ημισφαιρική εκτομή (αφαίρεση
του αριστερού ημισφαιρίου)
 Σε πρώιμο αναπτυξιακό στάδιο
◦ το δεξί ημισφαίριο μπορεί να αποκτήσει γλωσσικές
ικανότητες σε κάποιο βαθμό
 Στην ενήλικη ζωή
◦ σοβαρά ελλείμματα στην παραγωγή προφορικού λόγου
◦ η ικανότητα παραγωγής γραπτού λόγου συνήθως
απουσιάζει
◦ παραμένει σχεδόν άθικτη η ικανότητα ακουστικής
κατανόησης
◦ η αναγνωστική ικανότητα είναι περιορισμένη

73.  Το δεξί ημισφαίριο διαθέτει επαρκή κατανόηση
της γλώσσας
 Η κύρια συνεισφορά του αριστερού
ημισφαιρίου στη γλώσσα είναι το συντακτικό
◦ Πολύπλοκη διαδικασία με πολλές συνιστώσες
(παραγωγή, συγχρονισμός και αλληλούχηση
κινήσεων που είναι απαραίτητες για την παραγωγή
λόγου, κατανόηση γραμματικών κανόνων)

74. Διαταραχές της ευφράδειας
του λόγου

75.  Τραύλισμα
◦ Η πιο γνωστή διαταραχή της ευφράδειας
◦ Διαταραγμένη ομαλή ροή του λόγου
◦ Επαναλήψεις, επιμήκυνση ήχων, συλλαβών, λέξεων
◦ 1-5% του πληθυσμού
◦ «Κύματα λόγου»
 Όταν το παιδί ξεκινά να μιλά ή προσπαθεί να
διατηρήσει το λόγο του
◦ Ανάλογα με την περίσταση

76. Διαταραχές της άρθρωσης

77.  Η ευρύτερη κατηγορία διαταραχών του λόγου
 “Διαταραγμένη παραγωγή λόγου, η οποία
χαρακτηρίζεται από ανακριβή ή ακατάλληλο
τρόπο ομιλίας”
 Στην πλειονότητά τους είναι λειτουργικές
διαταραχές της άρθρωσης
◦ Δυσκολία στην παραγωγή συγκεκριμένων
ήχων (π.χ. ρ)

78. 1. Παραλήψεις
2. Αντικαταστάσεις
3. Προσθήκες
4. Διαστρεβλώσεις

79. Συναισθηματικά στοιχεία
της γλώσσας

80.  συναισθηματικά στοιχεία γλώσσας: τονισμός, ύψος,
ρυθμός
 προσωδία: η διακύμανση των συναισθηματικών
στοιχείων της γλώσσας
 απροσωδίες: διαταραχές των συναισθηματικών
στοιχείων της γλώσσας

81.  δεξί ημισφαίριο
 βλάβες στο δεξιό μετωπιαίο φλοιό:
αδιαφοροποίητος τόνος φωνής, ανεξάρτητα από
τη συναισθηματική κατάσταση
 οπίσθιες βλάβες: διαταραχή της αντίληψης της
προσωδίας στην ομιλία των άλλων

82. Νοηματική γλώσσα

83.  Έχει γραμματική, συντακτικό και
συναισθηματική χροιά
 μελέτες με εκ γενετής κωφούς (με
βλάβη είτε στο δεξί είτε στο αριστερό
ημισφαίριο)
◦ βλάβες στο αριστερό ημισφαίριο,
που περιλάμβαναν τις περιοχές της
γλώσσας στον κροταφικό και τον
μετωπιαίο λοβό, είχαν σημαντική
έκπτωση στην παραγωγή καθώς
και στην κατανόηση της γλώσσας.
◦ βλάβες στις ίδιες περιοχές του
δεξιού ημισφαιρίου δεν εκδήλωσαν
κάποιου είδους αφασία
◦ αντίθετα επηρεάστηκαν οι
οπτικοχωρικές ικανότητές τους
καθώς και η συναισθηματική
επεξεργασία και ο
συναισθηματικός τόνος της ομιλίας
τους

84. Νοηματική γλώσσα και εγκέφαλος
Ενεργοποίηση περιοχών στο αριστερό ημισφαίριο

85. Washoe

88. Lana

89.  ΠΑΡΑΚΑΛΩ ΜΗΝ ΑΦΗΣΕΤΕ
ΑΠΟΡΡΙΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΑΙΘΟΥΣΑ
 ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ