A short introduction to pathology science in Turkish (for undergrraduate medical students)
Patoloji bilimine kısa bir bakış (Tıp Fakültesi öğrenci dersi)-patoloji'ye giriş dersi
4. 4
Patoloji’de kaynak (materyel) ; doku ve
organlardan, (kimi zaman organın bütünü )
alınan parçalardır.
Patoloji incelemesi gözle izlenen
değişikliklerin araştırılmasıyla
başlarsada, temel olarak yüzyıllardır
olduğu gibi günümüzde de en
temel araç ışık mikroskobudur.
7. 7
Patolojinin uğraşısı:
Doku parçaları (biyopsi) veya
organların çıkarılmaları sonucu
alınan parçanın incelenmesiyle
hastalık tanısının konmasını amaçlar.
8. Patolojik incelemeyle, hastalığın türü
(iltihabi mi ? dejeneratif mi ?
tümör’mü ?) derecesi veya yaygınlığı
saptanır, ve böylece hastaya
uygulanacak tıbbi ve cerrahi tedavi
patoloji tanısına göre yapılır.
9. Büyük hastanelerde, özellikle
tümörlerde ameliyat esnasında
alınan bir doku örneği
dondurularak sertleştirilir ve
dondurma mikrotomu veya
kriostat adı verilen özel aletlerle
kesilerek mikroskopik incelemesi
yapılır ve kısa sürede patoloji
tanısı verilebilir, (frozen yöntemi).
10. Acil tanı gereği olmayan
durumlarda patoloji incelemesi için
alınan parçalar bir fiksasyon
(tesbit) sıvısı içine konulduktan
sonra patoloji laboratuvarına
gönderilir. Herhangi bir tespit
sıvısına konulmadığında doku,
bozulmaya (otoliz) başlar, bu
bekleme süresinin uzunluğu ve
ortam ısısı otoliz oluşmasını
hızlandırır ve dokunun özelliğini
kaybettirir.
11. Fiksasyon ( Tespit ) :
Patolojik inceleme amacıyla
alınan doku parçasının alınışından
incelenmesine kadar geçen süre
içinde bozulmasını (otoliz )
önlemek ve canlı organizmadaki
haline en yakın şekliyle kalmasını
sağlamak amacıyla yapılan
kimyasal koruma işlemidir.
12. En sık kullanılan tespit sıvısı
%10’luk formalin’dir.
Formalin bulunmasında güçlük
olduğunda alınan parçalar alkol
içine konabilir.
Alınan dokunun cinsine,
saklanmak istenen süreye ve
uygulanacak inceleme
yöntemlerine uygun değişik
fiksasyon sıvıları vardır.
13. Fiksasyonun amaca uygun
olabilmesi için doku hacmi ile
tespit sıvısının hacmi arasındaki
oran çok önemlidir.
Tespit sıvısının miktarı, alınmış
olan parça hacminin yaklaşık
10 - 20 misli olmalıdır.
14. 14
Patoloji laboratuvarına gönderilecek doku
parçası tespit sıvısı içine konulmalı,
Ayrıca , patoloji laboratuarı istek kağıdına
hastanın; yaşı, cinsiyeti, parçanın alındığı
doku ve yeri, hastalıkla ilgili klinik bilgiler
ameliyat bulguları ve klinik tanı verilmelidir.
Bu bilgiler patolojik incelemenin doğruluğu
yönünden kesinlikle gereklidir.
15. Otopsi ( autopsy ), ölüm
nedeninin kesin olarak
aydınlanması amacıyla
cesedin belirli bir teknikle açılıp
organ ve dokulardaki
değişikliklerin incelenmesidir.
Otopsi iki amaçla yapılır.
1) Tıbbi (bilimsel) otopsi
2) Adli otopsi
16. 16
Tıbbi (bilimsel) otopsi :
Hastane ve hastane dışında fizyolojik veya
patolojik yıpranma sonucu meydana gelen
ölüm hallerinde, doktorunun isteği ve ailelerin
izniyle bunun dışında bulaşıcı ve salgın
hastalıklardan ölmüş kişilerde hastayla ilgili
doktorun gerekli gördüğü hallerde, aile razı
olmasa bile (Hıfzısıhha kanununun 70. Maddesi
uyarınca) otopsi yapılır.
17. 17
Adli otopsi :
Künt, kesici, delici aletler veya zehirlenme
fiziksel ve kimyasal etkenlerle, ölümün
şüpheli olarak meydana geldiği durumlarda
yapılan otopsidir.
Bu tür otopside ölü sahibinin izni söz
konusu değildir.
19. 19
Prof. Dr. Hamdi Suat Aknar
1873 - 1936
Hamdi Suat Aknar yurdumuzda batılı, modern anlamda
patolojiyi kuran, sevdiren, döneminin dünya çapında tanınan
bilim adamları ile birlikte anılan çok değerli bir hocadır.
26. 26
Hücre ve dokuların genel histolojik yapılarının
incelenmesinde en sık kullanılan hematoksilen
eosin boyasıdır. Hematoksilen hücre çekirdeklerini,
eozin ise hücre sitoplazmalarını boyar.
27. 27
Hücre ve dokularda bulunan glikojen (Best
karmine boyasıyla), mukopolisakkaritler
(periodic acid Schiff reaksiyonuyla) lipidler ve
nötral yağlar (Sudan , Scharlach boyalarıyla),
musin (musikarmin), minerallerden demir
(Perls demir reaksiyonu) kalsiyum (von Kossa
boyasıyla) ve diğer temel maddeler değişik
boya yöntemleriyle gösterilebilir.
34. 34
Eksfoliatif sitolojik örnekler
Vücüd yüzeylerinden spontan
(kendiliğinden) dökülmekte olan
hücrelerin incelenmesidir
Balgam, idrar, beyin omurilik sıvısı
(BOS) karın veya göğüs boşluğunda
biriken sıvıların incelenmesi bu
gruptadır.
35. 35
Uterus serviksi gibi yüzeylerden yapılacak
sürüntülerden yapılan yaymalarda hücrelerin
bir kısmı bu işlem esnasında yüzeyden alınsada
eksfoliatif sitoloji grubu içinde kabul edilirler.
Burada kendiliğinden dökülme sonrası geçen
zaman diliminin getireceği hücresel
değişikliklerde söz konusudur.
36. 36
Aspirasyon Sitolojisi
İnce iğne aspirasyonu (İİA),
ince iğne aspirasyon biyopsisi (İİAB)
veya sitolojisi (İİAS),
gibi tanımlamalarda kullanılır
39. 39
Özellikle kanser tanısının amaçlandığı bir
yöntem olarak ince uçlu iğnelerle gerek
vücut yüzeyindeki (meme, lenf bezleri,
cilt-cilt altı veya kas içi kitleler),
gerekse mediasten, abdomen, toraks
yerleşimli iç organlardan deneyimli bir kişi
tarafından bir enjektöre negatif basınç
uygulayarak elde edilen başlıca “hücresel”
doku elemanları lamlar üzerine tercihan
tek tabaka (monolayer) yayılarak yapılan
incelemelerdir.
41. 41
Alkolde tespit
Yaymalar havada kurutulmaksızın hemen
% 95 lik alkol (etil alkol) içine atılarak 15-30
dakika kadar bekletilerek tespit edilir. Bunun
yerine saç spreyleri veya bu işlem için
üretilmiş sprey fiksatiflerde tercihan 20-30
cm uzaklıktan lama yayılmış sitolojik örnek
üzerine püskürtülebilir. Bu spreylerde
bulunan polietilen glikol, boyama öncesi
%95 etil alkolde bir saat veya daha fazla
tutularak temizlenir.
42. 42
Yapışkan (mukoid) olmayan sitolojik
örneklerde hücrelerin lamdan
dökülmemesi için polilizin veya
yumurta albumini gibi maddelerde
(adhesiv) kaplı lamlar kullanılır
43. 43
Alkolde tespit edilen sitolojik yaymalar
Papanicolau veya hematoksilen eosin
boyama yöntemi ile boyanmalıdır.
Romanovski-Giemza boyama
yöntemlerine uygun olmazlar
44. 44
Havada kurutma
Bu yöntem özellikle aspirasyonlarda
uygulanmaktadır. Havada kurutmak tek
tabaka olarak ince yayılmış (monolayer)
sitolojik materyeli tespit edersede bu
işleme uygulanan Romanovski-Giemza
grubu boyama yöntemlerinin ilk
aşamasındaki metanolle temas ek bir
tespit (post-fiksasyon) sağlamaktadır.
45. 45
Bu grup boya yöntemleri içinde en
fazla May Grünwald Giemza (MGG)
ve Diff-Quick kullanılmaktadır