1. - Đảng sâm hoa ống (Codonopsis tubulosa Kom) cây thảo thân lá đều có lông dài, lá
hẹp dài hình bầu dục, 3-8cm, đuôi lá có răng thưa. Cánh hoa sâu, dài bằng nửa ống hoa, tràng
hình ống, dài độ 3cm, phân bố ở khu Tây Sương tỉnh Tứ Xuyên, Trung Quốc.
- Xuyên đảng sâm (Codonopsis tangshen
Oliv); hình thái cơ bản giống loài C. pilosula
(Franch) Nannf nhưng lá hình trứng hay hình
trứng đuôi nhọn, mặt lá không có lông, chỉ rìa
lá có lông nhung. Sau khi ra hoa (Hình 3) thì
có quả đuôi màu trắng tím, trong hoa có sọc
nhỏ màu tím, cuống dài, hình dẹt, to hơn loại
trên, ở chổ núi cao mưa nhiều về mùa thu quả
chín không nứt.
Hình 3. Hoa Codonopsis tangsheng
- Đảng sâm mõm chó (Codonopsis nervosa Nannf) lá mọc đối, hình trứng dài 1-1,5cm, mép
nguyên, hai mặt đều có lông. Hoa (Hình 4a) có tràng hình chuông dài độ 1,5cm, màu lam
nhạt, trong có thới màu tím đậm.
Ngoài ra còn có các loài Codonopsis lanceolata Benth. et Hook. (Hình 4b) có rễ hình
chùy và loài Codonopsis ussuriensis Hemsl (Hình 4c) có rễ hình củ tròn, thường được trộn
lẫn với Codonopsis để bán ở Trung Quốc. Ở Việt Nam, trong thời gian 1961 – 1985, Viện
Dược liệu đã phát hiện Đảng sâm (Codonopsis spp.) tập trung ở 14 tỉnh miền núi phía Bắc;
còn ở phía Nam, chỉ có ở khu vực Tây nguyên. Vùng phân bố tập trung nhất là các tỉnh Lai
châu, Sơn La, Lào Cai, Hà Giang, Cao Bằng, Lạng Sơn, Gia Lai, Kon Tum, Quảng Nam, Đà
Nẵng và Lâm Đồng.
Hình 4. Hoa của các loài (a) Codonopsis nervosa, (b) Codonopsis lanceolata, và (c)
C. ussuriensis.
1.1.3. Thành phần hóa học và giá trị sử dụng của Codonopsis trong y học cổ
truyền
Bộ phận chính của Codonopsis được dùng làm thuốc là rễ. Dựa vào chất lượng của rễ
sau khi thu hoạch, người ta chia ra làm 5 loại sau: Tây đảng sâm, Đông đảng sâm, Lộ đảng
sâm, Điều đảng sâm, Bạch đảng sâm.
Về thành phần hóa học, trong rễ của Codonopsis đến nay đã tìm thấy sucrose,
glucose, fructose, galactose, arabinose, mannose, xylose, rhamnose, inulin, nhiều loại
alcaloid, scutellarein glucoside, CP1 – 4, syringin, N-Hexyl b-D-glucopyranoside, ethyl a-D-
fructofuranoide, tangshenoside I, choline.