Βασικές αρχές της σύγχρονης Γλωσσολογίας

1. Βασικές αρχές της σύγχρονης Γλωσσολογίας:
Σωστό ή λάθος;
1. Η Γλωσσολογία ασχολείται με τη γλωσσογονία και είναι σε θέση να δώσει
απαντήσεις για το πώς δημιουργήθηκε η γλώσσα.
2. Η γραπτή γλώσσα είναι η πιο σωστή και αντιπροσωπευτική έκφραση του λόγου. Άρα,
ο γραπτός λόγος πρέπει να αποτελέσει το αντικείμενο μελέτης τη γλωσσικής
επιστήμης.
3. Σκοπός της γλωσσολογίας είναι η ανακάλυψη της δομής του ανθρώπινου φαινομένου
«γλώσσα». Άρα, ο προφορικός λόγος ως η πλέον φυσική έκφραση της γλώσσας,
πρέπει να αποτελέσει το αντικείμενο μελέτης τη γλωσσικής επιστήμης.
4. Η γλώσσα είναι πρωταρχικά ήχος. Η γραπτή της μορφή είναι δευτερογενές
φαινόμενο. Άρα, στη γλωσσική σπουδή πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στον
φωνητικό χαρακτήρα της γλώσσας.
5. Οι γλωσσικές μεταβολές συνιστούν φθορά και απομάκρυνση από τη γλωσσική
νόρμα. Άρα, σκοπός της γλωσσικής επιστήμης είναι να ρυθμίσει και να διδάξει τη
χρήση της γλώσσας βάσει συγκεκριμένων κανόνων, έτσι ώστε να προσεγγίσει τα
ιδεατά πρότυπα «καλύτερων» γλωσσών και «σωστότερων» προγενέστερων
γλωσσικών μορφών.

2. Βασικές αρχές της σύγχρονης Γλωσσολογίας:
Σωστό ή λάθος;
5. H Γλωσσολογία είναι πρώτα από όλα μια αξιολογική επιστήμη. Υπάρχουν γλώσσες
«πρωτόγονες» και γλώσσες «πολιτισμένες» και καλό είναι ο γλωσσολόγος να
ασχολείται με τις γλώσσες εκείνες που παρουσιάζουν έναν ιδιαίτερο τρόπο
ανάπτυξης.
6. Οι εξελικτικές μεταβολές αποτελούν ένα φυσικό χαρακτηριστικό των ανθρωπίνων
γλωσσών. Άρα, σκοπός της γλωσσικής επιστήμης είναι να περιγράψει πώς είναι
μια συγκεκριμένη γλώσσα, ποιες κανονικότητες τη διέπουν μια συγκεκριμένη
χρονική στιγμή.
7. Σκοπός της γλωσσικής επιστήμης είναι η μελέτη των κλασικών γλωσσών, αφού
από αυτές μπορούμε να αντλήσουμε στοιχεία για τη γλωσσική εξέλιξη των
σύγχρονων γλωσσών και να κατανοήσουμε τη γλωσσική τους αφετηρία.
8. Σκοπός της γλωσσικής επιστήμης είναι η μελέτη όλων των γλωσσών, αφού όσο
πιο μεγάλη και πλούσια η ποικιλία των γλωσσών που μελετάμε, τόσο πιο κοντά
φθάνουμε στην κατανόηση των αρχών της καθολικής γραμματικής.
9. Η μελέτη της γλώσσας ως αυτόνομη επιστήμη μπορεί να προσεγγιστεί διττά: από
τη θεωρία στα εμπειρικά δεδομένα (αξιωματική/ νοησιοκρατική προσέγγιση),
από τα ίδια τα γλωσσικά φαινόμενα στη θεωρία (εμπειριοκρατική/
πραγματοκρατική προσέγγιση)

3. Η καταγωγή της γλώσσας
• Θεϊκή: ο Αδάμ έδωσε ονόματα στα ζωντανά
πλάσματα του Θεού. Αιγύπτιοι: Θωθ / Ινδουιστές:
Σαρασβάτι
• Μονογενετική : πύργος Βαβέλ/ μύθος Τολτέκων
Μεξικού/ Ψαμμήτιχος 7ος αι. π.Χ.
• Μιμητική/ ονοματοποιητική: θεωρία bow-wow
• Συναισθηματική: κραυγές χαράς, πόνου, φόβου
• Κοινωνική: παραγγέλματα
• Εκφραστική: Jespersen, o έρωτας ως το ισχυρότερο
ερέθισμα για την ανάπτυξη της γλώσσας.

4. Προτεραιότητα του προφορικού
λόγου
• Ιστορική: μόλις 6.000 χρόνια πριν η ανακάλυψη της
γραφής
• Βιολογική: το παιδί πρώτα μαθαίνει να μιλάει και
πολύ αργότερα να γράφει
• Λειτουργική:ευρύτερα διαδεδομένος ο προφορικός
λόγος από τον γραπτό. Αναλφάβητοι ναι, άγλωσσοι
όχι.
• Δομική: όλα τα συστήματα γραφής στηρίζονται σε
μονάδες του προφορικού λόγου.

5. Συγχρονία vs. Διαχρονία: Τι σημαίνει συγχρονική
προσέγγιση στη γλώσσα;
• έγραψα, έφαγες αλλά γράψαμε, φάγατε…
• οικογένεια, εικόνα, αίθουσα, κορόιδο, αητός,
φράουλα, καημός, μαϊμού, παλλαϊκός, παλιοί,
καινούργιος, καρδιές
• άνθρωπος-ανθρώπου, πρόσωπο –προσώπου,
όμορφος- όμορφου, δίκαιος – δίκαιου
• κόρη-κόρης, πόλη-πόλης/-εως, όψη-όψης/-εως
ΓΙΑΤΙ;;;;;

6. Τι είναι η γραμματική;
• Νοητική γραμματική: γνώση για τη γλώσσα
που διαθέτουν οι ομιλητές στον εγκέφαλό
τους, χωρίς να είναι γλωσσολόγοι (φθόγγοι/
σημασίες/ κανόνες)
• Περιγραφική γραμματική: το πρότυπο ή η
περιγραφή αυτής της εσωτερικευμένης
γνώσης που διατυπώνεται από έναν
γλωσσολόγο

7. Τι είναι η γραμματική;
• Θεωρητικό και μεθοδολογικό πρότυπο για
την περιγραφή και την παρουσίαση της
εσωτερικευμένης γνώσης της γλώσσας που
έχουν κατακτήσει οι ομιλητές.

8. Πρώτη ελληνική γραμματική
«Τέχνη Γραμματική» Διονυσίου του Θρακός (100 π.Χ.)
«Γραμματική είναι η πρακτική γνώση των γενικών γλωσσικών χρήσεων
των ποιητών και των πεζογράφων» Αποτελείται από 6 μέρη:
1. Την ακριβή, με προσοχή στην προσωδία, ανάγνωση.
2. Την εξήγηση των λογοτεχνικών εκφράσεων που υπάρχουν στα
έργα.
3. Τις χρηστικές σημειώσεις για τη φρασεολογία και το θέμα
4. Την ετυμολογία
5. Τη διερεύνηση για αναλογικές κανονικότητες
6. Την κρίση των λογοτεχνικών έργων, πράγμα που αποτελεί το
ευγενέστερο έργο της γραμματικής.
8 τάξεις λέξεων: όνομα/ ρήμα/ μετοχή/ άρθρο/ αντωνυμία/ πρόθεση/
επίρρημα/ σύνδεσμος

9. Πρώτη ελληνική γραμματική
Διονύσιος ο Θραξ «Τέχνη Γραμματική»
(100 π.Χ.)
Forbes, P.B.R. (1933).”Greek pioneers in philology
and grammar”. Classical Review[…]
«Δεν υπάρχει κανένα εγχειρίδιο αγγλικής
γραμματικής που να μην οφείλει κάτι στον
Διονύσιο τον Θράκα».
Μέθοδος: παρατήρηση
Υλικό: γραπτά δόκιμων συγγραφέων
8 τάξεις λέξεων (μέρη του λόγου) και ο αριθμός
διατηρήθηκε μέχρι το τέλος του Μεσαίωνα
στις γραμματικές περιγραφές της ελληνικής
και της λατινικής.

10. Robins, R.H. (1979). A short history of linguistics (μτφρ. στα ελληνικά
Σύντομη ιστορία της γλωσσολογίας, Αθήνα 1989: Νεφέλη.
• (1989:62) Το πρότυπο της γλωσσικής
ανάλυσης των αλεξανδρινών, όπως
προσαρμόστηκε στην ανάλυση της λατινικής
αποτέλεσε τη βάση για τη γραμματική θεωρία
2 περίπου χιλιετιών για τη διδασκαλία και
μελέτη της ελληνικής και λατινικής γλώσσας.

11. Είδη κανόνων: τύποι γραμματικής
• Κανόνες για την ορθή χρήση της γλώσσας (ρύθμιση):
ρυθμιστική γραμματική
• Κανόνες για την τυποποίηση των χαρακτηριστικών μιας
γλώσσας και την περιγραφή της γλωσσικής ικανότητας των
ομιλητών της: περιγραφική γραμματική
• Κανόνες ως μηχανισμοί παραγωγής της γλώσσας (ερμηνεία
της δομής και της λειτουργίας των στοιχείων μιας γλώσσας):
ερμηνευτική γραμματική
• Κανόνες για την εκμάθηση και διδασκαλία μιας γλώσσας
πέρα από τη μητρική: διδακτική/ παιδαγωγική γραμματική

12. Καθολικές αρχές στη γλώσσα: η έννοια της
«καθολικότητας» στη γραμματική
• Δουλειά του γραμματικού είναι να ανακαλύψει και
όχι να δημιουργήσει τους νόμους που διέπουν μια
γλώσσα.
• Οι νόμοι που διέπουν τις καθολικές ιδιότητες όλων
των γλωσσών συνιστούν την καθολική γραμματική.

13. Noam Chomsky: Γενετική-
Μετασχηματιστική Γραμματική
• Τα ανθρώπινα όντα γεννιούνται με ένα
έμφυτο «προσχέδιο» γλώσσας: καθολική
γραμματική.
• Στόχος της γλωσσολογικής θεωρίας να
φωτίσει αυτές τις αρχές που χαρακτηρίζουν
όλες τις ανθρώπινες γλώσσες και να
αποκαλύψει το έμφυτο μέρος της γλώσσας.

14. Σύγχρονη Γλωσσολογία
1. Προτεραιότητα στον προφορικό λόγο
(έναντι γραπτού λόγου)
2. Περιγραφή
(έναντι ρύθμισης)
3. Συγχρονική προσέγγιση
(έναντι διαχρονικής προσέγγισης)