Rang ham mat

L I NÓI U
B nh răng mi ng là b nh ph bi n t i nư c ta và trên th gi i, gây nh hư ng l n n
s c kho con ngư i và s phát tri n chung v văn hoá – kinh t - xã h i. B o v s c kho và
d phòng b nh răng mi ng là m t nhi m v quan tr ng c a ngành y t .
Nh m trang b cho sinh viên y khoa v ki n th c, k năng cơ b n và thái c n thi t
áp ng ư c nhu c u y t a phương và qu c gia trong giai o n hi n nay, Khoa Răng
Hàm M t Trư ng i h c Y Dư c, i h c Hu ã s d ng giáo trình Răng Hàm M t làm tài
li u gi ng d y ào t o bác s a khoa h sáu năm và h b n năm, ng th i làm tài li u tham
kh o cho m t s i tư ng khác.
Giáo trình n y ã ư c t p th gi ng viên c a khoa ã biên so n, ch nh s a và b
sung. N i dung giáo trình th ng nh t v i cu n “Sách Xanh” c a B Y T xu t b n 2006, xác
nh các ki n th c, thái và k năng c n t khi t t nghi p bác s y khoa.
Chúng tôi xin chân thành c m ơn Ban Giám c i h c Hu , Ban Giám Hi u, Phòng
ào T o i H c và toàn th cán b gi ng d y Khoa Răng Hàm M t Trư ng i H c Y
Dư c Hu , ã giúp chúng tôi hoàn thành giáo trình n y.
Chúng tôi xin hoan nghênh ti p th m i ý ki n óng góp c a các ng nghi p và các
b n sinh viên giáo trình n y ngày càng hoàn thi n hơn.
Trư ng Ban Biên t p
Trư ng Khoa Răng Hàm M t
TS.BSCKII NGUY N TO I

BAN BIÊN T P
1. TS.BSCKII Nguy n To i Gi ng viên chính (GVC)
2. ThS.BSCKI Lê H ng Liên GVC
3. ThS.BSCKI Nguy n Thúc Quỳnh Hoa GVC
4. ThS.BSCKI Tr n Thanh Phư c GVC
5. ThS.BSCKI Vũ Th B c H i GVC

CH BIÊN: TS.BSCKII NGUY N TO I Gi ng viên chính
NH NG NGƯ I BIÊN SO N:
ThS.BSCKI LÊ H NG LIÊN Gi ng viên chính
ThS.BSCKI NGUY N THÚC QUỲNH HOA Gi ng viên chính
ThS.BSCKI TR N THANH PHƯ C Gi ng viên chính
ThS.BSCKI VŨ TH B C H I Gi ng viên chính

1
Chương I
RĂNG VÀ B RĂNG
M c tiêu h c t p
1. Phân bi t và g i chính xác tên t ng răng theo danh pháp qu c t .
2. Mô t các ph n và c u trúc c a răng.
3. Phân bi t ư c răng s a và răng vĩnh vi n.
1. CÁC B RĂNG
1.1. B răng s a
Răng s a có vai trò r t quan tr ng trong:
- Tiêu hoá: nhai nghi n th c ăn.
- Gi kho ng cho răng vĩnh vi n.
- Phát âm và th m m .
- ng th i, kích thích s phát tri n c a xương hàm nh t là s phát tri n chi u cao cung răng
qua ho t ng nhai.
B răng s a g m 20 chi c.
m i ph n tư hàm, có hai răng c a (răng c a gi a và răng c a bên), m t răng nanh và
hai răng hàm / c i (răng c i th nh t và răng c i th hai)
Tên răng Ký ki u
Răng c a gi a là răng s a s 1
Răng c a bên 2
Răng nanh 3
Răng hàm th nh t (c i 1) 4
Răng hàm th hai (c i 2) 5
1: Răng c a gi a và răng c a bên trên
2: Răng c a gi a và răng c a bên dư i
3: Răng nanh trên
4: Răng nanh dư i
5: Răng hàm (c i) th nh t, th 2 trên
6: Răng hàm (c i) th nh t, th 2 dư i.
3
4
2
1
5
6
Hình 1.1: Răng s a

2
1.2. B răng vĩnh vi n
G m 32 chi c, m i ph n tư hàm, có hai răng c a (răng c a gi a và răng c a bên), m t
răng nanh, các răng này thay th cho các răng s a cùng tên tương ng; hai răng hàm nh (răng
hàm nh th nh t và răng hàm nh th hai, thay th cho các răng hàm s a) và ba răng hàm l n
(răng hàm l n th nh t, răng hàm l n th hai và răng hàm l n th ba; các răng này không thay
th cho răng s a nào c , c bi t răng hàm l n th nh t còn g i là răng-sáu-tu i m c lên r t
s m, cùng t n t i v i các răng s a nên r t d nh m v i răng s a và không chăm sóc úng m c).
Tên răng Ký hi u
Răng c a gi a là răng vĩnh vi n s 1
Răng c a bên 2
Răng nanh 3
Răng hàm nh th nh t (c i nh 1) 4
Răng hàm nh th hai (c i nh 2) 5
Răng hàm l n th nh t (c i l n 1: răng-sáu-tu i) 6
Răng hàm l n th hai (c i l n 2: răng-mư i-hai-tu i) 7
Răng hàm l n th ba (c i l n 3: răng khôn) 8
Hình 1.2: Răng vĩnh vi n
1: Răng c a gi a và răng c a bên trên
2: Răng c a gi a và răng c a bên dư i
3: Răng nanh trên
4: Răng nanh dư i
5: Răng hàm (c i) nh th nh t, th hai trên
6: Răng hàm (c i) nh th nh t, th hai dư i
7: Răng hàm (c i) l n th nh t, th hai và răng khôn trên
8: Răng hàm(c i) l n th nh t, th hai và răng khôn dư i
13
5
7
26 48

3
1.3. B răng h n h p
G m răng s a và răng vĩnh vi n cùng t n t i trên cung hàm trong kho ng t 6-12 tu i.
2. CÁCH G I TÊN RĂNG THEO LIÊN OÀN NHA KHOA QU C T (FDI)
10/1970
g i y và g n tên các răng theo v trí ph i trái, trên dư i, ngư i ta dùng hai ch
s ký hi u là xy:
2.1. Ch s u (x) ch vùng
Răng hai hàm ơc chia thành 4 vùng:
2.1.1. i v i răng vĩnh vi n
- Vùng 1: cho t t c các răng hàm trên bên ph i.
- Vùng 2: cho t t c các răng hàm trên bên trái.
- Vùng 3: cho t t c các răng hàm dư i bên trái.
- Vùng 4: cho t t c các răng hàm dư i bên ph i.
2.1.2. i v i răng s a
- Vùng 5: cho t t c các răng hàm trên bên ph i.
- Vùng 6: cho t t c các răng hàm trên bên trái.
- Vùng 7: cho t t c các răng hàm dư i bên trái.
- Vùng 8: cho t t c các răng hàm dư i bên ph i.
2.2. Ch s sau (y) ch lo i răng
1 2 5 6
8 7 6 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5 6 7 8 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5
8 7 6 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5 6 7 8 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5
4 3 8 7
Sơ 1.1: B n vùng c a răng vĩnh vi n Sơ 1.2: B n vùng c a răng s a.
Ví d : G i tên răng hàm l n th hai hàm trên bên ph i vĩnh vi n là răng 17.
G i tên răng hàm th nh t hàm d ơi bên trái s a là răng 74.
3. CÁC PH N C A RĂNG
Răng có hai ph n: Thân răng và chân răng, ư c phân cách b i c răng gi i ph u ( ư ng
men-ximăng).
3.1. Thân răng là ph n trông th y ư c trên c răng gi i ph u, thân răng có 5 m t:
3.1.1. M t nhai (c a răng hàm), rìa c n (c a nhóm răng c a trư c): qua ó, có s ti p xúc các
răng hàm i di n c n xé, nhai, nghi n th c ăn. m t nhai có các núm (múi) răng, ư c
phân cách nhau b i các rãnh.
3.1.2. M t ngoài: còn g i là m t má (hành lang) i v i răng hàm (c i), m t môi (ti n ình) i
v i răng trư c c a.
3.1.3. M t trong: còn g i là m t vòm mi ng i v i các răng hàm trên, m t lư i i v i các răng
hàm dư i.
3.1.4. Hai m t bên: m t g n là m t bên c a răng n m g n ư ng gi a, m t xa là m t bên c a
răng n m xa ư ng gi a.

4
3.2. Chân răng
Là ph n ư c c m vào xương răng c a xương hàm, ư c che ph trên cùng b i l i
bám c răng, t n cùng b ng chóp chân răng. S lư ng chân tùy lo i răng và v trí c a nó.
3.2.1. i v i răng vĩnh vi n
- M t chân: các răng c a, răng nanh, các răng hàm (c i) nh hàm dư i, răng hàm (c i) nh th
hai hàm trên.
- Hai chân: răng hàm (c i) nh 1 hàm trên (g m m t chân ngoài và m t chân trong), răng hàm
(c i) l n 1 và răng hàm (c i) l n 2 hàm dư i (g m m t chân xa và m t chân g n).
- Ba chân: răng hàm (c i) l n th nh t và th hai hàm trên (g m hai chân ngoài và m t chân
trong).
- S chân b t thư ng: răng khôn và các trư ng h p ngo i l các răng khác có s lư ng chân
thay i.
3.2.2. i v i răng s a
- M t chân: các răng c a, răng nanh.
- Hai chân: các răng hàm (c i) dư i (g m m t chân xa và m t chân g n).
- Ba chân: các răng hàm (c i) trên (g m hai chân ngoài và m t chân trong).
4. C U TRÚC RĂNG
Răng ư c c u t o b i ba thành ph n: men, ngà và t y răng.
4.1. Men răng
Men răng là thành ph n c ng nh t cơ th , g m 96% vô cơ, ch y u là Hydroxy apatit,
3% nư c, 1% h u cơ. Men bao ph thân răng, h u như không có c m giác.
4.2. Ngà răng
Ngà răng ít c ng hơn men răng, g m 70% vô cơ, 30% h u cơ và nư c, ngà liên t c t
thân n chân răng, t n cùng chóp răng (apex), trong lòng ch a bu ng t y và ng t y. Ngà có
c m giác vì ch a các ng th n kinh Tomes. Ph m t ngoài ngà chân răng là ximăng chân răng,
ư c hình thành cùng v i s hình thành chân răng, là ch bám c a dây ch ng nha chu.
4.3. T y răng
Tu răng là mô l ng l o trong bu ng và ng t y, là ơn v s ng ch y u c a răng. Trong
t y có m ch máu, th n kinh, b ch m ch...
Hình 1.3: C u trúc răng
Men
Ngà
Bu ng tu
ng tu
Chóp (Apex)

5
5. PHÂN BI T RĂNG S A VÀ RĂNG VĨNH VI N
5.1. Thân răng
- Thân răng s a th p hơn răng vĩnh vi n, kích thư c g n-xa l n hơn chi u cao.
- M t nhai thu h p nhi u
- C răng th t l i nhi u và thu h p hơn.
- L p men và ngà m ng hơn
- Màu răng sáng hơn, thành ph n vô cơ ít hơn.
- Răng c a và răng nanh s a nh và không thanh như răng vĩnh vi n: chi u g n-xa nh hơn
nhưng chi u ngoài-trong ph ng hơn.
- Răng hàm (c i) s a l n hơn răng hàm (c i) nh vĩnh vi n, c n phân bi t k v i răng hàm (c i)
l n th nh t vĩnh vi n.
5.2. Tu răng
- T y răng s a l n hơn n u so theo t l kích thư c thân răng.
- S ng t y n m g n ư ng n i men-ngà hơn.
- Có nhi u ng t y ph .
Vì v y, khi i u tr sâu răng s a, c n lưu ý không làm t n thương t y; khi viêm t y thì
ph n ng r t nhanh và d b ho i t .
5.3. Chân răng
- Chân răng c a và răng nanh s a dài và m nh hơn n u so theo t l v i kích thư c thân răng.
- Chân răng hàm s a tách nhau g n c răng hơn và càng v phía chóp thì càng tách xa hơn.
Vì v y, chân răng s a d b gãy khi nh răng.
Hình 1.4: S khác bi t v hình th gi a răng s a và răng vĩnh vi n
A: chi u dày l p men răng s a m ng hơn
B: chi u dày l p ngà h rãnh răng s a tương i dày hơn.
C : t l bu ng tu răng s a l n hơn và s ng tu n m g n ư ng n i men ngà hơn.
D: g c răng s a nhô cao.
E: tr men răng s a nghiêng v m t nhai
F: c răng s a th t l i rõ r t và thu h p hơn
G: chân răng s a dài và m nh hơn (so v i kích thư c thân răng).
H: chân răng hàm s a tách ra g n c răng hơn và càng g n v phía chóp thì càng tách xa hơn.

6
CÂU H I T LƯ NG GIÁ
Câu 1. tu i 12, có bao nhiêu răng vĩnh vi n ?
A. 20 D. 28
B. 24 E. 32
C. 26
Câu 2. Ký hi u c a răng hàm (c i) s a th nh t hàm dư i bên trái là :
A. 54 D. 85
B. 65 E. 55
C. 74
Câu 3. Ch s ký hi u v trí c a răng hàm trên vĩnh vi n bên ph i là:
A. 1 D. 4
B. 2 E. 5
C. 3
Câu 4. 74 là ký hi u c a răng:
A. răng hàm (c i) s a th nh t hàm trên bên ph i
B. răng hàm (c i) s a th hai hàm trên bên ph i
C. răng hàm (c i) s a th nh t hàm dư i bên trái
D. răng hàm (c i) s a th hai hàm dư i bên trái
E. răng hàm (c i) s a th nh t hàm dư i bên ph i
Câu 5. Răng hàm (c i) s a th nh t hàm trên có:
A. Hai chân: 1 trong, 1 ngoài D. Ba chân: 2 trong,1 ngoài
B. Hai chân: 1 xa, 1 g n E. Ba chân: 2 xa, 1 g n.
C. Ba chân: 1 trong, 2 ngoài
Câu 6. Răng hàm (c i) l n th nh t vĩnh vi n hàm dư i có:
A. Hai chân: 1 trong, 1 ngoài D. Ba chân: 2 trong, 1 ngoài
B. Ba chân: 1 trong, 2 ngoài E. Ba chân: 2 xa, 1 g n.
C. Hai chân: 1 xa, 1 g n
Câu 7. Thành ph n c u t o c a ngà răng:
A. 96% vô cơ, 4% h u cơ và nư c. D. 30% vô cơ, 70% h u cơ và nư c
B. 70% vô cơ, 30% h u cơ và nư c E. 4% vô cơ, 96% h u cơ và nư c.
C. 50% vô cơ, 50% h u cơ và nư c.
Câu 8. Răng hàm (c i) s a có c i m:
A. Nh hơn răng vĩnh vi n thay nó D. T y nh hơn răng vĩnh vi n
B. S ng t y n m xa ư ng n i men-ngà E. Ít ng t y ph
C. Các chân răng tách xa nhau phía chóp
Câu 9. Viêm t y răng s a có ph n ng r t nhanh và d b ho i t hơn răng vĩnh vi n vì:
A. Thân răng th p hơn răng vĩnh vi n D. T y l n hơn
B. Ít ng t y ph E. Răng s a ít thành ph n vô cơ hơn
C. S ng t y n m xa ư ng n i men-ngà
Câu 10. Răng s a nào có kích thư c l n hơn răng vĩnh vi n thay th nó:
A. Răng c i D. Răng c a bên
B. Răng nanh E. Răng c a gi a
C. Các răng c a trên
TÀI LI U C THÊM
1. Hoàng T Hùng (2002), Gi i Ph u Răng, NXB Y H c TP.HCM.
2. Nguy n To i (2003), Giáo Trình Nha Khoa Hình Thái, Khoa RHM Trư ng H Y Hu

7
Chương 2
S M C RĂNG VÀ D PHÒNG L CH L C RĂNG
M c tiêu
1. Trình bày ư c s hình thành và phát tri n răng, phân bi t ư c s khác bi t v c u t o
mô h c và hình thái gi a răng s a và răng vĩnh vi n
2. Nêu ư c tu i m c và thay răng s a, tu i m c răng vĩnh vi n, ch n oán ư c các bi n
ch ng m c răng và s l ch l c răng
3. Gi i thích và tư v n ư c cho ngư i b nh và gia ình cách d phòng l ch l c răng.
1. CÁC GIAI O N PHÁT TRI N RĂNG
Giai o n phôi c a h răng s a b t u vào tu n l th 6 n th 8 trong bào thai và kéo
dài n kho ng tháng th 6 sau khi sinh. Giai o n phôi c a răng vĩnh vi n b t u t tháng th
3 n tháng th 5 và kéo dài n tháng th 9 sau khi sinh, riêng m m răng khôn n 4 tu i.
Không có m t cơ quan nào khác trong cơ th ngư i l i c n m t th i gian dài như th t ư c
hình th sau cùng như h răng.
1.1. V phương di n hình th
Răng tr i qua các giai o n phát tri n sau ây:
1.1.1. Lá răng
Th hi n b i giai o n kh i u.
1.1.2. Giai o n m m
Là s dày lên c a lá răng, th hi n s tăng sinh và bi t hóa v phương di n hình th .
1.1.3. Giai o n hình nón
Th hi n b i s tăng sinh, bi t hóa v phương di n mô h c và hình th . Giai o n này
m m răng ư c t ch c g m:
- L p thư ng bì men bên trong và l p thư ng bì men bên ngoài
- L p t bào hình sao (trung tâm c a cơ quan t o men)
- Nhú răng có ngu n g c t trung mô (cơ quan t o ngà và t y)
- Bao m m răng có ngu n g c t trung mô
1.1.4. Giai o n hình chuông
Th hi n b ng s i sâu vào bên trong l p trung mô c a t bào thư ng bì men. giai
o n này xu t hi n l p t bào trung gian c a cơ quan t o men và nh ng m m răng vĩnh vi n
cũng xu t hi n t lá răng tiên phát hay còn g i lá răng c a răng s a (răng c a, răng nanh, răng
ti n c i vĩnh vi n).
1.1.5. Giai o n hình chuông ti n tri n
Phát h a ư ng n i men ngà và b t n c a cơ quan t o men t o ra bao thư ng bì chân
răng Hertwig.
1.1.6. Giai o n bao thư ng bì chân răng
L p ngà chân răng u tiên l ng ng và bao thư ng bì chân răng b m t s liên t c.
Nh ng t bào thư ng bì còn sót g i là t bào thư ng bì Malassez.
1.2. V phương di n mô sinh h c
T khi hình thành cho n khi m t i, răng tr i qua các giai o n phát tri n sau ây:

8
1.2.1. Giai o n kh i u
Giai o n này x y ra trong m t th i gian ng n:
- Lá răng hình thành vào tu n l th 6 trong bào thai
- Hình thành lá răng tiên phát cho h răng s a
- Lá răng tiên phát hình thành 10 i m m i hàm tương tương ng v i v trí các m m răng s a
sau này.
M m răng bao g m: Cơ quan t o men (ngu n g c thư ng bì niêm m c mi ng); Nhú
răng (trung mô); Bao m m răng (trung mô). Các xáo tr n trong giai o n này có th ưa n s
thi u răng ho c th a răng (vd: mésiodent).
1.2.2. Giai o n tăng sinh
Có s tham gia áng k s lư ng t bào và k t qu c a giai o n này là hình thành cơ
quan t o men. Các xáo tr n trong giai o n này ưa n các b t thư ng v kích thư c, t l , s
lư ng và răng sinh ôi.
1.2.3. Giai o n bi t hóa t bào v phương di n mô h c
Cu i giai o n hình chuông, l p thư ng bì men bên trong c a cơ quan t o men ph n
m t nhai, l p t bào này trư ng thành, hình thành t o men bào. Các t bào c a nhú răng phân
hóa t o thành t o ngà bào. Ranh gi i gi a t o men bào và t o ngà bào phát h a nên ư ng n i
men ngà.
S xáo tr n trong giai o n này ưa n các b t thư ng c a men và ngà: ví d : không
hình thành men ho c hình thành men ít, ho c men có th tách d n ra kh i ư ng n i men ngà
(sinh men b t toàn. Ho c t o ra s sinh ngà b t toàn. lâm sàng khó phân bi t gi a sinh men
b t toàn và sinh ngà b t thư ng mà ch y u d a vào tia X: Trong sinh men b t toàn, bu ng t y
và ng t y chân răng có hình d ng bình thư ng, trong sinh ngà b t toàn, bu ng t y và ng t y
chân răng bít kín, chân răng ng n và u chóp chân răng không nh n.
1.2.4. Giai o n bi t hóa hình th
Là s s p x p các t bào t o nên hình dáng và kích thư c c a thân và chân răng. Giai
o n bi t hóa v phương di n mô h c và hình th x y ra cùng lúc. Bao t bào thư ng bì Hertwig
hình thành b t u t ch l p thư ng bì men bên ngoài và bên trong g p nhau và là k t qu c a
ho t ng phân chia t bào vùng c răng , bao này l n sâu vào l p trung mô bên dư i là m t
màng g m 2 l p t bào hình ng xác nh hình dáng chân răng. Trong trư ng h p răng m üt
chân, bao này v n gi d ng hình ng, trong trư ng h p răng nhi u chân, bao này b phân chia
thành 2 ho c nhi u ng, tùy thu c s chân ư c t o nên.
Xáo tr n trong giai o n này ưa n b t thư ng v hình dáng và kích thư c (thí d , răng
c a bên có hình h t g o).
1.2.5. Giai o n l ng ng ch t căn b n
Sau khi bi t hóa, t o ngà bào b t u ti t ra ch t ti n ngà. S phát tri n c a ch t ti n ngà
nh hư ng n các t bào trư ng thành c a l p thư ng bì men bên trong, kích thích các t bào
phát tri n t o thành t o men bào vào t o men bào b t u l ng ng ch t căn b n. S l ng ng
ch t men và ngà răng b t u x y ra các tu i khác nhau, nhưng nhìn chung x y ra theo m t
trình t tương i khá rõ ràng và theo t ng nhóm:
- Nhóm 1: trư c khi sinh, các răng s a, t tháng th 4 n tháng th 6 trong bào thai.
- Nhóm 2: Khi sinh ra n 5 tháng tu i, g m răng c i vĩnh vi n th nh t và các răng phía trư c.
- Nhóm 3: t 1 tu i rư i n 3 tu i, g m răng c i vĩnh vi n th 2 và 2 răng c i nh .
- Nhóm 4: t 7 n 10 tu i, g m răng c i vĩnh vi n th 3.
M i khi m khuy t giai o n này ư c x p lo i vào s khi m khuy t v s lư ng c a
men và ngà như thi u s n men, ngà và men g c răng.

9
2. S KHÁC NHAU V HÌNH TH RĂNG S A VÀ RĂNG VĨNH VI N
2.1. Thân răng
- Thân răng s a th p hơn thân răng vĩnh vi n.
- M t nhai răng s a thu h p nhi u hơn răng vĩnh vi n.
- C răng s a th t l i nhi u và thu h p hơn răng vĩnh vi n.
- L p men và ngà răng s a m ng hơn răng vĩnh vi n.
2.2. T y răng
- N u so sánh theo t l v i kích thư c thân răng thì t y răng s a l n hơn.
- S ng t y răng s a n m g n ư ng n i men ngà hơn răng vĩnh vi n.
- V phương di n mô h c, có r t ít s khác bi t gi a mô t y răng s a và răng vĩnh vi n.
2.3. Chân răng
- Chân các răng trư c s a dài và mãnh hơn khi so theo t l v i kích thư c thân răng.
- Chân răng c i s a tách nhau ra g n c răng và càng xa nhau khi i v phía chóp chân răng,
t o ch cho m m răng vĩnh vi n bên dư i.
2.4. Màu s c
Răng s a có màu tr ng c trong khi răng vĩnh vi n có màu tr ng ngà.
3. S M C RĂNG
- S m c răng góp ph n quan tr ng trong vi c hình thành khuôn m t, giúp hoàn thi n s phát âm
và ch c năng nhai
- Các m m răng ư c hình thành t trong xương hàm, l n lư t di chuy n và m t ph n thóat ra
kh i cung hàm, ó chính là ph n thân răng nhìn th y trong xoang mi ng.
- S m c răng b t u t khi thân răng ư c hình thành và ti p di n trong su t i c a răng.
- Răng m c lên ư c, m t ph n do chân răng c u t o dài ra, m t ph n do s tăng trư ng c a
xương hàm. khi chân răng ã c u t o hoàn t t, răng v n ti p t c m c lên ư c, nh vào s b i
p liên t c ch t cement chóp chân răng.
- M i răng có l ch th i gian m c và v trí nh t nh trên cung hàm, nh v y các răng hàm trên
và dư i s p x p th t và ăn kh p v i nhau.
- Chân răng ư c c u t o d n d n và hoàn t t sau 3 năm k t th i i m răng m c (hi n tư ng
óng chóp).
Tu i óng chóp = tu i m c răng + 3
Ví d : Răng s 6 m c lúc 6 tu i nên tu i óng chóp răng 6 là: 6 + 3 = 9 tu i.
- Có hai th i kỳ m c răng:
+ Th i kỳ m c răng s a
+ Th i kỳ m c răng vĩnh vi n
3.1. Th i kỳ m c răng s a
3.1.1 V trí và t m quan tr ng c a răng s a
- Răng s a là b răng t n t i giai o n quan tr ng nh t c a s tăng trư ng và phát tri n tr
em. Răng s a ư c hình thành t tu n th 7 n tu n th 10 c a bào thai, ư c l ng ng ch t
men và ngà (s khoáng hóa) t tháng 4 n tháng th 6 sau khi sinh .
- Răng s a m c vào trong xoang mi ng kho ng tháng th 6 sau khi sinh. n 2 ho c 3 tu i, tr
em có b răng s a g m 20 răng (10 răng hàm trên và 10 răng hàm dư i).
- Ngoài ch c năng ăn nhai, phát âm, răng s a óng vai trò quan tr ng trong vi c phát tri n c a
xương hàm và gi úng v trí cho răng vĩnh vi n m c lên sau này.

10
- Chân răng s a tiêu d n khi i n tu i thay, răng vĩnh vi n thay th m c d n lên th vào v trí
răng s a.
- Tr em t 6-11 tu i hi n di n c răng s a và răng vĩnh vi n trên cung hàm, g i là răng h n h p
(denture mixte).
3.1.2. Tu i m c và thay răng s a: răng hàm dư i thư ng m c và thay s m hơn răng hàm trên
B ng 2.1: Tu i m c và thay răng s a
Tên Răng Tu i M c Tu i Thay
Hàm dư i
- Răng c a gi a
- Răng c a bên
- Răng hàm (c i) s a 1
- Răng nanh
Hàm trên
- Răng c a gi a
- Răng c a bên
- Răng nanh
6 tháng
7 tháng
12 tháng
16 tháng
24 tháng
7 tháng
9 tháng
14 tháng
18 tháng
24 tháng
6 - 7 tu i
7 - 8 tu i
9 – 10 tu i
10 – 11 tu i
11 tu i
7 tu i
8 tu i
11 - 12 tu i
11 - 12 tu i
12 tu i
3.2. Th i kỳ m c răng vĩnh vi n
3.2.1. Tu i m c răng vĩnh vi n
B ng 2.2: Tu i m c răng vĩnh vi n
Tên Răng Hàm dư i Hàm trên
- Răng c a gi a
- Răng c a bên
- Răng hàm (c i) nh 1
- Răng nanh
- Răng hàm (c i) nh 2
- Răng hàm (c i) l n 1
(Răng khôn)
6-7 tu i
7-8 tu i
9-10 tu i
10-11 tu i
11-12 tu i
6-7 tu i
11-13 tu i
17-21 tu i
7 tu i
8 tu i
9-10 tu i
11 tu i
12 tu i
6-7 tu i
12-13 tu i
17-21 tu i
3.2.2. c i m c a răng vĩnh vi n
- M m răng vĩnh vi n, m t s ư c hình thành trong th i kỳ bào thai, t tháng th 3 n tháng
th 5, s còn l i hình thành sau khi sinh n tháng th 9. Riêng m m răng khôn lúc 4 tu i
- Răng vĩnh vi n ư c l ng ng ch t men, ngà (s khóang hóa) b t u t lúc sinh ra n 6 - 7
tu i. Riêng m m răng khôn lúc 10 tu i
- Răng vĩnh vi n b t u m c thay th d n răng s a khi tr ư c 6 tu i.
- Khi tr 12 - 13 tu i, t t c răng s a s ư c thay th b ng răng vĩnh vi n
- Lúc 17 - 21 tu i có b răng vĩnh vi n g m 32 răng.

11
3.3. Các y u t nh hư ng n s m c răng
- Chi u cao và cân n ng
Tr cao và m p, răng m c s m hơn tr th p và g y.
- Gi i tính
N m c s m hơn nam.
- Kích thư c xương hàm
Hàm r ng, răng m c s m và thưa, hàm h p,răng m c ch m và chen chúc
- Răng s a
Răng s a r ng s m ho c ch m s làm ch m m c răng vĩnh vi n.
- Dinh dư ng
Dinh dư ng kém s làm răng m c ch m (b nh còi xương)
- Viêm nhi m xương hàm
Xương hàm b viêm nhi m trong th i kỳ m c răng s làm răng m c s m
- Y u t di truy n
3.4. Bi n ch ng m c răng
- Khi m c răng tr em thư ng có nh ng bi u hi n sau: s t, ho, i ch y, ch y nư c b t, qu y
khóc, ng a l i răng.
X trí: dùng h s t, an th n, v sinh răng mi ng t t.
- i v i răng khôn (răng hàm / c i l n 3) khi m c thư ng gây nhi u bi n ch ng, thư ng bi u
hi n b ng tình tr ng viêm quanh thân răng.
X trí: kháng sinh, gi m au, chuy n chuyên khoa.
4. HÌNH THÁI LÂM SÀNG L CH L C RĂNG, I U TR , D PHÒNG
4.1. S chen chúc răng c a
D u hi u chen chúc u tiên h răng h n h p thư ng trùng v i s m c răng vĩnh vi n.
Thi u chi u dài cung răng có th bi u hi n b ng nhi u cách t xoay răng c a và l ch l c nh n
chen chúc răng c a tr m tr ng. i u quan tr ng là phân tích kho ng tr ng và xác nh m c
thi u kho ng.
4.1.1. Chen chúc nh
- S chen chúc nh ư c coi là bình thư ng b nh nhân không có m t chi u dài cung răng.
Không c n i u tr , ch theo dõi.
- N u răng c a bên m c ngiêng v phía lư i, có th i u tr ơn gi n b ng cách mài m t g n
răng nanh s a b ng ĩa gi y nhám v i tay khoan th ng ho c b ng mũi khoan siêu t c v i mũi
khoan chóp nh n.
4.1.2. Chen chúc trung bình
Chi u dài cung răng thi u m c dư i 5mm. Trư ng h p này thư ng do m t kho ng sau
nh răng ho c m t s m răng s a, c n ư c chuy n các nhà i u tr chuyên môn v i nh ng khí
c c nh ho c tháo l p di chuy n răng, l y l i kho ng tr ng ã m t.
4.1.3. Chen chúc tr m tr ng
M t chi u dài cung răng trên 5mm ư c coi là tr m tr ng, c n ư c i u tr c bi t
b ng cách n i r ng cung răng ho c nh ch n l c m t s răng vĩnh vi n.

12
4.2. Sai l ch răng theo chi u trư c sau
4.2.1. C n chéo răng trư c
Là tình tr ng các răng c a trên n m phía trong (sau) các răng c a dư i khi ng m hàm,
nh ng b nh nhân này môi trên b lép (móm), nguyên nhân có th do răng ho c xương. N u
nguyên nhân do xương thì c n có ý ki n c a chuyên viên, n u do răng và nh ng trư ng h p ơn
gi n (c n chéo m t vài răng) có th can thi p ư c b ng nh ng khí c tháo l p ơn gi n như m t
ph ng nghiêng ho c hàm nh a v i lò xo ngón tay...
4.2.2. Răng c a ưa ra trư c
Là tình tr ng các răng c a trên ho c các răng c a dư i ưa ra phía trư c mà ngư i ta có
th g i nôm na là "hô". Nguyên nhân có th do răng ho c xương, n u do xương c n tham kh o
chuyên viên, n u do răng có th i u tr b ng cách y răng nghiêng v phía sau b ng nh ng khí
c tháo l p có cung môi và nh ng cung bù tr hình ch U.
4.3. Sai l ch răng theo chi u ng
Sai l ch răng theo chi u ng thư ng bi u hi n giai o n răng h n h p là c n h và c n
sâu.
4.3.1. C n h
Thư ng g p nh t là do thói quen mút ngón tay làm c n tr s m c răng y c a các
răng trư c. Vi c i u tr cơ b n là i u tr thói quen mút ngón tay giai o n răng s a b ng
cách làm các khí c ngăn c n thói quen mút ngón tay như t m ch n kh u cái, t m c n này
ngoài công d ng i u tr t t mút tay còn ngăn không cho lư i chèn vào gi a cung răng trên và
dư i, ho c nh n rào c n ngón tay…
4.3.2. C n sâu
Là tình tr ng các răng trư c m c quá m c ho c răng sau m c không y . Bình thư ng
tư th ngh , b c n răng c a trên cách ư ng môi trên kho ng 2mm, n u kho ng cách này trên
2mm c n quan tâm n s m c qúa m c c a răng trư c hàm trên. Vi c i u tr là ph c t p c n
có s can thi p c a các chuyên gia ch nh hình.
Câu 1: S m c răng ư c b t u khi:
A. Tr 6 tháng
B. Tr 6 tu i
C. Khi răng ã c u t o hoàn t t xong
D. Khi thân răng ư c hình thành xong
E. Khi chân răng ư c c u t o g n xong
Câu 2: Tu i óng chóp chân răng b ng tu i m c răng c ng v i:
A. 2
B. 3
C. 4
D. 5
E. 6
Câu 3: Y u t chính giúp răng ti p t c m c lên sau khi chân răng ã c u t o hoàn t t:
A. S tăng trư ng c a xương hàm
B. S phát tri n c a thân răng
C. S b i p liên t c ch t cément chóp chân răng
D. Chân răng ti p t c c u t o dài ra
E. Răng i u ch nh theo chi u g n-xa

13
Câu 4: Vai trò quan tr ng khác c a răng s a ngoài ch c năng ăn nhai, phát âm:
A. C u t o m m răng vĩnh vi n
B. B o v m m răng vĩnh vi n
C. Gi v trí cho m m răng vĩnh vi n
D. Giúp s khoáng hoá m m răng vĩnh vi n
E. C n tr s m c lên c a răng vĩnh vi n
Câu 5: M m răng s a ư c hình thành lúc:
A. Tu n th 3- 5 thai kỳ
B. Tháng th 3-5 thai kỳ
C. Tu n th 7-10 thai ký
D. Tháng th 7-10 thai kỳ
E. Sau khi sinh
Câu 6: M m răng s a ư c khoáng hoá lúc:
A. Tháng th 7-10 thai kỳ
B. Tu n th 7-10 thai kỳ
C. Tháng thư 4-6 thai kỳ
D. Tu n th 4-6 Thai kỳ
E. Sau khi sinh
Câu 7: Răng hàm s a th nh t hàm dư i thư ng ư c thay th b ng răng c i nh vĩnh
vi n lúc:
A. 7-8 tu i
B. 8 tu i
C. 9-10 tu i
D. 13 tu i
E. 14 tu i
Câu 8: M m răng khôn ư c hình thành vào lúc:
A. Tháng th 3- 5 thai kỳ
B. Tháng th 9 sau sinh
C. Lúc 4 tu i
D. Lúc 10 tu i
E. Lúc 18 tu i
Câu 9: Răng hàm (c i) l n th nh t m c vào lúc:
A. 4-5 tu i
B. 6-7 tu i
C. 8-9 tu i
D. 10-11 tu i
E. 11-12 tu i
Câu 10: Khi răng hàm s a th hai ph n hàm dư i trái n tu i thay, răng vĩnh vi n m c
lên thay th nó là:
A. Răng 34
B. Răng 44
C. Răng 35
D. Răng 45
E. Răng hàm vĩnh vi n th hai
TÀI LI U C THÊM
1. Hoàng T Hùng (2001), Mô Phôi Răng Mi ng, NXB Y H c TP.HCM.
2. Tr n Thanh Phư c (2003), Giáo Trình Ch nh Hình Răng Mi ng, B môn RHM Trư ng H Y
Hu

14
Chương 3
B NH SÂU RĂNG
M c tiêu h c t p
1. Trình bày ư c nguyên nhân ch y u gây b nh và y u t nguy cơ.
2. Gi i thích ư c cơ ch gây b nh.
3. Ch n oán ư c các th b nh và li t kê các bi n ch ng c a b nh sâu răng.
4. Nêu ư c nguyên t c i u tr và các bi n pháp d phòng.
1. NH NGHĨA
Sâu răng là m t b nh t ch c c ng c a răng (men, ngà và cement), c trưng b i s kh
khoáng làm tiêu d n các ch t vô cơ, h u cơ men răng, ngà răng t o thành l sâu và không hoàn
nguyên ư c.
Có nhi u nh nghĩa v b nh sâu răng, d a trên nh ng nghiên c u và nh n xét khác nhau
v nguyên nhân cũng như ti n trình c a b nh, b nh sâu răng có th ư c nh nghĩa như sau:
- B nh sâu răng là m t quá trình ng, di n ra trong m ng bám vi khu n dính trên m t răng, ưa
n m t cân b ng gi a mô răng v i ch t d ch chung quanh và theo th i gian, h u qu là s m t
khoáng c a mô răng (Fejerkov và Thylstrup).
- Là b nh nhi m trùng c a mô răng bi u hi n c trưng b i các giai o n m t và tái khoáng xen
k nhau (Silverston).
2. D CH T H C SÂU RĂNG
Sâu răng là m t b nh ph bi n nư c ta cũng như các nư c trên th gi i, b nh m c r t
s m và g p m i l a tu i, m i gi i, m i dân t c, m i vùng a lý khác nhau, m i t ng l p xã
h i, trình văn hóa.
Sâu răng là m t b nh mang tính ch t xã h i và có xu hư ng tăng cùng v i s phát tri n
c a n n kinh t .
Năm 1969, ngân hàng d ki n s c kho răng mi ng th gi i c a T ch c s c kho th
gi i (WHO / OMS) ư c thành l p, cho th y nh hư ng c a b nh sâu răng trên th gi i có hai
khuynh hư ng trái ngư c nhau. T i các nư c phát tri n, sâu răng gi m rõ r t t m c cao xu ng
trung bình hay th p, trong khi ó các nư c ang phát tri n sâu răng có khuynh hư ng tăng t
th p n trung bình hay cao.
2.1. T l b nh và ch s SMT
o lư ng m c b nh sâu răng, ngư i ta dùng t l % và ch s SMT, trong ó S là
răng sâu, M là răng m t do sâu và T là răng trám, SMT là ch s ch áp d ng cho răng vĩnh vi n
và không hoàn nguyên có nghĩa là ch s này m t ngư i ch có tăng ch không có gi m. SMT
t ng ngư i có th ghi t 0 n 32, i v i nghiên c u d ch t h c, SMT c a c ng ng là t ng
s SMT c a t ng cá th chia cho s cá th c a c ng ng. i v i răng s a, khi áp d ng ch s
này s ư c ký hi u b ng ch thư ng smt, trong ó s là răng sâu, m là răng nh và t là răng
trám.
Trên th gi i, so sánh qu c t và giám sát xu hư ng c a b nh sâu răng, ngư i ta tính ch
s SMT l a tu i 12 (s răng sâu m t trám trung bình m t ngư i) theo các m c :
- R t th p : 0,0 - 1,1 Thí d : Trung Qu c
- Th p : 1,2 - 2,6 Cam pu chia, M , Nh t, Úc

15
- Trung bình : 2,7 - 4,4 B , Canada, Thu i n
- Cao : 4,6 - 6,6 Thái Lan, Na Uy
- R t cao : > 6,6 Chi Lê
Vi t nam theo i u tra cơ b n s c kh e răng mi ng c a toàn qu c năm 1990, t l b nh
sâu răng các l a tu i và các vùng a lý như sau:
B ng 3.1: T l b nh sâu răng theo tu i và vùng a lý
L a
tu i
T l chung
(1)
Hà N i
(1)
Hu (2) TP HCM
(1)
Cao B ng (1) à L t
Lâm ng
(3)
12 57% 36% 41,2% 83,9% 60% 82,25%
15 60% 44% 43,7% 96% 62%
35-44 72% 76% 64,2% 92% 68%
Sau 10 năm, qua i u tra s c kho răng mi ng toàn qu c năm 2000 (S li u c a Tr n văn
Trư ng - T p chí Y H c Vi t Nam s 10 / 2001), t l sâu răng trên toàn qu c các l a tu i như sau:
- Răng s a: 6 tu i 83,7% , ch s smt 6,15.
- Răng vĩnh vi n:
+ 12 tu i 56,6%, SMT 1,87
+ 15 tu i 67,6% , SMT 2,16
Nhìn chung trên th gi i, nh ng nư c ang phát tri n t l sâu răng còn cao, nh ng nư c
ã phát tri n thì t l sâu răng gi m rõ r t nh các chương trình chăm sóc s c kho răng mi ng
c ng ng, s c i thi n v các d ch v nha khoa phòng ng a.
2.2. c i m d ch t h c c a b nh sâu răng
- T l sâu răng gia tăng theo tu i c h răng s a l n răng vĩnh vi n.
S phân b sâu răng cũng khác nhau gi a các răng và các m t răng, sâu răng gi m d n
t răng c i l n dư i, n răng c i l n trên, răng c i nh , răng c a trên, răng c a dư i. T m t
nhai n m t ti p c n, m t ngoài, m t trong.
- Sâu răng ch u nh hư ng c a môi trư ng gia ình và trư ng h c.
- Trình văn hoá càng cao thì tình tr ng s c kho răng mi ng ư c nâng cao, c bi t là ki n
th c c a ngư i m .
- N n kinh t - xã h i càng phát tri n t l b nh càng gia tăng.
Ngoài ra, phí t n ch a răng r t l n, thí d M 9 t USD / năm, Pháp 8 tri u Franc /
năm, Vi t Nam chưa tính ư c (Võ Th Quang - Phòng b nh sâu răng b ng Fluor - Nhà xu t
b n Y h c), ng th i m t r t nhi u gi công lao ng.
M t khác, b nh còn d n n nhi u bi n ch ng nh hư ng n s c kh e chung, th m m
và d tái phát sau khi i u tr .
3. NGUYÊN NHÂN
Sâu răng g n như là m t b nh m c ph i do i u ki n môi trư ng, vì v y các y u t t i ch
là nguyên nhân cơ b n và ch y u c a b nh sâu răng còn nguyên nhân t ng quát ch là nh ng
y u t nguy cơ.
3.1. Nguyên nhân t i ch
C n t i thi u 4 y u t chính ng th i tương tác v i nhau t o nên sang thương sâu. ó
là: răng nh y c m, vi khu n (m ng bám), ch t ư ng và th i gian (Keyes, 1969).

16
3.1.1. Tính nh y c m c a răng
i u hi n nhiên là ph i có s hi n di n c a răng trong môi trư ng mi ng, sau ó m t s
y u t làm tăng tính nh y c m c a răng i v i s kh i phát sâu răng m i cá th như:
- V trí c a răng trên cung hàm
+ Răng m c l ch l c, xoay d b sâu hơn răng m c th ng hàng.
+ Nhóm răng hàm b sâu nhi u hơn nhóm răng c a.
- c i m hình thái h c
+ M t nhai b sâu nhi u nh t vì có nhi u rãnh lõm.
+ M t bên cũng d b sâu vì men răng vùng c m ng, gi t th c ăn.
+ M t trong, ngoài ít b sâu hơn vì trơn láng.
- Thành ph n c u t o c a răng
Răng b khi m khuy t trong c u t o như thi u s n men, ngà r t d b sâu.
- Mòn răng
Răng b mòn ph n men cũng d b sâu hơn (mòn răng có th do ch i răng sai phương
pháp, móc răng gi , nghi n răng, ăn nhai lâu ngày...).
- Tu i răng
Răng m i m c kém c ng, d b tác d ng c a acid, v i th i gian men răng ư c tái khoáng
hoá làm chúng kháng hơn v i acid.
3.1.2. Vi khu n
ây là nguyên nhân c n thi t kh i u cho b nh sâu răng, tuy không có lo i vi khu n
c bi t gây sâu răng, nhưng không ph i t t c vi khu n trong mi ng u gây ra sâu răng. Vi
khu n bao g m lư ng m ng bám, các ch t bi n dư ng và c t c a nó.
Tùy theo vai trò gây sâu răng, các vi khu n ư c chia làm hai nhóm:
- Vi khu n t o acid
Các lo i vi khu n này lên men carbohydrate t o ra acid, làm pH gi m xu ng < 5, s gi m
pH liên t c có th ưa n s kh khoáng trên b m t răng, làm m t vôi các mô c ng c a răng,
quá trình sâu răng b t u x y ra, nhóm này g m:
+ Lactobacillus acidophillus: hi n di n v i s lư ng ít, nhưng l i t o ra acid có pH th p r t
nhanh trong môi trư ng.
+ Streptococcus mutans: ây là tác nhân ch y u gây ra s thành l p m ng bám, dính trên b
m t răng và n u có s hi n di n cùng lúc hai y u t ch t ư ng, th i gian thì s có i u ki n
thu n l i kh i phát sang thương sâu; sau ó L. acidophillus làm sang thương ti n tri n xu ng
bên dư i b m t.
+ Actinomyces: cũng có th gây sâu răng.
- Vi khu n gi i protein
Làm tiêu h y ch t căn b n h u cơ sau khi m t vôi.
3.1.3. Th c ph m
Là nh ng th c ăn c n thi t mà cơ th h p thu vào s ng và ho t ng. Tuy nhiên, th c
ph m cũng là m t y u t liên quan n b nh sâu răng, vì ó cũng là ch t dinh dư ng c a vi
khu n. Tùy theo lo i th c ph m, tính ch t c a th c ph m và ch s d ng nó, mà có th sâu
răng ho c không.
- Carbohydrat
Các ch t b t, ư ng là lo i th c ph m gây sâu răng nhi u nh t. Trong ó ư ng là lo i
th c ph m ch y u gây sâu răng và làm gia tăng sâu răng, c bi t là lo i ư ng sucrose, ây là

17
ch t ưa thích c a vi khu n gây sâu răng, nó chuy n hoá thành acid và chính s sinh acid này làm
m t khoáng men. i u quan tr ng là kh năng gây sâu răng không ph i do s lư ng ư ng, mà
do s l n s d ng và th i gian ư ng bám dính trên răng. ư ng trong trái cây, rau (xilitol,
sorbitol) ít gây sâu răng hơn ư ng trong bánh k o. Tinh b t không ph i là nguyên nhân áng
k , vì trong nư c b t có enzyme amylase bi n tinh b t thành ư ng r t ch m.
- Protid
Các lo i Protid nguyên th y ít gây sâu răng, ngư c l i nh ng lo i protid ư c ch bi n làm
tăng sâu răng do tính ch t bám dính c a nó.
- Lipid .
Các ch t béo không gây sâu răng.
Nh ng th c ph m có tính ch t xơ ít gây sâu răng, trong lúc nh ng th c ph m m m d o,
dính vào răng thì d gây sâu răng hơn.
Ch ăn y , úng b a, không ăn v t s gi m ư c sâu răng.
3.1.4. Th i gian
Vi khu n gây sâu răng sau khi nhi m vào môi trư ng mi ng, t nó s không gây sâu răng
ư c mà c n ph i có ch t ư ng giúp cho s chuy n hoá c a vi khu n, tuy nhiên sâu răng không
ph thu c vào s lư ng, s l n s d ng ư ng mà ph thu c vào th i gian ư ng và m ng bám
vi khu n t n t i trên b m t răng, th i gian t n t i càng lâu thì vi khu n chuy n hoá ư ng thành
acid càng nhi u và acid t n công g n như thư ng xuyên trên b m t răng làm m t khoáng men.
Tuy nhiên, quá trình m t khoáng có th ph c h i ho c gi m m c nh các thành ph n
khác nhau trong nư c b t, t c ti t.
3.1.5. Nư c b t
Là môi trư ng ho t ng c a các vi khu n trong mi ng, nư c b t ti t càng nhi u càng
gi m sâu răng (trung bình m t ngày nư c b t ti t ra 1.500cc, khi ng lư ng nư c b t ti t ra gi m
ng th i vi c ch i r a vi khu n và ch t carbohydrat m c t i thi u, vì v y sâu răng tăng trong
gi ngh ).
Ngoài ra tính ch t nư c b t l ng hay quánh cũng nh hư ng n b nh sâu răng, nư c b t
càng quánh thì sâu răng càng cao.
Nư c b t gi vai trò:
- Trung hòa acid: trên b m t men răng luôn luôn x y ra hai hi n tư ng trái ngư c nhau: s t o
acid b i vi khu n và s trung hòa acid b i nư c b t.
- Sát khu n: ngăn c n s phát tri n c a vi sinh v t nh các ch t lysozyme, lactoperosidase,
lactofferrin ch a trong nư c b t.
- Ch i r a: làm s ch răng thư ng xuyên, v i s ph i h p c ng c a môi, má và lư i v.v..., làm
ch m quá trình hình thành m ng bám.
- Tái khoáng hóa: nh thành ph n calci, phosphate trong nư c b t có th tích t men trong giai
o n s m c a sang thương sâu răng, kh năng này s tăng lên n u có s hi n di n c a fluor.
3.2. Nguyên nhân t ng quát
ây là nh ng y u t nguy cơ nh hư ng n sâu răng
3.2.1. Nòi gi ng (ch ng t c, dân t c)
Theo quan ni m ngày xưa cho r ng có m t vài ch ng t c có s c kháng t t v i sâu
răng, nhưng ngày nay quan ni m ó không còn giá tr mà sâu răng tuỳ thu c nhi u vào môi
trư ng s ng và vùng a lý hơn là ch ng t c. M t s ngư i thu c ch ng t c ít sâu răng tr nên
nh y c m v i sâu răng khi di trú n nơi có n n kinh t phát tri n, thói quen dinh dư ng và n n
văn hoá khác nơi h s ng trư c ó. Thí d dân s ng B c c c ít b sâu răng hơn dân s ng ôn

18
i, nhi t i (châu Âu, châu Á) vì ch ng l nh h thư ng dùng th c ăn lo i lipid hơn, nhưng
khi di trú n châu Âu, tình tr ng sâu răng c a h cũng thay i theo nơi ó.
3.2.2. Di truy n
Hi n nay v n chưa ư c ch ng minh rõ ràng. Tuy nhiên, ngư i ta nh n th y tr em ít b
sâu răng thư ng cha m có răng t t ho c ngư c l i và ngư i ta cho r ng sâu răng có nh hư ng
r t rõ v i môi trư ng gia ình, do thói quen c a tr ư c hình thành r t s m và nh hư ng ch
y u t gia ình. c bi t trong v n giáo d c, dinh dư ng và chăm sóc con c a ngư i m .
3.2.3. Phái tính
Thông thư ng nam ít sâu răng hơn n , có th do n ăn v t nhi u hơn, m t khác n còn
ch c năng thai nghén, cho con bú, r i lo n n i ti t...và n m c răng s m hơn nam.
3.2.4. Tu i
Ngư i ta nh n th y b nh sâu răng không phát tri n u n trong su t i, thư ng l a tu i
t 4-8 b sâu nhi u, giai o n này nh ng răng s a b phá h y r t nhanh và nhi u. T 11 - 19
tu i, các răng vĩnh vi n b t u b sâu nhi u.
3.2.5. Ngh nghi p
Tuy chưa ư c ch ng minh rõ ràng ch nh n th y công nhân làm vi c các nhà máy
ư ng, xí nghi p bánh k o d b sâu răng.
3.2.6. Y u t n i ti t
Khi tuy n yên, tuy n c n giáp ho t ng kém s nh hư ng n s thành l p men, ngà gây
nên tình tr ng răng b thi u s n men, men ngà b t toàn ho c r i lo n n i ti t tu i d y thì, thai
nghén...
3.2.7. B nh toàn thân
Nh ng b nh th i gian kéo dài như s i, thương hàn... d n n v sinh răng mi ng kém ưa
n sâu răng, ho c b nh nhân b ch ng khô mi ng (xerostomia), x tr tuy n nư c b t, ti u
ư ng..., t l sâu răng tăng.
3.2.8. Kinh t - văn hoá - xã h i
nh hư ng gián ti p qua i s ng, sinh ho t và nh n th c c a con ngư i, văn hoá càng
cao thì nh n th c c a con ngư i ư c nâng cao v m i m t. Kinh t phát tri n m i nhu c u cũng
gia tăng, c bi t là gia tăng m c tiêu th ư ng s nh hư ng n t l b nh sâu răng. Xã h i
càng phát tri n, các d ch v chăm sóc y t , các chương trình phòng b nh ư c quan tâm nhi u
hơn...
4. SINH B NH H C
Có r t nhi u thuy t gi i thích cơ ch gây b nh, trong ó thuy t sinh acid (thuy t hóa
h c vi khu n) c a Miller (1882) ư c nhi u ngư i ch p nh n nh t.
Theo Miller, vi khu n tác ng lên b t, ư ng sinh ra acid, làm pH trong môi trư ng
mi ng gi m xu ng < 5 trong vòng 1 - 3 phút, s gi m pH liên t c ưa n s kh khoáng c a
răng, quá trình sâu răng b t u.
T thuy t c a Miller, Keyes (1962) ã tóm t t l i thành m t sơ g m ba vòng tròn bi u
th cho vi khu n, răng (men răng), th c ăn (b t, ư ng), sau ó ư c b sung thêm y u t th i
gian. Ph i có 4 y u t tác ng h tương, m i có sâu răng.
n 1975, ngư i ta nh n th y sâu răng không ph i ch có ư ng và vi khu n S. mutans,
mà còn ch u nhi u y u t khác chi ph i, nên White thay vòng tròn ch t b t ư ng b ng t ch t
n n (substrate), bao hàm vai trò b o v răng và trung hòa acid c a nư c b t, v sinh răng mi ng,
kem ánh răng có fluor. c bi t là pH c a nư c b t và dòng ch y nư c b t quanh răng.

19
răng vi khu n
*
b t, th i gian
ư ng
Sâu răng
Sơ 3.1: Keyes Sơ 3.2: White
5. GI I PH U B NH
5.1. i th
L sâu thông thư ng có hình c u, ph n men b phá h y ít hơn ph n ngà (ch t khoáng
men > ngà), b l sâu l m ch m, áy và thành l sâu có ngà m m. L sâu có th to ho c nh ,
nông ho c sâu.
2. Vi th
5.2. Vi th
5.2.1. Sâu men
Khi men răng b phá h y, dư i kính hi n vi i n t th y các tr men b c t thành t ng
m nh nh , sau ó n nh ng tr men b tách r ng r i n men răng bình thư ng.
5.2.2. Sâu ngà
Khi phá h y qua ph n ngà, dư i kính hi n vi th y l sâu có b n vùng:
- Vùng ho i t
vùng này các tr men b hư h i, có các m nh v n ngà răng, vi khu n trong mi ng, l p
này thư ng b che ph b i m t l p th c ăn.
VK
R
B,
i th
L p ho i t
L p nhi m trùng
L p b nh hư ng
L p xơ hóa
Vi th (sâu ngà)
Hình 3.1: Gi i ph u b nh sâu răng

20
- Vùng nhi m trùng
ng ngà b xâm l n b i vi khu n, trong lòng ng ngà và chung quanh ng ngà u có hi n
tư ng m t ch t khoáng. Mô b phá h y không có kh năng h i ph c.
- Vùng b nh hư ng
Gi a l p này, lòng ng ngà b xâm nh p b i m t s vi khu n, trong lòng ng và chung
quanh ng ngà hơi b m t ch t khoáng.
- Vùng xơ hóa
Lòng ng ngà b bít l i b i nh ng phân t ch t khoáng, ây là b c tư ng ngăn c n s xâm
nh p c a vi khu n và ch có răng còn s ng.
6. HÌNH TH LÂM SÀNG VÀ TRI U CH NG
6.1. Sâu men
ây là hình th u tiên c a b nh sâu răng, khác v i các mô khác, men răng không có t
bào m ch máu, th n kinh, nên tri u ch ng ch quan chưa có. Tri u ch ng khách quan:
- T n thương thư ng th y h và rãnh m t nhai, ho c chung quanh rìa mi ng trám cũ.
- Men răng i màu tr ng c ho c vàng nâu.
- Dùng thám trâm khám th y men răng l m ch m không còn trơn láng và m c k t.
6.2. Sâu ngà
Là giai o n ti p theo c a sâu men không i u tr ho c sâu ngay t u n u l ngà (thi u
men vùng c răng, mòn ngót cement vùng chân răng). Ngà răng là mô có th n kinh và ph n kéo
dài c a nguyên bào t o ngà trong các ng ngà, nên dù m i ch m cũng có c m giác au v i
nh ng kích thích v t lý, hóa h c, cơ h c.
6.2.1. Tri u ch ng ch c năng
- au do kích thích (nóng, l nh, chua, ng t, th c ăn l t vào, mài xoang...).
- au ch m d t ngay sau khi h t kích thích và t l i răng nguyên nhân không lan t a.
6.2.2. Tri u ch ng th c th
- Men, ngà răng chung quanh l sâu i màu tr ng c, vàng ho c hơi nâu.
- Khám b ng thám trâm: b l sâu l m ch m, thành và áy l sâu có l p ngà m m, n o quanh l
sâu b nh nhân có c m giác au.
- Gõ răng không au.
6.3. Sâu c răng: sâu xi măng (cement)
Thư ng g p ngư i già do nư u b co l i, nh t là 1/3 c , vùng ranh gi i men-xi măng.
Vì l p xi măng m ng nên sâu xi măng d bi n thành sâu ngà.
7. CH N OÁN
7.1. Ch n oán xác nh
D a vào tri u ch ng lâm sàng: au do kích thích, men răng i màu, áy l sâu có l p ngà
m m...
7.2. Ch n oán phân bi t
Trên răng có th có các t n thương không do sâu c n phân bi t v i t n thương sâu như:
7.2.1. Thi u s n men
- Có khi răng m i m c.
- Thư ng i x ng ho c trên các răng m c cùng th i kỳ.
- áy c ng, không có l p ngà m m.

21
7.2.2. Mòn ngót c răng (lõm hình chêm)
- vùng c răng, m t ngoài các răng 3, 4, 5 (do ch i răng sai phương pháp), ho c m t trong và
m t ngoài c a nh ng răng mang móc hàm gi tháo l p.
- áy c ng và trơn láng.
7.2.3. Sún răng tr em
Ch có h răng s a và thư ng x y ra tr trư c tu i n trư ng, g p trên các răng c a,
răng nanh hàm trên. T n thương lan theo chi u r ng, áy c ng, không au dù m t n n a thân
răng.
8. I U TR
8.1. Sâu men
Trư c ây, thư ng phá s ch các rãnh m t nhai trám d phòng. Ngày nay, nh nh ng
hi u bi t m i, men răng có kh năng tái khoáng hóa, nên sâu men không c n i u tr ch c n gi
gìn v sinh răng mi ng và tăng cư ng s d ng Fluor. Tuy nhiên, i v i tr có nguy cơ sâu răng
cao như v sinh răng mi ng kém, thư ng xuyên ăn ch t ư ng (bánh k o, s a, nư c ng t…) thì
c n ph i trám d phòng b ng composite, glass ionomer cement (GIC).
8.2. Sâu ngà
Nguyên t c trong i u tr sâu ngà là làm s ch l sâu b ng cách n o s ch ngà m m, sát
khu n và trám kín v i v t li u thích h p (Eugenate, Amalgame, Composite, Glass Ionomer
Cement), nh m làm m t c m giác au cho b nh nhân. Ngày nay v i v t li u hi n i có th trám
răng mà không c n máy khoan răng, ư c g i là k thu t trám răng không sang ch n (A.R.T:
Atraumatic Restorative Treatment), ây là m t phương pháp trám răng v i d ng c b ng tay và
G.I.C, k thu t r t thích h p v i tr em cũng như nh ng nơi không có máy móc, bác sĩ chuyên
khoa, i n...
9. TI N TRI N VÀ BI N CH NG
T sâu ngà không i u tr , b nh sâu răng s ti n tri n n t y gây viêm t y c p, sau ó t y
s b ho i t d n ưa n viêm t y mãn r i n t y ch t, th i. Nh ng ch t ho i t c a t y có th
thoát qua l chóp chân răng gây nên nh ng b nh lý vùng quanh chóp, viêm t ch c liên k t,
viêm xương hàm..., ho c t l i chân răng t o nên u h t, nang chân răng... Ngoài ra, vi khu n có
th gây nh ng bi n ch ng xa như viêm xoang hàm, viêm n i tâm m c (Osler)...
Thông thư ng, bi n ch ng c a sâu răng không nguy hi m, nhưng di n ti n c a b nh s
tr i qua nhi u t au làm m t ăn, m t ng , nh hư ng n s c kho , h c t p và công vi c.
10. D PHÒNG
Sâu răng là m t b nh ph bi n, t l m c b nh l i cao không ch s lư ng ngư i mà c
s răng sâu trung bình m t ngư i. Trong khi ó trang b và ngư i chưa có mà phí t n i u
tr r t l n, nên vi c phòng b nh c n ư c quan tâm. Tuy nhiên vi c gi gìn s c kh e răng mi ng
òi h i ph i có s h p tác lâu dài và không ng ng gi a nha sĩ và b nh nhân. Ngày nay vi c d
phòng sâu răng không ph i là khó, d a vào nguyên nhân và cơ ch sinh b nh, chúng ta ã bi t
r ng sâu răng x y ra c n b n y u t cơ b n ph i hi n h u ng th i:
- M t lư ng l n vi khu n sinh sâu răng.
- M t răng d b sâu (men răng x u, h rãnh...).
- ư ng, b t.
- Th i gian t n t i c a ư ng, m ng bám trên răng.
Sâu răng không x y ra, ho c ư c phòng ng a ho c ươûc ngăn ch n khi m t trong b n
y u t trên không còn. Do v y, bác s nên hư ng d n b nh nhân các phương pháp h u hi u sau
ây:
- Gi m s lư ng vi khu n (tác nhân) b ng các bi n pháp v sinh răng mi ng.

22
- Gi m m t răng d b sâu (v t ch ) b ng cách tăng cư ng s d ng Fluor.
- Gi m s ti p xúc thư ng xuyên v i ch t b t, ư ng (môi trư ng), tránh ăn v t, h n ch ăn
bánh k o...
C th i v i c ng ng, ta có các c p d phòng sau :
10.1. C p 0: khi b nh chưa x y ra
- C i t o môi trư ng nư c u ng có Fluor ( i v i vùng thi u Fluor, hàm lư ng Fluor trong nư c
sinh ho t < 0,7 ppm), b ng cách:
+ Fluor hóa nư c công c ng v i n ng 1/ tri u.
+ Fluor hóa nư c trư ng h c v i n ng 4/ tri u.
- Nâng cao i s ng kinh t , văn hóa nâng cao nh n th c và b o m ch dinh dư ng cho
toàn dân, c n nh t i v i ph n mang thai, cho con bú và tr em.
10.2. C p 1: khi b nh có kh năng x y ra
- Tri n khai chương trình nha khoa c ng ng, ch y u giáo d c phòng b nh.
- Tri n khai chương trình nha h c ư ng trên toàn qu c v i các n i dung giáo d c nha khoa, súc
mi ng v i NaF 0,2 % 1 tu n / l n, t ch c khám và ch a răng t i trư ng, trám bít các h rãnh.
- Hư ng d n các bi n pháp v sinh răng mi ng ch y u là ch i răng s ch sau khi ăn và trư c khi
ng , ch i úng phương pháp.
- Ki m soát th c ph m (gi m lư ng carbohydrate, tránh ăn v t)
- Tăng cư ng s d ng Fluor dư i m i hình th c:
+ Ch i răng v i kem ánh răng có Fluor
+ Súc mi ng v i NaF 0,2 % tu n / l n.
+ Gel Fluor bôi.
+ U ng viên Fluor v i li u lư ng như sau:
0 - 6 tháng : 0,25 mg F / ngày
6 - 18 tháng : 0,25 - 0,5 mg F / ngày
18 - 2 năm : 0,25 - 0,75 mg F / ngày
Sau 2 tu i : 0,5 - 1,0 mg F / ngày
- Ph c hình răng m t, ch nh hình răng m c l ch l c.
10.3. C p 2: khi b nh ã x y ra
- i u tr s m sâu ngà.
- Khám răng nh kỳ m i năm m t l n phát hi n s m các t n thương.
10.4. C p 3: khi ã ti n tri n n t y
- i u tr t y ngay, không các bi n ch ng n ng x y ra.
- Nh nh ng răng không th i u tr b o t n tránh t n t i m t nhi m trùng./.
Câu 1. Ch s SMT l a tu i 12 c a Vi t Nam năm 2000 là 1,87 ư c ánh giá là:
A. R t th p
B. Th p
C. Trung bình
D. Cao
E. R t cao

23
Câu 2. Y u t nào sau ây làm tăng tính nh y c m c a răng i v i s kh i phát sâu răng:
A. Răng nhi m tetracyline D. Răng có nhi u cao răng
B. Răng ã m c lâu trên cung hàm E. Răng d d ng
C. Răng nhi m Fluor
Câu 3. Lo i vi khu n nào sau ây làm pH gi m nhanh trong môi trư ng mi ng:
A. Streptococcus mutans D. Streptococcus sanguis
B. Lactobacillus acidophillus E. Vi khu n gi i protein
C. Actinomyces
Câu 4. Th c ph m nào không gây sâu răng:
A. Th t tươi D. Th t h p
B. D u m E. Trái cây
C. Tinh b t
Câu 5. Nư c b t có kh năng tái khóang hóa sang thương sâu răng s m nh :
A. Lysozyme lactoferine. D. Nư c b t ti t nhi u
B. Làm s ch răng thư ng xuyên E. Nư c b t l ng
C. Ca++
Câu 6. Theo White, y u t nào sau ây chi ph i sâu răng c bi t nh t:
A. Fluor D. Nư c b t
B. Vi khu n E. Ch t n n
C. ư ng
Câu 7. Tri u ch ng au trong sâu ngà có c i m sau:
A. au t ng cơn
B. au ng ng khi h t kích thích
C. au liên t c
D. au kéo dài ít phút sau khi h t kích thích
E. au như m ch p
Câu 9. T n thương sâu men thư ng th y :
A. H rãnh m t nhai D. M t trong răng c i dư i
B. M t trong răng c a gi a E. Múi răng
C. M t ngoài răng c i trên
Câu 9. Sâu ngà c n ph i i u tr ch y u b ng cách:
A. V sinh răng mi ng D. Trám kín l sâu
B. Súc mi ng v i Fluor E. Che t y.
C. L y t y
Câu 10. Bi n ch ng nào x y ra s m nh t n u không i u tr sâu ngà:
A. T y ch t D. T y ho i t
B. Viêm t y mãn E. Viêm quanh chóp
C. Viêm t y c p
TÀI LI U C THÊM
Nguy n Thúc Quỳnh Hoa (2005), Giáo Trình Ch a Răng N i Nha, Khoa RHM Trư ng H Y
Hu

24
Chương 4
B NH LÝ T Y RĂNG VÀ VÙNG QUANH CHÓP
M c tiêu h c t p
1. Li t kê ư c các nguyên nhân gây viêm t y và b nh vùng quanh chóp răng
2. Nêu ư c các tri u ch ng lâm sàng, nguyên t c i u tr viêm t y và b nh vùng quanh
chóp răng.
1. B NH LÝ TU RĂNG
1.1. i cương
T y răng ư c c u t o b i kh i mô liên k t non giàu m ch máu và dây th n kinh. T y
răng n m trong h c t y ư c bao b c xung quanh b i l p mô c ng c a răng ó là ngà (ngo i tr
l chóp chân răng). c i m c a m ch máu t y răng là m ch máu t n cùng, vào ra h c t y b i
l chóp chân răng, nên khi t y b viêm thì d b xung huy t è nén gây au nh c và d b ho i
t .
B nh lý t y thông thư ng là bi n ch ng c a sâu răng, nhưng chưa có m t s li u chính
xác nào nói n t l b nh t y và b nh vùng quanh chóp.
1.2. B nh căn
1.2.1. Nguyên nhân gây b nh
Có th chia làm 3 nhóm
- Do vi khu n: vi khu n và s n ph m c a vi khu n i vào t y qua ng ngà (sâu ngà) ho c qua l
chóp chân răng (b nh nha chu)
- Nguyên nhân t t o: ó là do nh ng l i v i u tr và k thu t
- Do ch n thương: ch n thương nh liên t c và ch n thương m nh gây gãy răng.
1.2.2. ư ng xâm nh p vào t y
Có th theo 3 ư ng
- Xâm nh p tr c ti p qua ng ngà như trong sâu răng hay hóa ch t t lên ngà
- S khu trú c a vi khu n trong máu i n t y răng
- Viêm t y ngư c dòng do viêm nha chu.
1.3. Hình th lâm sàng và tri u ch ng
1.3.1. T y viêm có kh năng h i ph c
- Tri u ch ng ch c năng
+ au do kích thích như ăn ng t, chua, l nh
+ Th i gian au ng n kho ng vài giây
+ Th c ch t cơn au là au nhói và khu trú
+ B nh nhân không có ti n s c a m t cơn au trư c ây.

25
- Tri u ch ng th c th
+ L sâu nhi u ngà m m, n o h t ngà m m có th th y ánh h ng c a t y ho c l s ng t y gây
au nhi u
+ Gõ và lung lay răng không au
+ Th nhi t : l nh gây au
1.3.2. T y viêm không có kh năng ph c h i
Có th là c p, bán c p, kinh niên, có th là m t ph n hay toàn ph n. Trên lâm sàng viêm
t y c p ư c xem như viêm t y có tri u ch ng và viêm t y kinh niên ư c xem như viêm t y
không có tri u ch ng.
1.3.2.1. Viêm t y c p
- Tri u ch ng ch c năng
+ Cơn au t phát kéo dài thư ng hay x y ra vào ban êm nh t là khi b nh nhân n m xu ng
+ Cơn au có th do kích thích như s thay i nhi t , th c ăn l t vào l sâu
+ Cơn au có th nhói hay âm , khu trú hay lan t a
+ au t ng cơn hay liên t c.
- Tri u ch ng th c th
+ Gõ ngang au nhi u, gõ d c au nh ho c không au
+ Khám th y răng sâu l t y hay nư u xung quanh răng ó có túi nha chu
+ Nhi t : nóng au, l nh gi m au
+ Th i n có giá tr nghi ng ch n oán chính xác tình tr ng
Viêm t y c p tri u ch ng có th dai d ng hay gi m b t n u d ch ti t ư c d n lưu (l y
th c ăn nh i nhét trong l sâu, r a s ch...) n u không i u tr s d n n viêm t y kinh niên,
ho i t t y.
1.3.2.2. Viêm t y kinh niên
- Tri u ch ng ch c năng: thư ng không có ho c ch au thoáng qua khi có kích thích
- Tri u ch ng th c th : tùy hình th b nh ta có:
+ Viêm t y tri n dư ng
+ Do m t kích thích cư ng nh liên t c trên mô t y giàu m ch máu, thư ng g p nh ng
b nh nhân tr
+ B nh nhân không có tri u ch ng tr m t cơn au nh thoáng qua khi nhai
+ Khám có m t n m m c gi a thân răng dùng thám trâm ch c vào b nh nhân au ít ng
th i máu ch y ra nhiêìu.
+ Vôi hóa ng t y: Do ch a răng, i u tr nha chu (c o láng g c răng làm t tu n hoàn máu
ng t y ph ), mòn răng do sinh lý, mòn răng do cơ h c, ch n thương hay m t s y u t không rõ
nguyên nhân làm cho t y răng b viêm.
Răng không có tri u ch ng nhưng có th hơi i màu
Thư ng nh n bi t b i phim tia X (do có s tích t m t s lư ng l n ngà th c p su t d c
h th ng ng t y)

26
+ N i tiêu
Ch phát hi n trên phim tia X, th y có s lan tràn c a mô t y v i s phá h y ngà răng.
Trư ng h p n ng có th th y m h ng xuyên qua men
1.3.2.3. Ho i t t y
Do t y viêm không h i ph c mà không i u tr , ho c x y ra t c kh c sau ch n thương
m nh. T y ho i t có th bán ph n hay tòan ph n
- Tri u ch ng ch c năng: không có
- Tri u ch ng th c th : răng b i màu s m hơn, khoan m t y có th có mùi hôi, gõ không
au, không có ph n ng v i nhi t i n.
1.4. Ch n oán
1.4.1. Xác nh
D a vào tri u ch ng lâm sàng
1.4.2. Phân bi t
- Viêm quanh chóp c p (răng tr i và lung lay gõ d c au d d i) khác v i viêm t y c p(răng
bình thư ng gõ ngang au)
- Sâu ngà (khoan răng có c m giác ê bu t), viêm quanh chóp mãn (trên phim có m t vùng th u
quang chóp chân răng) khác v i ho i t t y (chóp chân răng bình thư ng, khoan răng không
có c m giác ê bu t).
1.5. i u tr
1.5.1. Viêm t y có kh năng h i ph c
Ph i lo i b các nguyên nhân sau: Có l sâu l n hay mi ng trám Amalgam quá sâu gây
au, c n n o h t ph n sâu ho c l y h t Amalgam ã trám. Sau ó trám t m b ng Zinc Oxide
Eugenol ho c che t y v i Ca(OH)2 và trám t m b ng Zinc Oxide Eugenol trong nhi u tu n có
th làm gi m au cho b nh nhân. Sau nhi u tu n h t au, răng có th ư c trám vĩnh vi n.
Hi n nay theo cách i u tr m i, n u úng là viêm t y có kh năng ph c h i ta có th
trám luôn b ng Glass ionomer cement l p dư i và l p trên là Composite ho c Amalgam.
1.5.2. Viêm t y không có kh năng h i ph c
L y t y tòan ph n: có th gây tê l y t y hay t thu c di t t y
1.5.3. Ho i t t y: l y t y toàn ph n
1.6. Ti n tri n
1.6.1. Viêm t y có kh năng h i ph c
N u ch n oán úng và t y ư c b o v , t y có th tr v tr ng thái bình thư ng, ngư c
l i n u t y không ư c b o v thì tri u ch ng có th dai d ng ho c d n n viêm t y không có
kh năng h i ph c.
1.6.2. Viêm t y không có kh năng h i ph c
N u không i u tr t y s b ho i t .

27
1.6.3. Ho i t t y
N u không i u tr vi khu n, c t và s n ph m phân h y Protein c a t y có th i ra
kh i chóp gây ra b nh vùng quanh chóp.
2. B NH LÝ VIÊM QUANH CHÓP
2.1. Nguyên nhân
- Do viêm t y, nhi m trùng t y
- Do nh ng sai l m trong i u tr n i nha:
+ Khoan r a ng t y y các ch t dơ b n ra ngoài chóp
+ Trám ng t y ra ngoài chóp răng
+ t thu c di t t y nhi u
+ Băng thu c sát khu n nhi u
+ L y t y, trám t y sót
- Răng có t y bình thư ng nhưng b ch n thương kh p c n do mi ng trám cao hay do nghi n
răng.
- Do v t l như xương cá, tăm x a răng, lông bàn ch i nhét vào k răng.
2.2. Tri u ch ng
2.2.1. Viêm quanh chóp c p
2.2.1.1. Tri u ch ng ch c năng
- Răng có c m giác tr i cao, c n ng hàm răng i di n au
- au d d i và au lan t a n tai m t thái dương.
2.2.1.2. Tri u ch ng th c th
- Răng r t au khi gõ d c, gõ ngang au ít, s có th hơi au
- Răng lung lay nhi u ho c ít
- Nư u răng b viêm
- T y răng có th s ng ho c ch t (c n th nhi t và i n)
- X quang: dây ch ng nha chu có th bình thư ng hay hơi dày lên.
2.2.2. Áp xe quanh chóp c p
Là m t trong nh ng b nh lý nha khoa n ng
- Ti n tri n ban u nhanh t nh n sưng nhi u
- au d d i khi gõ và s
- Răng b lung lay và tr i cao hơn
- Trư ng h p n ng b nh nhân b s t
- X quang: trên phim vùng mô quanh chóp có th bình thư ng
2.2.3. Viêm quanh chóp mãn tính
2.2.3.1. Tri u ch ng ch c năng

28
- Thư ng răng không có tri u ch ng, ch xu t hi n l dò nư u tương ng v i răng au, m có
th thoát ra liên t c ho c gián o n qua l dò
- Tri u ch ng tòan thân không có
2.2.3.2. Tri u ch ng th c th
- Răng b i màu s m
- Răng có th hơi au khi gõ và s
- X quang: có vùng th u quang quanh chóp (có th l n hay nh , lan tràn hay gi i h n rõ)
- Th i n không có ph n ng
2.2.4. Áp xe tái phát
- Là trư ng h p viêm quanh chóp mãn b t thình lình có tri u ch ng.
- Tri u ch ng gi ng v i áp xe quanh chóp c p, ch khác là áp xe tái phát x y ra sau m t tình
tr ng mãn tính.
- Áp xe tái phát có th b c phát t nhiên, nhưng a s là ngay sau khi i u tr t y trên m t răng
ư c ch n oán là viêm quanh chóp mãn không có l dò.
- X quang có th u quang quanh chóp
2.3. Ch n oán
2.3.1. Ch n oán xác nh
D a vào tri u ch ng lâm sàng
2.3.2. Ch n oán khác bi t
2.3.2.1. Viêm quanh chóp c p: khác v i
- Viêm t y c p tính: gõ ngang au nhi u, răng không lung lay
- Áp xe quanh chóp c p: răng ch t t y, còn viêm kh p c p răng có th ch t t y ho c không.
2.3.2.2. Áp xe quanh chóp c p
- Áp xe nha chu
+ T y ang còn s ng
+ Có túi nha chu khi thăm dò có d ch ch y ra, sưng ít và sưng g n c răng hơn
- Áp xe tái phát: X quang có vùng th u quang quanh chóp răng
2.3.2.3. Viêm quanh chóp mãn
- Áp xe tái phát: X quang có 1 vùng th u quang quanh chóp răng, kèm v i nh ng tri u ch ng
c a áp xe quanh chóp c p.
- Nang chân răng, u h t: c n làm sinh thi t xác nh, n u là nang chân răng có ch a nh ng h t
cholesterol, còn trong u h t là t ch c viêm mãn tính trong t y răng.
2.4. i u tr
2.4.1. T i ch là ch y u
2.4.1.1. Viêm quanh chóp c p
- Trư ng h p t y ho i t : m t y tr ng, sau ó i u tr n i nha
- T y còn s ng: ph i lo i b các nguyên nhân, ví d , i u tr ch nh kh p c n

29
2.4.1.2. Áp xe quanh chóp c p
R ch áp xe theo ư ng trong mi ng ho c m t y tr ng cho thóat m , sau ó tùy thu c
i u tr n i nha hay nh b .
2.4.1.3. Viêm quanh chóp mãn: i u tr n i nha
2.4.2. Toàn thân
Khi có tri u ch ng toàn thân i u tr ph i h p kháng sinh, kháng viêm và gi m au.
2.5. Ti n tri n
T viêm quanh chóp c p n u không i u tr s ưa n áp xe quanh chóp c p, viêm
quanh chóp mãn. N u ti p t c không ư c i u tr vi khu n và c t c a vi khu n s lan tràn
gây viêm mô t bào, viêm xoang hàm, viêm xương hàm./.
Câu 1. Nguyên nhân nhân gây viêm tu c p là:
A. Sâu men.
B. Viêm nư u.
C. Sâu ngà.
D. Thi u s n men.
E. Vôi hoá ng tu .
Câu 2. Viêm tu không có kh năng h i ph c có th gây nên:
A. Áp xe nha chu.
B. Áp xe tái phát.
C. Viêm quanh chóp răng mãn tính.
D. Viêm nư u.
E. Viêm quanh chóp răng c p tính.
Câu 3. Khi b viêm tu thư ng d b ho i t vì:
A. M ch máu tu nh nên nuôi dư ng ít.
B. Chóp răng óng kín.
C. Tu răng là m t kh i mô liên k t non.
D. Tu răng b bao ph b i m t l p dày men và ngà.
E. Tu răng n m trong 1 xoang c ng, kín và m ch máu tu là m ch máu t n cùng.
Câu 4. Tri u ch ng c a viêm tu có kh năng h i ph c là:
A. au âm .
B. au do kích thích và kéo dài vài giây sau khi h t kích thích.
C. au t phát.
D. au do kích thích và h t au khi h t kích thích.
E. au do m ch p.
Câu 5. Viêm tu kinh niên có d u ch ng:
A. au d d i.
B. Gõ ngang au.
C. au thoáng qua khi có kích thích.
D. Gõ d c au nhi u.
E. au âm liên t c.
Câu 6. Ch n oán viêm tu c p, ch c n d a vào:
A. Tri u ch ng ch c năng D. Gõ d c.
B. Phim X quang. E. Th i n và nhi t.
C. Khám áy l sâu và n o ngà m m

30
Câu 7. Viêm quanh chóp c p khác v i viêm tu c p i m:
A. au t phát.
B. au liên t c.
C. C m giác răng tr i và lung lay.
D. Gõ ngang au.
E. au d d i.
Câu 8. i u tr viêm tu c p c n ph i:
A. Che tu .
B. L y tu toàn ph n.
C. t dung d ch Eugenol.
D. Dùng thu c kháng sinh.
E. L y tu bu ng.
Câu 9. Tri u ch ng ch c năng n i b t c a viêm quanh chóp c p là:
A. au t phát.
B. au lan to .
C. Răng có c m giác tr i, c n au.
D. au d d i.
E. au kéo dài.
Câu 10. Viêm tu n u không i u tr s ti n tri n theo tu n t :
A. Áp xe quanh chóp c p.
B. Viêm quanh chóp răng mãn tính.
C. Tu ch t.
D. Viêm quanh chóp răng c p tính
E. Tu ho i t .
TÀI LI U C THÊM
B Môn Ch a Răng Khoa RHM H Y Dư c TP HCM. (1998), Bài Gi ng B nh Lý Răng

31
Chương 5
B NH NHA CHU
M c tiêu h c t p
1. Trình bày ư c c u t o gi i ph u, ch c năng sinh lý mô nha chu.
2. Phân tích ư c nguyên nhân, cơ ch sinh b nh c a b nh nha chu.
3. Mô t ư c nh ng tri u ch ng lâm sàng c a các hình th b nh nha chu.
4. Nêu ư c phương pháp i u tr và các bư c d phòng b nh nha chu.
1. NH NGHĨA
B nh nha chu là b nh phá h y nh ng cơ c u thành ph n nâng răng như nư u, dây ch ng
nha chu, ximăng g c răng và xương răng.
2. D CH T H C B NH NHA CHU
B nh nha chu có liên quan v i các b nh khác mi ng và toàn thân, cũng như s liên quan
v i môi trư ng s ng. Không có b nh nha chu nào thu n túy, riêng bi t xu t hi n m t cách ng u
nhiên, mà bao gi cũng là k t q a c a m t hay nhi u xáo tr n, m t cân b ng nào ó t i ch
như răng m c l ch, sâu răng, răng gi ... ho c toàn thân như b nh suy dinh dư ng, ái tháo
ư ng, y u t di truy n...
Ngoài ra, mô nha chu còn có m i liên h v i răng, v i kh p thái dương hàm, b máy nhai
và h th ng mi n d ch c a cơ th .
B nh nha chu là m t b nh lưu hành ph bi n, chi m m t t l khá cao trong c ng ng và
g p t t c các l a tu i, các vùng a lý t thành ph n nông thôn, t ng b ng n mi n núi.
Theo i u tra s c kho răng mi ng (SKRM) toàn qu c Vi t Nam 1999 - 2000 c a Tr n Văn
Trư ng và Lâm Ng c n, t l viêm nư u c a c nư c như sau:
Tu i C nư c T.P Hà N i T.P HCM Cao B ng
12 95% 84% 100% 88%
15 95,6% 96% 96% 92%
35-44 99,26% 92% 100% 100%
- Hu , theo m u i u tra s c kh e răng mi ng c a nhân dân thành ph năm 1990, t l viêm
nư u là 93, 57% l a tu i 12-15.
- Các nư c trên th gi i t l viêm nư u l a tu i 15-19 như sau:
n : năm 1989 là 96%
Nepal: năm 1986 là 99%
Thái Lan: năm 1981 là 100%
Úc: năm 1984 là 63%
Nh t: năm 1987 là 88%

32
3. SƠ LƯ C C U T O GI I PH U VÀ CH C NĂNG SINH LÝ C A MÔ NHA
CHU
Mô nha chu là toàn b nh ng cơ c u nâng răng và giúp răng ng v ng trên cung hàm.
Có b n lo i mô ch y u: nư u răng (l i răng), dây ch ng nha chu (màng nha chu), ximăng g c
răng, xương răng (XOR).
3.1. Nư u răng
- Là ph n c a niêm m c mi ng, còn g i là niêm m c nhai, nư u bao b c quanh xương răng và
răng, ôm sát c răng và tr i dài t c răng n l n ti p h p niêm m c di ng ( áy hành lang
mi ng).
- Bình thư ng nư u có màu h ng nh t, r n ch c, b m t nư u có l m t m màu da cam.
Có th chia nư u ra làm hai ph n:
3.1.1. Nư u r i (nư u t do)
Là ph n nư u vi n bao quanh c răng như m t chi c nh n, không dính vào răng, ư c gi i h n
v i nư u dính b i m t rãnh nh g i là rãnh nư u r i. Nư u r i r ng ch ng 1mm và làm thành vách
m m c a khe nư u (s dĩ g i là nư u r i hay nư u t do vì ngư i ta có th dùng cây thăm dò tách
nư u r i ra kh i m t răng).
- Khe nư u là m t rãnh nh h p hình ch V, là nơi ti p xúc gi a nư u r i và m t răng, khe nư u
cũng bao quanh răng như nư u r i. Chi u sâu c a khe nư u bình thư ng là 0 - 3,5mm (cách
ánh giá trong i u tra d ch t h c theo h th ng CPITN c a WHO, h th ng PSR c a M ho c
h th ng BPE c a Anh) lý tư ng là 0 mm. áy c a khe nư u là nơi bám c a bi u mô bám dính
(EA). Bi u mô bám dính tr i dài t men răng ( áy khe nư u) n l n ti p h p men- ximăng, b
r ng c a d i bi u mô này kho ng 2,5mm. Khe nư u g m 2 vách, vách m m là nư u r i, vách
c ng là b m t g c răng, Trong khe nư u thư ng xuyên ti t ra m t ch t d ch sát trùng và r a
s ch khe nư u. khe nư u, bi u mô v a m ng l i không ư c hóa s ng cho nên c t vi khu n
d xâm nh p vào mô liên k t c a nư u r i và gây nên viêm nư u. Chính vì v y, khe nư u gi
m t v trí quan tr ng là i m xu t phát cho nhi u hình th c viêm nư u.
- Gai nư u (nư u k răng) là ph n nư u gi a 2 răng có hình tháp. Gai nư u quá to ho c không
có gai nư u làm m t th m m ng th i gây ng th c ăn, t o nh ng h h c k răng làm
b nh nha chu phát tri n.
3.1.2. Nư u dính
Là ph n nư u k ti p ph n nư u r i tr i dài n l n ti p h p nư u - niêm m c di ng. B
r ng c a nư u dính thay i t 0,5 - 6mm. vùng kh u cái không có ranh gi i gi a nư u dính
và niêm m c. Nư u dính không di ng, không thay i dư i s c nhai, áp sát vào răng, bám ch t
vào ximăng và xương răng.
3.2. Dây ch ng nha chu
3.2.1. nh nghĩa
Là m t c u trúc mô liên k t s i bao b c quanh g c răng và n i g c răng vào xương răng.
Dây ch ng nha chu là s kéo dài mô liên k t c a nư u, liên l c v i tu xương thông qua nh ng
ng nh c a phi n c ng. Ch c năng là neo gi răng trong xương và duy trì m i quan h sinh lý
gi a răng và xương .
3.2.2. C u t o
- G m ch y u là s i collagen và s i oxytalan x p thành các bó s i chính.

33
Có4nhóm: Nhóm nh xương , nhóm ngang, nhóm nghiêng, nhóm chóp g c răng
- Các t bào: t bào s i, t bào n i mô, t bào t o ximăng, t o c t bào, i th c bào, t bào bi u
mô Malassez.
- Dây th n kinh, m ch máu và m ch b ch huy t.
3.2.3. Ch c năng
- Ch c năng v t lý: D n truy n l c c n nhai n XOR và n i răng v i xương , thích ng ư c
v i nh ng c ng sinh lý c a răng, gi gìn m i quan h gi a nư u và răng, làm v b c che ch
cho các m ch máu và dây th n kinh kh i b ch n thương b i l c cơ h c.
- Ch c năng dinh dư ng và c m giác: Nuôi dư ng ximăng g c răng, XOR và nư u, các dây
th n kinh t o ra c m giác nh v và xúc giác.
- Ch c năng cơ quan di truy n: Màng nha chu gi vai trò là màng xương cho ximăng và xương
răng, nh ng t bào màng nha chu tham gia vào quá trình tiêu hu ximăng và xương răng.
3.3. Ximăng g c răng
3.3.1. nh nghĩa
Là m t l p xương do mô liên k t t o ra bao b c m t ngoài g c răng, có ngu n g c trung
bì.
3.3.2. Ch c năng
Là ch bám cho các dây ch ng nha chu n i răng vào xương .
3.3.3. C u t o
Ximăng g c răng g m 2 l ai:
- Ximăng g c răng không có t bào:
Có c răng và 1/2 chân răng phía c răng. L p ximăng này m ng trong su t ngăn cách rõ r t
v i ngà răng. G m nhi u l p s p x p song song v i nhau và song song v i b m t g c răng i u ó
ch ng t ximăng g c răng ư c b i p theo chu kỳ, r t ch m và kéo dài c i ngư i.
- Ximăng g c răng có t bào:
Có vùng quanh chóp g c,1/2 chân răng phía chóp răng và nơi chia 2, chia 3 c a răng
nhi u chân và cũng ư c hình thành t ng l p m t.
S b i p ximăng g c răng x y ra liên t c sau khi răng ã m c ch m răng i kháng, góp
ph n cho quá trình m c răng liên t c bù p ph n men răng b mòn vì l c nhai. Trong quá
trình m c răng, ph n chân răng n m trong gi m d n, do ó làm suy y u s gi v ng c a chân
răng. bù p hi n tư ng này ximăng g c răng có s b i p liên t c b m t g c. S b i p
ch y u x y ra chóp răng ho c vùng chia c a răng nhi u chân. Ngư i ta cho r ng s hư h i
ho c r i lo n cho s thành l p ximăng g c răng là m t trong nh ng nguyên nhân gây ra túi nha
chu và nó không còn gi i h n ư c s di chuy n c a bi u mô bám dính v mô chóp răng. Cho
nên, vì m t lý do nào ó t i ch (như sang ch n, cao răng, nh i nhét th c ăn, v sinh răng
mi ng kém...) ho c toàn thân (như suy dinh dư ng, thi u vitamin A, D, lao...) làm cho s thành
l p ximăng g c răng b trì tr , xáo tr n. S b i p ximăng g c răng t ng v trí có liên quan
n tu i như: tu i càng l n s b i p men vùng c ch m l i, trong lúc y s b i p vùng
chóp g c l i tăng lên, t c b i p ch m l i tu i già.
3.4. Xương răng

34
3.4.1. nh nghĩa
Là ph n c a xương hàm, g m m t vách xương m ng x p bao c ng chung quanh
g c răng là nơi các dây ch ng nha chu bám vào.
3.4.2. Ch c năng
Gi cho răng ư c v ng ch c, s v ng ch c này ph thu c vào chi u cao c a xương
. Xương t n t i cùng v i răng, n u răng b nh b ho c không có răng xương răng s b
tiêu.
- Xương răng là m t ngu n d tr canxi cho cơ th do ó nó cũng tham gia vào s cân b ng
can xi trong máu, vì th xương răng cũng b nh hư ng b i y u t toàn thân và n i ti t.
- Xương răng là mô kém n nh nh t so v i các mô nha chu khác, ch u tác ng c a nhi u y u
t trong ó y u t sang ch n là quan tr ng. Tiêu xương răng là m t d u ch ng áng bu n trong
b nh nha chu và thư ng là do nguyên nhân t i ch (như viêm nư u, ch n thương kh p c n).
4. NGUYÊN NHÂN
B nh nha chu g m 2 nguyên nhân: t i ch và t ng quát
4.1. Nguyên nhân t i ch
4.1.1. Nguyên nhân do vi khu n
Vi khu n n m trong m ng bám răng do v y m i s tích t m ng bám vi khu n chung
quanh răng và nh t là khe nư u chính là y u t kh i phát và kéo dài ph n ng viêm như:
- Cao răng
ư c thành l p do s vôi hóa m ng bám răng và nó cũng là ch dính lý tư ng cho các l p
m ng bám k ti p bám vào. Cao răng có th là trên nư u h ăc dư i nư u ho c c trên và dư i
nư u.
- Nh i nhét th c ăn
Do h kho ng ti p c n gi a hai răng (xoang trám l ai II sai hay ph c hình sai ho c do răng
m c l ch, nh răng không làm răng gi ). T o s lưu gi các m ng bám vi khu n.
- Có s liên quan và nh hư ng b t thư ng c a răng k c n và răng i di n (răng thi u ch c
năng ho c có nh ng i m vư ng c m m t nhai hay c nh c n)
- Thư ng xuyên s d ng ư ng và các s n ph m ch bi n t ư ng mà không gi v sinh răng
mi ng úng m c.
4.1.2. Sang ch n do kh p c n
- Sang ch n sinh ra do kh p c n b l ch l c, b xáo tr n như: răng m c l ch, trám răng và ph c
hình răng sai, nh răng không làm răng gi ...Sang ch n kh p c n d n n tiêu xương răng.
- Ngoài hai nguyên nhân k trên còn có m t s nguyên nhân t i ch khác khác như: th mi ng,
kích thích t hàm răng gi tháo l p, lư i l n, th ng môi và má bám th p... Nhưng nói chung,
nguyên nhân tr c ti p ch y u v n là do tình tr ng v sinh răng mi ng kém gây tích t m ng bám
vi khu n.
4.2. Nguyên nhân toàn thân

35
4.2.1. R i lo n n i ti t
B nh ti u ư ng, b nh thi u năng tuy n thư ng th n, ph n mang thai, tu i d y thì, r i
lo n cân b ng chuy n hóa.
4.2.2. B nh ác tính toàn thân như ung thư máu.
4.2.3. Nh ng b nh nhi m khu n
Viêm mi ng và nư u do liên c u, zona, giang mai giai o n hai, viêm mi ng herpes.
4.2.4. Suy dinh dư ng, tình tr ng thi u vitamin C tr m tr ng.
4.2.5. Y u t mi n d ch
Y u t nguy cơ: Khi nghiên c u v v n d ch t h c c a b nh nha chu, ngư i ta không
th b qua y u t nguy cơ c a b nh như: tu i, gi i tính, ch ng t c, ngh nghi p, tình tr ng kinh
t , xã h i, a dư, ch ăn u ng, dinh dư ng ư c xem là có liên quan n m c tr m tr ng
c a b nh.
- Tu i: tăng v t l và m c tr m tr ng theo tu i. S gia tăng này có th là h u qu c a nhi u
l n viêm ho c là s tăng d n v m c phá hu do v sinh răng mi ng kém hay do s thay i
trong áp ng c a cơ th .
i u tra cơ b n SKRM qu c gia 1990 t l ngư i có túi nha chu nông là 29, 97% túi nha
chu sâu là 2,36% nhóm tu i 35 - 44. Trong lúc y, t l túi nông là không áng k và t l túi
sâu là 0% l a tu i 12 - 15.
New Zealand (Tân Tây Lan) ch s nha chu (PI: periodontal index) tăng lên t 0,89
tu i 35 n 1,21 tu i 64
Như v y, b nh nha chu tăng theo tu i là rõ r t Vi t nam cũng như nhi u nư c trên th
gi i.
- Gi i tính
Không có s thay i v t n s và m c tr m tr ng c a b nh viêm nha chu nam và n .
Ch có s khác bi t v t l ch y máu nư u l a tu i 15 - 19 n cao hơn nam.
Theo i u tra cơ b n năm 1984 c a B môn Nha chu - trư ng HYD thành ph HCM thì
tu i 35 tr lên nam b cao răng ch y máu nư u và t l b nh nha chu cao hơn n có l do v
sinh răng mi ng kém hơn. L a tu i 15 - 19 n ch y máu nư u nhi u hơn nam.
- Y u t xã h i
Ngư i da en có b nh n ng hơn ngư i da tr ng. T l b nh châu Á và châu Phi nhi u
hơn châu Âu, châu Úc và Hoa kỳ. i u này có th gi i thích do s phát tri n kinh t c a nh ng
nư c này kém hơn.
- Ch ăn u ng và dinh dư ng
Ch dinh dư ng kém d n n t c phát tri n và m c tr m tr ng c a b nh viêm
nha chu.
5. SINH B NH H C C A B NH NHA CHU
- B nh nha chu là m t b nh nhi m khu n mô nha chu, b nh x y ra khi có s m t cân b ng gi a
m t bên là vi khu n t p trung v i s lư ng l n và m t bên là nh ng cơ ch b o v có mô nha
chu.

36
- Sang ch n v i nh ng l c b t thư ng tác ng trên răng cũng là nguyên nhân t i ch quan tr ng.
Sang ch n không gây ra viêm nhưng gây ra tiêu XOR và bi n viêm nư u thành viêm nha chu.
- Ngoài ra nh ng cơ ch b o v t i ch cũng b chi ph i r t nhi u b i y u t t ng quát c th là
các b nh t ng quát như ti u ư ng. Nguyên nhân t ng quát s thúc y quá trình phát tri n c a
b nh t viêm nư u nh thành viêm nư u n ng ho c t viêm nư u thành viêm nha chu phá h y.
Sơ 5.1: Sinh b nh h c b nh nha chu
6. CÁC HÌNH TH LÂM SÀNG B NH NHA CHU
Trong bài này chúng tôi ch c p n nh ng b nh nha chu ph bi n nh t: viêm nư u, viêm
nha chu phá h y, viêm nha chu l a tu i thanh niên (suy nha chu).
6.1. Viêm nư u (gingivitis)
6.1.1. c i m c a b nh
- B nh có tính hoàn nguyên.
- Là m t b nh nha chu có sang thương khu trú nư u, các thành ph n khác c a mô nha chu
không b nh hư ng.
6.1.2. Tri u ch ng lâm sàng
- Ch y máu nư u: khi thăm khám ho c ánh răng n u viêm n ng hơn có ch y máu t phát.
- Màu s c: nư u có màu m ho c xanh xám.
- V trí, hình d ng và săn ch c c a nư u: viêm nh ch nư u vi n và gai nư u sưng. Viêm
n ng c ph n nư u dính cũng b nh hư ng, vi n nư u tr nên tròn bóng, các gai nư u căng
ph ng, nư u b không còn săn ch c.
- au: viêm c p tính au nh c, n u viêm mãn ch có c m giác ng a nư u.
Y u t t i ch
Vi khu nM ng bám răng
Cao răng
Viêm nư u
Y u t toàn thân
Viêm nha chu phá hu
(VNCPH)
Sang ch n

37
- sâu c a khe nư u: có s gia tăng sâu c a khe nư u do nư u b phù n và sưng t o thành
túi nư u (túi nha chu gi ).
- Tăng ti t d ch nư u và d ch viêm.
6.1.3. Ch n oán và ch n oán phân bi t
- Ch n oán xác nh d a vào các tri u ch ng lâm sàng.
- Ch n oán phân bi t: v i viêm nha chu phá hu có túi nha chu, răng lung lay, hình nh X-
quang có tiêu xương răng theo chi u ngang.
6.2. Viêm nha chu phá h y (Periodontitis)
6.2.1. c i m c a b nh
- Là b nh c a toàn th nh ng mô nha chu g m có nư u, dây ch ng nha chu, XOR, ximăng
g c răng. c trưng c a b nh là s m t bám dính t ít n nhi u và có th phát hi n m t
cách d dàng trên lâm sàng và phim X-quang.
- Là m t b nh mãn tính x y ra nh ng ngư i l n trên 35 tu i, không phân bi t gi i tính.
- Là b nh không hoàn nguyên.
- B nh di n ti n theo chu kỳ (th i kỳ b c phát xen l n th i kỳ yên ngh ).
- Viêm nha chu phá hu có t t c các d u ch ng c a viêm nư u như: nư u sưng , ch y máu và
r d ch.
- Ngoài ra răng lung lay và di chuy n cũng là m t d u ch ng có s m ho c vào giai o n mu n
c a b nh.
- D u ch ng c hi u là s hình thành túi nha chu.
6.2.3. X-quang
Có hình nh tiêu xương răng nh hay mào xương.
6.2.4 Cơ ch t o thành túi nha chu
Túi nha chu hình thành do s di chuy n c a bi u mô bám dính v phía chóp g c răng
ng th i v i s tiêu xương răng. Túi nha chu có hình ch V trong túi có nhi u vi khu n.
6.2.5. Bi n ch ng c a viêm nha chu phá h y
- Áp xe nha chu.
- Viêm kh p răng, viêm t y o ngư c.
- Viêm mô t bào, viêm xương hàm, viêm xoang hàm.
6.2.6. Ch n oán và ch n oán phân bi t
- Ch n oán phân bi t: V i viêm nha chu l a tu i thanh niên trên hình nh X-quang có tiêu
xương răng theo chi u d c.
6.3. Viêm nha chu l a tu i thanh niên (Suy nha chu: Periodontosis)
6.3.1. c i m c a b nh
- Là m t b nh mãn tính hay g p tu i 12 - 26, t l n m c b nh nhi u hơn nam g p 3 l n.

38
- X y ra trên nh ng b nh nhân kh e m nh, có tình tr ng v sinh răng mi ng t t, cao răng, m ng
bám răng, sâu răng ít.
- B nh tác ng lên các răng c i th nh t và các răng c a có th có thêm 1 ho c 2 răng ph kèm
theo.
- Nguyên nhân t ng quát là ch y u còn nguyên nhân t i ch ch là y u t ph giúp làm b nh
n ng thêm.
- Nư u răng không viêm mà teo.
- Có s m t bám dính, răng lung lay và di chuy n b t thư ng, t o kho ng h gi a các răng, giai
o n này b nh nhân không au, không ch y máu nư u. Sau ó, do nh ng kích thích t i ch viêm
b t u xu t hi n và ti p theo là s hình thành túi nha chu, b nh có nh ng tri u ch ng lâm sàng
gi ng viêm nha chu phá h y (b nh nhân thư ng n khám giai an này).
6.3.3. X-quang
Xương răng tiêu theo chi u d c ho c vát.
6.3.4. Ch n oán
- Ch n oán phân bi t v i viêm nha chu phá hu , suy nha chu nư u teo và hình nh X-quang
xương răng tiêu theo chi u d c
7. K HO CH I U TR
C n i t ng bư c có th t và h p lý v i nh ng bi n pháp nh m lo i b nh ng tri u ch ng
và d u ch ng c a b nh, ph c h i s c kh e cho mô nha chu. Tùy theo t ng hình th lâm sàng ta
có k ho ch i u tr c th :
7.1. Viêm nư u
- Hư ng d n v sinh răng mi ng
- i u tr các sang thương c p tính
- L y cao răng trên và dư i nư u
- Lo i b các v trí gây tích lũy t p trung m ng bám răng: s a ch a nh ng y u t t i ch gây b t
thư ng cho mô nha chu (mi ng trám dư, ph c hình sai…).
- X lý b m t g c răng hay L y láng g c răng
- i u tr t m th i các răng sâu
- Nh nh ng răng b t l i hay không còn hy v ng i u tr b o t n.
7.2. Viêm nha chu phá h y và suy nha chu
Là b nh không hoàn nguyên vì th m c ích c a vi c i u tr là ch n ng s phát tri n
c a b nh.
K ho ch c th : bao g m i u tr viêm nư u (t bư c 1 n bư c 7) ph i h p i u tr nha
chu:
- C nh các răng lung lay và di chuy n
- Mài i u ch nh kh p c n

39
- Ph u thu t nha chu
- Ph c hình các răng m t
- H n tái khám i u tr duy trì (3 - 4 tháng m t l n)
8. D PHÒNG
M c ích c a vi c d phòng b nh nha chu là b o v răng cho t ng ngư i ho c cho nhi u
ngư i trong c ng ng răng t n t i su t i càng nhi u răng càng t t. Chúng ta bi t, nguyên
nhân c a b nh nha chu là m ng bám vi khu n, m ng bám gây ra viêm nư u và t ó m i phát
tri n thành nhi u hình th c b nh nha chu khác. Lo i b m ng bám i u tr viêm nư u hay
phòng ng a viêm nư u ph i là m c tiêu chính c a m i bi n pháp d phòng b nh nha chu.
8.1. D phòng c p 0
Ph i h p v i các c p chính quy n, các ngành nâng cao m c s ng c a nhân dân trong c ng
ng v m t văn hóa xã h i kinh t . Tuyên truy n phòng b nh (ch i răng k sau khi ăn, ch
dinh dư ng thích h p, không ăn v t...).
8.2. D phòng c p 1
Khi b nh chưa x y ra
- Giáo d c s c kh e c i thi n v sinh răng m ng: hư ng d n phương pháp ch i răng; cách
dùng ch nha khoa, tăm x a răng, xoa n n nư u.
- Khám răng và L y cao răng nh kỳ, phát hi n s m nh ng t n thương.
- Trám răng sâu, s a ch a nh ng ph c hình sai, mi ng trám sai k thu t, s a ch a nh ng thói
quen x u như mút tay, c n ch .
8.3. D phòng c p 2
Khi b nh ã x y ra
- i u tr nh ng d u hi u ho c tri u ch ng u tiên c a b nh nha chu nh m ngăn ch n b nh phát
tri n. D phòng c p 2 cũng bao g m vi c giáo d c s c kh e hư ng d n v sinh răng mi ng, L y
cao răng trên nư u và dư i nư c và i u tr túi nha chu nông.
- Khám răng nh kỳ, k t h p v i ch p phim X-quang.
8.4. D phòng c p 3
Ði u tr ph c h i tránh tái phát bao g m: ph u thu t nha chu, ph c hình các răng ã m t,
mài i u ch nh kh p c n.
Câu 1. Theo i u tra s c kho răng hàm m t toàn qu c Vi t Nam năm 1999 - 2000, viêm
nư u là m t b nh ph bi n g p nhi u nh t l a tu i:
A. 12.
B. 15.
C. 12 - 15.
D. 35 - 44.
E. 15 - 19.

40
Câu 2. Dây ch ng nha chu:
A. Là t ch c mô liên k t có ngu n g c trung bì.
B. G m các s i Collagen d b t do l c c n nhai.
C. Thành ph n chính là các t bào và m ch máu.
D. Ch c năng c t răng vào xương .
E. Ch c năng nuôi dư ng men răng và ximăng chân răng.
Câu 3. c tính c a nư u dính là:
A. Dai và ch c.
B. Di ng ư c.
C. Dính ch t vào men răng và ximăng chân răng.
D. Có màu h ng không dính vào men răng, t o nên khe nư u.
E. B r ng c a nư u dính không thay i.
Câu 4. Nguyên nhân ch y u c a b nh nha chu:
A. Cao răng trên nư u.
B. Cao răng dư i nư u.
C. M ng bám răng.
D. Ch ăn nhi u ư ng.
E. S c kho b nh nhân suy gi m.
Câu 5. Các y u t nguy cơ c a b nh nha chu g m:
A. B nh ti u ư ng.
B. Y u t mi n d ch.
C. B nh lao.
D. Ch ăn u ng và dinh dư ng.
E. Tình tr ng thi u vitamin C.
Câu 6. D u ch ng ch y u c a viêm nha chu phá h y:
A. Răng lung lay và di chuy n.
B. Có m .
C. au âm kéo dài.
D. Có túi nha chu.
E. Cao răng dư i nư u nhi u.
Câu 7. D u ch ng ch y u ch n oán phân bi t gi a viêm nư u và viêm nha chu là:
A. Cao răng dư i nư u.
B. Ch y máu nư u.
C. au nh c nhi u và có m .
D. T t nư u.
E. Có túi nha chu.
Câu 8. B nh suy nha chu
A. Thư ng x y ra l a tu i 35 - 44.
B. Là giai o n ti p theo c a b nh viêm nha chu phá h y.
C. Ch u nh hư ng c a y u t dinh dư ng.
D. Do nguyên nhân toàn thân là ch y u.
E. Do nguyên nhân t i ch gây nên là ch y u.
Câu 9. i u tr b nh nha chu vi c u tiên ph i làm là:
A. L y cao răng.
B. N o túi nha chu.
C. Hư ng d n v sinh răng mi ng.
D. i u tr các sang thương c p tính.
E. L y cao răng và i u tr các sang thương c p tính.

41
Câu 10. D phòng khi b nh chưa x y ra bao g m:
A. L y cao răng.
B. Ch p phim X quang phát hi n nh ng t n thương s m.
C. i u tr s m các sang thương c p tính tránh các bi n ch ng.
D. Ph u thu t n o túi nha chu.
E. Ph c hình các răng m t.
TÀI LI U C THÊM
1. Nguy n C n (1998), Bài Gi ng Nha Chu H c T p 1, 2, 3. B Môn Nha Chu Khoa RHM
TP.HCM
2. Vũ Th B c H i (2003), Giáo Trình Nha Chu, B môn RHM Trư ng H Y Hu

42
Chương 6
VIÊM NHI M MI NG - HÀM M T
M c tiêu h c t p
1. Nêu ư c nguyên nhân, các giai o n lâm sàng và bi n ch ng c a viêm mô t bào
vùng hàm m t.
2. Trình bày ư c x trí ban u và nguyên t c i u tr các trư ng h p viêm mô t bào
thông thư ng.
3. Th c hi n ư c các bi n pháp d phòng.
1. I CƯƠNG
Vi t Nam, viêm nhi m vùng mi ng - hàm m t là lo i b nh thư ng g p b t c l a tu i
nào. B nh c nh lâm sàng có th nh , nên vi c ch n oán và i u tr ơn gi n, tuy nhiên cũng có
nhi u trư ng h p ch n oán khó và i u tr ph c t p, th m chí có th d n n nh ng bi n ch ng
n ng, nguy hi m n tính m ng n u không ch n oán úng và x trí k p th i. Có nhi u nguyên
nhân d n n viêm nhi m vùng mi ng - hàm m t, nhưng bài này chúng ta ch k n nguyên
nhân do răng, vì ây cũng là nguyên nhân hàng u gây nên viêm nhi m vùng mi ng - hàm
m t mà chúng ta thư ng g p trong b nh vi n và c ng ng.
M c dù trong nh ng năm g n ây v i à phát tri n c a n n kinh t - xã h i, i s ng c a
nhân dân ngày càng ư c nâng cao v v t ch t l n tinh th n, cùng v i s ti n b l n v phòng
b nh và ch a b nh răng mi ng, song viêm nhi m c p và mãn tính do răng v n còn là v n
quan tâm l n c a các th y thu c chuyên khoa Răng - Hàm - M t và c a toàn xã h i.
2. NH C L I GI I PH U
T ch c t bào là t ch c liên k t l ng l o, g m nh ng bó s i keo, s i chun, và nh ng t
bào liên k t t do, t t c xen k nhau. Nh ng vùng t ch c m g m có nh ng t bào m r t l n,
hình c u hay a di n, làm thành nh ng thùy hay ám, ư c ngăn cách b i nh ng vách t ch c
liên k t xơ. Nh ng m ch máu nh và h th ng lâm ba trong vùng h p thành t ch c liên k t
hoàn ch nh. H th ng bám c a cơ - cân vào m t ngoài hay m t trong xương hàm trên và hàm
dư i, ngăn thành nh ng vùng trong ó có t ch c t bào. T ch c t bào này thông thương v i
nhau m c d u có nh ng vách ngăn cân - cơ, do ó viêm nhi m t vùng này d lan r ng sang
nh ng vùng khác. Nh ng vùng thư ng b viêm nhi m như: Vùng má, vùng sàn mi ng, vùng c n,
vùng tuy n mang tai.
2.1. Vùng má trưóc b trư c cơ c n
G m nh ng cơ bám da m t, gi a các cơ là nh ng khoang t ch c liên k t l ng l o, nơi hay
hình thành áp xe má. T ch c t bào m c a má thông v i h thái dương và cung ti p.
2.2. Vùng sàn mi ng
Hình thành b i ph n m m óng kín khoang mi ng phía dư i g m nh ng vùng quan
tr ng n m trên và dư i cơ hàm - móng như vùng dư i hàm (dư i hàm-móng), vùng dư i lư i
(trên hàm-móng) và vùng dư i c m.
2.3. Vùng c n
i t cung ti p n b dư i xương hàm dư i, phía trư c là b trư c cơ c n, phía sau là
b sau cành lên xương hàm dư i.

43
Phía sau vùng c n thông v i vùng mang tai, phía trong v i khoang bên h u, phía trên v i
h thái dương nông và sâu. V phương di n gi i ph u, h chân bư m hàm và h dư i thái
dương ư c mô t thành t ng th riêng, nhưng vì cùng n m chung trong m t vùng sau hàm,
thư ng b viêm nhi m do răng, nên v b nh lý ư c mô t chung là áp xe h chân bư m-hàm.
2.4. Vùng mang tai
- Thành sau là b trư c cơ c- òn-chũm và xương chũm.
- Thành trư c là b sau c a cành lên xương hàm dư i.
- Thành trong: Gi a cân liên cơ chân bư m và dây ch ng trâm - hàm có m t khe làm thông vùng
mang tai v i khoang bên h u, qua khe này tuy n mang tai kéo dài vào khoang bên h u.
- Thành trên tương ng v i ng tai ngoài.
- Thành dư i là gi i hàm i t cơ c- òn-chũm t i góc hàm, ngăn vùng mang tai và vùng dư i
hàm.
- Các thành ph n gi i ph u có trong vùng mang tai.
+ Tuy n mang tai, ng Sténon, cơ c n, xương hàm dư i, cơ chân bư m trong, thành h u vùng
ami an, cơ c - òn - chũm, cơ nh thân, cơ trâm móng, dây ch ng trâm móng, dây ch ng trâm
hàm, cơ trâm lư i, cơ trâm h u.
+ M ch máu và th n kinh m t i qua nh ng thành ph n nói trên.
3. NGUYÊN NHÂN
3.1. Do răng
- Trư c h t là nh ng bi n ch ng do sâu răng, viêm t y, ti p theo là viêm t ch c quanh chóp
răng. U h t và nang răng hình thành quanh chóp răng s m hay mu n cũng b viêm, và t ó
viêm lan r ng n t ch c t bào và ph n m m.
- Sang ch n răng (gây r n n t, ng gi p, sai kh p, gãy) làm t y răng b ch t sau ó b nhi m
khu n.
- Tai n n do m c răng s a, răng vĩnh vi n, nh t là răng khôn (m c l nh, m c ng m).
3.2. Viêm nha chu nh t là khi có túi m , vi khu n xâm nh p tr c ti p vào t ch c t bào
3.3. Do i u tr
- i u tr t y răng, y t ch c t y nhi m khu n qua chóp răng, hàn ng t y răng chưa t t.
- L y cao răng
- Nh răng: nhi m khu n sau nh ho c nhi m khu n do sang ch n làm rách l i, t n thương
xương răng.
- Tai bi n do làm răng hàm gi : mài răng làm t n thương răng s ng, tháo l p hàm gi gây sang
ch n.
- Tai n n do ch nh hình răng: l c kéo quá m nh làm răng b ch t tu .
- Ph u thu t nha chu, ph u thu t hàm m t, ph u thu t ch nh hình.
3.4. Nh ng nguyên nhân khác
- Viêm t y xương hàm, vi khu n lan vào ph n m m.
- Gãy xương hàm, nh t là gãy h thông v i mi ng ho c ư ng gãy i qua răng nhi m khu n.

44
- V t thương ph n m m hàm m t làm rách nát t ch c, v t thương ch t, d v t n m trong t
ch c.
- Nhi m khu n tuy n nư c b t: viêm tuy n nư c b t, s i tuy n, s i ng ti t nư c b t gây nhi m
khu n. T nhi m khu n tuy n hay ng ti t nư c b t gây nhi m khu n ph n m m tương ng.
- Nhi m khu n da và niêm m c như viêm nang lông, viêm da, viêm mi ng, nh t m t (nhi m t
c u khu n n ng, inh râu). inh râu có th gây nhi m khu n n ng.
- Nhi m khu n ami an có th gây áp xe khoang bên h u hay quanh ami an.
- Viêm xoang hàm trên bi n ch ng gây viêm xương hàm và sau ó nhi m khu n ph n m m. Tai
n n do k thu t ch c xoang gây nhi m khu n vào các vùng quanh hàm.
- Tai n n do gây tê: thu c tê, d ng c không vô khu n.
4. TRI U CH NG LÂM SÀNG
4.1. Th c p tính
Thư ng ti n tri n qua hai giai o n
4.1.1. Viêm thanh d ch
ây là giai o n u c a viêm mô t bào (thư ng kéo dài t 1 n 3 ngày).
- V phương di n gi i ph u b nh
+ Có s co ti u ng m ch t i vùng viêm, s co m ch này ch thoáng qua r t ng n.
+ Ti p theo là s giãn m ch th phát, kéo dài làm tăng lưu lư ng máu t i ch (huy t tương, b ch
c u xuyên m ch, th m vào t ch c liên k t xung quanh, tu n hoàn t i ch ch m l i, gây phù n
t i vùng viêm.
- V phương di n lâm sàng
+ T i ch
au t i răng nguyên nhân và lan ra xung quanh, b nh nhân có c m giác au gi t như
m ch p.
L i vùng răng au: sưng , phù n
T ch c vùng này sưng n làm y các rãnh t nhiên, xóa các g xương, gi i h n không
rõ, da căng , m t ch sưng c ng ch c, nhi t tăng, h n ch c ng c a các cơ bám da.
Có th gây bi n d ng khuôn m t, co khít hàm t m th i.
N u sàn mi ng thì làm cho lư i khó c ng.
+ Toàn thân: S t nh kho ng 38 – 39 º C, m ch nhanh, ngư i m t m i, có th có h ch dư i hàm
bên sưng.
4.1.2. Viêm m (áp xe)
ây là giai o n ti p theo c a viêm thanh d ch
- V phương di n gi i ph u b nh
Nh ng m ư c hình thành, m có màu vàng xanh, th i ho c không, c, dính, lúc u
các m này r i rác sau gom t l i thành m l n, s t m là do s xung t gi a vi khu n và
h th ng b o v t bào (trong áp xe g m có m nh v n t bào, vi khu n, i th c bào...).
- V phương di n lâm sàng

45
+ T i ch
Vùng răng nguyên nhân v n au.
L i xung quanh vùng răng au , phù n , có m ch y ra khi ta n vào
Vùng sưng ã khu trú rõ, da b m t căng bóng, có màu hay tr ng,
S vào ch sưng r t au, không di ng, dính vào b m t nông và sâu, khi ta n ngón tay
vào thì l i v t lõm, ho c khi ta khám b ng hai ngón tay có d u hi u chuy n sóng (c m giác có
d ch bên dư i). Có th v n còn co khít hàm t m th i.
+ Toàn thân
S t nh 38°C, ngư i m t, có th có h ch dư i hàm cùng bên.
4.2. Th m n tính
4.2.1. Nguyên nhân
Thư ng do vi khu n y u, do i u tr không úng hay dùng kháng sinh không h p lý.
4.2.2. Lâm sàng
ây là m t m nh , xung quanh là t ch c h t, ư c bao b c ngoài cùng là l p v xơ
keo. ư c bi u hi n:
- N i hòn (hay m t c c tròn, b u d c) trên da, m t ch c, da ph trên b m t nhăn, màu s c
bình thư ng ho c thâm tím, s không au, dính vào da ho c ch th y m t d i c ng n i lên ch y
dài t viêm n răng nguyên nhân.
- Ho c th y m t l rò ra ngoài da, niêm m c hay ngách l i răng nguyên nhân thư ng xuyên
ch y nư c vàng ho c m tr ng không hôi.
5. TI N TRI N
M có th v và dò ra da, niêm m c, ngách l i, vòm mi ng, sàn mi ng. Các tri u ch ng
lâm sàng bi n m t, b nh nhân có c m giác kh i, nhưng sau m t th i gian l i tái phát l i hay d n
n các bi n ch ng.
6. BI N CH NG
N u viêm mô t bào c p không ư c i u tr có th d n n nh ng bi n ch ng sau:
- Viêm t y lan t a: Viêm lan t a c m t vùng t bào r ng l n.
- Viêm xương t y hàm
- Viêm kh p, viêm màng tim, th n
- Viêm kh p thái dương hàm
- Viêm cơ nhai
- Nhi m khu n máu
- T vong
7. CÁC TH LÂM SÀNG THƯ NG G P
7.1. Viêm mô t bào khu trú nông
Nguyên nhân thư ng do răng và thương t n t ch c quanh răng, áp xe ch khu trú nông
c nh răng hay quanh xương hàm m t vùng gi i ph u nh t nh. Vi c i u tr không ph c t p
và chóng kh i, tên g i c a th viêm ph thu c vào tên g i c a vùng gi i ph u.

46
7.1.1. Áp xe quanh chóp (cu ng) răng
Áp xe quanh chóp răng còn g i là áp xe răng, thư ng b t u t i vùng quanh chóp răng,
nguyên nhân do tu ch t hay t y ho i t . Áp xe có th hình thành ngay sau khi t y b thương
t n, hay sau m t th i gian b sang ch n, áp xe t quanh chóp nhưng có th ti n tri n dư i màng
xương, trên màng xương, vào ph n m m.
- Lâm sàng
Giai o n c p tính có ph n ng toàn thân, s t, sưng to quanh vùng chân răng au.
Trư c khi hình thành áp xe, ch sưng t ch c quanh răng, s th y m t m ng c ng, b nh
nhân r t au. Khi m ã hình thành, xuyên qua màng xương vào ph n m m, niêm m c ti n ình,
thì có d u hi u chuy n sóng hay n lõm.
- X trí
Trong giai o n m i sưng c ng nên súc mi ng nư c m, p g c m, dùng kháng sinh.
Khi áp xe ã hình thành, ph i r ch d n lưu áp xe i m th p nh t. N u áp xe dư i màng xương,
ph i r ch qua màng xương, n u áp xe ã qua màng xương vào ph n m m, ti n ình ho c m t
trong xương hàm thì ch n ch r ch d n lưu i m chuy n sóng, r ch nông ( t niêm m c) sau
ó lu n k p c m máu u tù m r ng m . Tránh làm thương t n nh ng thành ph n gi i ph u
quan tr ng.
i v i răng c n cân nh c, n u không b o t n ư c ho c do không th r ch ư c qua
xương thì ch nh nh ch có nh m i d n lưu ư c m khu trú trong răng , ngay c nh nóng
dư i s b o v c a kháng sinh. Nh răng ch m, nhi m khu n s lan r ng vào t ch c và có th
gây nên nhi m c toàn thân ho c gây viêm xương.
Trong m t s trư ng h p c bi t, m áng l ti n tri n ra da, thì l i lu n vào dư i niêm
m c xơ c a l i gây nên áp xe dư i l i và sau ó m s rò ra m t ngoài hay m t trong c a xương
hàm.
7.1.2. Áp xe quanh thân răng
Áp xe quanh thân răng g p b t c l a tu i nào, thông thư ng là tu i thơ u, thanh
thi u niên, liên quan n th i kỳ m c răng. Răng khôn hàm dư i hay gây áp xe quanh thân răng.
Tri u ch ng i n hình là viêm h ch, co khít hàm, au vùng răng s 8 dư i. Tri u ch ng toàn
thân: s t, khó nu t, sưng n vùng dư i hàm và vùng ami an, bên h u. S các vùng này b nh
nhân r t au.
Khám t i ch , thư ng có l i trùm che m t ph n hay toàn b m t nhai. Thăm khám b ng
thám trâm u tù có th ch m vào m t nhai dư i l i. Sau khi ã qua tri u ch ng viêm c p, ph i
i u tr tri t :
- N u răng khôn m c ng m hay m c l ch, không th m c kh i cung hàm thì ch nh nh .
- N u răng khôn m c th ng ho c c n dùng làm tr cho c u răng, hay n u răng hàm l n th 1, 2
b sâu, viêm t y, tiên lư ng ph i nh thì có th ch c t l i trùm và gi răng khôn. Ph i c t b
toàn b l i ph , b c l hoàn toàn m t nhai. Sau khi c t l i trùm nhét g c t m i t, hay lo i băng
ph u thu t, trong 7 ngày l i c t li n s o và không ph tr l i thân răng.
Khi có ch nh nh răng khôn thì không nên kéo dài quá vì có th gây viêm tr l i hoăc
gây viêm xương. Nên nh ngay sau khi ã qua giai o n c p tính.
Thông thư ng răng khôn trên ít gây bi n ch ng, nhưng n u gây bi n ch ng thì cách x trí
cũng như răng khôn dư i.

Rang ham mat

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to Rang ham mat

Similar to Rang ham mat (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Rang ham mat