UGNAYAN NG WIKA KULTURA AT LIPUNAN

1. UGNAYAN NG WIKA
KULTURA AT
LIPUNAN
Noriel Torre
Tagapag- ulat

2. KATANGIAN NG WIKA

3. 1. Ang wika ay isang masistemang
balangkas
-dahil ito ay binubuo ng mga makabuluhang tunog
(fonema) na kapag pinagsama-sama sa makabuluhang
sikwens ay makalilikha ng mga salita (morfema) na
bumabagay sa iba pang mga salita (semantiks) upang
makabuo ng mga pangungusap. Ang pangungusap ay
may istraktyur (sintaks) na nagiging basehan sa
pagpapakahulugan sa paggamit ng wika.

4. a. Ponolohiya o fonoloji
-pag-aaral ng fonema o ponema ang fonema ay
tawag sa makabuluhang yunit ng binibigkas na tunog
sa isang wika Halimbawa: Mga fonemang //, /u/.
/m/, /, /p/. /a/ at /t/ na kung pagsama- samahin sa
makabuluhang ayos ay mabubuo ang salitang
[lumipat]

5. b. Morpolohiya o morfoloji
-pag-aaral ng morfema; ang morfema ay tawag sa pinamakamaliit na
makabuluhang yunit ng salita sa isang wika.
Halimbawa:
Salitang-ugat tao, laba, saya, bulaklak, singsing, doktor, dentista
Panlapi mag-, -in-, -um-, -an/-han
Fonema-a
"tauhan, maglaba, doktora

6. c. Sintaksis
-pag-aaral ng istruktura ng mga pangungusap,
pagsasama-sama ng mga salita para makabuo ng mga
parirala o mga pangungusap

7. d. Semantiks
-Ang pag-aaral na tumatalakay kung paano nabibigyang
kahulugan ang mga salita batay sa paggamit nito sa
pangungusap o pahayag. Pokus din nito ang pag-aaral ng
iba't ibang proseso ng pag-iisip o proseso ng pagkakamit
at pagbubuo ng mga kaalaman.

8. 2. Ang wika ay binubuo ng mga tunog
-Upang magamit nang mabuti ang wika, kailangang
maipagsama-sama ang mga binibigkas na tunog
upang makalikha ng mga salita. (Tingnan ang
ponolohiya).

9. 3. Ang wika ay arbitraryo.
-Lahat ng wika ay napagkakasunduan ng mga gumagamit nito.
Alam ng mga Ilokano na kapag sinabing [balay], bahay ang
tinutukoy nito. Sa Chavacano naman ay [casa] kapag nais tukuyin
ang bahay at [bay] naman sa Tausug samantalang [house] sa
Ingles. Kung sakaling hindi naintindihan ng isang tao ang isang
salita o pangungusap ng isang wika, nangangahulugan na hindi
siya bahagi ng kasunduang pangkaunawaan. Ngunit kung pag-
aaralan at matututunan niya ang wika, nangangahulugang
sumasang-ayon siya sa kasunduan ukol sa naturang wika.

10. 4. Ang wika ay may kakanyahan.
-Ang wika ay may kakanyahan at kapangyarihan dahil
ito ang ating pagkakakilanlan bilang isang mamamayan
at ito ang ginagamit natin sa ating pang-araw-araw na
pamumuhay.

11. 5. Ang wika ay buhay o dinamiko.
-Patuloy na nagbabago at yumayaman ang wika. Nagbabagu-bago ang kahulugan ng isang
salita na dumaragdag naman sa leksikon ng wika.
Halimbawa:
BOMBA
Kahulugan
a. Pampasabog
b. Igipan ng tubig mula sa lupa
C. Kagamitan sa palalagay ng hangin
d. Bansag sa malalaswa at mapanghalay na larawan at pelikula
Sikreto o baho ng mga kilalang tao

12. 6 Lahat ng wika ay nanghihiram
-Lahat ng wika ay nanghihiram. Ito ay lumilinang
sa isang wika upang maipahayag nang malinaw at
maayos ang isang kaisipan. Walang dalawang wika
ang magkatulad. Lahat ng wika ay kaniya-kaniyang
katangian at may sariling pangkat ng
magkahulugang tunog.

13. 7. Ang wika at kultura ay
magkabuhol at hindi maaaring
paghiwalayin.
-Matalik na magkaugnay ang wika at kultura kaya nga
naririnig natin na magkabuhol ang wika at kultura. Hindi
maaaring paghiwalayin ang wika at kultura. Ang
pagkawala o pagkamatay ng isang wika ay
nangangahulugan din ng pagkamatay o pagkawala ng
isang kultura.

14. 8. Ang wika ay bahagi ng karamihang
anyo/uri ng komunikasyon.
-Sa komunikasyon ng mga pipi, hindi wika ang
kanilang ginagamit kundi mga kilos. Hindi wika
ang kanilang midyum sapagkat hindi nito taglay
ang katangian ng isang ganap na wika.