O concello de Bueu está situado no extremo da banda sur da ría de Pontevedra e inclúe as illas de Ons, Onza e Centoleiro. Ten unha importante fachada costeira, o norte na ría de Pontevedra e o leste na de Aldán, cunha costa moi recortada e diversa, con zonas abrigadas e expostas, areais, praias, rochedos e cantís.
Acolle importantes valores naturais, asociados aos ecosistemas costeiros protexidos. O patrimonio cultural está representado por igrexas, pazos, cruceiros, hórreos, muíños, peiraos e embarcacións tradicionais, salgas...
2. 1-Praia Lapamán/Muíño Vello
2-Praia de Covelo
3-Punta Salgueiro. Montegordo.
4-Praia de Porto Maior.
Illote Cabezón da Ría.
5-Praia de Agrelo
6-Punta Corveiro. Praia Loureiro.
7-Punta e praia Petís.
Punta Pescadoira.
8-BUEU. Porto. Praia Pescadoira.
9-Seo de Bueu
10-Praia de Bueu/da Banda do Río
11-Punta Penedo
12-Praia e punta Robaleira
13-Praia de Beluso
14-Porto de Beluso
15-Praia A Roiba. Punta Arbosa.
16-Punta Trimiño. Illote do Muíño.
17-Punta Sartaxens. Illote O Cabalo.
18-Punta Aguda
19-Praia da Tulla
20-Punta Cornide
21-Praia e punta da Mourisca
22-Praia Buceiro
23-Punta Cagadoiro
24-Praia do Pedrón. Cons do Pedrón.
25-Seo e punta Centoleira
26-Punta Lombo da Besta
27-Cabo Udra
28-Punta do Barcelo
29-Punta Chenla
30-Punta Robaleira
31-Seo e praia do Ancoradouro
32-Punta Escandina
33-Punta Forcadela. Praia de Lagos.
34-Punta Testada
35-Punta Preguntoiro
36-Area de Bon. Praia Cunchosa.
37-Punta de Bon
38-Praia do Reventón
39-Punta do Muíño
40-Praia de Lagoelas
3. O concello de Bueu está situado no extremo da banda sur da ría de Pontevedra e inclúe as
illas de Ons, Onza e Centoleiro. Ten unha importante fachada costeira, o norte na ría de
Pontevedra e o leste na de Aldán, cunha costa moi recortada e diversa, con zonas abrigadas
e expostas, areais, praias, rochedos e cantís.
As principais actividades son a pesca, o marisqueo, a acuicultura e os servizos.
Acolle importantes valores naturais, asociados aos ecosistemas costeiros protexidos. O
patrimonio cultural está representado por igrexas, pazos, cruceiros, hórreos, muíños,
peiraos e embarcacións tradicionais, salgas...
4. PROTECCIÓNS
-Parque Nacional das illas Atlánticas (Arquipélago de Ons)
-LIC/ZEC “Cabo Udra” e “Ons-O Grove”.
-Parque Nacional das Illas Atlánticas de Galiza (arquipélago de Ons)
-ZEPA “Espazo mariño das Rías Baixas” (arquipélago de Ons)
-Ons está incluída no inventario de ÁREAS IMPORTANTES PARA A HERPETOFAUNA
ESPAÑOLA (Dirección Xeral de Conservación da Natureza, 2004).
-OSPAR (Convenio para a protección do medio ambiente mariño do Atlántico do nordés
“Illas Atlánticas de Galiza” (arquipélago de Ons)
5. RÍA DE PONTEVEDRA
É a máis pequena das Rías Baixas e ábrese, seguindo unha fractura con dirección SO-NE,
entre as puntas de Cabicastro, ao norte e o o cabo Udra, ao Sur.
Seguindo cara ao sur atópase a enseada de Aldán, considerada por algúns autores como
unha pequena ría, e por outros como unha prolongación da ría de Pontevedra; protexida
do mar aberto pola península de Donón e a punta do Couso.
É unha ría moi poboada e con intensa actividade pesqueira, marisqueira e industrial.
20. Museo do Mar da familia Massó. Instalado en 1932 no edificio da antiga fábrica de
conservas (construída en 1883). Foi adquirdo e ampliado pola Xunta de Galiza en
2002. Mostra unha variada tipoloxía de embarcacións tradicionais, maquetas, libros
antigos, cartas mariñas e aparellos de pesca, marisqueo e industriais.
42. CABO UDRA. Forma unha península no Noroeste do Morrazo, no límite da ría de
Pontevedra e pechando polo leste a ría de Aldán (entre a praia da Mourisca e o seo do
Ancoradoiro). É unha masa de rochas graníticas que forman cantís de media altura e
paisaxes de grandes penedos e bolos.
Desde o Cabo Udra podemos gozar de vistas sobre toda a contorna.
Conta cunha aula da natureza.
Cabo Udra, Punta Couso e Illas Cíes
56. A RÍA OU SEO DE ALDÁN ábrese entre o Cabo Udra ao norte e a punta de Couso ao sur,
seguindo unha fractura con dirección norte-sur. No seu fondo desemboca o río Orxás que
forma un amplo esteiro que queda en seco na marea baixa.
77. 1-Porto
2-Praia das Dornas
3-Punta do Castelo
4-Punta do Río
5-Praia de Melide
6-Punta do Galiñeiro.
Cova do Lobo.
7-Punta e illote Centolo
8-Cova da Vella
9-Punta Pasante/O Xuvenco
10-Punta Fonte Nova
11-Illote Xuvenco
12-Seo Bastián de Val
13-Punta Estripeiral
14-Praia das Fontiñas
15-Cons e praia de Liñeiro
16-Punta Sobreira
17-Punta das Xestas. Seo de Caniveliñas.
18-O Morro
19-As Freitosas
20-Punta Baixeral. Cova do Inferno.
21-Punta Rabo da Égoa
22-Punta e seo de Fedorento
ILLA DE ONZA
23-Punta Dente de Can
24-Praia das Moscas
25-Punta Cociñadoiro
26-Puntal da Porta
27-Punta Coliño
28-Praia do Pereiró
29-Punta da Malaxa
30-Praia de Canexol
31-Punta da Figueira Brava. Laxe do
Abade.
32-Area dos Cans
33-Punta da Canteira
AQUIPÉLAGO DE ONS
Grupo de illas formado
por Ons, Onza e illotes
próximos (O Centolo, As
Freitosas, O Fedorento, O
Cairo, O Gaiteiro e o
Xubenco), situadas fronte
á Ría de Pontevedra.
Ocupa unha superficie
dunhas 470 ha.
79. A illa de ONS é unha chaira elevada con abruptos cantís na parte que da ao mar aberto
e areais na cara protexida. Está formada por granitos de dúas micas. A súa cota máis
alta é o Alto de Ons, con 128 m, onde está o faro.
A comezos do século XX instaláronse fábricas de salga e chegou a ter 500 habitantes. En
1986 non chegaban a vinte e na actualidade so viven unhas poucas persoas de xeito
estable. É propiedade da Xunta de Galiza desde 1981 e pertence ao concello de Bueu.
81. 2-Praia das Dornas
Un aspecto a destacar na illa de Ons é o patrimonio marítimo: faros, portos, restos de
asentamentos, embarcacións tradicionais...
90. 20-Punta Baixeiral
Cova do Inferno, ou Buraco do
Inferno. Un pozo de 40 m de
profundidade que comunica co
mar a través dunha furna.
Segundo a tradición nela vivía o
demo, xunto aos araos que cos
seus berros infernais asustaban
aos veciños.
96. Laxe do Crego ou do Abade.
Un enterramento medieval
antropomórfico escavado na
rocha, fronte á punta da
Figueira Brava. Pódese
acceder coa marea baixa.
98. VALOR XEOLÓXICO
MAPA LITOLÓXICO
A maior parte do litoral está formado por rochas graníticas con algúns tramos de rochas
metamórficas variadas (xistos, gneis, cuarcitas...) e áreas sedimentarias.
Ons
Cabo Udra
103. As rochas que constitúen Cabo Udra son un curioso tipo de pedra de gran (granodiorita
precoz) con grandes cristais de feldespato branco. Por toda a zona aparecen curiosas
formacións rochosas.
113. 1- Relacións de intrusión sincinemática na Punta Xubenco.
2- Plataforma de erosión mariña do peirao de Ons.
3-Plataforma de erosión mariña fósil de Figueira Brava.
4-Praia colgada, coluvións e derrubios de Canexol
5-Buraco do Inferno.
Buraco do Inferno
LUGARES DE INTERESE XEOLÓXICO NA ILLA DE ONS
114. 1-LUGAR DE INTERESE XEOLÓXICO GM056 Relacións de intrusión sincinemática na Punta
Xubenco. (LIX pendente de descrición e delimitación definitiva)
Excelente afloramento para observar as relaciones de intrusión sincinemática de
granodioritas calcoalcalinas e diferentes pulsos de granitos de dúas micas variscos,
deformados por cizallas variscas.
Interese xeolóxico principal: petrolóxico-xeoquímico.
115. 2-LUGAR DE INTERESE XEOLÓXICO
GM057b Plataforma de erosión
mariña do peirao de Ons.
Interese: Xeomorfolóxico.
Unidade Xeolóxica: Depósitos e
formas de modelado costeiro e
litoral.
Bo exemplo de plataforma de
abrasión mariña. Orixínanse
pola acción dos fragmentos de
rochas removilizados pola
ondada.
116. 3-LUGAR DE INTERESE XEOLÓXICO GMO57 Plataforma de erosión mariña fósil de
Figueira Brava.
Interese: Xeomorfolóxico.
Unidade Xeolóxica: Depósitos e formas de modelado costeiro e litoral.
Situación: ao leste da illa de Ons (Bueu)
Situada lixeramente por riba do actual nivel do mar, é testemuña do que acadou
durante o último interglaciar. Contén bos exemplos de granitos milonitizados.
117. 4-LUGAR DE INTERESE XEOLÓXICO M057c Praia colgada, coluvións e derrubios de Canexol.
Interese: Sedimentolóxico.
Unidade Xeolóxica: depósitos e formas de modelado costeiro e litoral.
Bo exemplo de praia areosa colgada, cun afloramento no que, ademáis, poden observarse
secuencias de derrubios (períodos fríos, secos e con escasa cuberta vexetal) e coluvións
(períodos más húmedos). Éstos últimos máis ou menos escuros.
118. LUGAR DE INTERESE XEOLÓXICO GM055 Buraco do Inferno
Interese: Xeomorfolóxico.
Unidade Xeolóxica: Depósitos e formas de modelado costeiro e litoral.
Conduto vertical de máis de 50 m de profundidade conectado co mar a través dunha
curta galería. No seu interior hai algunhas formacións por depósitos minerais entre as que
destaca o “leite de Lúa”, constituido por silicatos en fases líquida e sólida.
119. VALOR BIOLÓXICO
O litoral de Bueu acolle una grande variedade de ecosistemas e hábitats: esteiros,
lameiros, costa rochosa abrigada e exposta, areais, dunas, furnas, pozas mareais… o que
da lugar a una enorme biodiversidade, coa presenza de algunas especies raras ou únicas
Destaca o Cabo Udra e a Illa de Ons.
120. Nas rochas do litoral, nos fondos dos seos e marismas ou nos fondos mariños hai unha grande
diversidade. Os fondos mariños poboados por algas crean ricos ecosistemas para crustáceos,
moluscos e peixes de grande valor comercial.
Golfos (Laminaria ochroleuca )
121. As pozas de marea forman hábitats dunha
grande diversidade de flora e fauna
124. As chuponas, apegóns ou tetos (Bunodactis verrucosa) viven en
pozas e fendas das rochas con boa luz.
Apegadas ás rochas dos cantís viven arneiróns, mexillóns, percebes,
lapas, chuponas, caracolas...
127. Os percebes (Polycipes cornucopia) son crustáceos
coloniais que viven apegados ás rochas da zona
mediolitoral e infralitoral das zonas de mar batido.
O queimacasas (Pachygrapsus marmoratus) é o
cangrexo que vemos correr polas pedras, fora da
auga. Non soporta a contaminación e vive
habitualmente en zonas de augas limpas.
128. Fento mariño (Asplenium maritimun). Vive nas fendas
das rochas a onde chegan os salseiros do mar.
Nos cantís hai liques, prixel do mar, herba de namorar, fento mariño, uvas de lagarto, pan de
paxaros, macela mariña, pampillo...
130. A FLORA DE ONS destaca polo seu grande
número de elementos endémicos ibéricos
occidentais e noroccidentais e
subendemismos de área reducida.
Entre os taxons máis ameazados e de
distribución máis localizada, todos eles
inventariados no Libro vermello da flora
ameazada española (2003), atópase Cytisus
insularis; Rumex rupestris, localizada en
cantís húmidos e en situación crítica; e Linaria
arenaria, propia de dunas estabilizadas.
Margarida, pampillo (Leucanthemum
merinoi), unha especie en perigo de
extinción cunha área de distribución
restrinxida ao Norte de Portugal e a
costa atlántica galega, é común nos
cantís de Ons.
131. Cytisus atlanticus, é unha xesta
descuberta recentemente con
poboacións interesantes en Ons e
Sálvora. Distínguese a primeira vista das
demais xestas por ter as follas simples e
de maior tamaño.
133. A orquídea Serapias cordigera atópase
habitualmente nas manchas de herba
das zonas máis húmidas.
Nas zonas húmidas do cabo Udra pódense atopar breixo de turbeira e orquídeas.
134. Os corvos mariños están moi ben
adaptados á vida acuática. Teñen
membrana interdixital entre os catro
dedos e aliméntanse de peixe que
capturan mergullándose, pero non
teñen a plumaxe impermeable, polo
que despois de cada período de
inmersión teñen que poñelo a secar
para que as plumas recuperen a
capacidade illante.
Nos cantís occidentais de Ons crían
unhas 600 parellas de corvos mariños
cristados (Phalacrocorax aristotelis).
135. Nos cantís de Ons crían gaivotas patiamarelas e corvos mariños. No mar pódense ver
mascatos, corvos mariños reais, araos romeiros, pardelas, gaivotas choronas, carráns. En
terra hai corvos, pombos e unha ampla variedade de paxaros (verderolos, xílgaros, pardillos,
chascos, borrallentas...), cobras de escada e lagartos e numerosos insectos.
Gaivota patiamarela (Larus michahellis)
140. Valores: paisaxes, flora
e fauna terrestre e
mariña, lugares de
interese xeolóxico,
etnografía, historia…
PARQUE NACIONAL DAS ILLAS
ATLÁNTICAS DE GALIZA
ARQUIPÉLAGO DE ONS
141. LIC/ZEC “ONS O GROVE”
Valores: paisaxe, praias,
dunas, cantís, marismas,
flora e fauna, etnografía,
historia...
149. PERCORRIDO POLO
LITORAL DE BUEU
Propoñemos unha viaxe
(22 km, lineal + camiñadas)
para coñecer os puntos
máis interesantes e
accesibles. De interese
etnográfico, paisaxístico e
ambiental: podemos ver
vivendas típicas,
construcións portuarias,
embarcacións de distintos
tipos, antigas instalacións
industriais e preindustriais,
curiosas formacións
rochosas e rochas cunha
estrutura particular e
atractivas paisaxes.
Non é doado facer un percorrido lineal porque hai tres sitios con estradas nas que se
circula nun só sentido -o centro de Bueu, o percorrido polas praias de Agrelo e
Portomaior e o acceso á Area de Bon- que, se non os temos en conta, pódennos facer dar
máis dunha volta.
Para visitar a illa de Onsa é preciso un permiso do Organismo Rector do Parque Nacional
e o número está limitado.
150. Por todo o litoral de Bueu hai varios
roteiros indicados e con paneis
informativos que permiten coñecer os
puntos máis interesantes.