truyen thuyet Hung Vuong 5

1. Moät chieàu xöa…
traêng nöôùc chöa thaønh thô
Traàm traàm khoâng gian môùi rung ñöôøng tô
Vöông vaán heo may…
hoa yeán mong chôø
OÂi! tieáng caàm ca thu ñeán bao giôø?…
241

2. THAÏCH SANH
TRUYEÄN COÅ TÍCH TÖØ NEÀN VAÊN HIEÁN LAÏC VIEÄT
T
Nguoàn goác truyeän Thaïch Sanh
rong truyeän Thaïch Sanh, coù nhöõng hình aûnh quen thuoäc
cuûa nhöõng caâu chuyeän xuaát xöù töø nhöõng neàn vaên minh
khaùc nhau vaøo thôøi coå ñaïi cuûa nhaân loaïi. Ñoù laø hình aûnh coâ ñoïng nhöõng
cuoäc ñaáu tranh gian khoå cuûa cha oâng thôøi laäp quoác vôùi thieân nhieân ñeå
baûo veä mình (vôùi maõng xaø tinh); ñeå baûo veä haïnh phuùc vaø con ngöôøi
(vôùi ñaïi baøng); ñeå baûo veä moâi tröôøng soáng (vôùi thuûy quaùi). Nhöõng hình
aûnh naøy ñaõ ñaåy khoâng gian hình thaønh caâu chuyeän vaøo giai ñoaïn toái coå
khi thieân nhieân vöøa laø cuoäc soáng, vöøa laø söï sôï haõi cuûa con ngöôøi.
Ngoaøi nhöõng hình aûnh töông ñoàng deã ñi ñeán ngoä nhaän nguoàn goác
töø nöôùc ngoaøi, thì truyeän Thaïch Sanh coù nhöõng neùt ñaëc thuø cuûa ngöôøi
Laïc Vieät veà noäi dung laãn hình aûnh nhaân vaät. Tröôùc heát, ñoù laø hình aûnh
raát aán töôïng cuûa Thaïch Sanh: ôû traàn ñoùng khoá vôùi caùi rìu, vöøa laø coâng
cuï sinh nhai vöøa laø vuõ khí chieán ñaáu cuûa chaøng. May maén thay! Vôùi
bao thaêng traàm cuûa lòch söû, caâu chuyeän coå tích ñaày nhaân baûn cuûa daân
Laïc Vieät vaãn khoâng maát ñi hình aûnh ñoäc ñaùo cuûa noù, ñoù chính laø caùi
rìu. Coù moät soá truyeän coå tích thaàn thoaïi khaùc treân theá giôùi – xuaát hieän
vaøo thôøi kyø maø con ngöôøi khoâng coøn chæ ñaáu tranh vôùi thieân nhieân maø
laø vôùi chính con ngöôøi – thì cuõng coù hình aûnh chieác buùa, ngöôøi em
ñöôïc sinh ra töø baø dì gheû cuûa caùi rìu. Nhöng caùi buùa trong nhöõng truyeän
thaàn thoaïi khaùc, thuaàn tuùy chæ laø vuõ khí chieán ñaáu, chöù khoâng kieâm
moät coâng cuï sinh hoaït nhö Thaïch Sanh (thí duï nhö truyeän “Phaù nuùi cöùu
meï” cuûa Trung Quoác, hoaëc hình aûnh caùi buùa cuûa oâng Thieân Loâi trong
thaàn thoaïi Vieät Nam vaø Trung Quoác). Veà hình töôïng caùi rìu cuûa Thaïch
Sanh – lieân quan ñeán thôøi kyø laäp quoác – laø hình aûnh luùc khai sôn phaù
thaïch cuûa ngöôøi Laïc Vieät. Xin baïn ñoïc xem moät ñoaïn trích daãn sau
ñaây cuûa caùc nhaø nghieân cöùu Vieät Nam hieän ñaïi, ñöôïc trích daãn trong
cuoán Tìm veà baûn saéc vaên hoùa Vieät Nam (saùch ñaõ daãn).
Veà yù nghóa cuûa toäc danh Vieät laâu nay moät soá ngöôøi thöôøng döïa
treân daïng Haùn töï hieän ñaïi ( ) coù chöùa boä “taåu” ( ) cuûa chöõ naøy
ñeå giaûi thích raèng Vieät nghóa laø chaïy, vöôït. Thöïc ra chöõ Vieät trong Haùn
töï ñaõ traûi qua nhieàu caùch vieát raát khaùc nhau - ñaây laø moät teân goïi coù töø
242

3. laâu ñôøi (hoï Vieät Thöôøng, chuûng Baùch Vieät ñöôïc nhaéc tôùi trong söû Baéc
töø raát sôùm).
Theo Bình Nguyeân Loäc (1971: 154-157, 784-787), Vieät voán laø
teân goïi moät loaïi coâng cuï kieâm vuõ khí raát ñaëc thuø cuûa ngöôøi (tieàn) Vieät
coå: caùi rìu. Khaûo coå hoïc ñaõ tìm ñöôïc ôû khaép nôi trong ñòa baøn cö truù
cuûa ngöôøi tieàn Vieät coå raát nhieàu loaïi rìu vôùi caùc chaát lieäu khaùc nhau (ñaù,
ñoàng, saét); ôû khu vöïc cuûa ngöôøi Indonesia laø rìu ñaù coù tay caàm (= coù
vai, xem hình 3.2a); ôû khu vöïc cuûa ngöôøi Nam AÙ (Baùch Vieät) laø caùc loaïi
rìu ñoàng hình töù giaùc (hình 3.2b), rìu ñoàng löôõi xeùo (hình 3.2c). Trong
ngoân ngöõ Nam AÙ coå ñaïi, rìu coù leõ ñaõ ñöôïc phaùt aâm laø yòt hoaëc moät aâm
gì ñoù töông töï (3) (caùc truyeàn thuyeát Möôøng vaãn goïi vua Vieät laø vua Yòt
(Dòt) hay Yòt Yaøng (Dòt Daøng). Khi tieáp xuùc vôùi ngöôøi phöông Nam, toå
tieân ngöôøi Haùn vôùi tính caùch du muïc voán coù ñaõ raát chuù yù ñeán loaïi coâng
cuï coù theå duøng nhö vuõ khí naøy, coi noù laø ñaëc tröng quan troïng cuûa
ngöôøi phöông Nam neân ñaõ goïi hoï laø boïn Rìu; Yòt ñöôïc phieân aâm theo
tieáng Haùn coå, roài tieáng Haùn laïi phieân trôû laïi theo caùch ñoïc Haùn - Vieät
thaønh Vieät. Chính caùi vaät thaät laø caùi rìu löôõi xeùo coù caùn (hình 3.2d-e) ñaõ
laø nguyeân maãu ñeå toå tieân ngöôøi Trung Hoa khi tieáp xuùc vôùi phöông
Nam, ñaõ moâ phoûng theo ñoù maø taïo neân chöõ “Vieät” nguyeân thuûy (hình
3.2f). Coøn trong tieáng Vieät, chöõ Yòt nguyeân thuûy ñaõ traûi qua nhieàu bieán
ñoåi ngöõ aâm ñeå coù ñöôïc boä maët cuûa chöõ “rìu” hieän nay cuøng vôùi caû moät
hoï caùc töø gaàn nghóa: rìu, reøn, raøo, dao, röïa ... beân caïnh ñoù cho ñeán gaàn
ñaây vaãn coù moät chöõ “Vieät” vôùi tö caùch danh töø chung coù nghóa laø rìu; noù
xuaát hieän trong keát hôïp phuû vieät (phuû = buùa, vieät = rìu).
Ñeán thôøi Khoång töû, chöõ “Vieät” ( ) vaãn coøn giöõ ñöôïc kyù hieäu (
) töôïng hình cho caùi rìu; ngoaøi ra noù coøn ñöôïc boå sung theâm moät
neùt ñaëc tröng quan troïng nöõa laø boä meã ( ) ñeå chæ daân troàng luùa (Kim
Ñònh 1970: 60-61, 82). Ngay caû chöõ “Vieät” hieän thôøi ( ) cuõng coøn
giöõ ñöôïc daáu veát cuûa “caùi rìu” ñoù qua söï hieän dieän cuûa boä thích. Theo
Veä Tuï Hieàn trong “Ngoâ Vieät thích danh thuyeát” thì chöõ ( )(Vieät, teân
daân toäc) chính laø chöõ ( ) (Vieät) chæ caùi rìu buùa. ÔÛ löu vöïc soâng
Hoaøng Haø, ngay trong caùc di chæ thôøi ñoà ñaù môùi cuõng chöa phaùt hieän
ñöôïc buùa rìu ... Noù laø do daân toäc xöa ôû Trieát Giang phaùt minh ra ... Chöõ
(Vieät) thôøi coå laø töôïng hình caùi buùa. Nöôùc Vieät vì saûn xuaát ra buùa (rìu)
neân laáy laøm teân goïi” (daãn theo Traàn Quoác Vöôïng - Haø Vaên Taán 1960:193).
Chuù thích trong saùch ñaõ daãn: ÔÛ ñaây khoâng ñi vaøo nhöõng chi tieát
kyõ thuaät voán phuï thuoäc veà boä moân ngöõ hoïc goïi laø ngöõ aâm hoïc lòch söû.
243

4. A B
C
F
D
E
Qua ñoaïn trích daãn treân, baïn ñoïc deã daøng lieân heä vôùi xuaát xöù
cuûa truyeän Thaïch Sanh; khoâng theå baét ñaàu töø thôøi höng quoác (Ñinh,
Leâ, Lyù, Traàn), caøng khoâng theå baét ñaàu töø thôøi Baéc thuoäc. Hình aûnh caùi
rìu cuûa Thaïch Sanh chöùng toû: caâu chuyeän coù xuaát xöù ngay töø buoåi ñaàu
laäp quoác. Tính huyeàn thoaïi coå tích trong truyeän Thaïch Sanh, chöùng toû
ngöôøi Laïc Vieät ñaõ xuaát hieän töø thôøi xa xöa, töông töï hoaëc hôn haún caùc
quoác gia coå ñaïi thuoäc caùc neàn vaên minh khaùc theå hieän qua caùc truyeän
coå tích cuûa hoï.
Caây ñaøn Thaïch Sanh
Moät hình töôïng giaøu chaát ñaïo lyù vaø nhaân baûn
Neáu caùi rìu vaø caùi khoá laø nhöõng neùt ñaëc tröng cuûa y phuïc vaø coâng
cuï trong luùc laøm vieäc cuûa ngöôøi Laïc Vieät buoåi ñaàu laäp quoác, thì nieâu
côm nhoû beù vaø caây ñaøn thaàn laø bieåu töôïng sinh ñoäng nhaát cuûa moät cuoäc
soáng vaät chaát khieâm toán vaø taâm hoàn phong phuù cuûa ngöôøi Laïc Vieät,
trong giai ñoaïn phaùt trieån toaøn dieän cuûa xaõ hoäi Vaên Lang. Moät thoâng
ñieäp ñaày ñaïo lyù cuûa oâng cha cho ñôøi sau – qua hình töôïng cuûa nieâu
côm beù nhoû – ñaõ khuyeán caùo moät söï tieát ñoä caàn coù, maëc duø khaû naêng
cuûa noù laø khoâng giôùi haïn. Ñaây laø moät hình töôïng mang tính minh trieát
cuûa neàn vaên minh Laïc Vieät: Tính tieát ñoä laøm neân söï phuù tuùc cho cuoäc
ñôøi.
Nhöng chính hình töôïng caây ñaøn thaàn vôùi thanh aâm huyeàn dieäu.
cuûa Thaïch Sanh, môùi thöïc söï theå hieän chaát laõng maïn ñoäc ñaùo giaàu chaát
244

5. nhaân baûn vaø söï kyø dieäu ñaït ñeán tuyeät ñænh cuûa caâu chuyeän naøy.
Trong taát caû nhöõng truyeàn thuyeát, huyeàn thoaïi cuûa caùc daân toäc
treân theá giôùi haàu nhö khoâng thieáu nhöõng hình aûnh nhöõng thanh aâm
huyeàn dieäu. Töø tieáng saùo cuûa Loäng Ngoïc – Tieâu Söû trong Ñoâng Chu
lieät quoác, hay nhö tieáng ñaøn taøi töû cuûa Tö Maõ Töông Nhö vôùi khuùc
Phöôïng Caàu Hoaøng laøm xieâu loøng Traùc Vaên Quaân. Coù theå giôùi thieäu
vôùi baïn ñoïc nhöõng thanh aâm huyeàn thoaïi ñaõ ñi vaøo lòch söû, nhö: tieáng
ñòch u hoaøi cuûa Tröông Löông treân doøng OÂ Giang, khieán loøng quaân Sôû
phaûi tan naùt, ngöôøi ñeïp Ngu Cô töï saùt, anh huøng Haïng Voõ phaûi rôi ñaàu;
hay cung ñaøn ñaày khí phaùch cuûa Khoång Minh, khieán Tö Maõ YÙ phaûi
quay ñaàu chaïy troán trong traän Nhai Ñình; hoaëc tieáng saùo bi phaãn cuûa
Cao Tieäm Ly beân doøng Dòch Thuûy laøm cho nhöõng anh huøng Yeân quoác
phaûi rôi leä, uaát khí vöông traéng trôøi xanh... Tieác thay, taát caû nhöõng
thanh aâm huyeàn thoaïi ñoù, ñeàu laø nhöõng giai ñieäu hoøa chaát laõng maïn,
nhöng ñaày bi traùng trong cuoäc ñaáu tranh saét maùu cuûa con ngöôøi vôùi
chính con ngöôøi trong lòch söû.
Nhöng trong tieáng ñaøn cuûa Thaïch Sanh – thuoäc veà neàn vaên minh
Laïc Vieät – laø tieáng ñaøn duy nhaát trong nhöõng huyeàn thoaïi veà tieáng
ñaøn, theå hieän tình yeâu bao la cuûa con ngöôøi vôùi chính con ngöôøi. Nhöõng
thanh aâm huyeàn dieäu cuûa caây ñaøn thaàn qua taâm hoàn thaùnh thieän cuûa
Thaïch Sanh, chan hoøa nieàm öôùc mô veà moät cuoäc soáng maø trong ñoù con
ngöôøi ñoàng caûm vôùi nhau trong tình nhaân aùi. Cung baäc cuûa nhöõng
thanh aâm vi dieäu naøy ñaõ baøy toû ñöôïc noãi oan khieân, chöùng minh cho
coâng lyù.
Chaát laõng maïn traùc tuyeät ñaït ñeán tuyeät ñænh ôû caâu truyeän coå tích
thaàn thoaïi Laïc Vieät, chính laø hình töôïng thanh aâm chöùa ñaày tình nhaân
aùi ñaõ hoùa giaûi ñöôïc chieán tranh vôùi 18 nöôùc chö haàu. Thanh aâm thieân
thaàn aáy laø cuûa nieàm mô öôùc vöôn tôùi söï tuyeät myõ cuûa nhöõng giaù trò
ngheä thuaät – söï toät cuøng cuûa veû ñeïp cuoäc soáng – seõ ñaït tôùi nhöõng rung
caûm vi dieäu trong coõi taâm linh saâu laéng nhaát cuûa con ngöôøi. Tieáng ñaøn
ñaõ khôi daäy töø nguoàn coäi taâm linh tình yeâu cuoäc soáng vaø con ngöôøi –
haønh trang maø taïo hoaù ñaõ ban cho moãi con ngöôøi töø thuôû hoàng hoang
cuûa nhaân loaïi. Nhöõng chieán binh kieâu huøng, ñaõ buoâng vuõ khí ñeå trôû veà
vôùi giaù trò ñích thöïc cuûa cuoäc soáng; ñoù laø söï soáng trong thanh bình vaø
loøng nhaân aùi. Ñaây cuõng laø chaân giaù trò cuûa neàn vaên hieán Vaên Lang.
Hình töôïng saùng taïo ñoäc ñaùo cuûa taùc gia Laïc Vieät trong chuyeän Thaïch
245

6. Sanh, ñaõ laøm neân söï khaùc bieät vaø khoâng heà coù dò baûn gaàn guõi trong
caùc truyeän coå tích khaùc treân theá giôùi.
Moät giaù trò ñoäc ñaùo nöõa cuûa caâu chuyeän thaàn thoaïi töø neàn vaên
minh Laïc Vieät laø ñaõ ñaët trong taâm hoàn con ngöôøi – moät caùch töï nhieân
nhö hôi thôû – chaátï laõng maïn cuûa thieân thaàn khi mô öôùc: nhöõng giaù trò
ngheä thuaät – ñænh cao cuûa vaên hoaù nhaân loaïi – seõ hoaù giaûi ñöôïc noãi
ñau khoå lôùn nhaát maø con ngöôøi töï gaây ra cho mình, ñoù laø chieán tranh.
Ñaây cuõng laø böùc thoâng ñieäp cuûa tieáng ñaøn Thaïch Sanh chuyeån taûi cho
mai sau. Vaø ñoù cuõng laø giaù trò cuûa neàn vaên hieán Vaên Lang – nhaø nöôùc
ñaàu tieân ñöôïc hình thaønh gaàn 5000 naêm veà tröôùc, keå töø thôøi Huøng
Vöông thöù I. Ngoaøi giaù trò ngheä thuaät, tieáng ñaøn Thaïch Sanh – qua
hình töôïng laõng maïn trong caâu truyeän ñaày huyeàn thoaïi naøy – coøn mang
moät giaù trò minh trieát veà thanh aâm chính laø coäi nguoàn cuûa tö duy vaø
tình caûm con ngöôøi. Neàn khoa hoïc hieän ñaïi ngaøy caøng nhaän ra raèng:
chính thanh aâm coù taùc ñoäng ñeán tö duy vaø tình caûm con ngöôøi. Nhöõng
thoâng tin ñaàu tieân maø con ngöôøi chuyeån taûi cho nhau tröôùc khi coù chöõ
vieát, chính laø aâm thanh.
Phaûi chaêng, xaõ hoäi Vaên Lang ñaõ ñaït tôùi moät ñænh cao veà ngheä
thuaät vaø giaù trò cuûa thanh aâm, ñeå laøm neàn taûng cho öôùc mô laõng maïn
ñaày chaát thieân thaàn trong caâu chuyeän Thaïch Sanh?
NEÀN GIAÙO DUÏC NHAÂN BAÛN THÔØI HUØNG VÖÔNG
& TÍNH MINH TRIEÁT TRONG TRANH DAÂN GIAN VIEÄT NAM
Thaïch Sanh laø moät caâu chuyeän coå tích cuûa treû em Laïc Vieät. Ñieàu
naøy chöùng toû raèng: oâng cha ta raát chuù troïng vieäc giaùo duïc tình yeâu
thöông vôùi nhöõng giaù trò nhaân ñaïo cho con ngöôøi ngay töø thuôû aáu thô –
theá heä tieáp noái nhöõng giaù trò cuûa neàn vaên hieán Vaên Lang. Nhöõng böùc
tranh daân gian Ñoâng Hoà ñöôïc trình baøy döôùi ñaây, phaûi chaêng ñoù chính
laø nhöõng hình aûnh coøn laïi cuûa söï giaùo duïc ñaày tính nhaân baûn aáy.
Qua nhöõng böùc tranh daân gian cuûa laøng Ñoâng Hoà, baïn ñoïc laïi
thaáy hình aûnh ñaëc thuø quen thuoäc töø thôøi Huøng Vöông. Ñoù laø con Coùc,
moät bieåu töôïng cho neàn vaên minh chöõ vieát cuûa Vaên Lang; con Ruøa
bieåu töôïng cho phöông tieän chuyeån taûi chöõ vieát ôû thôøi kyø ñaàu laäp quoác
(“gioáng ruøa lôùn thöôøng chæ thaáy ôû soâng Döông Töû”, nhö hoïc giaû Nguyeãn
Hieán Leâ ñaõ vieát trong taùc phaåm “Söû Trung Quoác” cuûa oâng). Hình aûnh
trong tranh chuù beù oâm Ruøa, oâm Coùc laø nhöõng hình töôïng raát ñaëc thuø
246

7. trong vaên hoaù Vieät Nam. Coù theå noùi raèng: khoù coù theå chöùng minh ñöôïc
nhöõng hình aûnh naøy ñaõ xuaát hieän ñaâu doù töø moät neàn vaên hoaù khaùc;
hoaëc coù theå chöùng minh ñöôïc raèng: nhöõng hình töôïng naøy xuaát hieän töø
thôøi Vieät Nam höng quoác. Hay noùi moät caùch khaùc: noäi dung vaø nhöõng
hình töôïng naøy ñaõ coù töø moät thôøi raát xa xöa: Thôøi Huøng Vöông, coäi
nguoàn cuûa vaên hoaù Vieät Nam. Noäi dung cuûa nhöõng böùc tranh Laïc Vieät
naøy, ngoaøi vieäc theå hieän nhöõng giaù trò ñaïo lyù vaø mô öôùc cuûa con ngöôøi,
coøn theå hieän söï hoaø nhaäp giöõa con ngöôøi vaø thieân nhieân qua hình aûnh
nhöõng ñöùa treû buï baãm – theå hieän söï phuù tuùc vaø tính thô ngaây thieân thaàn
– vôùi nhöõng sinh vaät gaàn guõi trong cuoäc soáng.
Chuùng ta cuõng coù theå tìm thaáy yù töôûng ñaày trí tueä vaø nhaân baûn
naøy qua böùc tranh “Chaên traâu”, cuõng cuûa laøng tranh Ñoâng Hoà. Qua
hình aûnh: chuù beù voâ tö, ngoài ñeø leân nhöõng boâng sen treân löng traâu, say
söa thaû hoàn theo tieáng saùo; con traâu (khoâng heà coù söï raøng buoäc cuûa daây
vaøm) ngoùc ñaàu leân nhö muoán ñoàng caûm vôùi con ngöôøi. Baïn ñoïc coù theå
tìm thaáy trong böùc tranh naøy moät noäi dung mang tính minh trieát cuûa
Phaät giaùo: tính phaù chaáp (ngoài ñeø leân boâng sen), söï cheáâ ngöï baûn ngaõ
(cöôõi traâu) vaø söï hoaø nhaäp chaân tính cuûa con ngöôøi vôùi thieân nhieân.
Nhöng töø moät goùc ñoä khaùc, ngöôøi vieát cho raèng böùc tranh “Chaên traâu”
khoâng xuaát phaùt töø yù töôûng Phaät giaùo, maø mang moät giaù trò minh trieát
töø neàn vaên minh Laïc Vieät. Hình töôïng chieác laù sen che treân ñaàu chuù beù
gioáng hình töôïng cuûa caây neâu: söï vöôn leân daãn tôùi hoaø nhaäp hoaøn toaøn
vôùi thieân nhieân; töùc laø ñaït tôùi baûn theå cuûa Taïo hoaù. Lôøi chuù thích trong
tranh minh hoaï cho yù töôûng naøy :“Thieân thanh loäng suy ñòch“; töùc laø
“Trôøi xanh trong tieáng saùo“. Phaûi chaêng tính minh trieát Phaät hoïc coù söï
gaàn guõi vôùi tính minh trieát trong xaõ hoäi Laïc Vieät coå, neân coù theå coù söï
giaûi thích rieâng cho cuøng moät hình töôïng ngheä thuaät?
247

8. CHAÊN TRAÂU
Trôøi xanh trong tieáng saùo
Tranh daân gian laøng Ñoâng Hoà
248

9. Nhöõng böùc tranh daân gian cuûa treû em Laïc Vieät mua veà daùn ñaày
töôøng chôi trong nhöõng ngaøy Teát. Vôùi maøu saéc saëc sôõ vui maét, hình
aûnh vaø noäi dung tröïc tieáp cuûa nhöõng böùc tranh daân gian Vieät Nam
mang tính giaùo duïc nhöõng giaù trò nhaân baûn, ñaïo lyù vaø khuyeán khích
vöôn tôùi nhöõng muïc ñích cuûa con ngöôøi trong xaõ hoäi ñöông thôøi: leã trí,
nhaân nghóa, phuù quí, vinh hoa; hoaëc tính vui soáng trong lao ñoäng vaø söï
yeân bình. Nhöng haøm nghóa saâu xa cuûa nhöõng böùc tranh daân gian Vieät
Nam laïi mang ñaày tính minh trieát cuûa vaên hoaù Ñoâng phöông veà nhöõng
öôùc mô thaùnh thieän cuûa con ngöôøi.
LEÃ TRÍ
Tranh daân gian Ñoâng Hoà
249

10. Trong tranh “Leã trí”, qua hình töôïng con ruøa – phöông tieän chuyeån
taûi tri thöùc döôùi thôøi Huøng Vöông vaøo thôøi kyø ñaàu laäp quoác – chính laø
bieåu töôïng cuûa saùch hoïc. Phaûi chaêng, yù töôûng “Tieân hoïc leã” baét ñaàu töø
neàn vaên minh Laïc Vieät?
NHAÂN NGHÓA
Tranh daân gian Ñoâng Hoà
250

11. Trong tranh “Nhaân nghóa”, hình töôïng con coùc chính laø bieåu
töôïng cuûa ngöôøi thaøy cuûa chuù beù (“Thaày ñoà Coùc”, vì chæ coù Coùc môùi coù
chöõ Khoa ñaåu – noøng noïc – ñeå daïy cho ñôøi). Phaûi chaêng nhöõng yù nieäm
veà “Toân sö troïng ñaïo”, “Tieân hoïc leã, haäu hoïc vaên” cuûa Nho giaùo,
chính laø nhöõng yù töôûng ñaõ coù töø laâu trong thôøi Huøng Vöông? Bôûi vì
hình töôïng con Coùc vaø con Ruøa baét ñaàu vaø thuoäc veà neàn vaên minh Vaên
Lang.
Nhöõng daáu aán cuûa neàn vaên minh Vaên Lang coøn ñaâu ñoù trong
nhöõng troø chôi treû em löu truyeàn trong daân gian, nhö: OÂ aên quan, Kim
Moäc Thuûy Hoûa Thoå … nhö laø moät söï giaùo duïc, ñaøo taïo nhöõng theá heä
tieáp noái neàn vaên minh ñaõ moät thôøi kyø vó.
Chính töø neàn giaùo duïc nhaân baûn aáy, ñaõ taïo neân nhöõng theá heä tieáp
noái duy trì neàn vaên hieán Vaên Lang vôùi moät beà daày thôøi gian gaàn 3000
naêm trong lòch söû loaøi ngöôøi.
OÂNG KHIEÁT VAØ CHOØM SAO TIEÅU HUØNG TINH
Bieåu töôïng cuûa neàn vaên minh Khoa Ñaåu
vaø tri kieán vuõ truï quan kyø vó
251

12. MÎ CHAÂU TROÏNG THUÛY
TAÙC PHAÅM VAÊN HOÏC CUÛA MOÄT THÔØI ÑAÏI
NOÁI TIEÁP VAÊN MINH VAÊN LANG
Mî Chaâu - Troïng Thuûy laø moät taùc phaåm vaên hoïc
C
hay truyeàn thuyeát lòch söû?
uoái thôøi ñaïi Huøng Vöông laø nhöõng cuoäc chieán tranh taøn
khoác, lieân mieân ôû nöôùc laùng gieàng. Ñoù laø thôøi Xuaân thu
Chieán quoác ôû Trung Hoa. Nhöõng cuoäc chieán ñaãm maùu vì tham voïng
cuûa con ngöôøi ñaõ daãn ñeán söï thu heïp laõnh thoå Vaên Lang laàn thöù hai,
bôûi söï chinh phuïc môû roäng laõnh thoå cuûa nhaø Taàn, Sôû. Ñaây laø luùc AÂu
Laïc thay theá thôøi Huøng Vöông thöù XVIII – chi toäc cuoái cuøng laõnh ñaïo
moät nöôùc Vaên Lang toân troïng nhöõng giaù trò nhaân baûn. Söï thay theá
trong hoøa bình naøy, ñaõ taïo ra moät söï tieáp noái vaên hoùa vaø ñeå laïi moät taùc
phaåm vaên hoïc baát huû coøn truyeàn laïi ñeán taän baây giôø. Ñoù laø chuyeän tình
“Mî Chaâu - Troïng Thuûy”. Ñaây laø moät taùc phaåm vaên hoïc ñöôïc hö caáu
döïa treân boái caûnh lòch söû veà cuoäc chieán Nam Vieät - AÂu Laïc.
Töø tröôùc ñeán nay, chuyeän tình Mî Chaâu - Troïng Thuûy vaãn ñöôïc
coi laø truyeàn thuyeát lòch söû ñaõ thaàn thoaïi hoùa. Vì vaäy, caâu chuyeän naøy
vaãn ñöôïc caùc söû gia quan taâm khai thaùc veà nhöõng ñeà taøi lòch söû lieân
quan ñeán thôøi kyø An Döông Vöông – Nam Vieät. Ñoù laø nguyeân nhaân
daãn ñeán moät soá sai laàm lòch söû thôøi kyø naøy. Xin thí duï nhö sau: trong
Ñaïi Vieät söû löôïc (töùc Vieät söû löôïc, dòch giaû Nguyeãn Gia Töôøng, hieäu
ñính Nguyeãn Khaéc Thuaàn - saùch ñaõ daãn) trong phaàn chuù thích 37 ñöôïc
ghi nhö sau:
Trieäu Vaên Vöông: con cuûa Troïng Thuûy leân ngoâi naêm AÁt Tî (136
tröôùc Coâng nguyeân), ôû ngoâi 12 naêm, höôûng thoï 52 tuoåi.
Nhöng cuõng trong cuoán saùch naøy phaàn chuù thích 26 laïi ghi:
“Ñaïi Vieät söû kyù toaøn thö” cuøng nhieàu tö lieäu khaùc cheùp raèng Thuïc
An Döông Vöông leân ngoâi naêm Giaùp Thìn vaø ñeán naêm Quyù Tî thì döùt
(257 - 208 tröôùc Coâng nguyeân) ôû ngoâi 50 naêm. Nhöng coù nhieàu chuyeân
gia söû hoïc hieän ñaïi cho raèng Thuïc An Döông Vöông chæ trò vì töø naêm
208 ñeán naêm 179 tröôùc Coâng nguyeân. Nhö vaäy chæ ôû ngoâi ñöôïc 30
naêm.
So saùnh tuoåi thoï cuûa Trieäu Vaên Vöông leân ngoâi töø naêm 136
252

13. tröôùc Coâng nguyeân, ôû ngoâi 12 naêm, thoï 52 tuoåi töùc laø ngaøi sinh vaøo
naêm 176 tröôùc Coâng nguyeân. Trong khi ñoù neáu cho raèng caùc chuyeân
gia söû hoïc hieän ñaïi ñaõ ñuùng veà nieân ñaïi AÂu Laïc maát nöôùc, töùc laø vaøo
naêm 179, thì Mî Chaâu vaø Troïng Thuûy khoâng theå soáng ñeå sinh Trieäu
Vaên Vöông (theo truyeàn thuyeát thì ñaõ cheát khi keát thuùc traän chieán,
töùc laø cheát tröôùc khi sanh Trieäu Vaên Vöông 3 naêm?). Chöa noùi ñeán
thôøi ñieåm cuûa söû cuõ thì Mî Chaâu – Troïng Thuûy cheát tröôùc khi sinh
Trieäu Vaên Vöông laø 32 naêm (?). Sai laàm naøy khoâng phaûi chæ ôû phaàn
chuù thích trong saùch noùi treân, maø coøn ñöôïc laëp laïi ôû moät soá saùch khaùc.
Ñöông nhieân khoâng theå coi ñaây laø söï nhaàm laãn vì loãi chính taû.
Hoaëc cuõng trong cuoán Ñaïi Vieät söû löôïc naøy, taùc giaû khuyeát danh
ñaõ vieát:
Luùc baáy giôø An Döông Vöông coù thaàn nhaân laø Cao Loã cheá taïo
ñöôïc caùi noû lieãu baén moät phaùt ra möôøi muõi teân, daïy quaân lính muoân
ngöôøi.
Voõ Hoaøng bieát vaäy beøn sai con laø Thuûy xin sang laøm con tin ñeå
thoâng hieáu.
Sau nhaø vua ñaõi Cao Loã hôi baïc beõo.
Cao Loã boû ñi, con gaùi laø Mî Chaâu laïi cuøng vôùi Thuûy tö thoâng.
Thuûy phænh Mî Chaâu mong ñöôïc xem caùi noû thaàn, nhaân phaù hö caùi
laãy noû roài sai ngöôøi trình baùo vôùi Voõ Hoaøng. Voõ Hoaøng laïi caát binh sang
ñaùnh. Quaân keùo ñeán, vua An Döông Vöông laïi nhö xöa laø duøng noû thaàn
thì noù ñaõ hö gaõy, quaân lính ñeàu tan raõ. Voõ Hoaøng nhaân ñoù maø ñaùnh
phaù, nhaø vua ngaäm caùi söøng teâ ñi xuoáng nöôùc. Maët nöôùc cuõng vì ngaøi
maø reõ ra.
Ñaát nöôùc vì theá maø thuoäc nhaø Trieäu.
Ñieàu naøy ñaõ chöùng toû raèng taùc giaû Ñaïi Vieät söû löôïc (Vieät söû löôïc)
cuõng ñaõ coi chuyeän tình “Mî Chaâu – Troïng Thuûy” nhö laø moät truyeàn
thuyeát lòch söû, theå hieän ôû yeáu toá noû thaàn. Nhöng raát tieác caâu chuyeän
naøy ñaõ bò taùc giaû Vieät söû löôïc caét xeùn thoâ baïo, coù tính haï thaáp giaù trò cuûa
Mî Chaâu, neân coá tình boû ñi ñoaïn ñaàu vaø ñoaïn cuoái cuûa truyeàn thuyeát:
ñoù laø vieäc caàu hoân cuûa Trieäu Ñaø cho Troïng Thuûy laáy Mî Chaâu vaø hình
aûnh Troïng Thuûy oâm xaùc Mî Chaâu töï töû.
May maén thay, tri kieán cuûa taùc giaû Vieät söû löôïc khoâng qua ñöôïc
söï hieåu bieát baäc thaày cuûa taùc gia Laïc Vieät khi kieán taïo caâu chuyeän.
Cho neân söï caét xeùn thoâ baïo vaø xuyeân taïc söï thaät ñaõ taïo neân moät söï
253

14. gaùn gheùp khieân cöôõng, trong vieäc ñöa hình aûnh noû thaàn beân caïnh söï
ngaây thô cuûa coâng chuùa Mî Chaâu (bôûi vì laøm gì coù noû thaàn treân thöïc
teá). Neáu baïn ñoïc chuù yù moät chuùt thì ôû treân: Thaàn nhaân Cao Loã cheá taïo
ñöôïc caùi noû lieãu baén moät phaùt ra möôøi muõi teân; ôû döôùi thì ñaõ bieán thaønh
caùi “noû thaàn”.
Nhöng töø moät caùch nhìn vôùi thôøi gian hình thaønh tính baèng thieân
nieân kyû, cho raèng: Chuyeän tình “Mî Chaâu – Troïng Thuûy” laø moät truyeàn
thuyeát lòch söû, ñaõ taïo ra nhöõng maâu thuaãn khoâng theå lyù giaûi. Ñaây cuõng
laø nguyeân nhaân gaây ra söï tam sao thaát baûn cho moät taùc phaåm vaên hoïc
noåi tieáng, do nhöõng maâu thuaãn giöõa tính hö caáu trong vaên hoïc vaø thöïc
teá lòch söû. Do ñoù, tröôùc khi phaân tích chuyeän tình “Mî Chaâu – Troïng
Thuûy” vôùi tö caùch laø taùc phaåm vaên hoïc, vieäc ñaàu tieân laø phaûi minh
chöùng truyeàn thuyeát “Mî Chaâu – Troïng Thuûy” khoâng phaûi laø truyeàn
thuyeát lòch söû.
Tính hö caáu ñaàu tieân taát caû moïi ngöôøi ñeàu nhaän thaáy laø chieác noû
thaàn khoâng theå coù thaät. Hay noùi moät caùch khaùc, hình töôïng troïng taâm
trong caáu truùc cuûa caâu chuyeän laø “noû thaàn” voán khoâng coù thaät. Do ñoù,
cuõng khoâng theå coù moùng ruøa thaàn ñeå Troïng Thuûy laáy caép. Nhöng vì
coi laø moät truyeàn thuyeát lòch söû, cho neân ñaõ coù söû gia cho raèng: vieäc
Troïng Thuûy aên caép noû thaàn laø moät hình töôïng cuûa vieäc aên caép bí maät
quoác phoøng cuûa AÂu Laïc; qua caáu taïo cuûa caùi noû baén ñöôïc moät luùc
nhieàu phaùt teân, neân Nam Vieät ñaõ bieát caùch haïn cheá taùc duïng cuûa noù.
Ñaây chæ laø moät caùch suy dieãn khieân cöôõng cho moät tình tieát trong noäi
dung so vôùi keát caáu toaøn boä caâu chuyeän. Vì ñeå laøm ñöôïc vieäc naøy
khoâng caàn phaûi coù thaùi töû ñi laøm con tin, maø chæ caàn moät toaùn quaân
phuïc kích caûm töû cuõng ñuû thöïc hieän. Do ñoù, cuõng khoâng theå coù vieäc
Mî Nöông raéc loâng ngoãng raûi ñöôøng cho Troïng Thuûy treân thöïc teá.
Coâng chuùa Mî Chaâu – ngöôøi phuï nöõ coù ñòa vò toân quyù nhaát cuûa AÂu Laïc
– ñaâu coù theå ngôù ngaån ñeán möùc ñoä: quaân Nam Vieät do chính Troïng
Thuûy caàm ñaàu ñang taán coâng taøn phaù AÂu laïc (theo caùch hieåu töø tröôùc
ñeán nay), thì laïi raéc loâng ngoãng chæ ñöôøng cho quaân giaëc ñuoåi theo taøn
quaân cuûa cha mình. Hoaëc Troïng Thuûy – vò thaùi töû si tình ñi tìm ngöôøi
yeâu – ñöôïc gaùn cho laø ngöôøi caàm ñaàu ñaïo quaân Nam Vieät taán coâng AÂu
Laïc, laïi tin vaøo söï chæ ñöôøng cuûa coâng chuùa moät quoác gia ñoái ñòch ñeå
haønh quaân truy kích (xin löu yù ñoäc giaû laø thôøi ñieåm lòch söû cuûa cuoäc
chieán Nam Vieät – AÂu Laïc xaûy ra sau khi binh phaùp Toân Töû ra ñôøi hôn
254

15. 400 naêm, vaø kinh nghieäm chieán tröôøng ñaãm maùu keùo daøi hôn 600
naêm cuûa thôøi Xuaân Thu Chieán quoác tröôùc ñoù).
Söï maâu thuaãn noùi treân, chæ môùi so saùnh veà khaû naêng thöïc teá vôùi
noäi dung caâu chuyeän. Nhöng cuõng chính vì söï sai laàm töø caên baûn cho
raèng “Mî Chaâu – Troïng Thuûy” laø moät truyeàn thuyeát lòch söû, laøm cho
nhöõng noäi dung vaên hoïc taïo neân dieãn bieán caâu chuyeän bò thaát thoaùt.
Ñieàu naøy ñaõ khieán cho tính caùch Troïng Thuûy trong caâu chuyeän, ñoaïn
ñaàu vaø ñoaïn cuoái khoâng thoáng nhaát. ÔÛ ñoaïn ñaàu, Troïng Thuûy nhö moät
keû löøa tình bæ oåi. Nhöng ôû ñoaïn cuoái thì vò thaùi töû ñaày quyeàn uy, voõ
coâng hieån haùch, ngöôøi keá vò ngai vaøng thoáng trò hai vöông quoác, laïi
nhaûy xuoáng gieáng töï töû cheát theo ngöôøi yeâu – moät haønh ñoäng cuûa
ngöôøi giaøu tình caûm vaø chung thuûy. Do ñoù, döïa vaøo moät taùc phaåm vaên
hoïc ñaày tính hö caáu – ngay töø hình töôïng troïng taâm cuûa taùc phaåm – ñeå
tìm hieåu veà tính caùch lòch söû cuûa nhöõng nhaân vaät khoâng thaät, quaû laø
gaëp nhieàu khoù khaên. Ñieàu naøy cuõng töông töï nhö vieäc phaân tích taâm lyù
cuûa vôï choàng thaàn Dôùt trong thaàn thoaïi Hy Laïp, gaây aûnh höôûng ñeán
cuoäc chieán cuûa thaønh Troa.
Tính hö caáu - moät ñaëc tröng cuûa taùc phaåm vaên hoïc - raát roõ neùt vaø
cuõng laø tình tieát phuû nhaän vieäc coi “Mî Chaâu – Troïng Thuûy” laø moät
truyeàn thuyeát lòch söû, ñöôïc chöùng toû ôû ñoaïn cuoái cuûa caâu chuyeän. Ñoù
laø: vôùi lôøi nguyeàn cuûa Mî Chaâu, neân sau khi cheát naøng ñaõ hoùa thaân
vaøo ngoïc trai ôû bieån Nam Haûi. Vì vaäy, sau naøy khi laáy nöôùc gieáng
thaønh Coå Loa, röûa ngoïc trai Nam Haûi thì vieân ngoïc laïi saùng leân röïc rôõ.
Linh hoàn naøng coâng chuùa AÂu Laïc – quoác gia keá tieáp trieàu ñaïi Huøng
Vöông – ñaõ minh chöùng cho chính caâu chuyeän tình bi traùng laø moät taùc
phaåm vaên hoïc cuûa neàn vaên hoïc truyeàn thoáng, keá tuïc neàn vaên hieán nhaân
baûn cuûa Vaên Lang.
Giaû thuyeát veà söï thaät lòch söû
cuûa cuoäc chieán Nam Vieät - AÂu Laïc
Vieäc Trieäu Ñaø cho Troïng Thuûy laøm con tin raát coù khaû naêng thöïc
teá. Ñaây laø hieän töôïng thöôøng xuyeân xaûy ra ôû nhöõng quoác gia ñoái khaùng
ôû phaàn luïc ñòa cuûa Trung Quoác vaø Vieät Nam vaøo thôøi kyø naøy. Theo
truyeàn thuyeát Trung Hoa, chính Taàn Thuûy Hoaøng cuõng laø moät keát quaû
cuûa moái tình con tin noåi tieáng. Hoaëc sau ñoù, chính Trieäu Vaên Vöông –
ngöôøi keá vò Trieäu Vuõ Vöông (Trieäu Ñaø) – cuõng phaûi cho con mình ñi
255

16. laøm con tin ôû nhaø Haùn.
Nhö vaäy, söï thöïc lòch söû cuûa cuoäc chieán naøy coù theå giaûi thích
theo moät giaû thuyeát nhö sau:
Nam Vieät bò söùc eùp töø hai phía laø nhaø Haùn ôû phöông Baéc vaø AÂu
Laïc ôû phöông Nam. Khi môùi laäp quoác theá nöôùc coøn yeáu, buoäc Trieäu
Vuõ Vöông phaûi hoøa hoaõn vôùi AÂu Laïc ñeå cuûng coá quoác gia. Ngaøi chöùng
toû thieän chí cuûa mình baèng caùch ñöa thaùi töû laøm con tin. An Döông
Vöông – ngöôøi keá tuïc Huøng Vöông – veà nguyeân taéc khoâng theå coâng
nhaän vöông quoác cuûa Trieäu Ñaø xaây döïng treân vuøng ñaát cuõ cuûa Vaên
Lang. Nhöng ngaøi cuõng chöa ñuû söùc ñeå phuïc hoài laõnh thoå, neân ñaõ chaáp
nhaän hoøa hoaõn. Ñaây cuõng laø lyù do khieán moät soá trieàu thaàn cuûa ngaøi
phaûn ñoái cuoäc hoøa hoaõn naøy vaø boû ñi; nhö tröôøng hôïp cuûa töôùng quaân
Cao Loã. Khi Trieäu Vuõ Vöông (Trieäu Ñaø) cuûng coá quoác gia vöõng maïnh,
ñaõ caát quaân ñaùnh uùp AÂu laïc. An Döông Vöông vì thieáu caûnh giaùc neân
bò maát nöôùc. Troïng Thuûy ñaõ bò cheát trong cuoäc chieán, do ñang laøm con
tin ôû AÂu Laïc. Vieäc ngoïc trai saùng leân khi ñöôïc röûa trong nöôùc gieáng Coå
Loa, chæ laø moät yeáu toá thöïc ñaõ ñöôïc phaùt hieän töø laâu trong moät xöù sôû
giaøu ngoïc trai nhö Vaên Lang. Ñaây laø moät thöïc teá ñöôïc ñöa vaøo ñeå taêng
yeáu toá laõng maïn cuûa caâu chuyeän, ca ngôïi tình yeâu, phuû nhaän chieán
tranh.
Chuyeän tình “Mî Chaâu – Troïng Thuyû“
taùc phaåm vaên hoïc bi traùng, phuû nhaän chieán tranh, ca ngôïi
tình yeâu con ngöôøi.
“Lòch söû laø gì? Ñoù chæ laø nhöõng caùi ñinh ñeå toâi
treo böùc hoïa cuûa toâi thoâi!”
Alexandre Dumas.
Chuyeän tình Mî Chaâu – Troïng Thuûy laø moät böùc tranh hoaønh
traùng ca ngôïi tình yeâu con ngöôøi, phuû nhaän chieán tranh. Neáu baïn ñoïc
tìm thaáy yù töôûng nhaân baûn naøy ôû Romeo – Juliette, thì baïn cuõng nhaän
thaáy ngay giaù trò nhaân baûn saâu saéc naøy ôû chuyeän tình “Mî Chaâu –
Troïng Thuûy”.
Caâu chuyeän mieâu taû moät moái tình thuûy chung son saét cuûa coâng
chuùa Mî Chaâu vaø thaùi töû Troïng Thuûy. Moät tình yeâu ñöôïc hình thaønh
trong neàn hoøa bình cuûa hai quoác gia laùng gieàng.
256

17. Troïng Thuûy laø ngöôøi uûng hoä söï lieân minh giöõa hai quoác gia,
ñaõ trôû veà nöôùc ñeå tham gia cuoäc chieán choáng laïi söï xaâm löôïc nhaø
Haùn theo lôøi cha chaøng. Mî Chaâu ñaõ ñöa noû thaàn cho Troïng Thuûy
ñeå giuùp quaân ñoäi Nam Vieät choáng xaâm löôïc. Nhöng Troïng Thuûy
ñaõ bò chính cha chaøng löøa doái. Khi laáy ñöôïc noû thaàn, Trieäu Ñaø
ñem quaân taán coâng AÂu Laïc. Troïng Thuûy ñuoåi theo quaân vieãn chinh
ñeå cöùu ngöôøi yeâu. Nhöng khi chaøng ñeán nôi thì taát caû ñaõ tan
hoang.
(Ñoaïn vaên treân do ngöôøi vieát phuïc cheá laïi, xin ñöôïc caùc baäc trí
giaû boå khuyeát).
Troïng Thuyû ñem quaân baûn boä ñi tìm Mî Chaâu theo ñöôøng loâng
ngoãng traéng öôùc heïn. Ñeán nôi thì ngöôøi yeâu ñaõ cheát. Thaát voïng vaø ñau
khoå vì ñaõ goùp phaàn gaây neân caùi cheát cuûa naøng vaø söï taøn phaù ñoái vôùi
quoác gia maø chaøng yeâu meán. Troïng Thuûy ñaõ oâm xaùc Mî Chaâu töï töû
trong gieáng nöôùc Coå Loa ñaày kyû nieäm cuûa moái tình.
Caùi cheát cuûa thaùi töû Troïng Thuûy vì tình yeâu, ñeå laïi ñaèng sau
chaøng moät ngai vaøng – bieåu töôïng cuûa quyeàn löïc toái cao vaø phuù quyù toät
ñænh – ñaõ khaúng ñònh: tình yeâu con ngöôøi vöôït leân moïi söï phuø hoa vaø
phuû nhaän chieán tranh, nguyeân nhaân cuûa söï ñau khoå maø loaøi ngöôøi töï
gaây ra cho mình.
Neá u nhö chuyeä n tình Romeo – Juliette cuû a ñaï i vaê n haø o
Shakespeare cuøng vôùi ñeà taøi naøy, chæ giôùi haïn haän thuø cuûa hai doøng
toäc. Baèng nhöõng thuû phaùp ngheä thuaät, Shakespeare ñaõ chöùng minh
coâng lyù vaø luaät phaùp coù theå ngaên chaën, nhöng khoâng theå xoùa boû ñöôïc
haän thuø (hình aûnh cuûa quaân trieàu ñình can thieäp vaøo nhöõng cuoäc traû thuø
cuûa hai doøng toäc) vaø chæ coù tình yeâu ñích thöïc cuûa con ngöôøi môùi laø
nguyeân nhaân cuûa moät cuoäc soáng thanh bình, ñöôïc minh chöùng sau caùi
cheát keát thuùc thieân bi dieãm tình cuûa Romeo – Juliette. Nhöng ôû chuyeän
tình “Mî Chaâu – Troïng Thuûy” coù noäi dung saâu saéc hôn nhieàu. ÔÛ ñaây,
cuoäc chieán giöõa Nam Vieät vaø AÂu Laïc ñaõ vöôït ra ngoaøi phaïm vi coâng lyù
cuûa moät quoác gia. Ngoaøi quyeàn naêng cuûa thöôïng ñeá thì chính tình yeâu
con ngöôøi – qua thieân bi dieãm tình “ Mî Chaâu –Troïng Thuyû“ – ñaõ
chöùng minh chæ coù tình yeâu laø vónh cöûu.
Khi caû Nam Vieät – Trieäu Ñaø laãn AÂu Laïc ñeàu thuoäc veà tay nhaø
Haùn... Haøng ngaøn naêm ñaõ troâi qua, thaønh Coå Loa – baõi chieán tröôøng
257

18. xöa – nay chæ coøn laø nhöõng doi ñaát ngoån ngang. Thôøi hoaøng kim cuûa
Nam Vieät vôùi nhöõng voõ coâng vaø nhöõng aâm möu ñen toái, ñaõ chìm vaøo
quaù khöù. Nöôùc Nam Vieät chæ coøn laø moät hieän töôïng trong lòch söû cuûa caû
Vieät Nam vaø Trung Quoác. Nhöng vieân ngoïc mieàn Nam Haûi hoùa thaân
cuûa Mî Chaâu vaãn röïc saùng khi gaëp nöôùc gieáng Coå Loa pha hoàn Troïng
Thuûy. Hình töôïng vieân ngoïc trai röïc saùng nhö muoán minh chöùng cho
tình yeâu baát dieät cuûa con ngöôøi, phuû nhaän nhöõng cuoäc chieán tranh voâ
nghóa.
Cuøng vôùi ñeà taøi veà tình yeâu vaø chieán tranh ñaït ñeán ñænh cao vaên
hoïc ngheä thuaät, coøn coù Iliad & Odissey cuûa Homer. Nhöng tieác thay,
ñaây laïi laø moät thieân anh huøng ca bi traùng cuûa con ngöôøi. Tình yeâu
trong Iliad & Odissey laïi chính laø nguyeân nhaân bi thaûm cuûa cuoäc chieán,
khi nöõ thaàn tình yeâu Aphorodite cho naøng Helen xinh ñeïp laøm vôï
hoaøng töû si tình Panis cuûa thaønh Troa.
Coù theå khaúng ñònh raèng: ngay caû vaøo thôøi kyø suy taøn cuûa neàn vaên
minh Vaên Lang; neàn vaên minh naøy cuõng coøn ñeå laïi moät taùc phaåm vaên
hoïc vôùi ñeà taøi tình yeâu vaø chieán tranh, raát giaøu chaát nhaân baûn hay nhaát
trong theå loaïi chuyeän naøy cuûa neàn vaên minh nhaân loaïi; keå töø thôøi coå
ñaïi cho ñeán taän baây giôø.
Giaû thuyeát veà thôøi ñieåm xuaát xöù
cuûa chuyeän tình “Mî Chaâu – Troïng Thuyû“
Vôùi noäi dung caâu chuyeän ñaõ phuïc cheá vaø trình baøy vôùi baïn ñoïc
nhö treân, thì chuyeän tình “Mî Chaâu – Troïng Thuûy” khoâng theå hình
thaønh trong thôøi ñaïi cuûa Nam Vieät. Nhö vaäy, chæ coù khaû naêng thôøi
ñieåm xuaát hieän caâu chuyeän naøy vaøo ñaàu thôøi Baéc thuoäc ñeán cuoäc khôûi
nghóa cuûa Hai Baø Tröng. Ñaây laø moät thôøi kyø chöa coù chuû tröông huûy
dieät vaên hoùa vaø söï ñoàng hoùa khoác lieät. Coù theå chuyeän tình “Mî Chaâu
– Troïng Thuûy” xuaát hieän vaøo thôøi kyø chuaån bò khôûi nghóa cuûa Hai Baø,
hoaëc khi Hai Baø leân trò vì vöông quoác Vaên Lang cuõ. Theo söû cuõ thì
cuoäc khôûi nghóa cuûa Hai Baø ñöôïc söï uûng hoä cuûa nhaân daân ôû caùc vuøng
Nam Vieät cuõ. Cho neân noäi dung caâu chuyeän coù taùc duïng ñoaøn keát caùc
löïc löôïng uûng hoä Hai Baø thuoäc nhöõng mieàn ñaát naøy, voán goác xöa laø cuûa
Vaên Lang. Mî Chaâu raûi loâng ngoãng traéng – hay xuaát xöù nguyeân thuûy
cuûa caâu chuyeän laø raûi loâng chim Laïc (Haïc)? Moät hình töôïng keâu goïi
ngöôøi Laïc Vieät tìm veà nguoàn coäi, giaønh laïi ñaát nöôùc cuûa toå tieân, voán
258

19. ñaày tình yeâu thöông cuûa con ngöôøi.
Nhöng cuõng chính vì vaäy maø caùc trieàu ñaïi phong kieán Baéc thuoäc
khoâng theå chaáp nhaän moái tình “Mî Chaâu – Troïng Thuûy” vaø goùp phaàn
laøm sai leäch noäi dung taùc phaåm vaên hoïc naøy (coù theå ngoaïi tröø nhaø Nam
Toáng khi saép maát nöôùc vôùi Moâng Coå).
*
* *
Nhöõng taùc phaåm vaên hoïc thuoäc neàn vaên minh Vaên Lang, duø döôùi
moïi hình thöùc vôùi noäi dung khaùc nhau: truyeàn thuyeát lòch söû, truyeàn
thuyeát vaên hoïc hoaëc thaàn thoaïi coå tích, ñeàu coù neùt töông ñoàng ôû tính
nhaân baûn vaø ñeà cao söï hoøa nhaäp tình yeâu con ngöôøi. Ñaây laø moät neùt
ñaëc thuø, khoù coù theå tìm thaáy ôû noäi dung nhöõng caâu chuyeän dò baûn khaùc.
Giaù trò nhaân baûn ñöôïc theå hieän trong nhöõng taùc phaåm vaên hoïc cuûa caùc
taùc giaû Laïc Vieät laø moät trong nhöõng yeáu toá chöùng toû raèng:
Ñeå coù ñöôïc nhöõng taùc phaåm traùc tuyeät ñoù, thì neàn taûng xaõ hoäi
cuûa noù phaûi coù moät neàn vaên hieán ñaït tôùi ñænh cao cuûa giaù trò nhaân baûn
vaø moät toå chöùc xaõ hoäi vôùi moät neàn vaên minh töông xöùng, taïo ra söï oån
ñònh cho cuoäc soáng vaø con ngöôøi.
Nhöõng giaù trò nhaân baûn ñaày tình yeâu thöông con ngöôøi cuûa thôøi
Vaên Lang khoâng taïo cho ñaát nöôùc naøy nhöõng voõ coâng hieån haùch cuûa
Alexander ñaïi ñeá hoaëc vinh quang cuûa Thaønh Caùt Tö Haõn. Neàn vaên
minh Laïc Vieät cuõng khoâng heà ñeå laïi nhöõng kyø quan ñoà soä ñaày maùu, moà
hoâi vaø nöôùc maét nhö Kim Töï Thaùp, Vaïn Lyù Tröôøng Thaønh... Nhöng
chính nhöõng giaù trò nhaân baûn vaø tình yeâu con ngöôøi trong neàn vaên hieán
Vaên Lang laø nguyeân nhaân cho söï toàn taïi gaàn 3000 naêm cuûa ñaát nöôùc
naøy. Loøng nhaân aùi vaø tình yeâu con ngöôøi, tuy khoâng phaûi laø nguyeân
nhaân thaéng lôïi cuûa moät cuoäc chieán, nhöng laø mô öôùc cuûa con ngöôøi.
Nhöõng voõ coâng hieån haùch cuûa cha oâng – quoác gia duy nhaát chieán thaéng
quaân Moâng Coå – ngoaøi söï laõnh ñaïo saùng suoát ñaõ goùp phaàn laøm neân
chieán thaéng ñoù, phaûi chaêng chính laø söï hy sinh vì tình yeâu cuoäc soáng,
voán laø moät truyeàn thoáng coù töï ngaøn xöa?
Haøng ngaøn naêm sau, nöôùc Vieät höng quoác, truyeàn thoáng nhaân
nghóa ñoù ñaõ ñöôïc tieáp noái trong lôøi môû ñaàu cuûa “Bình Ngoâ ñaïi caùo” –
baûn tuyeân ngoân ñoäc laäp thuoäc vaøo haøng thieân coå huøng vaên cuûa daân Laïc
Vieät.
259

20. Töøâøng nghe,
Vieäc nhaân nghóa coát ôû yeân daân
Quaân ñieáu phaït vì nhaân tröø baïo.
Cho ñeán taän ngaøy nay, huøng khí cuûa ngöôøi Laïc Vieät hoøa chaát
laõng maïn, chan chöùa tình yeâu con ngöôøi vôùi nhöõng truyeàn thoáng nhaân
baûn ñöôïc tieáp noái töø thôøi Huøng Vöông, vaãn coøn theå hieän trong thi ca
Vieät Nam vôùi nhöõng vaàn thô traùc tuyeät:
Aûi Baéc quaân thuø kinh voù ngöïa.
Giaùp vaøng khaên trôû laïnh ñaàu voi.
Chaøng ôi ! Ñieän ngoïc bô vô quaù.
Traêng cheách, ngoâi trôøi boùng leû soi.
Trích baøi thô “Tröng Nöõ Vöông”
Nöõ só Ngaân Giang
Linh hoàn cuûa ñoaïn thô traùc tuyeät cuûa nöõ só Ngaân Giang, nhö hoøa
nhaäp vôùi söï dieãm leä bi traùng vaø ñaày nhaân baûn cuûa truyeän tình Mî Chaâu
Troïng Thuûy vaø nhöõng caâu truyeän töø thôøi laäp quoác. Coù raát nhieàu lieät nöõ
anh huøng trong lòch söû nhaân loaïi. Nhöng chæ coù Hai Baø môùi coù neùt ñaëc
tröng, ñöôïc mieâu taû taøi tình, ñaày hình töôïng trong ngoân töø, coâ ñoïng taát
caû söï bi phaãn vaø huøng khí Laïc Vieät chæ trong moät caâu thô: “Giaùp vaøng,
khaên trôû laïnh ñaàu voi”. Vôùi 4 caâu thô trong khoå thô cuoái cuûa baøi thô
baát huû, nöõ só ñaõ mieâu taû moät caùch thieân taøi baèng hình töôïng giaùn tieáp,
theå hieän söï bi traùng vaø tình yeâu con ngöôøi cuûa vò nöõ Vöông ñaàu tieân
cuûa ngöôøi Laïc Vieät. Nhö taát caû caâu truyeän coù töø thôøi Huøng Vöông, maø
chaát nhaân baûn vaø tình ngöôøi ñaõ taïo neân söï linh dieäu ñeán möùc huyeàn vi
cuûa noäi dung. Trong thô cuûa nöõ só Ngaân Giang, söï saùng taïo ngheä thuaät
ñaït ñeán söï vi dieäu saâu laéng cuûa taâm linh, cuõng töø chaát nhaân baûn vaø tình
yeâu con ngöôøi. Trong bi phaãn vôùi noãi ñau nhaân theá vì söï tham baïo cuûa
keû ñoâ hoä, Hai Baø ñaõ laäp bao voõ coâng hieån haùch vaø ñaït tôùi toät ñænh vinh
quang. ÔÛ nôi laàu son, gaùc tía ñaày phuù quí vinh hoa; nhöng ôû ñaáy tình
ngöôøi vaø nhöõng giaù trò nhaân baûn vaãn vöôït leân treân taát caû. Hai caâu thô
cuoái ñaày chaát laõng maïn vôùi hình töôïng ngheä thuaät töông phaûn ñaït ñeán
tuyeät kyõ – giöõa traïng thaùi noäi taâm coâ ñôn taän cuøng vaø söï phuø hoa cao
nhaát. Chính töø söï töông phaûn naøy ñaõ khaúng ñònh nhöõng giaù trò cuûa tình
260

21. yeâu con ngöôøi vöôït leân treân taát caû. Hoàn thô mang tình ngöôøi nhö vuùt
leân khoâng gian voâ taän, traøn ngaäp trong noãi coâ ñôn taän cuøng, boû laïi ñaèng
sau ñænh cao nhöõng mô öôùc phuø vaân cuûa theá nhaân. Caû baøi thô, caû hoàn
thô, caû coõi taâm linh con ngöôøi nhö ñaõ hoøa vaøo vuõ truï, ñi tìm trong hö
voâ, trong thôøi gian voâ taän vôùi söï khao khaùt moät tình yeâu con ngöôøi.
Chaøng ôi!Ñieän ngoïc bô vô quaù.
Traêng cheách, ngoâi trôøi boùng leû soi.
Caâu thô cuoái nhö chæ coøn ñoïng laïi trong theá nhaân moät noãi buoàn
saâu laéng, khi hoàn ngöôøi coâ ñôn trong aûo aûnh vaøng son. Caû moät khoâng
gian bô vô vôùi aùnh traêng buoàn cheách, soi boùng moät hình töôïng cuûa söï
toät ñænh vinh quang, nhöng ñang khao khaùt moät tình yeâu con ngöôøi ñaõ
khaúng ñònh chæ coù tình yeâu con ngöôøi vöôït leân treân taát caû.
Traûi qua bao noãi ñau thöông, thaêng traàm theo doøng lòch söû cuûa
gioáng noøi Laïc Vieät. Nhöõng aùng vaên chöông tieáp noái neàn vaên hieán Vaên
Lang khoâng chæ coøn chaát laõng maïn tröõ tình, maø coøn pha chaát bi traùng –
daáu aán cuûa nhöõng cuoäc chieán giöõ nöôùc ñaày gian khoå. Nhöng töø trong
saâu thaúm cuûa taâm linh, ngöôøi Laïc Vieät vaãn khaúng ñònh chaát nhaân baûn
vaø tình yeâu con ngöôøi, choáng laïi nhöõng cuoäc chieán tranh phi nghóa.
Moät trong nhöõng baøi thô hay nhaát coù noäi dung bi traùng, ca ngôïi tình
yeâu con ngöôøi, phuû nhaän chieán tranh trong vaên hoïc Vieät Nam hieän ñaïi,
phaûi keå ñeán baøi “Maøu tím hoa sim”cuûa nhaø thô Höõu Loan.
*
* *
Thôøi ñaïi Huøng Vöông – moät thôøi ñaïi ñaõ ñöôïc minh chöùng veà
taàm voùc ñoà soä cuûa moät neàn vaên hieán – trong ñoù coù nhöõng taùc phaåm vaên
xuoâi coøn laïi ñaõ ñöôïc trình baøy ôû treân. Moät giaù trò töï nhieân cuûa tö duy vaø
rung caûm ngheä thuaät khaùc, ñoù laø: aâm nhaïc, thi ca vaø hoäi hoïa cuûa thôøi
ñaïi naøy phaûi ñöôïc chöùng toû. Nhöõng thanh aâm traùc tuyeät cuûa tieáng saùo
Tröông Chi, tieáng ñaøn Thaïch Sanh ñaõ hoøa vaøo hoàn soâng nuùi. Nhöng
nhöõng vaàn thô, phaûi chaêng coøn laïi ñaâu ñoù trong ca dao daân gian Vieät
Nam. Vaø coøn ôû nhöõng truyeän Noâm khuyeát danh coøn löu truyeàn caùch
ñaây vaøi thaäp kyû, khi theå thô luïc baùt laø theå thô duy nhaát coù ôû Vieät Nam
(*); hoaëc coøn aån mình döôùi caùi teân khaùc trong nhöõng coå thö tìm thaáy ôû
* Chuù thích : Trong kinh Trung Dung cuûa Nho giaùo, phaàn môû ñaàu cuõng coù hai caâu coù
261

22. nhöõng vuøng ñaát thuoäc Vaên Lang cuõ. Veà vaán ñeà ngheä thuaät thôøi Huøng
Vöông coøn khoaûng troáng lôùn laø aâm nhaïc, hoäi hoïa, kieán truùc, ñieâu khaéc...
Nhöng do khaû naêng coù haïn vaø ñieàu kieän thôøi gian hieän nay chöa theå
tìm hieåu saâu hôn, neân xin ñaët vaán ñeà ñeå caùc baäc trí giaû quan taâm xem
xeùt.
keát caáu gioáng thô luïc baùt (theo “Leàu choõng” - Ngoâ Taát Toá).
262

23. 263

24. Chöông VIII:
SÔN TINH THUÛY TINH
LÔØI BÌNH CUÛA SÖÛ GIA VAÊN LANG
VEÀ NGUYEÂN NHAÂN KEÁT THUÙC
T
THÔØI ÑAÏI HUØNG VÖÔNG
öø xöa ñeán nay, chuyeän “Sôn Tinh Thuûy Tinh” vaãn ñöôïc
coi nhö laø moät caâu chuyeän coå tích giaûi thích hieän töôïng
thieân nhieân vaø cuoäc ñaáu tranh choáng luõ luït cuûa ngöôøi Laïc Vieät. Nhöng
thöïc ra ñaây laø moät truyeàn thuyeát lòch söû. Noäi dung cuûa truyeàn thuyeát
naøy, chính laø lôøi baøn cuûa söû gia Vaên Lang veà nguyeân nhaân keát thuùc
thôøi ñaïi Huøng Vöông.
Môû ñaàu cho truyeàn thuyeát “Sôn Tinh Thuyû Tinh” laø moät caâu
quen thuoäc, ñaët ra moät meänh ñeà lòch söû tieáp theo ñoù:”Vaøo thôøi Huøng
Vöông thöù XVIII...”. Ñoù chính laø daáu aán khaúng ñònh giaù trò lòch söû cuûa
caâu chuyeän, phuû nhaän caùi nhìn hình thöùc quen thuoäc. Hoaøn toaøn voâ lyù
khi hieän töôïng luõ luït thöôøng nieân, keùo daøi hôn 2000 naêm chæ baét ñaàu
vaøo thôøi Huøng Vöông thöù XVIII, tröôùc ñoù laïi khoâng coù? Töø ñoù coù theå
khaúng ñònh raèng: Hieän töôïng luõ luït ñaõ coù töø laâu ôû vuøng chaâu thoå soâng
Hoàng Haø, ñaõ ñöôïc söû duïng laøm baèng côù cho caâu chuyeän ñöôïc löu truyeàn
vôùi thôøi gian.
Theo keát caáu cuûa caâu chuyeän thì nguyeân nhaân ñeå daãn ñeán dieãn
bieán toaøn boä noäi dung sau ñoù laø: Vua Huøng Vöông chæ coù moät ngöôøi
con gaùi duy nhaát cöïc kyø xinh ñeïp, ñaõ ñeán tuoåi laáy choàng laø Mî Nöông.
Chi tieát naøy chöùng toû ai laø reå vua Huøng thì ñoàng thôøi seõ laø ngöôøi keá vò
vua Huøng. (Thöïc teá theo nhöõng tö lieäu söu taàm ñöôïc thì vò vua cuoái
cuøng cuûa thôøi Huøng Vöông thöù XVIII coù 20 quan lang vaø 6 Mî Nöông
– Truyeàn thuyeát Huøng Vöông - Thaàn thoaïi Vónh Phuù, saùch ñaõ daãn). Coù
hai chaøng trai ñeán caàu hoân laø Sôn Tinh vaø Thuûy Tinh, hoaøn toaøn ñoái
laäp nhau veà tính caùch vaø khaû naêng: Thuûy Tinh coù taøi daâng nöôùc, laøm
möa laøm gioù gaây baõo toá; Sôn Tinh thì ngöôïc laïi. Hình aûnh hai vò thaàn
ñoái laäp nhau laø hình töôïng cuûa AÂm Döông, theå hieän trong nhöõng vaán
265

25. ñeà xaõ hoäi (töùc AÂm Döông xung khaéc).
Thuyeát AÂm Döông öùng duïng trong vieäc ñieàu hoøa maâu thuaãn xaõ
hoäi - taát nhieân thuoäc veà neàn vaên minh cuûa thôøi Huøng Vöông - laàn ñaàu
tieân ñöôïc nhaéc tôùi trong boä söû töông ñoái xaùc tín cuûa Trung Quoác laø Söû
Kyù cuûa Tö Maõ Thieân - Traàn Thöøa töôùng theá gia, coù noäi dung nhö sau:
... Hieáu Vaên Hoaøng ñeá sau khi ñaõ quen vieäc nöôùc, trieàu hoäi hoûi
höõu thöøa töôùng Löu Boät:
- Trong thieân haï, moät naêm xeùt xöû nguïc hình bao nhieâu ngöôøi?
Boät taï loãi noùi:
- Thaàn khoâng bieát.
Nhaø vua hoûi:
- Trong thieân haï moät naêm tieàn vaø thoùc xuaát nhaäp bao nhieâu?
Boät laïi taï loãi noùi:
- Thaàn khoâng bieát!
Boät moà hoâi öôùt ñaãm caû löng vì theïn khoâng bieát traû lôøi nhö theá
naøo. Vua beøn hoûi taû thöøa töôùng Traàn Bình.
Bình noùi:
- Ñaõ coù ngöôøi lo vieäc aáy.
Vua hoûi:
- Ai lo vieäc aáy?
Bình noùi:
- Beä haï neáu hoûi veà vieäc xöû nguïc hình thì hoûi quan ñình uùy, neáu
hoûi veà tieàn vaø thoùc thì hoûi quan trò tuùc noäi söû.
Vua hoûi:
- Neáu vieäc gì cuõng coù ngöôøi lo thì ngöôi coøn phaûi lo vieäc gì?
Bình taï loãi vaø noùi:
- Muoân taâu beä haï! Beä haï khoâng keå thaàn taøi heøn söùc moïn, cho
thaàn taïm giöõ chöùc thöøa töôùng. Chöùc vuï thöøa töôùng treân thì giuùp thieân töû
chænh lyù AÂm Döông laøm cho boán muøa thuaän, döôùi thì vaïn vaät thoûa
thích; beân ngoaøi thì traán aùp, voã veà töù di, chö haàu, beân trong thaân vôùi
traêm hoï, laøm cho caùc quan khanh vaø ñaïi phu ai cuõng ñaûm nhieäm toát
chöùc vuï cuûa mình.
Hieáu Vaên Ñeá khen phaûi...
266

26. Trong lòch söû Vieät Nam, yù nieäm veà söï caân baèng AÂm Döông öùng
duïng trong nhöõng vaán ñeà xaõ hoäi laàn ñaàu tieân ñöôïc ghi nhaän trong Ñaïi
Vieät söû kyù toaøn thö (Nxb Khoa hoïc Xaõ hoäi Haø Noäi 1985, dòch giaû Hoaøng
Vaên Laâu, hieäu ñính Gs. Haø Vaên Taán).
Thaùng 6, haïn haùn.
Baáy giôø Traàn Khaéc Chung laøm haønh khieån. Quan ngöï söû daâng
sôù noùi: “Chöùc vuï cuûa teå töôùng, tröôùc heát phaûi bieát ñieàu hoøa AÂm
Döông. Nay Khaéc Chung ôû ngoâi teå töôùng, khoâng bieát phoái hôïp ñaát trôøi
(33a) cho khí tieát ñieàu hoøa, ñeå ñeán noãi möa naéng traùi thôøi, theá laø quan
khoâng ñöôïc coâng traïng gì”. Khaéc Chung noùi: “Toâi taïm giöõ chöùc quan teå
töôùng, chæ bieát coá söùc laøm vieäc gì maø chöùc vuï phaûi laøm, coøn nhö haïn
haùn thì hoûi ôû Long Vöông. Khaéc Chung ñaâu phaûi Long Vöông maø ñoå toäi
ñöôïc?”. Sau nöôùc soâng to leân, vua ñích thaân ñi xem ñaép ñeâ. Quan ngöï
söû taâu: “Beä haï chaêm söûa ñöùc chính, xem laøm gì vieäc ñaép ñeâ nhoû nhaët?”
Khaéc Chung noùi: “Khi daân bò naïn luït, ngöôøi laøm vua phaûi cöùu giuùp tai
hoïa khaån caáp ñoù, söûa ñöùc chính khoâng coù gì lôùn hôn vieäc ñoù, caàn gì
phaûi ngoâi thinh, tö löï hoài laâu baûo laø söûa ñöùc chính?”.
Thuyeát caân baèng AÂm Döông vaø söï vaän ñoäng cuûa Nguõ haønh öùng
duïng trong söï vaän ñoäng xaõ hoäi - sau Söû kyù cuûa Tö Maõ Thieân - coøn thaáy
raûi raùc trong nhieàu boä chính söû, truyeàn thuyeát lòch söû hay nhöõng taùc
phaåm vaên hoïc vôùi ñeà taøi lòch söû khaùc cuûa caû Vieät Nam laãn Trung Quoác.
Nhöng noùi chung ñeàu mang tính huyeàn bí. Bôûi vì, nhö phaàn treân ñaõ
trình baøy: thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh thuoäc veà moät neàn vaên minh ñaõ
bò taøn phaù, haäu theá phaùt hieän, khoâi phuïc. Do ñoù nguyeân lyù lyù thuyeát
(Lyù) khoâng hoaøn chænh vaø söï phaùt hieän mang tính chaép vaù, gaàn nhö
thuaàn tuùy chæ coù phöông phaùp öùng duïng. Ñoù laø nguyeân nhaân daãn ñeán
söï huyeàn hoaëc hoùa hoïc thuyeát naøy.
Baïn ñoïc coù theå tham khaûo nhöõng noäi dung sau ñaây trong Tam
Quoác chí, ñeå thaáy ñöôïc söï bieán daïng huyeãn hoaëc cuûa hoïc thuyeát AÂm
Döông Nguõ Haønh, do caùch hieåu sai laàm cuûa ñôøi sau. Ñoaïn noùi veà Vieân
Thuaät töï laäp laøm vua coù noäi dung sau:
Vieân Thuaät noùi: “Nhaø Haùn thuoäc Hoûa, Hoûa sinh Thoå. Teân töï cuûa
ta laø Coâng Loä (töùc ñaát treân ñöôøng - Loä baøng Thoå - theo thuyeát AÂm
Döông Nguõ haønh öùng duïng troïng moät chu kyø 60 naêm cuûa AÂm
lòch, ngöôøi vieát). Ñoù laø ñieàm trôøi öùng vaøo ta thay theá nhaø Haùn”.
Hoaëc khi Taøo Thaùo baøn vôùi caùc möu só dôøi kinh ñoâ veà Höùa Ñoââ coù
noäi dung nhö sau:
267

27. Nhaø Haùn thuoäc Hoûa, Höùa Ñoâ thuoäc Thoå, Hoûa sinh Thoå, dôøi ñoâ
veà ñoù khí soá nhaø Haùn seõ kieät vaø Taøo Thaùo seõ thay theá... (Nhöõng noäi
dung treân ñöôïc theå hieän trong boä Tam Quoác dieãn nghóa - taùc giaû
La Quaùn Trung, dòch giaû Phan Keá Bính, hieäu ñính Buøi Kyû, Nxb
Phoå Thoâng Haø Noäi ñaõ phaùt haønh vaøo khoaûng naêm 1960 - 1962).
Trong thöïc teá chaúng coù nhaø naøo thay theá nhaø Haùn caû. Caùc troø boùi
toaùn vu thuaät huyeàn bí ñöôïc noùi ñeán trong Tam Quoác, keå caû Quaûn Loä
chæ ñeå cho vui, chæ coù Tö Maõ Ñöùc Thaùo laø ñaùng chuù yù. Thöïc teá nhaø Taán
môùi laø keû thoáng nhaát thieân haï.
Nhöng thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh neáu chöa ñöôïc chính thöùc
coi laø moät hoïc thuyeát khoa hoïc, thì ít nhaát cuõng laø söï toång hôïp moät quaù
trình nhaän thöùc cuûa ngöôøi Laïc Vieät traûi gaàn 3000 naêm. Hoïc thuyeát naøy
ñaõ coù söï öùng duïng roäng raõi trong moïi nhu caàu cuoäc soáng con ngöôøi vaøo
thôøi ñaïi xuaát hieän cuûa noù, khoâng theå laø moät hoïc thuyeát huyeãn hoaëc
khoâng theå lyù giaûi. Vaäy thöïc chaát thuyeát AÂm Döông öùng duïng trong vaán
ñeà xaõ hoäi laø gì?
YÙ nghóa ñaàu tieân cuûa AÂm Döông laø söï phaân bieät. Thuyeát AÂm
Döông öùng duïng vaøo toång theå xaõ hoäi laø quan heä giöõa hình thaùi yù thöùc
xaõ hoäi vaø nhöõng moái quan heä xaõ hoäi, ñöôïc hình thaønh treân söï phaùt trieån
ñôøi soáng, kinh teá, khoa hoïc kyõ thuaät vì nhu caàu cuûa con ngöôøi. Hình
thaùi yù thöùc xaõ hoäi thuoäc Döông. quan heä xaõ hoäi thuoäc AÂm. Söï hình
thaønh nhöõng moái quan heä xaõ hoäi treân cô sôû phaùt trieån ñôøi soáng kinh teá
xaõ hoäi, luoân taïo ra nhu caàu veà hình thaùi yù thöùc cho noù (caân baèng AÂm
Döông). Moät thí duï hieän ñaïi cho yù nieäm naøy laø: theo baùo Thanh Nieân
phaùt haønh khoaûng thaùng 5-6/1998 ñöa tin coù noäi dung nhö sau:
Moät caëp vôï choàng Hoa Kyø khoâng coù ñieàu kieän sinh con.
Mua moät caùi tröùng ñaõ thuï tinh ôû moät cô sôû khoa hoïc (söï phaùt trieån
ñôøi soáng, kinh teá xaõ hoäi). Thueâ moät ngöôøi ñaøn baø chöûa vaø ñeû duøm
cho hoï moät ñöùa con (quan heä xaõ hoäi môùi naûy sinh). Chöa ñeán thôøi
gian sinh nôû, caëp vôï choàng noùi treân ly hoân (xin löu yù caùi tröùng ñaõ
thuï tinh thuoäc veà caëp nam nöõ khaùc, khoâng phaûi laø cuûa hai vôï
choång naøy). Vaán ñeà ñaët ra: Ai laø cha meï cuûa ñöùa beù saép ra ñôøi?
(nhu caàu veà moät hình thaùi yù thöùc caàn coù trong quan heä xaõ hoäi môùi
naûy sinh).
Nhö vaäy, trong tröôøng hôïp naøy phaûi coù nhöõng hình thaùi yù thöùc xaõ
268

28. hoäi töông öùng. Thí duï: hoaëc nhöõng ñaïo luaät, hoaëc laø moät giaù trò ñaïo ñöùc
hay laø moät quy ñònh, quy cheá naøo ñoù, ñeå giaûi quyeát nhöõng maâu thuaãn
xaõ hoäi nhaèm caân ñoái nhöõng quan heä xaõ hoäi môùi naûy sinh. Ñieàu naøy giaûi
thích vì sao caân baèng AÂm Döông thuoäc quyeàn naêng cuûa teå töôùng ôû caùc
thôøi ñaïi tröôùc. Ñoàng thôøi cuõng chöùng minh quan nieäm cho raèng: AÂm
ñoäng - Döông tónh ñaõ trình baøy ôû phaàn treân, keå caû vieäc öùng duïng vaøo
caùc vaán ñeà xaõ hoäi (So vôùi quan nieäm Döông ñoäng, AÂm tónh nhö caùc
nhaø lyù hoïc coå kim quan nieäm). Khi nhöõng moái quan heä xaõ hoäi (AÂm)
luoân chuyeån dòch vaø phaùt trieån laø tieàn ñeà cho söï hình thaønh nhöõng hình
thaùi yù thöùc xaõ hoäi cho noù (Döông).
Qua nhöõng phaàn trình baày ôû caùc chöông treân, baïn ñoïc cuõng nhaän
thaáy söï öùng duïng thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh vaøo vieäc ñieàu haønh xaõ
hoäi, nhö moät heä tö töôûng chính thoáng. Daáu aán cuûa söï öùng duïng naøy –
theo coå thö chöõ Haùn – ñöôïc ghi nhaän trong Hoàng phaïm cöûu truø töø thôøi
nhaø Haï (Ñaïi Vuõ), traûi ñeán thôøi Chu ( Cô töû & Chu Vuõ Vöông), cho ñeán
Taàn Haùn vaø maõi sau naøy nhö moät söï tieáp noái lieân tuïc. Nhöng qua daáu
aán ghi nhaän trong Ñaïi Vieät söû kyù vaø Söû kyù – Tö Maõ Thieân cho thaáy:
ñeàu chæ laø nhöõng tri kieán heát söùc mô hoà vaø huyeãn hoaëc. Trong khi ñoù,
söï öùng duïng cuûa hoïc thuyeát naøy trong caùc nhu caàu khaùc cuûa cuoäc soáng
nhö: thieân vaên, y lyù, lòch soá, döï ñoaùn töông lai … laïi chöùng toû söï saâu
saéc, vi dieäu. Tính maâu thuaãn naøy chöùng toû raèng: nhöõng daáu aán cuûa söï
öùng duïng thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh trong vieäc ñieàu haønh xaõ hoäi,
ñöôïc ghi nhaän trong coå thö chöõ Haùn, chæ laø dö aûnh coøn laïi cuûa moät thöïc
teá öùng duïng töø thôøi xa xöa cuûa moät neàn vaên minh khaùc ñaõ thaát truyeàn.
Ngöôøi vieát ñaõ minh chöùng: Ñoù laø neàn vaên minh Vaên Lang, qua nhöõng
di saûn vaên hoaù coøn laïi.
Thôøi Huøng Vöông vôùi moät neàn vaên hoùa nhaân baûn ñeà cao Ñöùc trò
- theå hieän ôû Hoàng phaïm cöûu truø - traûi gaàn 3000 naêm. Maëc duø trong
Hoàng phaïm cöûu truø chöùng toû thôøi Huøng Vöông ñaõ coù luaät phaùp, nhöng
chaéc chaén raát khoan dung. Tröôùc nhöõng maâu thuaãn xaõ hoäi theå hieän ôû
söï xung khaéc AÂm Döông (Sôn Tinh – Thuûy Tinh), buoäc vua Huøng phaûi
löïa choïn bieän phaùp cho söï oån ñònh: hoaëc laø cöùng raén vaø thöïc teá hôn
(hình töôïng Thuyû Tinh, thuoäc AÂm). Neáu bieän phaùp cöùng raén ñöôïc thöïc
hieän, seõ ñe doïa nhöõng giaù trò nhaân baûn cuûa neàn vaên hieán maø hoï Hoàng
Baøng ñaõ daày coâng taïo laäp vaø kieân trì theo ñuoåi gaàn 3000 naêm trong
khuoân khoå cuûa Hoàng phaïm cöûu truø. Hoaëc laø tìm caùch giöõ gìn nhöõng giaù
269

29. trò cuûa moät neàn vaên hieán sieâu vieät cuûa ngöôøi Laïc Vieät cho con chaùu
mai sau ( hình töôïng Sôn Tinh, thuoäc Döông – töùc laø nhöõng giaù trò tinh
thaàn).
Hình töôïng vua Huøng gaû ngöôøi con gaùi duy nhaát – Mî Nöông –
theå hieän söï chaáp nhaän nhöôøng ngoâi cho Sôn Tinh, ñaõ khaúng ñònh giaù trò
tinh thaàn cuûa neàn vaên hieán Vaên Lang khoâng theå töï thay ñoåi baèng chính
nhöõng ngöôøi taïo ra noù. Ñieàu kieän maø vua Huøng ñöa ra cho nhöõng
ngöôøi caàu hoân coâng chuùa Mî Nöông trong “Sôn Tinh Thuûy Tinh”,
chính laø ñieàu kieän maø ngöôøi tieáp noái laõnh ñaïo ñaát nöôùc tieáp theo phaûi
thöïc hieän.
VOI CHÍN NGAØ - GAØ CHÍN CÖÏA - NGÖÏA CHÍN HOÀNG MAO
VAØ COÄT ÑAÙ THEÀ CUÛA AN DÖÔNG VÖÔNG
Ñieàu kieän maø vò hoaøng ñeá cuoái cuøng cuûa doøng hoï Hoàng Baøng –
ñoàng thôøi laø vò vua cuoái cuøng cuûa thôøi Huøng Vöông thöù XVIII – ñöa ra
ñeå coù theå cöôùi ñöôïc coâng chuùa (töùc trao Vöông quyeàn) laø sính leã phaûi
goàm:
“Voi chín ngaø, gaø chín cöïa, ngöïa chín hoàng mao”. Ñaây chính laø nhöõng
bieåu töôïng coâ ñoïng nhaát cho nhöõng giaù trò cuûa neàn vaên hieán Vaên Lang
– keát quaû cuûa neàn vaên minh Vaên Lang ñöôïc taïo laäp qua haøng thieân
nieân kyû – maø vua Huøng yeâu caàu ngöôøi keá vò coù traùch nhieäm gìn giöõ.
Ñoù laø:
@ Voi chín ngaø: laø hình töôïng cuûa 5 daïng toàn taïi ban ñaàu cuûa Vuõ
truï theo quan nieäm cuûa thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh laø: Kim, Moäc,
Thuyû, Hoaû, Thoå vaø 4 traïng thaùi töông taùc cuûa noù (Töù töôïng) laø: Töông
sinh, töông khaéc, töông thöøa, töông vuõ. toång coäng 9. Ñaây laø söï caáu
thaønh caên baûn cuûa heä tö töôûng vuõ truï quan thôøi Huøng, tö töôûng chuû ñaïo
xuyeân suoát taát caû moïi giaù trò tinh thaàn trong xaõ hoäi Vaên Lang.
@ Gaø chín cöïa: Keâ nghi – ñaõ ñöôïc nhaéc tôùi trong Hoàng phaïm
cöûu truø. Ñaây laø nhöõng thaønh töïu cuûa neàn vaên minh Vaên Lang ñaõ taïo
döïng vôùi moät thôøi gian baèng nöûa lòch söû nhaân loaïi, keå töø khi quoác gia
ñaàu tieân cuûa loaøi ngöôøi ñöôïc thaønh laäp - ñöôïc theå hieän trong vieäc quan
saùt vuõ truï, tìm ra qui luaät nhöõng hieäu öùng vuõ truï vaø söï öùng duïng trong
cuoäc soáng, xaõ hoäi vaø con ngöôøi ñöôïc baét ñaàu baèng Laïc thö – Haø ñoà cöûu
cung.
270

30. @ Ngöïa chín hoàng mao: ngöïa laø phöông tieän chinh chieán, hình
töôïng cuûa söï thoáng trò, laõnh ñaïo. Ngöïa chín hoàng mao laø hình töôïng
cuûa Cöûu truø Hoàng phaïm: nhöõng giaù trò cuûa moät neàn chính trò nhaân baûn
trong theá giôùi coå ñaïi maø nhöõng con ngöôøi ôû thôøi aáy phaûi mô öôùc, ñaõ
ñöôïc nhaéc tôùi raát nhieàu trong caùc tröôùc taùc cuûa Nho giaùo. Trong caâu
chuyeän, vua Huøng ñaõ gaû Mî Nöông cho Sôn Tinh laø hình aûnh theå hieän
söï choïn giaûi phaùp trao quyeàn cho ngöôøi keá vò, ñeå tieáp tuïc gìn giöõ nhöõng
giaù trò tinh thaàn cuaû toå tieân maø doøng hoï Hoàng Baøng ñaõ daøy coâng taïo
döïng.
Giaûi maõ truyeàn thuyeát “Sôn Tinh Thuûy Tinh” ñaõ goùp phaàn chöùng
toû treân thöïc teá lòch söû, vua Huøng truyeàn ngoâi cho Thuïc Phaùn nhö truyeàn
thuyeát ñaõ noùi ñeán. Tuy Thuïc Phaùn khoâng thuoäc hoï Hoàng Baøng (hình
töôïng con reå trong truyeàn thuyeát “Sôn Tinh - Thuûy Tinh”), nhöng oâng
ñaõ coù coâng cuøng caùc toäc Vieät choáng laïi söï xaâm löôïc cuûa vua Taàn. Sôn
Tinh trong truyeàn thuyeát “Sôn Tinh Thuûy Tinh” chæ laø moät hình töôïng
khoâng lieân quan ñeán Taûn Vieân Sôn Thaùnh Nguyeãn Tuaán, con reå thöïc
söï cuûa vua Huøng cuoái cuøng trong thôøi Huøng Vöông thöù XVIII, ngöôøi
ñaõ daøn xeáp cuoäc chieán Thuïc Phaùn - Huøng Vöông. Phaûi chaêng, vieäc
laøm cuûa ngaøi nhaèm baûo veä nhöõng thaønh töïu vaên hoùa cuûa ngöôøi Laïc
Vieät traûi gaàn 3000 naêm vaên hieán, ñieàu naøy seõ giaûi thích vì sao ngaøi laø
moät trong boán vò thaàn hoä quoác cuûa ngöôøi Laïc Vieät. Vieäc truyeàn ngoâi
naøy phuø hôïp vôùi truyeàn thoáng cuûa caùc thôøi ñaïi vua Huøng ñaõ trình baøy ôû
treân (Toå chöùc xaõ hoäi Vaên Lang). An Döông Vöông ñaõ döïng coät ñaù theà.
Cho ñeán nay vaãn coøn di tích ôû ñeàn Huøng Phuù Thoï,ï nguyeän gìn giöõ cô
nghieäp toå tieân vaø nhöõng giaù trò cuûa neàn vaên hieán laâu ñôøi nhaát trong lòch
söû nhaân loaïi. Nhöng tieác thay! Ngaøi ñaõ khoâng thöïc hieän ñöôïc lôøi theà.
AÂu Laïc ñaõ maát veà tay Nam Vieät.
Hình aûnh maët bieån môû roäng ñoùn An Döông Vöông ñöùng treân
löng thaàn Kim Quy ñi xuoáng bieån, ñaõ chöùng toû raèng: khi AÂu Laïc maát
nöôùc ñaõ kheùp laïi moät thôøi kyø lòch söû vaøng son cuûa neàn vaên minh Vaên
Lang maø thaàn Kim Quy chính laø bieåu töôïng cho neàn vaên minh ñoù.
271

31. Chöông IX:
LÔØI KEÁT
Qua nhöõng truyeàn thuyeát ñaõ phaân tích vaø trình baøy vôùi baïn ñoïc,
chöùng toû raèng:
Xaõ hoäi Vaên Lang thôøi caùc vua Huøng coù moät neàn vaên minh ñaït
ñeán ñænh cao cuûa vaên minh nhaân loaïi thôøi coå ñaïi vôùi moät laõnh thoå roäng
lôùn: Baéc giaùp Ñoäng Ñình hoà, Taây giaùp Ba Thuïc, Nam giaùp Hoà Toân,
Ñoâng giaùp Ñoâng Haûi.
Nhöõng di vaät khaûo coå töø neàn vaên minh ñoù chöa tìm thaáy, hoaëc seõ
khoâng bao giôø tìm thaáy. Nhöng ñieàu ñoù khoâng coù nghóa neàn vaên minh
ñoù khoâng toàn taïi vôùi söï vó ñaïi nhö ñaõ töøng vó ñaïi. Neàn vaên minh kyø vó
cuûa Vaên Lang – keát quaû cuûa söï keát hôïp bôûi söùc maïnh cuûa vuõ truï vôùi
tinh hoa trí tueä cuûa con ngöôøi Laïc Vieät – ñaõ khoâng ñeå laïi cho haäu theá
nhöõng coâng trình ñoà soä pha maùu, nöôùc maét vaø söï khoå cöïc cuûa con
ngöôøi nhö Kim Töï Thaùp, Vaïn Lyù Tröôøng Thaønh... moät thôøi laøm kinh
ngaïc neàn vaên minh cuûa theá giôùi hieän ñaïi. Nhöng neàn vaên minh ñoù ñaõ
ñeå laïi nhöõng giaù trò tri thöùc voâ cuøng to lôùn, cho ñeán taän baây giôø con
ngöôøi hieän ñaïi vaãn ñang coøn söû duïng trong thöïc teá. Ñoù laø thieân vaên,
lòch phaùp vaø caû moät neàn y hoïc Ñoâng phöông ñoà soä... Cuøng vôùi neàn vaên
minh ñoù laø nhöõng giaù trò tö töôûng cuûa neàn vaên hieán nhaân baûn ñaày mô
öôùc cuûa nhaân loaïi, keå töø khi con ngöôøi töï nhaän thaáy giaù trò cuûa mình
trong vuõ truï, ñoù laø tình yeâu con ngöôøi. Chính nhöõng giaù trò nhaân baûn vaø
tình yeâu con ngöôøi trong neàn vaên hieán Vaên Lang laø nguyeân nhaân cho
söï toàn taïi gaàn 3000 naêm cuûa ñaát nöôùc Vaên Lang. Haøng ngaøy baïn ñang
tieáp xuùc vôùi neàn vaên minh töø thôøi Huøng Vöông döïng nöôùc. Ngay baây
giôø khi baïn ñang ngoài beân caïnh taát caû nhöõng phöông tieän hieän ñaïi maø
baïn coù, chæ caàn baïn gôõ moät tôø lòch vaøo moãi buoåi saùng, thì baïn ñaõ tieáp
xuùc vôùi caû moät quaù khöù cuûa daân toäc Vieät Nam. Neàn vaên minh ñoù,
khieâm toán ñeán vôùi baïn moãi ngaøy qua haøng chöõ AÂm lòch.
Xaõ hoäi Vaên Lang ñaõ bò taøn phaù. Kho taøng ñoà soä cuûa neàn vaên
minh Vaên Lang laàn löôït trôû thaønh chieán lôïi phaåm cuûa nhöõng trieàu ñaïi
phong kieán ñoâ hoä. May maén thay! Chieác chìa khoùa ñeå môû kho taøng ñoù
khoâng thuoäc veà keû chieán thaéng. Nhöõng thaønh töïu cuûa neàn vaên minh
272

32. Vaên Lang ñaõ hình thaønh vôùi traùi tim, khoái oùc cuûa ngöôøi Laïc Vieät traûi
gaàn 3000 naêm lòch söû seõ trôû thaønh ñoå coå trong vieän baûo taøng lòch söû
tieán hoùa cuûa nhaân loaïi.
Vieát cuoán saùch naøy veà xaõ hoäi Vaên Lang – moät thôøi ñaïi ñaõ luøi saâu
vaøo quaù khöù – ngöôøi vieát khoâng ñem laïi moät caùi gì môùi, maø chæ mong
ñöôïc chia seû cuøng baïn ñoïc söï taâm ñaéc vôùi tieàn nhaân khi truyeàn laïi cho
con chaùu töø thuôû caùc vua Huøng döïng nöôùc cho ñeán taän baây giôø, khi caû
theá giôùi ñang böôùc vaøo thieân nieân kyû môùi.
NÖÔÙC VIEÄT NAM COÙ GAÀN 5000 NAÊM VAÊN HIEÁN
Xin chaân thaønh caûm taï baïn ñoïc.
273

33. 274

34. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO
Truyeàn thuyeát Huøng Vöông – thaàn thoaïi Vónh Phuù
Nxb Sôû VHTT – TT Phuù Thoï 1997
Ñaïi Vieät söû kyù toaøn thö Nxb KHXH 1985
Tìm veà baûn saéc vaên hoùa Vieät Nam Nxb 1997
Lónh Nam Chích Quaùi Nxb VH 1990
Truyeät coå nöôùc Nam
Söû kyù Tö Maõ Thieân
Thaùi AÁt dò giaûn luïc Nxb VH 1997
Ñaïi cöông Trieát hoïc Trung Quoác Nxb TP HCM 1992
Kinh Thö dieãn nghóa Nxb TP HCM 1993
Kinh Dòch Phuïc Hy Nxb KHXH 1997
Kinh Dòch vaø vuõ truï quan Ñoâng phöông Nxb TP HCM 1992
Chu Dòch vuõ truï quan Nxb Giaùo Duïc 1995
Chu Dòch Nxb VHTT 1996
Chu Dòch döï ñoaùn hoïc Nxb VH 1995
Mai Hoa Dòch soá Nxb VHTT 1995
Hoaøng Ñeá Noäi Kinh Toá Vaán
Hoaøng Ñeá Noäi Kinh vaø suy ñoaùn vaän khí Nxb VHTT 1998
Lòch söû trieát hoïc phöông Ñoâng Nxb TP HCM 1997
Nguyeân lyù thôøi sinh hoïc phöông Ñoâng Nxb VHTT 1996
Ñòa lyù toaøn thö Nxb VHTT 1996
Baøn veà vaïn nieân lòch Nxb VHDT 1995
Lòch söû Trung Quoác 5000 naêm VHTT 1997
Söû Trung Quoác Nxb VH 1996
275

35. Taâm hoàn meï Vieät Nam (Leâ Gia) Nxb Vaêng Ngheä TP HCM
Veà coäi veà nguoàn (Leâ Gia) Nxb Vaên Ngheä TP HCM
Tieáng noùi noâm na (Leâ Gia) Nxb Vaên Ngheä TP HCM
Lôøi meï (Leâ Gia) Nxb Giaùo Duïc
Cau traàu ñaàu truyeän Nxb Ñoàng Thaùp 1994
Laõo Töû vaø Ñaïo Ñöùc Kinh Nxb VHTT 1994
Hôïp tuyeån truyeän coå tích Vieät Nam Nxb GD 1996
Vieät lyù Toá Nguyeân Nxb An Tieâm Saøi Goøn 1970
Thôøi ñaïi Huøng Vöông Nxb KHXH 1976
Kieán thöùc ngaøy nay soá 314
Thöôïng Thö – saùch ghi cheùp thôøi thöôïng coå
Nxb Ñoàng Nai – 1996
Ñaïi Vieät söû löôïc Nxb TP HCM 1993
Lang thang treân giaûi ngaân haø Nxb Vaên Hoùa Thoâng Tin – 1996
276

36. THÔØI HUØNG VÖÔNG
QUA TRUYEÀN THUYEÁT & HUYEÀN THOAÏI
-----ooOoo-----
MUÏC LUÏC
Lôøi baïch ....................................................................................................... 5
LÔØI NOÙI ÑAÀU .............................................................................................. 7
PHAÀN MÔÛ ÑAÀU ......................................................................................... 17
Chöông I:
TRUYEÀN THUYEÁT BAÙNH CHÖNG BAÙNH DAÀY
& THUYEÁT AÂM DÖÔNG NGUÕ HAØNH
Baùnh chöng baùnh daày - Bieåu töôïng cuûa thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh ...... 23
Nhöõng vaán ñeà veà nguoàn goác thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh ....................... 28
Söï maâu thuaãn trong truyeàn thuyeát vaø thö tòch coå Trung Hoa
veà thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh ................................................................. 33
Söï lyù giaûi baûn nguyeân vuõ truï cuûa thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh
töø neàn vaên minh Vaên Lang ........................................................................ 39
Phuï Chöông: NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ VEÀ NGUOÀN GOÁC KINH DÒCH .............. 45
Chöông II:
TRUYEÀN THUYEÁT CON ROÀNG CHAÙU TIEÂN
& LAÏC THÖ HAØ ÑOÀ
Laïc thö - Haø ñoà tieàn ñeà cuûa khoa thieân vaên hoïc thôøi Huøng Vöông ........... 57
Truyeàn thuyeát “Con Roàng chaùu Tieân”
Söï khaúng ñònh nguoàn goác cuûa thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh
vaø Laïc thö Haø ñoà ....................................................................................... 67
Lòch phaùp vaø khoa Thieân vaên coå Vaên Lang ............................................... 72
Chính söï duøng loái thaét nuùt - Söï öùng duïng quy luaät vuõ truï
trong vieäc ñieàu haønh ñaát nöôùc döôùi thôøi Huøng Vöông ............................... 74
Töû Vi ñaåu soá - Moät ví duï khaúng ñònh tính nhaát quaùn vaø hoaøn chænh cuûa thuyeát
AÂm Döông Nguõ haønh vôùi nhöõng vaán ñeà lieân quan .................................... 76
Moät heä thoáng chöõ vieát chính thöùc cuûa neàn vaên minh Vaên Lang ................ 90
278

37. Chöông III:
TRUYEÀN THUYEÁT PHUØ ÑOÀNG THIEÂN VÖÔNG
Söï thu heïp laõnh thoå Vaên Lang .................................................................. 99
Söï tieáp thu thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh
cuûa vaên minh Trung Hoa töø vaên minh Vaên Lang .................................... 108
Khoa hoïc kyõ thuaät thôøi Huøng Vöông ....................................................... 111
Toå chöùc xaõ hoäi thôøi Huøng Vöông ............................................................. 120
Hoàng Phaïm Cöûu Truø - Baûn hieán phaùp coå nhaát cuûa daân Laïc Vieät ........... 126
Söï phaân coâng lao ñoäng xaõ hoäi vaø khaû naêng söû duïng tieàn teä
trong xaõ hoäi Vaên Lang ............................................................................. 135
Chöông IV:
TRUYEÀN THUYEÁT TRAÀU CAU
Huyeàn thoaïi traàu cau vaø neàn vaên hieán thôøi Huøng Vöông ........................ 139
Chöông V:
SÖÏ TÍCH DÖA HAÁU
Vaán ñeà noäi dung Söï tích döa haáu ............................................................ 153
Chöông VI:
SÖÏ TÍCH ÑAÀM NHAÁT DAÏ
Söï hình thaønh tín ngöôõng vaø y phuïc cuûa daân toäc Laïc Vieät ..................... 161
Y phuïc daân toäc thôøi Huøng Vöông ............................................................ 168
Y phuïc thôøi Huøng Vöông theo quan ñieåm môùi
vaø nhöõng vaán ñeà lieân quan ...................................................................... 198
Chöû Ñoàng Töû - Tieân Dung
Taïo döïng tín ngöôõng thôøi Huøng Vöông ................................................... 201
Ñaïo Ñöùc Kinh vaø tín ngöôõng cuûa ngöôøi Laïc Vieät .................................... 203
Daáu aán cuûa neàn vaên minh Laïc Vieät
trong tín ngöôõng daân gian Vieät Nam vaø Ñaïo giaùo ................................... 210
Phuï Chöông:
Moät nhaän ñònh khaùc veà truyeàn thuyeát “Nhaát Daï Traïch”
vaø nhöõng vaán ñeà lieân quan ...................................................................... 216
279

38. Chöông VII:
VAÊN HOÏC NGHEÄ THUAÄT THÔØI HUØNG VÖÔNG
Chuyeän tình Tröông Chi
taùc phaåm vaên hoïc vöôït thôøi gian cuûa ngöôøi Laïc Vieät .............................. 233
Thaïch Sanh
Truyeän coå tích töø neàn vaên hieán Laïc Vieät ................................................. 243
Neàn giaùo duïc nhaân baûn thôøi Huøng Vöông vaø tính minh trieát trong tranh daân
gian Vieät Nam .......................................................................................... 247
Mî Chaâu - Troïng Thuûy
Taùc phaåm vaên hoïc cuûa moät thôøi ñaïi noái tieáp vaên minh Vaên Lang........... 253
Chöông VIII:
SÔN TINH THUÛY TINH
Lôøi bình cuûa söû gia Vaên Lang
veà nguyeân nhaân keát thuùc thôøi ñaïi Huøng Vöông ....................................... 265
Chöông IX:
LÔØI KEÁT .................................................................................................. 272
Taøi lieäu tham khaûo ................................................................................... 275
Muïc luïc .................................................................................................... 277
280