Educational Materials

1. Dalumat ng/sa
Filipino

2. MGA TEORYA PARA
SA EPEKTIBONG
PAGDALUMAT
KABANATA
2

3. PANALANGI
N

4. PAGTATALA NG
LIBAN

5. Matapos ang yunit na ito, inaasahang maisasagawa
mo ang sumusunod:
1.Maipaliwanag ang kahalagahan ng wikang
Filipino sa pagdadalumat o pagteteorya,
2. Matukoy ang mga mapagkakatiwalaan,
makabuluhan at kapaki-pakinabang na sanggunian
sa pagdadalumat at pananaliksik;
3. Malaman ang pagkakaiba at pagkakatulad ng
bawat teorya;
4. Masuri ang kahalagahan at gamit ng bawat
teoryang pampanitikan; at
5.Makapagsuri ng isang maikling kuwento na
nagtataglay ng iba't ibang teoryang pampanitikan.
MGA LAYUNIN:

6. PANIMULA
Ang panitikan ay sumasalamin sa
mga pangyayari sa buhay ng tao na
inilalapat sa mga akda at lathalaing
makabuluhan. 'Di lingid sa ating
kaalaman na nakatutulong ito
upang maipahayag ang ating
saloobin at damdamin,maibahagi
ang mga komposisyon mula sa ating
malawak na imahinasyon at
maaaring karanasan na mapulot sa
iba't ibang sitwasyon.

7. May iba't ibang teorya na bumubuo sa
panitikan. Mga teorya na maaaring makita sa
mga akda, ito ay tumutukoy sa layuning
iparating ng awtor kanyang saloobin at
maging kanyang mga imahinasyon. Sa iba't
ibang akda, maaari tayong makakalap ng
impormasyon at mamulat ang ating isip sa
mga kaganapan sa ating paligid. Maipabatid
ang gamit at kahalagahan ng mga teorya sa
paggawa ng mainam na akda at maging
gabay ang mga teorya sa paglikha ng
matalinong lathalain.

8. KAHULUGAN AT KATUTURAN
Ayon sa aklat nina Quijano et al.
(2019), na pinamagatang
DalumatFil, ang historikal na
pananaw ay isang uri ng
kritisismong pampanitikan na
sumisiyasat sa pinagmulan ng
isang sinaunang panitikan o teksto
para maunawaan ang "daigdig sa
likod" ng tekstong ito.
HISTORIKAL

9. SOSYOLOHIKAL
Ayon sa aklat nina Quijano et
al. (2019), na pinamagatang
DalumatFil ang sosyolohikal na
pananaw ay tumitingin sa
pangkalahatang pattern sa pag-
uugali ng mga indibidwal na
kasapi sa lipunan.

10. FORMALISMO Ayon sa aklat ni Villafuerte
(2000), ang pagtuklas at
pagpapaliwanag sa anumang
anyo ng akda ang siyang
layunin ng teoryang ito at
ang pisikal na katangian ng
akda ang pinakabuod ng
pagdulog na ang
minamahalaga ay ang
(1) nilalaman, (2) kaanyuan o
kayarian, (3) paraan ng
pagkakasulat.

11. MARXISTANG PANANAW
Ayon sa aklat nina
Quijano et al. (2019), na
pinamagatang DalumatFil
ito ay nakabatay sa mga
naisulat ng mga pilosopo,
ekonomista na sina Karl
Marx at Freidrich Engels.

12. SIKOLOHIKAL
Ayon sa aklat nina Quijano et al. (2019),
na pinamagatang DalumatFil ang layunin
ng panitikan ay ipaliwanag sa
pamamagitan ng pagpapakita ng mga salig
(factor) sa pagbuo ng naturang behavior
(pag-uugali paniniwala,pananaw, pagkatao)
sa isang tauhan sa kanyang akda.
Ayon sa aklat nina Quijano et al. (2019), na
pinamagatang DalumatFil, para sà maraming
iskolar ang Post-istrukturalismo ay nagmula sa
teoryang istrukturalismo na katatagpuan ng
mga katangian na siyang magbibigay-hugis sa
Post-istrukturalismo.
POST- ISTRUKTURALISMO

13. FEMINISMO
Ayon sa aklat nina Quijano et al. (2019),
pinagtuunan ng pananaw Feminismo ang
kalagayan o representasyon ng kababaihan sa
isang akda.
KULTURAL
Ayon sa aklat nina Quijano et al. (2019), ang
kultura ay salamin ng lipunan at mabilis itong
sumasabay sa pagbabago dahil sa
globalisasyon.Nagsulputan ang mga gawaing may
makabagong dulog at napalitan ang dating
nakasanayan. Nakapaloob sa kulturang ito ang
musika, panoorin,kasuotan, inumin, at gadgets.

14. Isang makabagong teorya na lubhang
impluwensyal sa Kanluran ang
kalipunan ng mga kaisipan at kategorya
na nagtutuon ng pansin sa mambabasa
bilang mahalagang elemento sa paglikha
ng kahulugan. Walang kabuluhan ang
isang akda kung walang reaksyon galing
sa mambabasa. lto ang nagsisilbing tulay
para makabuo ng koneksyon at
maihayag ang nais iparating ng isang
manunulat.
Teorya ng Pagtanggap/Pagbasa
B. DALOY AT PROSESO

15. C. APLIKASYON NG TEORYA SA ARALING
FILIPINO
Balik-tanaw: Ang mga kanonisadong
perspektibo na nagmula sa bagong
Fomalismo
Ang Formalismo, nagbibigay-din sa
"anyo' o "porma" ng teksto at hindi
sa nilalaman nito. Malinaw na ang
pag-alis ng kahalagahan ng
mambabasa, na nagbigay-daan sa
isang uri ng pagsasaisantabi, na para
bagang walang kinalaman ang
mambabasa sa pagbibigay ng
kahulugan sa teksto.

16. May iba't ibang teorya na bumubuo sa panitikan. Mga
teorya na maaaring makita sa mga akda, ito ay tumutukoy
sa layuning iparating ng awtor,
kanyang saloobin at maging kanyang mga imahinasyon. Sa
iba't ibang akda,maaari tayong makakalap ng
impormasyon at mamulat ang ating isip sa mga
kaganapan sa ating paligid. Maipabatid ang gamit at
kahalagahan ng mga teorya sa paggawa ng mainam na
akda at maging gabay ang mga teorya sa paglikha ng
matalinong lathalain.
AFFECTIVE FALLACY
Ang Formalismo sa Rusya at
Depamilyarisasyon
Ang Depamilyarisasyon
Kasaysayang Pampanitikan
(Literary History)
Ayon kay Tynianov, ang
pagpapalit o pagbabago ng mga
sistemang pampanitikan ay dapat
na makita bilang pamamayani ng
isang dominanteng kalakaran sa
iba pang mga kalakaran.

17. Nagmula sa Intrukturalismo ang
konsepto ng relasyon bilang isang
sentral na konsepto ng teorya ng
pagtanggap lalo sa Europa. Bilang isang
paraan ng pag-isip, hindi mailalarawan o
maipapaliwanag ang isang phenomenon
kung hindi ito iuugnay sa isang sistema
ng relasyon na siyang kinapapalooban
nito.
Ang Kontribusyon ng
Instrukturalismo

18. Papel ng akda para kay
Mukarovsky
1. Bilang isang sagisag ng
komunikasyon.
2. Bilang isang istrukturang
may kasarinlan

19. Isang kalakaran na pilosopiya na
nagbibigay din sa mahalagang
papel ng tao sa pagbibigay ng
kahulugan. Ayon kay Edmund
Husserl, sinusuri nito ang
nilalaman ng ating kamalayan.
Inaangkin ng penomenolohiya ang
kapangyarihan upang imulat ang
tao sa kalikasan ng kamalayang
pantao at ng mga phenomena.
Ang
Impluwensiya ng
Penomenolohiya

20. Ayon kay Gadamer, ang
hermeneyutika ay isang pag-
aaral o isang teorya ng
interpretasyon, ang
pagbibigay ng kahulugan. Ang
pang-unawa ay palagiang
nagmumula sa punto de bista
ng isang taong umuunawa.
Ang Impluwensiya ni Gadamer at
Herneneyutika

21. Mahalaga ang akda kung
ito ay nararanasan.
Subalit, ang karanasang
pantao ay kalimitang
nakakondisyon ng
maraming puwersa kung
kayat mahalagang pag-
aralan ang mga proseso ng
buhay sa lipunan.
Ang Sosyolohiya ng Panitikan ayon
kay Leo Lowenthal

22. Isang kritikong Aleman
subalit pinag-aralan din
niya ang panitikan ng
Ingles. Ang aklat niyang
The Act of Reading ay
katatagpuan ng kanyang
mga paniniwala tungkol
sa teorya ng pagbasa.
Wolfgang Iser

23.  Unang larangan: ito ay tumitingin sa teksto
bilang isang potensyal na makapagbibigay- daan
sa paglikha ng kahulugan; ang mambabasa ang
siyang gagawa ng aktwalisasyon ng mga
posibleng kahulugan.
 Ikalawang larangan: ito ang prosesong
dinaraanan sa pagbasa penomenolohiya ng
pagbasa. Mahalaga ang konsepto ng punto de
bistang naglalagalag (wandering viewpoint),
 Ikatlong larangan: tumutukoy sa istrukturang
pangkomunikasyon na siyang nagbibigay-daan
sa interaksiyon ng teksto at mambabasa.
Tatlong larangang masusuri sa akdang-
pampanitikan

24. Isang kritikong Aleman subalit kakaiba ang
din ng kaniyang teorya sapagkat nakaugat ito
sa isang historikal na pananaw, sa partikular,
ang ugnayan ng panitikan at kasaysayan. Ang
nais ni Jauss ay isang historiograpiya na
aktibong gaganap sa papel bilang
tagapamagitan sa nakaraan at kasalukuyan.
Hans Robert Jauss

25. MGA TEORYA PARA
SA EPEKTIBONG
PAGDALUMAT
KABANATA
2

26. 1. Makapagbasa at makapagbuod ng impormasyon,
estadistika, datos atbp. mula sa mga babasahing
nakasulat sa Filipino sa iba't ibang larangan;
2. Makatalakay ng isang akdang makapagbibigay ng
wastong paraan ng pagdadalumat;
3. Makatuklas ng mga impormasiyon kaugnay ng
dadalumating akdang pampanitikan nang mas malalim
at komprehensibo,
4. Makapagbahagi ng mga impormasiyon batay sa
nadalumat na akdang pampanitikan, kaugnay ang
natuklasang kultura na nakapaloob sa konsepto ng
akda;at
5. Makapagpakita ng mga kaganapang panrealidad na
nangyayarí sa kasulukuyan kaugnay ng kultura at
pakikitungo at makapagmulat sa posibleng pangyayari at
resulta.
MGA LAYUNIN:

27. Ang panitikan ay sumasalamin sa mga pangyayari sa
buhay ng tao na inilalapat sa mga akda at lathalaing
makabuluhan. 'Di lingid sa ating kaalaman na
nakatutulong ito upang maipahayag ang ating saloobin
at damdamin, maibahagi ang mga komposisyon mula sa
ating malawak na imahinasyon at maaaring karanasan
na mapulot sa iba't ibang sitwasyon.
PANIMULA
May mga akdang pampanitikan na sinusuri batay sa
pinaggalingan nito - maaaring batay sa nilalaman at
maaaring batay sa pagkakabuo buhat ng karanasan o
obserbasiyon ng mga manunulat.

28. Mabulaklak ang panitikan ng Pilipinas. Kakikitaan
ito ng iba't ibang larawan ng bawat mga nainirahan
dito - ang kanilang kultura, paniniwala o maging ang
kinagisnang hindi maitutulad sa ibang lalawigan at
pook, bawat bahagi ay nagpapakita ng kalinangan
sa kanilang kinabibilangan.
*Tematikong pagtutulad - Sa paggamit ng ganitong
pamamaraan, pinagsasama-sama ng mananaliksik
ang mga artikulo, babasahin, at pag-aaral na may
isang tema o paksang tinatalakay kahit pa ito ay
gawang lokal o banyaga.
D. Pagdalumat sa mga Akdang
Pampanitikan at Iba pang-Anyo ng Sining

29. Pagsusuring Kontekstuwal
1. Diaspora
2. Kahirapan
3. Katandaan
4. Giyera
5. Stages of Grief

30. PAGKAKATULAD:
Nagbibigay ng mga
kalakip na ebidensiya
mula sa akda at ilang
pagpapatunay sa ibang
TEKSTUWAL KONTEKSTUWAL
PAGKAKAIBA:
Teknikal ang tuon ng tekstuwal
na pagsusuri na masusing
tinatalakay ang lahat ng
aspeto ng akda at tinatalakay
ng obhektibo batay sa kung
paano inilahad, ginamit o
binuo ng manunulat ang akda,
samantalang ang konseptuwal
ay nakatuon sa mga
konseptong binibigyang diin sa
kabuoan ng akda,ang
malalaking larawang binigyang
tuon sa akda.

31. Ang tekstuwal, kontekstuwal at
intertestuwal ay mga bahagi ng
pagdalumat para sa mas
detalyado at organisadong
pagdalumat sa isa at/o isa
patungo sa isa pang-akda.
TANDAAN...

32. 1. Tekstuwal na pagsusuri - bahagi ng pagsusuri
sa akdang pamapanitikan na katuon sa teknikal
na aspeto ng akda, sinusuri sa bahaging ito ang
bawat bahagi ng akda at ang pagbibigay ng
pangunahing impormasiyon kaugnay ng
manunulat.
2. Interterkstuwal na pagsusuri - mula sa salitang
inter na nangangahulugang mula sa pagitan ng
dalawa o ang pagtatagpo sa gitna. Sa bahaging
ito ng pagsusuri ay paghahamingin ang
dalawang akda para sa malalim na pagtalakay.
Ito ay maaarin tula sa kwento, kwento sa
pelikula, pelikula sa dula, dula sa sayaw,sayaw sa
kanta at iba pa.

33. 3. Kontekstuwal na pagsusuri - bahagi ng
pagsusuri sa akdang pampanitikan na
nakatuon sa konseptong lumulutang sa
kabuoan ng kwento. Makikita ang mga
patunay sa mga bahagi ng akda. Layunin
nitong ipakita ang mga espisipikong
konseptong binibigyang kahulugan ng
akda na hindi amang nakakulong sa
simbolismong ginamit.

34. Mabusisi ang pagbuo at pagsuri ng isang
pananaliksik. Kakikitaan ito ng iba't ibang larawan,
ideya, paglalahad, pagpapatunay, pagpapaliwanag
nang may kaugnay na ebidensiya higit ang
mapagkakatiwalaang hanguan na hindi lamang
nakakulong sa isang isyu na maaaring masagot
batay sa tanong lamang na Ano, Sino, Saan, Bakit,
at kaylan bagkus kailangan pagsama-samahin para
makamit ang nagkakaisa at mapagkakatiwalaang
resulta.
E. Pagdalumat sa mga Saliksik na may kaugnayan
sa Gender and Development / Indigenous People
(GADIP's)

35. Pananaliksik - lohikal na proseso ng paghahanap
ng sagot sa mga tanong ng mananaliksik na
nakabatay sa problema at metodo ng pag-aaral
tungo sa produksyon ng kaalaman at kasanayan
upang makatugon sa pangangailangan ng tao at
lipunan.
May tatlong pangunahing layunin ang pagbuo ng
isang pananaliksik. Gayong ang bawat pananaliksik
ay nakatuon din sa pagsagot sa suliraning
panlipunan maging ng kultura nito.
1. Balidasyon ng kaalaman
2. Pagpapasubali ng kaalaman
3. Pagtuklas ng bagong kaalaman

36. Mga Bahagi ng Pananaliksik
A. Introduksyon at Paglalahad ng Tesis
B. Paglalahad ng Suliranin
C. Rebyu ng Kaugnay na Literatura at
Pag-aaral (RRL at RRS)
D. Saklaw at Limitasyon
E. Metodolohiya
F. Dalumat
G. Daloy ng Pag-aral
I. Kongklusyon (Buod at
Rekomendasyon)
H. Pagtalakay sa Resulta ng Pag-aaral

37. Dalumat - Gumagabay upang unawain, ipaliwanag at
-interpret ang isang pangyayari, teksto, at diskurso,
naglalahad ng mga konsepto,ideya, o teoryang
inihain. Isa itong mabusising gawaing akademikal na
nagbibigay ng kahulugan sa mga ninanais bigyan ng
makabuluhang gamit ang isang ideya na akma sa
napapanahong sitwasiyon o umiral na kltura ng isang
lugar o pook.

38. Gabay sa aplikasyon ng dalumat:
1. Kilalanin ang pinagkuhaan ng
dalumat/teorya
2. Malinaw ang datos na kakalapin
batay sa paksa
3. Ipaliwanag ang dalumat kung
paano ito gagamitin

39.  Proseso - Exposisyon
Exposisyon ng mga
konsepto - magsagawa ng
kasunod (follow-up) na
revlit ng mga konseptong
gagamitin sa pag-aaral.
Paraan sa paglalahad o
Proseso ng pagdalumat

40. • Proseso – Relasyon ng mga konsepto
1. Pagpapaliwanag/ilustrasyon ng
relasyon ng mga konsepto.
2. Linyar (point A - B)
3. Triangular
4. Rectangular
5. Square
6. Circular
7. Venn diagram
8. Broken lines
9. Arrow
 Pagdalumat-salita

41. -Sa pagdalumat palaging
isinasaalang-alang ang pinagmulan
at kulturang kinabibilangan ng mga
kasangkot para sa paglalahad at
pag- analisa ng impormasiyon sa
lahat ng anggulo.
-Mahalaga na Makita ang estado sa
kultura at pinagmulan upang
lubusang masuri ang konseptong
ipinaglalaban.
Tandaan:

42. MARAMING
SALAMAT SA INYONG
PAKIKINIG!!