filipino

1. PAGLILINANG NG FILIPINO AT PAHAMBING NA
PAG-AARAL NG MGA PRINSIPAL NA WIKA SA
PILIPINAS
FIL 201
IKATLONG TRIMESTRE
JOHN DAVE D. CAVITE
DR. MA. LOURDES R. QUIJANO

2. PAKSA 6: Ang Linggwistika at ang Wikang
Filipino
IKATLONG TRIMESTRE
JOHN DAVE D. CAVITE
DR. MA. LOURDES R. QUIJANO

3. PAKSA 6:
Matapos mong maisagawa ang mga gawain sa araling ito,
inaasahang :
A. Natatalakay ang papel ng linggwistika sa wikang Filipino

4. RASYUNALE

5. • Ano ang Wika?
• Ang wika ay isang bahagi ng pakikipagtalastasan. Kalipunan ito
ng mga simbolo, tunog, at mga kaugnay na batas upang
maipahayag ang nais sabihin ng kaisipan. Tinatayang nasa
pagitan ng 6,000 hanggang 7,000 ang mga wika sa daigdig,
depende sa kung gaano katiyak ang pangahulugan sa "wika", o
kung paano ipinag-liba ang mga wika at mga diyalekto. Ang
siyentipikong pag-aaral ng wika ay tinatawag na linggwistika
Nag-ugat ang salitang wika mula sa wikang Malay. Samantalang
nagmula naman sa Kastila ang isa pang katawagan sa wika: ang
salitang lengguwahe.
PAKSA 6:

6. • Tinatawag ding salita ang wika. Katulad ng language - tawag sa wika sa
Ingles - nagmula ang salitang lengguwahe o lengwahe sa salitang lingua ng
Latin, na nangangahulugang"dila",", sapagkat nagagamit ang dila sa
paglikha ng maraming kombinasyon ng mga tunog, samakatuwid ang
"wika" - sa malawak nitong kahulugan - ay anumang anyo ng
pagpaparating ng damdamin o ekspresyon, may tunog man o wala, ngunit
mas kadalasang mayroon Lahat ng tao ay may unang wikang kinagisnan at
natutunan pero sa panahon ngayon madali nang makarating sa ibat ibang
lugar. Malamang na ang marami sa atin ay mayroong pangalawa,pangatlo,
o pang apat na wikang ginagamit sa ibat-ibang pagkakaton sa araw-araw
nating buhay. Ang Pilipinas ay isang bansang may napakaraming wika
kaya. bihira na ang pilipinong monolinggwal.
PAKSA 6:

7. • Sa ating wika tayo nakapagpapahayag ng ating mga damdamin.
Ginagamit ng tao ang wika sa kanyang pag-iisip, sa kanyang
pakikipag-ugnayan at pakikipag-usap sa ibang tao, at maging sa
pakikipag-usap sa sarili. Sa medaling salita ang wika ang
behikulo ng. ating ekspresyon at komunikasyon na epektibong
nagagamit. Batay sa popular at nagging tradisyunal na
depinisyon, ang wika ay system ng mga arbitraryong vocal-
symbol na ginagamit ng mga myembro ng isang komyuniti sa
kanilang komunikasyon at pakikipag-ugnayan sa isat-isa.
PAKSA 6:

8. • Sistem ng mga Rul
Kapag bumubuo tayo ng sentens, hindi lamang ito isang
simpleng pagdudugtong-dugtong ng mga salita. Halimbawa sa pag-
aaral natin ng pangalawang wika, hindi ito kaso sa pagpili lamang
ng mga salita sa isang diksyunaryo na basta na lang
pagdudugtong-dugtungin. Kailangan malaman muna natin ang
system sa pagbuo ng tama o gramatikal at makabuluhang sentens
sa wikang pinag-aaralan dahil bawat wika ay may kanya-kanyang
pamamaraan para dito. Sa tagalog at iba pang wika ng Pilipinas
(WP) ay may ilang mga salitang nagpapakita ng relasyon ng iba
pang mga salita sa loob ng isang sentens tulad ng makikita sa
sumusunod:
PAKSA 6:

9. • 1a. Lumalakad nang paluhod si Ana sa simbahn ng Quiapo
tuwing Byernes.
Ang mga salitang katulad ng nang, si, sa, ng ay may mga espisipik
na fangsyon na syang dahilan para maging tama at makabuluhan
ang binuong sentens. Para naman maintindihan ang tinutukoy na
mga fangsyon ng mga salitang ito, tingnan kung tama at
makabuluhan pa ang kinalabasan ng sentens 1.a sa binagong
pagkakasunod-sunod ng mga salita nito sa sentens
1b. Kumbenasyon ang paggamit ng asterisk para sa mga di-
gramatikal, hindi tanggap o hindi na naririnig na mga anyo ng wika.
1.b.
*Lumalakad si paluhod nang Ana sa twing simbahan Quiapo ng
Byernes.
PAKSA 6:

10. 2a. Pinatay ni Cain si Abel.
2b. Pinatay ni Abel si Cain.
Sa mga halimbawa,alam natin kung sino ang pinatay at pumatay
hindi lamang dahil sa verb kundi dahil sa paggamit ng mga salitang
ni at si. Sa Ingles, ang katumbas ng 2 sentens na ito ay Cain killed
Abel at Abel killed Cain.
Sa Filipino, nalaman natin kung sino ang mamamatay-tao dahil sa
paggamit ng ni.
Sa Ingles naman, nalaman natin kung sino ang pumatay at pinatay
dahil sa pusisyon sa loob ng sentens;nasa unahan ng verb ang
taong pumatay at
PAKSA 6:

11. Nasa hulihan nanman nito ang taong pinatay. Ibigsabihin, iba ang
pamamaraan ng Filipino at Ingles para ipakita ang relasyon ng mga
salitang nakapaloob sa pangungusap
PAKSA 6:

12. Isang katiyakan nang masasabi na may pamamaraang sinusunod o
nasusunod sa wika na hindi lamang lumalabas sa pagbubuo ng
mga sentens kundi sa pagbuo ng mga salita at sal pagkakasunod-
sunod ng mga tunog sa mga salita. Kung sa Ingles lahat ng sentens
ay kelangang may verb, sa mga WP katulad ng tagalog may mga
sentens tayong hindi nangangailangan ng verb, halimbawa:
3a. Ana is kind ang intelligent
3b. Matalino at mabait si Ana.
PAKSA 6:

13. Sa pusisyon naman ng mga tunog sa isang salita, sa wikang Ingles, walang
salitang pwedeng magsimula sa tunog na nirerepresent. ng sinusulat na ng na
pwede lamang Makita sa gitna o sa hulihan ng mga salita.
Halimbawa:
singing "kumakanta"
Sa tagalog, ang tunog na ito ay pwedeng bigkasin sa simula, sa gitna o sa
hulihan ng salita.
Halimbawa:
ngayon, bangin, saging.
Ibig sabihin kahit na magkapareho ang tunog, magkaiba ang system o pattern
ng mga tunog sa Ingles at Tagalog kaya naman mapapansin nating hirap
bigakasin ng mga neytiv-spiker ng Ingles ang mga.salita sa Tagalog na ngiti,
nganga,ngipin.
PAKSA 6:

14. Sistem ng mga Arbititraryong vokal-symbol
Kapag nagsasalita tayo, ang bawat salitang binibigkas natin ay isang serye ng
mga tunog na kumakatawan sa isang bagay (lapis, turumpo), ideya (pag-aaral,
katotohanan), o isang fangsyon (si, nang, ni).
Sinasabing vokal ang mga simbol na ito dahil ang kabuuan ng bawat isa ay
bunga ng galaw ng mga vocal-organ natin kapag nagsasalita tayo.
Matagal ding pinag aksayan ng panahon ng mga greek filosofer nung mga
unang panahon ang pagtatalo ungkol sa kung anong mayroon bang natural na
koneksyon ang isang simbol sa kung anumang ipinahahayag nito.
PAKSA 6:

15. Sa hinaba-haba ng kanilang pagtatalo, ang lumabas ay walang natural na
koneksyon sa pagitan ng symbol at sa ipinapahayag nitong kahulugan dahil
bunga ito ng kaugalian. Ibig sabihin, arbitrary ang mga symbol tulad ng
paggamit ng tagalog bahay, Kastila casa,
Franses miason,
Hapon uchi, at Ingles house
PAKSA 6:

16. Pagkamalikhain ng Wika
•Ang pagakamalikhain ng wika o pamamaraan ng ekspresyon ang sinasabing
pinakamahalagang katangian nito. Ayon kay Chomsky (1965) ang
pagkamalikhain ng wika ay makikita sa kakayahan ng tao lamang at wala sa
ibang nilalang. Naipapahayag ng tao sa wikang kinagisnan at natutunan ang
kabuuan ng kanyang karanasan, damdamin at pag-tisip batay sa hinihingi ng
ibat-ibang pagkakataon at mga pangangailangan, maliwanag na dahilan para
sabihing ang wika ay isang katangian na yunik sa tao lamang.
PAKSA 6:

17. May eksperiment na ginagawa para
malaman kung ang
komunikasyon nga bang mga hayop ay katulad ng sa wika ng tao, pero
magpahanggang ngayon ay hindi pa ito napapatunayan.
PAKSA 6:

18. Halimbawa sa Tagalog, magkaiba ang kahulugan ng dalawang magkasunod na
sentens at depende sa hinihingi ng pagkakataon ang gagamiting paliwanag
tulad sa sitwasyon ng napakagabi
nang pag-uwi ng bahay ng isang tao.
Hal. a. Nagpahatinggabi na ako sa opisina.
b. Hinatinggabi na ako sa opisina.
PAKSA 6:

19. May Grammar ang lahat ng wika
Bawat spiker ng wika ay may kakayahang bumuo at umunawa ng mga sentens
sa kanyang wika. May kakayahan din syang magsabi kung tama o mali ang
isang sentens. Ang kakayahang ito ang tinatawag na kanyang linggwistik-
kompitens (Chomsky 1965) at meron sya nito dahil nasa kanyang sabkonsyus
ang kabuuan ng pamamaraan ng pagbuo ng salita, sentens, at kombinasyon
ng mga ito. Samakatuwid, ang mga rul sa pagbuo
mga sentens ang grammar ng isang wika.
Kaugnay nito, mahalagang maintindihan na lahat ng wika ay may grammar at
itoy nahahati sa sumusunod
PAKSA 6:

20. 1. Fonetiks - ay may kinalaman sa artikulasyon ng mga tunog.
2. Fonoloji - ay tungkol naman sa pagpapatern o kumbinasyon ng mga tunog
na ito sa loob ng isang wika.
3. Morfoloji - ay may kinalaman sa pagbuo ng mga salita.
4. Sintaks - sa pagbubuo ng mga sentens
5 Semantiks - ay may kinalaman sa interpretasyon ng mga kahulugan ng mga
salita at sentens.
PAKSA 6:

21. Lahat ng grammar ay pantay-pantay
Walang katotohanan ang isa pang koment na nagsasabing primitive o mababa
ang grammar ng ibang wika. Hanggat naipapahayag ng mga spiker ng isang
wika ang anumang gusto nilang ipahayag hindi pwedeng sabihing primitive ang
grammar ng wika nila. Maaaring may mga kulturang sinasabing primitive dahil
degri ng kabihasnan o standard ng isang kultura ang pinagbabatayan pero
hindi ito nangangahulugang primitive din ang grammar ng wika nila.
Kung sapat na natutugunan ng kanilang wika ang kinakailangan nila sa
pakikihalubilo sa loob nag kanilang kulturang kinabibilangan, hindi pwedeng
sabihing primitiv o mababa ang grammar ng wika nila.
PAKSA 6:

22. Nagbabago ang Wika
Ang pinakamadaling maapektuhan ng pagbabago ng wika ay ang bokabularyo
nito. Sa kaso sa Pilipinas, ang matagal na ding impluwensya ng ibang bansa
ay nagdadagdag sa bokabularyo ng ating mga wika ng mga salitang hiram na
galing sa Instik, Arabik, Kastila, Ingles, at Hapon, Halimbawa:
Pansit, lomi, syopaw,swerte,sibuyas, mansanitas, magkodakan, kompyuter,
siroks, tempura, japayuki atbp.
Querida - kerida
Boundary( hangganan) -
Bawnderi(perang ibinabayad ng
drayber sa may-ari sa pagpasada ng kanyang taxi.)
PAKSA 6:

23. Linggwistiks
Ang linggwistiks ay ang sayantific na pag-aaral ng mga wika ng tao.
Linggwist - ang taong ang pangunahing inters sa pag-aaral ng wika ay ang
maanalays at madeskrayb ang nakapaloob na system ng rul sa wika sa
sistematikong paraan.
Mayroon ding mga linggwist na may inters na pag-aralan ang kasaysayan o
historical-development ng mga system ng wika pati na rin ang namamagitang
relasyon ng mga ito sa isat-isa.
Poliglot - tawag sa taong maraming wika.
PAKSA 6: