Literatura ng Pilipinas

1. LIT 1 – B6
Unang reporter: Charlie Agravante Jr

3. Hno. Azarias (1954)
“Ang panitikan ay pagpapahayag ng mga
damdamin ng tao sa lalong pinakamarangal
na paraan hinggil sa mga bagay-bagay
daigdaig, sa pamumuhay, sa lipunan, at
pamahalaan”

4. Jose Villa Panganiban (1954)
“Ang panitikan ay paraan ng
pagpapahayag na isinaayos sa iba’t-ibang
karanasan na nababalot ng iba’t-ibang
damdamin tulad ng pag-ibig, pagkapoot,
ligaya, lungkot, pag-asa o pangamba.”

5. Miguel Bernard (1954)
“Ang panitikan ay di malilimot na pahayag
at kaisipan sa iba’t-ibang panahon ng
buhay”

6. ANG PATULA ANG TULUYAN
Ito ay binubuo ng mga pantig na
malimit 6, 8, 12, 16.
Ito ay ang wasto at masining na
pagsasama-sama ng mga salita sa
pangungusap upang ilahad ang
imahinasyon ng awtor sa tulong ng
mga karanasan at sitwasyon ng
buhay
Maaring mayroon o walang tugma ang
mga ito sa dulo ng mga taludtod sa
loob ng isang saknong (stanza)

7. • Ang panulaan o ang paglika ng tula ay
masining na pagpapahayag ng
namumukod tanging karanasan o ideya sa
pamamagitan ng piling diwa
ANG MGA TULA AY MAARING
A. TULANG
PANDAMDAMIN
1. LIRIKO
2. AWIT
3. KUNDIMAN
4. ELEHIYA
5. ODA
6. SONETO
B. TULANG DULA O
PANTANGHALAN
1.SENAKULO
2.TIBAG
3.PANUNULUYAN
C. TULANG
PATNIGAN
1.DUPLO
2.KARAGATAN
3.BALAGTASAN

8. MGA ELEMENTONG NAKAKAAPEKTO SA PANITIKAN
A. KLIMA INIT, LAMIG, BAGYO, SIGWA, ULAN,
AT BAHA AY MAY KINALAMAN SA
PAG-IISIP AT PAG-UUGALI NG TAO
B. GAWAIN NG ARAW-ARAW ANG HANAPBUHAY AT MGA
TUNGKULIN NG MGA TAO AY
NAKAKAAPEKTO SA KANYANG
MGA SALITA
C. KINATITIRAHAN ANG NAGPAPASYA SA HILIG AT
TAKBO NG TALASALITAAN AT
HIMIG NG TAYUTAY NG PANITIKAN
AY ANG KINATITIRAHANG POOK
NG ISANG LAHI
D. LIPUNAN AT PULITIKA NAKASALALAY RITO ANG ANG
MGA UGALING PAMPAMAHALAAN
AT SIMULAING PAMPULITIKA
E. RELIHIYON AT EDUKASYON ANG PANANAMPALATAYA AT
SAKLAW NG KARUNUNGAN NG
NAGMAMAY-ARI NIYON AY
NATUTUKLASAN SA AKDANG
PAMPANITIKAN

9. KalinanganKalinangan Minanang yaman ng isip ngMinanang yaman ng isip ng
lahilahi
Sandigan sa panghihiram ng
mga bagong kalinangan at
kabihasnan

10. 3 Bisa ng Panitikan
• Ang Bisa sa Isip – Gumaganyak sa
mambabasa upang alamin ang mga
pahiwatig at tunay na kahulugan ng mga
salita at naglalantad ng lantay na
katotohanan upang ipakita ang larawan ng
tunay na buhay

11. 3 Bisa ng Panitikan
• Ang Bisa sa Kaasalan – Nagtuturo ng
wastong pag-uugali, moral o kung ano
ang tama at mali. Ipinapakita nito sa
mambabasa kung ano ang moral batay sa
konteksto ng grupo o lahing
kinabibilangan ng awtor

12. 3 Bisa ng Panitikan
• Ang Bisa sa Damdamin – Sa pagbuo ng
isang nobela, dula o tula, isa sa mga
tampok na layunin ng manunulat ay
makapagpahayag o makagising ng
damdamin, o gunitang iniingatan ng ating
alaala, o kaya’y paggamit ng mga
ekspresyon.

13. URI NG PANITIKAN
1. TULA
-Uri ng panitikan na binubuo sa
pamamagitan ng pinakamatipid at
pinakamakapangyarihang mga salita
-Insipirasyon ang nagtutulak sa
manunulat upang mangarap at bumuo ng
guniguni

14. Mga Genre o Uri ng Panitikan
1. TULA
de la Conde (1978)
“likha ng manlilikhang
makata”
Coleridge (sa pagsipi ni Ma. Gabriel, 1986)
“Pinakamabuting salita sa lalong
pinakamabuting kaanyuan”
Julian Cruz Balmaceda
“isang kaisipang naglalarawan ng

15. Mga Uri ng Tula
1. Tulang Liriko o tula ng damdamin
- Nagtataglay ito ng mga karanasan,
guniguni, kaisipan at mga pangarap na
maaring nadama ng may akda o ng ibang
tao.
a. Dalit d. Oda
b. Soneto e. Awit
c. Elehiya

16. 5 parte kung saan nahahati ang tulang liriko
DALIT SONETO ELEHIYA ODA AWIT
Ito ang
nagpaparangal
sa Maykapal na
may halong
pilosopiya sa
buhay
Ito ay
tungkol sa
mga aral
sa buhay,
sa
damdamin,
sa kaisipan
at likas sa
tao. May
Labing
apat na
taludtod
Ito ay tungkol
sa alaala ng
isang
namatay;
guniguni sa
kamatayan;
panangis at
pananaghoy
Ito ay tungkol sa
sigla at pagpuri
sa pambihirang
ginawa ng isang
tao o grupo ng
mga tao
Ito ay
madamdamin
g tungkol sa
pagibig,
kabiguan,
kalungkutan,
pag-asa,
pangamba,
kaligayan

17. Mga Uri ng Tula
1. Tulang Pasalaysay
- Nagtataglay ito ang paglalahad ng
makulay at mahahalagang tagpo ng pag-
ibig at pagkabigo, tagumpay mula sa
kahirapan, kagitingan, at katapangan.
a. Epiko c. Balad
b. Awit at Kurido

18. Uri ng Tulang Pasalaysay
• Epiko
- isinalaysay nito ang kagitingan ng isang tao na kinikilalang bayani,
ang mga tagumpay niya sa digmaan at pakikipagtungali sa mga
kaaway.
• Awit at Kurido
- Taglay nitp ang mga paksang may kinalaman sa pagkamaginoo at
pakikipagsapalaran ng mga kilalang tao sa kaharian tulad ng mga
hari, prinsipe, duke, reyna at prinsesa na ang layunin ay
palaganapin ang relihiyong Kristiyano.
• Balad
- Ito ay may himig na awit sa dahilang ito ay inaawith habang may
nagsasayaw noong unang panahon. Ito ay may anim hanggang 8
pantig.

19. Mga Uri ng Tula
1. Tulang Patnigan (JOUSTIC POETRY)
- Kabilang dito ang karagatan, duplo
at balagtasan
A. Karagatan- tungkol sa isang singsing na sadyang
inihulog ng prinsesa sa dagat na kung sino man
makakuha nito ay siyang pakakasalan.
B. Duplo - Paligsahan sa pangangatuwiran sa
patulang pamaraan hango sa bibliya sa mga
kasabihan at salawikain.
C. Balagtasan - Ito ay tagisan ng talino sa
pamamagitan ng palitan ng katuwiran sa paraang
patula.

20. Mga Uri ng Tula
1. Tulang Dula o Pantanghalan
- Ito ay karaniwang dula at ang
kaibahan lamang ay binibigkas ng mga
tauhan ang kanilang mga diyalogo sa
pamaraang patula (Hal. “Katipunan” ni
Gabriel Beato Francisco
a. Senakulo d. Panubong/Pamutong
b. Tibag e. Sarswela
c. Panunuluyan

21. Klasipikasyon ng mga Tulang
Pantanghalan
1. Senakulo – Tulang pantanghalan na isinasadula
tuwing sasapit na ang mahal na araw.
2. Tibag – Nahihingil ito sa paghahanap ng
nawawalang krus ni Hesus
3. Panunuluyan – Tungkol ito sa karanasan nila Maria
at Jose sa gabi ng pagsilang si Hesus bilang Mesiyas
4. Panubong/pamutong – Ito ay tungkol sa mga tulang
parangal sa mga magagandang dalaga tuwing Mayo
sa Santacruzan sa Katalugan
5. Sarswela – Ito ay tungkol sa melodramang musical
na may tatlong yugto at pumapaksa sa pag-ibig,
panibugho at iba pang uri ng damdamin.

22. URI NG PANITIKAN
2. Maikling Kwento
- Ito ay tungkol sa mga karanasan sa
buhay at inilalahad ang mga pangyayari sa
matipid at maayos na mga pangungusap
Uri ng Maikling Kwento:
a.Kuwento ng Tauhan
b.Kuwentong makabanghay
c.Kuwentong ng Katutubong kulay
d.Kuwento ng kababalaghan
e.Kuwentong Sikolohikal
f.Kuwento ng katatawanan

23. Uri ng Maikling Kwento:
1. Kuwento ng Tauhan
-pangunahing tauhan
2. Kuwentong makabanghay
-pagkaayos ng pangyayari sa kuwento
3. Kuwentong ng Katutubong kulay
- kapaligiran, panahon at paraan ng pamumuhay
4. Kuwento ng kababalaghan
-mahiwagang bagay na mahirap paniwalaan
5. Kuwentong Sikolohikal
- elementong daloy ng kamalayan
6. Kuwento ng katatawanan
-layunin na aliwin ang mambabasa

24. URI NG PANITIKAN
3. NOBELA
- Ito ay tungkol sa mga yugto at masalimuot na
banghay na binubuo ng maraming tauhan at mahabang
panahon upang maging mabisa ang wakas
Uri ng Nobela (batay sa layon)
1.Nobela ng Tauhan – Pangunahing tauhan at iba pa na nakakaapekto
sa kanyang buhay
2.Nobelang makabanghay – ang kaayusan ng pangyayari
3.Nobela ng Romansa – ang karanasan ng pag-ibig
4.Nobela ng pangkasaysayan –ang mga nakaraang pangyayari
5.Nobela ng layunin – tungkol sa pilosopiya, simulain, mga balyu sa
moralidad
6.Nobelang makasining – mahusay na pagtalakay at paghahanay ng
pangyayari at paglalarawan ng mga tauhan

25. URI NG PANITIKAN
3. SANAYSAY
Alejandro Abadilla (1974) – ito ay “salaysay ng isang
sanay”
Gabriel (1994) – ito ay “anyo ng akdang prosa na
naghahayag ng kislap ng kaisipan, pananaw, pansin,
reaksyon, damdamin, karanasan at katauhan ng may
akda ng isang paksa”
Tatlong bahagi ng sanaysay
1.Panimula
2.Katawan
3.Wakas

26. URI NG PANITIKAN
3. SANAYSAY
Uri ng Sanaysay
1. Maanyo o Pormal na sanaysay
- Tungkol sa paglalahad na maingat at mabisa na ginagamitan ng
makapangyarihang pananalita
2. Malaya o di-pormal na sanaysay
-Tungkol sa karaniwan at pang-araw-araw na karanasan kaya magaan
at madaling maintindihan.
Elemento ng Panitikan
1.Punto de Bista – pananaw ng awtor upang maihain sa mambabasa
ang isang akdang pampanitikan
a. unang panauhan – paggamit ng “ako”
b. ikatlong panauhan – parang dulang itinatanghal ang mga
pangyayari

27. Elemento ng Panitikan
2. Paksa o Tema – ang pangunahing ideya ng akda
3. Tagpuan – pook o kapaligiran kung saan naganap
4. Estilo – paraan ng pagkakasulat ng akda
5. Kaligirang damdamin/mood – damdaming umiiral sa mambabasa sa
kabuuan ng akda
6. Ritmo o Galaw – Pagtaas o pagbaba ng tinig na nagsisilbing padron
ng pagbikas
7. Denotasyon – literal na kahulugan ng mga salita sa isang akda
8. Konotasyon – simbolikal na kahulugan ng mga salita, imahe at mga
pangyayari
9. Himig – damdamin ng awtor (Hal. Nakakatawa, mapang-uyam, galit
o nangangaral)
10. Kasabikan – Ang tension sa kaisipan ng mambabasa
11. Tunggalian – Pagtatagisang puwersa sa isang akda
12. Matalinghagang salita -larawang diwa, simbolo
13. Imahe – larawang diwa na bumubuo ng guniguni (Hal. Pananaw,
pang-amoy, pan-lasa, pandinig, panghipo)

28. SINAUNANG PANITIKAN
• Bago pa dumating ang mga Kastila mayroon nang panitikang
Pilipino
• Pinatutunayan ito ng mabulaklak na salaysayin at karunungan
bayan tungkol sa disiplina, magandang asal at wastong ugali
• Epiko ng mga tribo ng bansa ay hiyas ng lahi
• Kasabihan, salawikain, parabola na galing sa Bibliya ay para turuan
tayo ng valyu sa buhay at awiting bayan na nagpapakita na
masayahin ang mga Pilipino.
• Alibata Romano
• Makatang Ladino – ang pagsulat ng tula sa Tagalog na isinalin sa
Kastila
• Ang panitikang Pilipino ay ginamit ng mga Kastila para ipalaganap
ang Kristiyanismo

29. Kuwentong bayan-Folk
Narrative
A. MITO
- Tauhang diyos at diyosa sa mga Roma at Griyego
- Hal. Zeus (hari ng mga diyos), Venus (diyosa ng kagandahan),
Diana (diyosa ng buwan), Merkuryo (tagapaghatid o mensahero),
Medussah (diyosa ng kamatayan)
HALIMBAWA
ANG MUNDO AT UNANG TAO
-ANG LANGIT AT ANG DAGAT AT ANG ISANG IBON,
ANG MANDARAGIT, ANG PAGLITAW NG LALAKI AT BABAE
GALING SA PUTOL NA KAWAYAN NA MAY BIYAS

30. ANG ALAMAT
• Ito ay uri ng panitikan na nagpasalin-salin
sa bibig ng mga tao
• Ito ay mga kwentong bayan na
sumasalamin sa kanilang kultura
• Ito ay maaring Etiolohikal (nagpapaliwang
bakit ito ang pangalan ng isang lugar) at
Di-etiolohikal (di-makapaliwanag sa mga
pangyayari, kababalaghan, at lampas isip)
• Halimbawa, “Ang Alamat Ng Talon Maria
Kristina”

32. ANG ALAMAT NG TALON
MARIA KRISTINA
• Si Kristina ay napakagandang dalaga na nagmamayri
ng niyugan at umibig kay Mario ngunit tutol ditto ang
kanyang ina
• Si Mario ay isang tagaakyat ng niyog
• Ang nanay ni Maria ay nakadesisyon na ibuya si
Kristina sa isang anak na Sultan sa Lanao
• Nag-tanan sila Kristina at Mario at tumalon sa bangin.
• Hindi nakita ang kanilang bangkay at lumipas ang
ilang panahon natagpuan ng mga tao ang
napakalakas, rumaragas na talon sa pinagtalunan ng
magkasintahan.

33. Salaysayin: Si Pilandok at ang
Gong ng Sultan (Maranao, Lanao
Del Sur)
• Si Pilandok ang tagabantay ng gong ng Sultan
• May isang mangangaso na nagkainteresado na
malaman ang tunog ng gong dahil ang tunog nito ay
aabot ng pitong bundok kaya nagpumilit ito na hayaan
siyang pumelo sa gong kapalit ang baril
• Nang pumayag na si Pilandok sa isang kondisyon na
dapat bago siya pumelo ay nasa malayong lugar na ito
• Nang pinalo na ng mangangaso ang gong ng Sultan
pinagkaguluhan ito ng napakaraming putakti at ang
kanyang tinig ay umabot sa ika-pitong bundok
• Nagsisi ang mangangaso na magtiwala sa hindi
lubusang kilala

34. Salaysayin: Si Kay Bai at Si
Bong Bai (B’laan)
• Si Kay Bai at Si Bong Bai ay magkapitbahay at
parehong dalaga sa kanilang lugar
• Isang araw si Kay Bai ay nag-lalaba sa ilog nang
nagkaroong ng baha at natangay ang kanyang mga
damit at napunta sa bakuran ni Lamsungfu.
• Nagutom si Kay Bai at pinakain naman ito ni
Lamsungfu at nakuha ang kanyang damit sa bakuran
at pinakuha rin siya ng ilang bata pang nganga at
binaon niya pauwi
• Habang papauwi na siya ay sinundan siya ng
napakaginoong binate at ito’y kanyang pinakasalang
at naging bana o asawa

35. Salaysayin: Si Kay Bai at Si
Bong Bai (B’laan)
• Si Bong Bai naman ay nakarining ng balita kung ano ang nangyari kay Kay
Bai at gumawa rin ng parehong paraan
• Naglaba rin sya sa ilog pero walang baha ang nangyari kaya siya napamura
• Nagkaroon ng kidlat at kulog ngunit wala pa ring baha kaya kumuha siya ng
mahabang patpat at itinulak ang kanyang mga damit para ito ay maanod at
mapunta sa bakuran ni Lamsungfu
• Pumunta siya kay Lamsungfu at nakikain sa inihaw na karne at nakalimutan
na kunin ang kanyang mga damit at nakalimutan rin magpasalamat sa
kanyang nakain
• Palubog na ang araw at pinakuha rin siya ni Lamsungfu sa puno ng
pinagkuhaan ni Kay Bai at kumuha siya ng mga bunga nito kahit na madilim
na ang paligid.
• Nang nakakuha siya ng marami at papauwi na may napansin siyang may
sumusunod sa kanya at nalaman niyang isang matandang lalaki ito at
naging kanyang bana o asawa
• Ito ay nagtuturo na maging maingat sa bawat hakbang na ating lalakbayin

36. Ang Parabula, Pabula at
Anekdota
• Ang Parabula
- ay nangangahulugang pagtabihin ang dalawang
bagay upang bigyan ng diin ang kahulugan
- ito ay hango sa Banal na Kasulatan at
gumagamit ng tao bilang tauhan
- Hal. “Ang Mabuting Samaritano” “Ang Publiko at
Pariseo” at “Ang laglag na Anak”
- Ang kahalagan nito ay aral, pagsanay sa
kuwento, masusing pag-iisip sa kahulugan, paghikayat
bumasa ng Bibliya, nagpapalawak ng talasalitaan.

38. Ang Parabula: Ang Mabuting
Samaritano (Luke 10:25-37)
• Tungkol ito sa isang lalaking manlalakbay galling
Jerusalem papuntang Jericho
• Habang naglalakbay may isang grupo ng kalalakihan
ang nag-gulpi at nagnakaw ng kanyang mga ari-arian
at iniwan na halos na walang buhay
• May isang pari na dumaan pero hindi ito pinansin at
may isang Levite din ang dumaan pero wala din itong
ginawa at may isang samaritano ang dumaan,
huminto ito, naawa at kanyang tinulungan, pinakain at
pinagamot sa bahay pagamutan at binayaran ang
may-ari ng bahay ng isang dinaryo para alagaan
mabuti ang lalaki at nagpatuloy sa kanyang
paglalakbay

39. Ang Parabula: Ang Sampung
Dalaga (Mateo 25:1-13)
• Ito ay kwento tungkol sa pagpasok sa kaharian ng
langit na inihalintulad sa pangyayaring kaugnay sa
sampung dalaga. Limang matatalino at limang hangal
• Ang matatalinong dalaga ay nagbaon ng langis
habang mga hangal ay hindi
• Nagising sila ng hatinggabi at narinig nila ang
pagdating ng binatang ikakasal
• Naubusan ang langis ang mga hangal at nagsingi sila
sa matatalino ngunit hindi ito magkakasya para sa
lahat kay nagsibilihan sila ng langis at pagbalik nila ay
sarado na ang malaking pintuan at sinabihan sila na
“hindi ko kayo kilala”

40. Ang Parabula: Ang Sampung
Dalaga (Mateo 25:1-13)
• Ito ay kwento tungkol sa pagpasok sa kaharian ng
langit na inihalintulad sa pangyayaring kaugnay sa
sampung dalaga. Limang matatalino at limang hangal
• Ang matatalinong dalaga ay nagbaon ng langis
habang mga hangal ay hindi
• Nagising sila ng hatinggabi at narinig nila ang
pagdating ng binatang ikakasal
• Naubusan ang langis ang mga hangal at nagsingi sila
sa matatalino ngunit hindi ito magkakasya para sa
lahat kay nagsibilihan sila ng langis at pagbalik nila ay
sarado na ang malaking pintuan at sinabihan sila na
“hindi ko kayo kilala”

41. Ang Pabula
• Ito ay kwentong na ang gumaganap na mga karakter
ay mga nagsasalita at kumikilos na hayop tulad ng tao
• Ito ay nag-iiwan ng mabuting ugali at aral sa mga
mambabasa na tumutukoy sa mga pang-araw-araw na
buhay
• Hal. “Ang Aso at Ang Uwak” , “Ang Kuneho at
Pagong”, “Ang Matalinong Pagong at Hangal na
Matsing”

43. • Nakuha ng aso ang karne sa pagpuri ng
uwak
• Naunahan ng pagong ang kuneho dahil sa
matiyaga at patuloy na paglalakad
• Naunahan ng pagong ang matsing ng
magkunwari siya na ayaw niya sa tubig

44. Kahalagahan ng Pabula
• Nakapagdaragdag sa mga kabataan ng
mga kasabihan
• Nakapagpapalawak ang kanilang
talasalitaan
• Nakasasanay sa sining ng pasalaysay
• Mga aral sa buhay
• Nakakahikayat na magbasa
• Nakalilinang ng kakayahan sa pagsasalita
nang patalinghaga

45. Halimbawa ng Pabula
Ibig Maging Tenor
-May isang tupa na nagkainteresado sa tinig ng isang
kuliglig dahil ito ay magandang pakinggan kaya
nagtanong siya kung anong sekreto ni kuliglig
-Ang sagot naman ni kuliglig ay tungkol sa hamog na
kanyang kinakain kaya ginaya niya ito
-Nagsimulang kumain ng hamog ang tupa at simula
noon hindi siya kumain ng damo. Hanggang ito ay
nanghina dahil sa gutom at hindi nagtagal ito ay namatay

46. Halimbawa ng Pabula
Ang Babaing Maggagatas
-May isang babae pumunta ng palengke na may bote ng gatas sa ulo
at habang siya ay naglalakad nagsimula siyang mangarap kung ano
ang kanyang gagawin sa perang mapagbibilihan niya ng gatas
-Sabi niya sa sarili niya ay ‘marahil, bibili ako ng manok sa aking
kapitbahay at kapag nangitlog na ito, ang perang mapagbibilhan ko ng
itlog ay ibibili ko ng magandang damit na may laso at isang pares ng
sapatos at pupunta ako sa Pistang Bayan at magtitinginan ang lahat ng
lalaki sa akin at ako’y susuyuin ngunit hindi ko sila papansinin at
iismiran ko pa sila
-Nakalimutan niya na may bote sa kanyang ulo hanggang ito ay
nagsibagsak at ang kanyang mga pangarao ay nagsilaho na parang
bula. Malungkot siyang umuwi sa bahay at hindi niya alam kung saan
siya kukuha ng makakain nang araw na iyon
-Huwag munang bilangin ang sisiw hanggang hindi pa napipisa ang
mga itlog

47. Mga Karunungang Bayan: Mga
Unang Tula
• Ang lalim ng dunong ng ating mga ninuno
na bawat salita na lumalabas sa kanilang
dula ay hindi lamang sa kahulugan kundi
maging sa pagbikas at taginting nito sa
taynga ng nakikinig.
• Ang epekto nito ay kasiyahan at hindi galit
kaya sa panahong iyon, isinasaulo ng
anak ang pangaral ng magulang sa
paraang pasalawikain o kasabihan na
sinasabing mga unang anyo rin ng tula

48. A. Mga Kasabihan, Kawikaan at
Salawikain
• Kawikaan – tuntuning pang-unibersal o
pangkalahatang katotohanan na angkop
sa anumang estado ng buhay o lahat ng
lahi ng tao. kinikilala ito at pinatibay ng
karanasan
Halimbawa
Gawin mo sa iba ang gusto mong gawin nila
sa iyo

49. A. Mga Kasabihan, Kawikaan at
Salawikain
• Salawikain – ito ay pangungusap na
nakaugalian ng sabihin at nagsilbing batas
at tuntunin ng kagandang asal ng mga tao
sa isang pook. Kadalasan ito ay nasa
positibong pananaw.
Halimbawa
Kung may isinuksok may madudukot

50. A. Mga Kasabihan, Kawikaan at
Salawikain
• Kasabihan – ay isang salita, pangungusap
o pariralang karaniwang sambiting
nakaugalian nang sabihin ng mga tao sa
isang pook sa isang panahon
Halimbawa
1.Ang gaba dili magsaba (Iliganon)
2.Ang wao nga tamarin waay isulod sa
pinggan
3.Kon dili ka kaantos, mamutos (Iliganon)

51. B. Mga Bugtong
• Ito ay mga parirala o mga pangungusap
na inihahanay ng patula at naglalaman ng
talinghaga.
• Ang mahusay na bugtong ay may apat na
kaayuan – tugma, sukat, kagandahan at
diwa
• Halimbawa
Dala mo siya, Isang bayabas
Dala ka niya (bakya) Pito ang butas
(ulo)

52. Mga halimbawa ng Bugtong
•Isang butil na palay
Sikip sa buong bahay (ilaw)
•Araw-araw nabubuhay
Taon-taon namamatay (kalendaryo)
• Hindi linggo, hindi pista
Kaladlad ang bandera (sampayan)
•Nang umalis ay lumilipad
Nang dumating ay umuusad (ulan)

53. C. Palaisipan
• Ito ay nagpupukaw at nakahahasa ng isipan
ng tao
• Halimbawa
“Sa duklay ng isang sanga
limang ibon ang kumanta
lumipad ang isa
ilan ang natira”
Sagot:
“Lima pa rin sapagkat hindi naman umalis
ang isang ibon, lumipad lamang ngunit hindi

54. C. Palaisipan
• Halimbawa
“May isang prinsesa sa tore nakatira
balita sa kaharian pambihirang ganda
bawal tumingala upang siya ay makita
ano ang gagawin ng binatang sumisinta?”
Sagot:
“Iinom ng tubig upang kunwa’y
mapatingala at makita ang prinsesa. ”

55. D. Bulong
• Ito ay ginagamit bilang pagbibigay-galang
o pagpapasintabi sa mga bagay o pook
tulad ng puno ng balite, sapa at ilog,
punso at iba pang pinaniniwalaang tirahan
ng mga lamang-lupa, maligno at iba pang
spirit para hindi sila manakit
• Halimbawa
1. Tabi4. Huwag po kayong kalalapit
2. Makikiraan 5. Dayu, dayu, Apo
3. Mga bulag kami 6. Dayu, dayu

56. Kantahing Bayan
• Ito ay mga awit para sa lahat ng
pagkakataon ng ating mga ninuno gaya
ng pagsilang, pagsakop, pag-ibig,
panunuyo, pakikidigma, pakikipagtaling-
puso, kamatayan at iba pa.
• Halimbawa
-uyayi o hele -hilirao at pamatbat -ihiman -ditso
-tikaw o tagumpay -diwang -tingud
-solranin -labay -umbay
-kundiman, balitao, comingtan -kutangkutang -diona

57. Mga awiting bayan
• Uyayi o hele – awit sa pagpatulog ng bata
• Tikam o tagumpay – awit sa pakikidigma
• Soliranin – awit sa pamamangka
• Kundiman, balitao at comingtan – awit sa pag-ibig
• Hilirao at pamatbat – awit na pang-inuman
• Diwang – matandang kantahing panrelihiyon
• Labay – kanta ng ibon sa alamat
• Kutangkutang – awiting panlansangan
• Ihiman –awit na pangkasal
• Tingud – awit pantahan
• Umbay – awit sa libing
• Diona – awit na may tatluhing pantig at nauukol sa kasal
• Ditso – awit sa paglalaro ng bata

58. Tulang Pasalaysay: Epiko
• Ang epiko ay nagsasaad ng
pakikipagsapalaran at mga karanasan ng
isang kinikilalang bayani ng tribo.
• Ito ay galing sa Griyegong salita “epos” na
nangangahulugang salawikain o awit na
ngayon ay tumutukoy sa salaysay ng
kabayanihan

59. Tulang Pasalaysay: Epiko
• Pag-uuri ng Epiko
a. Microepic – Kumpleto ito sa sarili
nila tulad ng Lam-ang. Maaring matapos
sa isang upuan lamang at may simula at
wakas
b. Macroepic – Ipinapakita lamang dito
ang particular na bahagi , nag-iisang awit
halimbawa, tulad ng Tuwaang
c. Mesoepic – Binubuo ito ng
maraming masalimuot na insedente tulad

61. Biag ni Lam-ang
(Buhay ni Lam-ang) Ilokano
• Si Lam-ang ay anak nina Don Juan at Namongan. Nang
malaman niya na ang kaniyang ama ay nakipaglaban at
napatay ng mga Igorot agad siyang sumugod at
pinagpupuksa lahat ng kaaway nito
• Si Lam-ang at si Sumarang ay magkatunggali sa puso ni
Ines. Natalo si Sumarang at kinasal sila Lam-ang at Ines
Ngunit may huling pagsubok ang dapat tapusin ni Lam-ang
• Si Lam-ang ay dapat manisid at manghuli ng isda sa ilalim
ng karagatan ngunit hindi ito nagtagumpay at nakain ng
berkahan
• Ang mga buto nito ay pinakuha at sa tulong ng pag-aalaga
ni Ines, at ng tandang at ng aso, at si Lam-ang ay nabuhay
muli at nagging maligaya sina Ines at Lam-ang

62. Alim (Ipugaw)

63. Alim (Ipugaw)
• Mayroong dalawang bundok na Amuyaw at Kalawitan at sa pagitan
nito ay may naninirahang mga tao na malapit sa ilog at kagubatan.
• Nagkaroon ng tag-tuyot at namatay ang lahat ng mga halaman at
mga hayop
• Naghukay ng 3 araw ang mga tao sa ilog at sa lakas ng pagbalong
ng tubig nalunod ang lahat ng tao maliban sa magkapatid na si
Wigan at si Bugan
• Nagdadalang tao si Bugan at napaisip na magpatiwakal dahil sa
kahihiyan ngunit hinadlangan siya ng kanilang bathala na si
Makanungan at ikinasal sila
• Nagkaroon sila ng 9 na anak (5 babae at 4 na lalaki) at silay
nagpakasal at natira lamang si Igon na walang asawa
• Nagkaroon ng tag-tuyot uli. Naghandog si Wigan ng isang daga at
nang hindi sila kaawaan ni Igon ay inihandog nila si Igon ngunit
hindi ditto natuwa si Makanungan at isinumpa sila na ay
magkakahiwalay sa silangan, sa timog, sa kanluran at hilaga.

64. Ulalim (Kalinga)

65. Ulalim (Kalinga)
• Ang kuwento ay tungkol sa ikakasal na sina Ya-u at Dulaw at
naimbitahan sila na dumalo sa pistahan sa Madogyaya at nagkaroon ng
pagtitinginan ng loob sila Dulaw at Duliyaw dahil dito nagkagulo ang
mga tao.
• Nagtanan sina Dulaw at Duliyaw nang malaman ito ni Ya-u ay tumawag
siya ng mga sundalong Kastila ng Sakbawan at sila ay nadakip at
nakulong ng 3 taon at naging payat
• Humingi si Dulaw ng nganga kay Duliyaw at ito’y kanyang pinagpipiraso
bago niya ito ibig ay bigla na lamang itong nawala at habang naliligo si
Dananaw sa ilog ng Mangobya kinain niya ito ng walang alinlangan
• Dito nabuntis si Dananaw at ipinanganak si Banna at ito ay naging
malakas at naghahangad na maghiganti at isang mahiwagang
pangyayari ang nagdala kay Banna pati ng kanyang mga kasama sa
Sakbawan at doon napatay si Dulaw at doon rin nalaman ni Duliyaw na
si Banna ay kanyang anak at lumigaya silang Banna at Dinanaw mula
noon nagkaroon ng kasalan sa kanilang pook

67. Tuwaang (Manobo)
• Si Tuwaang ang bayani ng Kuaman at laging nakaupo
sa isang uri ng banig na tikos at “sinikoleya” o singsing
• Ipinatawag siya ng hari ng batooy nang nalaman niya
ang balita ay nagpunta sila roon kasama ng Binata na
si Pangarukad
• Nang makaabot na sila sa kaharian ng Batooy.
Hinangaan ng lahat ng nandoon si Tuwaang at
ipinagtapat niya ang dahilan ng kanyang pagpunta at
sumama ang diwata sa kanya
• Maraming humamon kay Tuwaang. Ang binata na
galing sa Pagunamon at isa pang binate hanggang
natalo niya ito lahat at nagtungo sila sa ibang lupaing
maligaya at walang kamatayan

68. Darangan (Maranao)

69. • Ito ay may dalawampu’t limang kabanata o istorya na may romansa at
adbentura
• Ito ay tungkol sa pinakamagandang babae sa buong kapuluan ng Mindanaw
na si Prinsesa Lawanen na ipinagkasundo na ipakasal sa isang matapang
na prinsipe ng Kudarangan na si Prinsipe Mabaning
• Humingi ng dowry ang prinsesa na manyikang ginto na marunong sumayaw
agad naman naghanap si Prinsipe Mabaning at ang kapatid nito na si
Prinsipe Mapondara at ilang kawal
• Nagkagusto si Datu Mapundi sa prinsesa at dinakip ito. Nalaman naman ni
Prinsipe Mapondara ang nangyari at hinabol ang datu hanggang ito ay
nasawi.
• Nang mabalitaan ito ni Prinsipe Mabaning agad itong humingi ng tulong sa
mga diwata at siya ay napilitan na lumaban kahit nag-iisa. Dumating si
Prinsipe Bantugan at tinulungan itong matalo ang datu
• Natapos ang labanan at ikinasal si Prinsipe Mabaning at Prinsesa Lawanen
at Si Prinsipe Mapondara naman ay muling binuhay ni Madali na siyang
kapatid ni Prinsipe Bantugan at ikinasal naman ito kay Ikandara’an-Daw
kapatid ni Datu Mapondi
• Ang sultan ng Sagorongan-a-Ragat ay ibinilang na ring sultan ng Bumbaran

71. Prinsipe Bantugan
• Si Haring Madali ay hari ng kahariang Bumbaran at Prinsipe
Bantugan malakas at matapang. Sila ay magkapatid. Nainggit si
Haring Madali kay Prinsipe Bantugan kaya ipinagbawal niya na
huwag kausapin ito ang mahuling nakikipag-usap ay lalapatan ng
kamatayan dahil ditto lubos na nalungkot ang prinsipe at nagtungo
sa ibang lupain
• Sa kasamaang palad, nagkasakit at namatay ang prinsipe at
kumalat ang balita sa kanyang kapatid at mga kahariang
nakakakilala sa kanya
• Dinala ang bangkay ng prinsipe at nagdiwang sila na muli itong
nabuhay at lubos naman nagalak ang hari sa nangyari
• Ngunit mayroon nangyari na labanan at nadakip ang prinsipe dahil
sa kulang ng lakas at nakawala rin siya
• Dinalaw ng prinsipe ang mga kahariang karatig sa Bumbaran at
pinakasalan lahat ng mga prinsesang kanyang katipan at naging
maligaya ang buhay ng prinsipe hanggang sa kanyang huling
sandali

72. SALAMAT PO! 