3. Ang Pinag-uusig
Nagpunta sa Kagubatan si Elias at hinanap si
Kapitan Pablo. Siya ay sinamahan ng isang lalaki sa
yungib na tila nasa ilalim ng lupa. Nag makita ni
Elias ang Matandang Pablo natatalian ang ulo ng
isang bigkis na kayong may bahid ng dugo. Kayat na
nagkilala silang dalawa. May anim na buwan na
nang huli silang magkita. Noon, ayon Kay
matandang Pablo siya ang naaawa Kay Elias.
INCIONG
4. Ang Pinag-uusig
Subalit, ngayon nagkapalit sila ng puwesto. Si Elias
ay malakas samantalang ang matanda ay sugatan at
lugami sa hirap ng katawan at kalooban. May 15
araw na araw na naibalita kay Elias ang sinapit ni
Kapitan Pablo. Katunayan, pinaghanap siya nito sa
kabundukan ng dalawang lalawigan. At ngayon nga
ay kanyang natagpuan.
INCIONG
5. Ang Pinag-uusig
Ipinaliwanag ni Elias sa Kapitan na nais niya itong
isama sa lupain ng mga di-binyagan upang doon na
manirahan nang payapa kahit na malayo sa
sibilisasyon, yaman din lamang daw walang
nangyari sa kanyang paghahanap sa angkang
nagpahamak sa kanyang pamilya. Binigyang diin ni
Elias na magturingan na lamang silang dalawa
bilang mag-ama yayamang pareho na silang nag-iisa
sa buhay.
INCIONG
6. Ang Pinag-uusig
Umiilig lamang ang matanda sa kahilingan ni Elias
at
sinabing
wala
siyang
dahilan
para
magpanibagong buhay sa ibang lupain. Kailangan
niyang maipaghiganti ang kalupitang sinapit o
pagkamatay ng kanyang dalawang anak na lalaki at
isang babae sa kamay ng mga buhong. Nuon
anya, siya ay isang duwag ngunit, dugo at
kamatayan ang isinisigaw ng kanyang budhi dahil sa
kaapihang kanyang natamo. Karumal-dumal ang
sinapit ng kanyang mga anak kaya ganito na lamang
ang kanyang pagpupuyos.
INCIONG
7. Ang Pinag-uusig
Ang kanyang anak na dalaga ay pinagsamantalahan
at inilugso ang kapurihan ng isang alagad ng
simbahan. Dahil dito, nagsiyasat ang dalawa niyang
anak na lalaki. Pero, nagkaroon ng nakawan sa
kumbento at ang isa niyang anak ay sinuplong. Ang
anak niyang ito ay ibinitin sa kanyang buhok at
narinig niya ang sigaw, daing at pagtawag sa
kanya, pero siya ay nasanay sa buhay na tahimik ay
naging duwag at hindi nagkaroon ng lakas ng loob
na pumatay o magpakamatay.
INCIONG
8. Ang Pinag-uusig
Ang paratang na pagnanakaw sa kanyang anak ay
di napatunayan, isa lamang malaking
kasinungalingan. Ang kurang nagparatang ay
inilipat sa ibang lugar.Pero ang kanyang anak ay
namatay sa sobrang pahirap na dinanas.
INCIONG
9. Ang Pinag-uusig
Ang isa naman niyang anak ay hindi duwag at
pingambahan na siya ay maghihiganti dahil sa
sinapit ng dalawamg kapatid. Ito ay hinuli ng mga
awtoridad dahil nakalimutan lamang niyang
magdala ng sedula. Ito ay pinahirapan din hanggang
sa magpatiwakal na lamang. Ngayon, wala ng
nalalabi sa kanya kundi bababa ng bayan upang
maghimasik at makapaghiganti.
INCIONG
10. Ang Pinag-uusig
Hindi naman siya nag-iisa, marami siyang kaanib na
kapwa rin pinag-uusig ng awtoridad. Ang mga ito
ang bumubuo sa kanyang pangkat na
pinamumunuan. At sila ay naghihintay lamang na
tamang tiyempo at araw upang lumusob.
INCIONG
11. Ang Pinag-uusig
Naunawaan ni Elias ang paninindigan ni kapitan
Pablo, siya man daw ay tulad nito na sa
pangambang makasugat nang walang
kinalaman, kinalimutan niya ang paghihiganti.
Pero, para sa kapitan, ang paglimot ay lubhang
napakahirap. Kaya ang ganang kay Elias ay
napakadali sapagkat siya ay bata pa, hindi
namatayan ng mga anak at hindi nawawalan ng pagasa.
INCIONG
12. Ang Pinag-uusig
Nangako ang matanda na hindi rin siya susugat sa
sinumang walang kasalanan tulad ng ginawa nitong
pagkakasakit na naging sanhi ng kanyang
pagkakasugat at huwag lamang ang isang
kuwadrilyong tumutupad lang naman ng kanyang
tungkulin.
INCIONG
13. Ang Pinag-uusig
Ipinahayag ni Elias Kay Matandang Pablo na siya ay
nagkapalad na makilala at makatulong sa isang
binatang mayaman, matapat, may pinag-aralan at
nag-iisang anak ng isang taong marangal na
hinamak din ng isang pari, maraming kaibigan sa
Madrid kabilang na ang Kapitan-Heneral. Bilang
pagbibigay diin, tiniyak ni Elias sa matanda na
makakatulong daw ang binatang ito sa kanilang
pagnasang maipaabot sa heneral ang mga hinaing ng
bayan.
INCIONG
14. Ang Pinag-uusig
Tumango ang matanda. Dahil dito, ipinangako ni
Elias na malalaman ni Kapitan Pablo ang magiging
resulta ng kanyang lakad o pakikipag-usap sa binata
(si Ibarra ) sa loob ng apat na araw. Sa mga tauhan
ng kapitan ang kakatagpuin niya sa may baybayin
ng San Diego at sasabihin niya ang sagot.
INCIONG
15. Ang Pinag-uusig
Kapag pumayag ang binata, may maasahan at
makakapagtamo sila ng katarungan at kung hindi
naman, si Elias ang unang kasama niyang
maghahadog ng buhay.
INCIONG
18. Ang Sabungan
“Hindi mawawala ang sabungan sa anumang bayan
na nasasakupan ng mga Espanyol. Ang sabungan sa
San Diego ay katulad din ng mga sabungan sa ibang
mga bayan. Nahahati ito sa tatlong bahagi: ang
papasok na pintuan kung saan nakatao ang tagasingil sa bawat isang pumapasok sa sabungan.”
INCIONG
19. Ang Sabungan
“Ang ulutan na siyang ikalawang bahagi naman
naririto ang daanan ng mga tao at dito rin
nakahanay ang mga nagtitinda ng samu't-saring
paninda. Kalapit ito ng isa pang lugar para sa mga
tahur, magtatari at mga karaniwang parokyano ng
sabungan. Dito nagaganap ang pustahan, tayaan at
bayaran ng mga tao bago magsimula at pagkatapos
ng bawat sabong na magaganap.”
INCIONG
20. Ang Sabungan
“Ang ikatlong bahagi ay ang ruweda, na pinagdarausan
ng mga sultada. Ito ang pwesto ng mga may matataas na
katungkulan at iba pang tinitingala sa lipunan.”
“Ng araw na iyon, ilan lamang sa naparoon sa sabungan
sina Kapitan Tyago, Kapitan Basilio at Lucas. Dala ng
tauhan ni Kapitan Tyago ang isang malaki at puting lasak
na manok, samantalang kay Kapitan Basilio ay isang
bulik na manok. Bago magsimula ang sabong at pustahan
ay nagkumustahan muna ang magkaibigan. ”
INCIONG
21. Ang Sabungan
“ Pagkatapos ay nagkasundo sa pustahan sa
halagang P3000.00. Naging matunog ang ginawang
pustahan kayat nakipag-pustahan na rin ang iba
pang mga sabungerong naroroon. Lumilitaw naman
sa sabong na llamado ang puti at dehado ang pula.
Naiinggit naman ang magkapatid na Tarsilo at
Bruno sapagkat wala silang salapi upang
makipusta.”
INCIONG
22. Ang Sabungan
“Lumapit sila kay Lucas upang manghiram ng
salaping maipansusugal, ngunit nagbigay naman
ang huli ng kundisyon. Ang kundisyon ay kung
sasama sila sa paglusob sa kwartel, at kung sila ay
makapag-aakay pa ng iba ay may mas malaki ang
kwartang kanilang makukuha. Ayon din kay
Lucas, hindi niya magagalaw ang perang inilaan
para doon ni Ibarra kung kaya't ipauuutang lamang
iyon kung sila ay papayag sa kasunduan.”
INCIONG
23. Ang Sabungan
“Noong una ay hindi pumayag ang magkapatid sapagkat
kilala nila si Ibarra at kadikit nito ang Kapitan Heneral.
Ngunit pagkalipas ng ilang sandali, namataan nila si
Pedro na binibigyan ni Lucas ng salapi kung kayat higit
silang nanghinayang. Bandang huli ay hindi na rin
nakatiis ang magkapatid sa tawag ng sugal. Lalo na at
umiinit na ang labanan ng mga oras na iyon: ang bulik ni
Kapitan Basilio at ang lasak ni Kapitan Tiyago.”
INCIONG
24. Ang Sabungan
“Lumapit sila kay Lucas at inihyag ang kanilang
pagsang-ayon sa kondisyon. Tinagubilinan sila ng
huli na ang mga sandata ay paparating din
kinabukasan, ang utos ay kanilang matatanggap sa
ikawalo ng gabi nang ikalawang araw. Pagkatapos
ng pakikipagkasundo ay naging abala na ang lahat
sa labanan.”
INCIONG